Dolandırıcılık-şüpheli alacak ilişkisi 10.07.2009

Dolandırıcılık-şüpheli alacak ilişkisi
10.07.2009 / Veysi Seviğ
Türk Ceza Yasası'nın 157'nci maddesine göre dolandırıcılık fiili "Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp,
onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamasıdır." Bu bakımdan
dolandırıcılık suçu kişilerin malvarlığına karşı işlenen bir suçtur. Söz konusu suç tanımı ile kişilerin
sahip bulunduğu malvarlığı hakkının korunması amaçlanmıştır. Ayrıca bu suçun işlenişi sırasında hileli
davranışlarla kişiler aldatılmaktadır. Aldatıcı nitelik taşıyan hareketlerle kişiler arasındaki ilişkilerde
var olması gereken iyi niyet ve güven ihlal edilmektedir. Bu suretle kişinin irade serbestisi
etkilenmekte ve irade özgürlüğü ihlal edilmiş olmaktadır.
Yasa maddesinin gerekçesinde de ifade edildiği üzere var olan özelliklerin başında; gerçekleşen hile
sonucunda bu hileye maruz kalan kişinin veya üçüncü şahsın belli bir zarara uğramış olması
gelmektedir.
Dolandırıcılık suçu kasten işlenebilen bir suçtur. Burada söz konusu olan kast, dolandırıcılık suçunun
maddi unsurlarının hepsinin fail tarafından bilinmesini ifade etmektedir. Bir başka ifadeyle fail
gerçekleştirdiği davranışların hile teşkil ettiğini, başka birini aldatıcı nitelikte olduğunu bilmelidir.
Ayrıca fail, bu hileli davranışlar sonucunda bunların etkisi ile hileye maruz kalan kişinin veya
başkasının malvarlığında bir eksilme meydana geldiğini, zarar gördüğünü ve buna karşılık kendisinin
veya sair abir kişinin malvarlığındaki eksilmenin, mağdurun gördüğü zararın kendi hileli davranışları
sonucunda meydana geldiğini bilmelidir.
Dünya üzerinde yaşanan olumsuz ekonomik gelişmeler ve yeni oluşumlarla beraber dolandırıcılık
fiillerinde de belli bir artış olmuştur. Günümüzde yaşanan dolandırıcılık olaylarında ticari faaliyette
bulunan kurum ve kuruluşların zarara uğradığı, bu bağlamda ortaya çıkan maddi kayıpların vergi
hukuku ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmesi de gündeme gelmeye başlamıştır.
Bilindiği üzere Vergi Usul Yasası'nın 323'üncü maddesi hükmü gereği olarak "Ticari ve zirai kazancın
elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;
* Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar,
* Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından
ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede düşük alacaklar,
şüpheli alacak" sayılmaktadır.
Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerlerine göre pasifte karşılık
ayrılabilmektedir.
Yasal düzenleme gereği olarak şüpheli alacak, nitelik ve miktar itibariyle tahsili şüpheli duruma giren,
fakat değersiz hale geldiği kesin olarak bilinmeyen, buna karşın kısmen tahsil olanağı kalmayan
alacaklardır.
Buna göre bir alacağın şüpheli alacak olarak kabul edilip karşılık ayrılabilmesi için Vergi Usul Yasası'nın
323'üncü maddesinde sayılan şartların gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
Gelir Vergisi Yasası'nın 88'inci maddesine; "... menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarında, gider
fazlalığından doğanlar hariç, sermayede vukua gelen eksilmeler zarar addolunamaz" hükmü yer
almaktadır. Yine aynı maddede arka arkaya beş yıl içinde mahsup edilmeyen zararın sonraki yıllarda
devredilemeyeceği belirtilmiştir. Yasa hükmünde yer alan beş yıllık süre, ticari hayatta kesin sonucun
bu süre içinde ortaya çıkacağı, bu süre içinde telafi edilemeyen zarar kısmının sermayede meydana
gelen eksilme olduğunun kabul edilmesi ilkesine dayanmaktadır.
Diğer yandan aktif kalemlerdeki kaybın zarar olarak kabul edilmesi için, bu kaybın faaliyetin normal
icabı dahilinde meydana gelmiş olması gerekmektedir. Faaliyetin normal süreci haricinde, sermaye
unsurlarında meydana gelen kayıpların zarar olarak dikkate alınması mümkün değildir.
Bu nedenle ticari yaşamda emtianın hırsızlık, dolandırıcılık ve benzeri nedenlerle işletmeden çıkması
faaliyetin normal icabı haricinde meydana gelen bir sermaye kaybı olarak kabul edildiğinden bu
yönüyle gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmamaktadır.
Dolandırıcılık Türk Ceza Yasası tarafından müeyyidelendirilmiş bir suçtur. Ticari yaşamda dolandırıcılık
fiillerine karşı duyarlı olmak ve bu konuda da gerekli önlemleri almak basiretli tacir olmanın bir
gereğidir.
Tüm bu açıklamalar çerçevesinde; şüpheli hale gelen bir ticari alacaktan söz edilemeyeceğinden,
dolandırıcılık fiilinin ticari faaliyetin normal icabı haricinde meydana geldiği noktasından hareketle
sermaye kaybı olarak kabul edilmesi ve gider olarak dikkate alınmaması gerekmektedir. (Bu konuda
bakınız Gelir İdaresi Başkanlığı, Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı 11.3.2009 gün, MUK-22
sayılı özelge).
Kaynak: Referans Gazetesi