iltihabi bağırsak hastalıkları,çölyak hastalığı

İLTİHABİ
HASTALIKLARI
BAĞIRSAK
İnflamatuar barsak hastalıkları;
Crohn’s; Ülseratif kolit
İBH;
Kron;
İltihabi bağırsak hastalıkları bağırsağın iltihaplanması ile
seyreden bir gurup hastalıktır. Bu hastalıklarda bağırsak
duvarı iltihaplanır, bağırsak fonksiyonu bozulur, gıda emilimi
ve bağırsak alışkanlıkları bozulur.
hastalıklarının iki çeşidi vardır:
İltihabi
bağırsak
1- Kron Hastalığı (Crohns Disease) ve
2- Ülseratif kolit .
Her ikisi de hayat boyu sürer ve kontrol altına alınmaz ise
birçok komplikasyona neden olur.
İltihabi bağırsak hastalıklarının sebebi nedir?
İltihabi
bağırsak
hastalıklarının
gerçek
sebebi
bilinmemektedir, ancak:
• Ailesel yatkınlık ( yakın aile bireylerinde olması),
• Bağırsaklara zarar veren viral yada bakteriyel bir hastalık
geçirmiş olmak,
• İmmün sistemi bozan bir hastalık yada ilaç kullanmanın
iltihabi barsak hastalıklarının başlamasını tetiklediği
düşünülmektedir.
İltihabi bağırsak hastalıkları bulaşıcı değildir kişiden
kişiye geçmez.
İltihabi bağırsak
nelerdir?
hastalıklarının
belirtileri
İltihabi bağırsak hastalıkları birçok şikayete neden olur.
Hastalığın şiddeti ve şikayetler hastadan hastaya çok değişir.
İltihabi bağırsak hastalıkları ataklar halinde seyreder. Arada
iyilik dönemleri görülür. Hastalığın yerine ve derinliğine
göre şikayetler değişir en sık görülen şikayetler:
Kramp tarzında karın ağrıları,
İshal,
İştahsızlık ve kilo kaybı,
Barsak kanamaları,
Kanlı ishal,
Barsakta ülserler oluşması,
Makat ve etrafında iltihap ve akıntı,
Gaz, şişkinlik,
Çabuk doyma,
Bağırsak guruldaması,
Bulantı, kusma, hastalığa bağlı en sık görülen bağırsak
şikâyetleridir.
Bağırsakta iltihaba bağlı olarak besin emilimi bozulur. Bu
hastaların neredeyse tamamında demir eksikliğine bağlı
kansızlık görülür. Çocuk yaşta ortaya çıkarsa büyüme ve
gelişmeyi bozar. Ayrıca bu hastalıklar barsak dışı şikayetlere
de sebep olur. En sık görülen bağırsak dışı şikayetler:
Ağızda aftlar,
Artrit ( kalça, diz, bilek eklemlerinde şişme ağrı ),
Osteoporoz,
Parmak çomaklaşması,
Cilt döküntüleri,
Cilt apseleri,
Göz iltihapları,
Karaciğer yağlanması,
Safra kesesi iltihabı dır.
İltihabi
edilir?
bağırsak
hastalıkları
nasıl
teşhis
Hastanın şikayetleri ve muayenesi teşhiste ilk adımdır.
Laboratuvar testleri tanıya yardımcıdır.
Kan sayımı,
CRP,
Sedimantasyon,
Dışkı mikroskopisi ve kültürü,
Dışkıda parazit aranması,
Clostridium difficile testleri,
Cheliak hastalığı testleri,
pANCA (Perinükleer antinötrofilik sitoplazmik antikor
): Ülseratif kolitli olanların yaklaşık yarısında, Kron
hastalarının beşte birinde pozitif tir.
ASCA (Saccharomyces cerevisiae antikorları), IgG ve
IgA: Crohn hastalarının yarısında pozitif bulunmaktadır.
Hastalığın kesin teşhisi kolonoskopi ile alınan parçanın
patolojik incelemesi ile konur. Kan testleri teşhise
yardımcıdır aynı zamanda hastalığın takibinde ve alevlenme
dönemlerinin izlenmesinde kullanılır.
iltihabi barsak hastalıkları nasıl tedavi edilir?
İltihabi bağırsak hastalıkları ömür boyu süren hastalıklardır.
Hastalık alevlenmeler ile seyreder. Stres in bu hastalıkları
alevlendirdiği iyi bilinmektedir.
Yeme alışkanlığı iyilik dönemlerini uzatabilir;
Az yağlı,
Meyveden zengin,
Az lifli ve
Et ve süt ürünlerinden fakir beslenmek iltihabi barsak
hastalıklarının alevlenme şansını azaltır.
İlaçlar:
Bağırsaktaki iltihabi alevlenmeyi azaltmak amacıyla birçok
ilaç kullanılır.
Anti inflamatuar ilaçlar,
Kortizon,
İmmun supresan ilaçlar,
İshal kesiciler,
Laksatifler,
Ağrı kesiciler tedavide kullanılmaktadır.
Cerrahi tedavi:
Çok ciddi iltihabi
bağırsak
hastalıklarında
bağırsağın
iltihaplı kısmının çıkarılması gerekebilir.
Referanslar:
1- American Academy of Family Physicians http://www.aafp.org/
2- National Digestive Diseases Information Clearinghouse
http://digestive.niddk.nih.gov/index.htm/
3- Canadian Family Physician http://www.cfpc.ca/cfp/
4- Health Canada http://www.hc-sc.gc.ca/
5- American Academy of Family Physicians. Inflammatory bowel
disease. American Academy of Family Physicians website.
http://familydoctor.org/online/famdocen/home/common/digestive/
disorders/252.html
6- American Gastroenterological Association website
http://www.gastro.org/wmspage.cfm?parm1=851 . June 25, 2007.
7- Botoman VA, Bonner GF, Botoman DA. Management of
inflammatory bowel disease. American Family Physician
websitehttp://www.aafp.org/afp/980101ap/botoman.html
.
Published 1998. June 27, 2007.
8- Brandt LJ, Steiner-Grossman P, eds. Treating IBD: A
Patient’s Guide to the Medical and Surgical Management of
Inflammatory Bowel Disease . New York, NY: Raven Press; 1989.
9- Carson-DeWitt R. Ulcerative colitis. EBSCO Health Library
websitehttp://www.ebscohost.com/thisTopic.php?marketID=15topic
ID=81 . Updated September 30, 2009. December 2, 2009.
10- DynaMed Editorial Team. Irritable bowel syndrome (IBS).
EBSCO DynaMed websitehttp://www.ebscohost.com/dynamed/what.php
. June 25, 2007.
11Mayo
Clinic.
Crohns
disease.
Mayo
Clinic
websitehttp://www.mayoclinic.com/health/crohns-disease/DS00104
. Updated August 8, 2009. November 10, 2010.
12- Steiner-Grossman P, Banks PA, Present DH, eds. The New
People Not Patients: A Source Book for Living With IBD .
Dubuque, IA: Kendall/Hunt Publishing Company; 1992.
13Ulcerative
colitis.
Mayo
Clinic.com
websitehttp://www.mayoclinic.com/health/ulcerative-colitis/DS0
0598 . Updated August 2009. December 10, 2010
ÇÖLYAK HASTALIĞI
Çölyak Sprue;
Enteropatisi,
Non
Tropikal
Sprue;
Glüten
Çölyak hastalığı sindirim sisteminin otoimmün hastalığıdır.
Buğday, arpa gibi tahılların içinde bulunan GLÜTEN maddesine
karşı ortaya çıkan gıda alerjisidir. Gıdaların içindeki GLÜTEN
maddesi ince bağırsağa zarar verir. İnce bağırsaklarda besin
emilimi yapan çıkıntılar (villus) kaybolmaya başlar. Hastalar
besin alamaz ve büyüme gelişme geriliği başlar. Buğday, arpa,
çavdar gibi tahıl içeren yemekleri takiben karın ağrısı,
kramp, gaz ve ishal en önemli şikayetlerdir. Çölyak hastalığı
çocuk yaşta başlar, bazı hastalarda şikayetler hafif seyreder.
İleri yaşarla kadar teşhis edilemeyen vakalar da vardır.
Çölyak hastalığı kan testleri ile kolayca tespit
edilebilmektedir.
Çölyak hastalığının sebebi nedir?
Çölyak hastalığının sebebi tahıllarda bulunan glüten maddesine
karşı alerjik – immünolojik reaksiyondur. Bu alerjik
reaksiyonun neden başladığı bilinmemektedir. Hastalarda Çölyak
hastalığına karşı genetik bir eğilim vardır. Sıklıkla ailede
Çölyak hastası olduğu görülür.
Çölyak Hastalığı kimlerde görülür?
Çölyak hastalığı genetik özelliği olan bir hastalıktır;
Ailede Çölyak hastası olması, ya da hastada
Diğer otoimmun hastalıkların bulunması;
Tip 1 Diyabet,
Otoimmün tiroid hastalıkları,
Sistemik Lupus,
Dermatitis herpetiformis ( Çölyak hastalığına bağlı
deri bulgusu),
Romatoid artrit, gibi hastalıkların bulunması Çölyak
hastası olma ihtimalini arttırır.
Çölyak hastalığının belirtileri nelerdir?
Çölyak hastalığı çocukluk çağda veya erken erişkinlikte
başlar. Çocuklarda ki şikayetler erişkinlerden farklıdır.
Bağırsaklar ne kadar hasar görürse şikayetlerde o kadar artar.
Bu nedenle erken teşhis ve tedavisi önemlidir. En sık bulgu
sebebi açıklanamayan demir eksikliği anemisi dir. En ciddi
bulgu beslenme bozukluğuna bağlı büyüme gelişme geriliğidir.
Çocuklarda çok çeşitli şikayetler ortaya çıkabilir. Çölyak
hastalığına bağlı olarak çocuklarda en sık:
Karın ağrısı,
Şişlik,
Bulantı, iştahsızlık,
İleri dönemlerde kusma,
İshal,
Kötü kokulu dışkılama,
Huzursuzluk,
Gelişme geriliği,
Kansızlık, halsizlik,
Hepatit,
Epilepsi atakları,
Dudak kenarında çatlaklar,
Ağızda aftlar sık görülür.
Çölyak hastalığına bağlı olarak erişkinlerde ise en sık :
Gaz,
Sık geğirme,
Şişkinlik,
Karın ağrısı,
Yağlı, kötü kokulu, açık renkli dışkılama,
Kilo kaybı,
İştahsızlık,
Halsizlik, çabuk yorulma,
Kemik ağrıları,
Baş dönmesi,
Deri döküntüleri,
Diş problemleri,
Adet düzensizlikleri,
Kısırlık,
Kansızlık,
Kemik erimeleri sık görülür.
Hastalarda bu şikayetlerin hepsi birden görülmez. Erişkinlerde
ishal az görülür. En sık görülen şikayet demir eksikliği
anemisidir. Sıklıkla kansızlık araştırması sırasında fark
edilir. Hastaların % 20 si 60 yaşından sonra teşhis edilir.
Çölyak hastalığının teşhisi nasıl konur?
Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları Çölyak hastalığını
teşhiste yardımcıdır. Basit tarama testleri ile Çölyak
hastalığı kolayca tespit edilmektedir. Hastalık birçok
şikayete neden olduğu için birçok hastalıkla karışır. Bazen
teşhis koymak çok uzun zaman alabilir. Erken teşhis hastalığa
bağlı yan etkileri ve komplikasyonları azaltmak için
önemlidir.
Çölyak hastalığının teşhisinde:
Dışkı testleri ( malabsorbsyon testleri),
Kan testleri;
Kan sayımı, crp, sedimentasyon,
Vit B12,
Vit D,
Çölyak hastalığına özel testler;
Anti Gliadin Antikorları,
Anti tTG IgA , ( Anti Tissue Glutaminaz )
Anti tTG IgG,
Anti Endomisyum Antikor
Barsak filmleri,
Endoskopi, Kolonoskopi
Biyopsi incelemesi gerekebilir.
Çölyak hastalığının tedavisi nasıldır?
Çölyak hastalığının tedavisi hayat boyu glüten içermeyen
besinlerle beslenmektir. Glütene karşı alerjik cevabı azaltan
bir ilaç tedavisi yoktur. Çölyak hastalığının glütensiz
beslenmekten başka tedavisi yoktur. Glütensiz beslenmeye
başlayınca hastanın şikayetleri günler haftalar içinde
geriler, kaybolur. Villusların düzelmesi aylar yıllar
alabilir. Barsaktaki çıkıntıların (villus) düzeldiği endoskopi
ve biyopsi ile görülebilir.
Gıdaların etiketlerine bakılmalı glutensiz gıdalar
seçilmelidir. Birçok Çölyak hastasında Laktoz intoleransı da
vardır süt ve sütlü ürünler benzer şikayetler yapar,
şikayetler birbirine karışabilir. Hastaların ve ailelerin
diyetisyen yardımı almaları gerekir.
Erişkin yaşta tespit edilen Çölyak hastalarında diyet
değiştirilse de gelişme geriliği ve diş problemleri düzelmez.
Çok ileri barsak hasarlarının bulunduğu durumlarda hastalar
ağızdan beslenmeyi keserek damardan beslenebilir.
Glüten birçok gıdaya ek olarak katıldığından Glütensiz gıda
bulmak zor olabilir. Bu konuda mail gurupları ve forumların
önerilerini takip etmek faydalı olabilir.
Çölyak hastalarının kaçınması gereken gıdalar:
Buğday,
Çavdar,
Arpa içeren gıdalardır.
Özel glütensiz gıda üretimi ülkemizde de başlamıştır.
Çölyak hastalarının aralıklarla test yaptırması gerekir.
Özellikle çocuk çağda teşhis edilen vakalarda bu takip büyüme
gelişme açısından önemlidir. Kemik ölçümü, kan kalsiyum,
vitamin ve mineral değerleri, dışkı incelemeleri ve endoskopi
incelemeler gerekebilir. Çölyak hastalığını önlemenin, Çölyak
hastalığından korunmanın bilinen bir yolu yoktur. Kişiden
kişiye bulaşmaz. Çölyak genetik bir hastalıktır, tarama
testleri ile erken teşhisi mümkündür. Erken teşhis hastalığa
bağlı komplikasyonları önler.
Referanslar:
1. Celiac Disease Foundation
http://www.celiac.org/
2. Celiac Sprue Association
http://www.csaceliacs.org/
3. Canadian Celiac Association
http://www.celiac.ca/
4. Health Canada
http://www.hc-sc.gc.ca/
5. Behrman RE, Kliegman R, Jenson HB. Nelson Textbook of
Pediatrics .
Company;2000.
16th
ed.
Philadelphia,
PA:WB
Saunders
6. Cecil, RL, Goldman L, Bennett JC. Cecil Textbook of
Medicine . 21st ed. Philadelphia, PA:WB Saunders Company;2000.
7. Celiac disease: what you should know. American Academy of
Family
Physicians
website.
at:
http://www.aafp.org/afp/20061201/1921ph.html . July 8, 2008.
8. Conn H, Rakel RE. Conns Current Therapy 2001 . 53rd ed.
Philadelphia, PA:WB Saunders Company;2001.
9. Griffith HW. Griffiths 5-Minute Clinical Consult . 2001 ed.
Baltimore, MD:Lippincott Williams & Wilkins; 2001.
10. Sleisenger MH, Fordtran JS, Feldman M, et al. Sleisenger
and Fordtrans Gastrointestinal and Liver Disease . 6th ed.
Philadelphia, PA:WB Saunders Company;1998.
11. What I need to know about Celiac disease. National
Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases
website.
at:
http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/celiac_ez/
July 8, 2008
.