88-89 sachs

> GÖRÜfi
Prof. JEFFREY D. SACHS
Anti-Entelektüel
Amerikan Tehdidi
Beyaz Saray sekiz y›l boyunca, iklim de¤iflikli¤inde insan etkisinin
oldu¤una yönelik karfl› konulmaz küresel konsensüsü saklamak için
elinden geleni yapt›. Hükümet ad›na çal›flan bilim insanlar›n›n
kamuoyuna dürüstçe konuflmalar›n› engellemeye çal›flt›.
Jeffrey Sachs,
Columbia
Üniversitesi'nde
Ekonomi Profesörlü¤ü
ve Dünya Enstitüsü'nde
Direktör görevini
yürütmektedir.
on y›llarda, Birleflik Devletler, bir küresel sorun çözücüden çok küresel istikrars›zl›k kayna¤› haline geldi. Örnekler aras›nda Amerika'n›n yanl›fl varsay›mlarla bafllatt›¤› Irak Savafl›, iklim de¤iflikli¤ini durdurma çabalar›na mani
olmas›, yetersiz kalk›nma yard›mlar› ve Cenevre
Sözleflmesi gibi uluslararas› sözleflmelerin ihlali
say›labilir. Amerika'n›n istikras›zlaflt›rma hareketlerinin birçok sebebi olmakla beraber, flimdilerde
Cumhuriyetçi baflkan yard›mc›s› aday› Sarah Palin'in yükselen popülaritesinde de görüldü¤ü üzere, anti-entelektüalizm bunlar›n aras›nda güçlü bir
yer teflkil ediyor.
Anti-entelektüalizm ile anlatmak istedi¤im, bilime ve ispata ba¤l› insanlara tepeden bakan bir
tavr› bar›nd›ran, sald›rgan bir bilim-karfl›t› yaklafl›m. Oysa Birleflik Devletler gibi büyük bir gücün
karfl›laflt›¤› zorluklar, en sa¤lam bilimsel prensiplere dayal› dikkatli bir bilgi analizi gerektiriyor.
Örne¤in iklim de¤iflikli¤i, ancak hâkim bilimsel
normlar ve geliflen iklim bilimi kapasitesi ile tahlil
edilmesi gereken büyük tehditler sunuyor. Nobel
Ödüllü küresel bir bilimsel süreç olan Hükümetler
Aras› ‹klim De¤iflikli¤i Paneli, (IPCC) insan kaynakl› iklim de¤iflikli¤i analizinde bilimsel s›n›rlar›n alt›n standard›n› belirledi. ‹htiyac›m›z olan fley, bilimsel okur-yazarl›¤› ve kan›ta dayal› elefltirel düflün-
S
88 EKONOM‹K FORUM k Ekim 2008
me becerisi ile bilimsel bulgu ve tavsiyeleri siyasete ve uluslar aras› sözleflmelere tercüme edebilecek siyasetçilerdir.
B‹L‹M-KARfiITI YAKLAfiIMLAR
YAYGINLAfiIYOR
ABD'de ise Baflkan Bush, önde gelen Cumhuriyetçiler ve flimdi Sarah Palin'in tav›rlar› bilimsel
olan›n z›dd› yönünde. Beyaz Saray sekiz y›l boyunca, iklim de¤iflikli¤inde insan etkisinin oldu¤una
yönelik karfl› konulmaz küresel konsensüsü saklamak için elinden geleni yapt›. Hükümet ad›na
çal›flan bilim insanlar›n›n kamuoyuna dürüstçe
konuflmalar›n› engellemeye çal›flt›. Wall Street
Journal da ayn› flekilde bilim-karfl›tl›¤› ve sözdebilim tezlerini, insan kaynakl› iklim de¤iflikli¤i politikalar›yla mücadele etmek için kap› kap› satt›.
Bu tür bilim-karfl›t› yaklafl›mlar sadece iklim
politikalar›n› de¤il, ayn› zamanda d›fl politikay› da
etkiliyor. ABD Irak savafl›na titiz deliller de¤il,
GÖRÜfi <
Bush'un içgüdülerine ve dini inançlar›na dayanarak girdi. Ayn› flekilde, Palin Irak Savafl› için “Tanr›'n›n ödevi” diyor.
Bunlar gerçeklerden kopuk, güçlü fakat ayr›k
bireysel örnekler de¤iller. ‹klim de¤iflikli¤i, biyolojik evrim, insan sa¤l›¤› ve farkl› di¤er konularda temel bilimsel kan›tlar› reddeden veya bunlardan
haberdar olmayan, büyük ço¤unlu¤u Cumhuriyetçilere oy veren Amerikan toplumunun hat›r› say›l›r
bir bölümünü yans›t›yorlar. Seçmenler genellikle
modern bilimin sonucu olarak yararland›klar› teknolojiyi reddetmiyorlar, fakat kamu politikalar›na
yönelik bilim insanlar›n›n kan›t ve tavsiyelerini
reddediyorlar.
Pew Vakf›'n›n yeni bir araflt›rmas›n›n verilerine
göre, Demokratlar›n yüzde 58'i küresel ›s›nmaya
insanlar›n yol açt›¤›n› düflünürken, Cumhuriyetçilerin sadece yüzde 28'i bu görüflte. Benzer flekilde,
2005 y›l›nda yap›lan bir araflt›rman›n bulgular›na
göre Cumhuriyetçi tutucular›n yüzde 59'u evrime
dair herhangi bir teoriyi reddederken, Demokratlar›n yüzde 67'si evrimin herhangi bir fleklini kabul
ediyor.
‹nkârc›lar›n baz›lar›, Amerika'n›n baflar›s›z bilim e¤itiminin kurban› olan, bilimsel konulara karfl› ilgisiz insanlar. Fakat baz›lar› da, ‹ncil'in her sözünü harfi harfine do¤ru kabul ettikleri için modern bilimi reddeden ‹ncil fundamentalistleri. ‹klim de¤iflikli¤ine dair jeoloji bilimini reddediyorlar,
çünkü jeoloji biliminin kendisini reddediyorlar.
MODERN AMER‹KAN FUNDAMENTAL‹ZM‹N‹N
YÜKSEL‹fi‹
Burada konu dine karfl› bilim de¤il. Bütün dinlerin bilimsel araflt›rma ile iletiflim ve hatta ona
destek konusunda zengin gelenekleri var. Bir milenyum öncesinde ‹slam Alt›n Ça¤›'n› yaflarken ‹slami bilim dünyada önderdi. Papa
John Paul II temel evrim bilimine
deste¤ini aç›klam›flt› ve Roma Katolik
piskoposlar›, insan kaynakl› iklim de¤iflikli¤ini bilimsel kan›tlar do¤rultusunda s›n›rland›rman›n koyu taraftarlar›.
Önde gelen muhtelif bilim insanlar›, dünyan›n
en iyi biyologlar›ndan biri olan E. O. Wilson da dâhil olmak üzere, dini topluluklara seslenerek insan kaynakl› iklim de¤iflikli¤i ile mücadele ve biyolojik koruma konular›nda destek istediler ve o dini
topluluklar bilimle uyum sürecine girdiler.
Sorun, modern bilimi reddeden agresif fundamentalizm ile uzmanlar› ve bilim insanlar›n› düflman olarak gören agresif anti-entelektüalizm. Bu
görüfllerdir ki sonunda bizi hepimizin ölümüne yol
açacak sona götürebilirler.
Birçok beyanat›nda Palin, savafla dair hüküm-
Bilim-karfl›t›
yaklafl›mlar
sadece iklim
politikalar›n›
lerinde Tanr›'ya baflvurmak konusunda niyetli görünüyor ki bu seçilmesi halinde gelecek ad›na
u¤ursuz bir iflaret. Onun bu tavr›, kendi fundamentalizm çeflitlerini ABD'ye karfl› kullanmak için
f›rsat kollayan düflmanlar›n atefline muhakkak
odun atacakt›r. ‹ki taraftaki radikaller, büyük ço¤unlu¤u ne radikal, ne de bilim düflman› fundamentalist olan insanl›¤› tehlikeye at›yor.
Dünyan›n bu kadar büyük bölümde fundamentalizme neyin yol açt›¤›ndan kesin olarak emin olmak güç. ABD'de gerçekleflmekte olan, örne¤in
Avrupa'da gerçekleflmiyor. Fakat elbette Orta Do¤u ve Orta Asya'n›n baz› kesimleri için karakteristik özellik tafl›yor. Modern Amerikan fundamentalizminin yükselifli 1960'lar›n sivil haklar mücadelesi dönemine kadar uzanmakta. Ve en az›ndan
k›smen, Amerikan toplumunun beyaz olmayan ve göçmen az›nl›k
gruplar›n›n artan siyasi ve ekonomik
güçlerine karfl› beyazlarda geliflen
tepkiyi yans›t›yor.
‹nsanl›¤›n tek umudu, k›s›r döngüsel afl›r›l›klar›n, iklim de¤iflikli¤i,
g›da arz›, sürdürülebilir enerji, su k›tl›¤› ve fakirlik
gibi sorunlara karfl› ortak küresel anlay›fl ile yer
de¤ifltirmesi. IPCC gibi küresel bilimsel süreçler
büyük öneme sahipler, çünkü bilimsel kan›ta dayal› konsensüs do¤rultusunda ilerleyebilmemiz
yolunda bize en iyi flans›m›z› sunuyorlar.
ABD, anti-entelektüalizm yerine ortak bilime
dayal› küresel konsensüse dönmeli. Amerikan
toplumunun kalbindeki acil mücadele alan› budur.
Copyright:
de¤il, ayn›
zamanda d›fl
politikay› da
etkiliyor. ABD Irak
Savafl›'na titiz
deliller de¤il,
Bush'un
içgüdülerine ve
dini inançlar›na
dayanarak girdi.
Ayn› flekilde, Palin
Irak Savafl› için
“Tanr›'n›n ödevi”
diyor.
2008
www.project-syndicate.org
Ekim 2008
l
EKONOM‹K FORUM
89