Boğmaca

Boğmaca
Boğmaca, her yaşta duyarlı bireyleri etkileyen, hızlı seyirli, bulaşıcı solunum yolları
enfeksiyonudur. Özellikle çocuklarda ağır seyreder. Hastalık etkeni Bordetella
pertussis olarak adlandırılmıştır. Boğmaca belirli bir coğrafi dağılım göstermez ve
mevsimsel olarak daha çok sonbahar aylarında görülmekle beraber yıl her
mevsiminde görülebilir, ancak asıl ortaya çıkmasına neden aşılama oranının
düşüklüğüdür. Bu nedenle aşı oranının düşük olduğu bölgelerde daha sık ortaya
çıkar. Boğmaca erişkinlerde tanısı zor konulan bir hastalıktır ve genellikle daha
ılımlı bir klinik tablo gösterdiğinden basit üst solunum yolu enfeksiyonları ile
karıştırılarak tanısı konulamayabilir. Boğmaca hastalığında aşılama büyük önem
göstermekte, aşının uygulamaya başlanılmasından sonra hastalığın ortaya çıkış
sıklığında ve neden olduğu ölüm olaylarında belirgin bir gerileme olduğu
saptanmıştır. Bununla beraber hastalığın sayısında son yirmi yılda artış eğilimi
olduğu gözlenmektedir. Bazı bilim adamlarına göre aşılamanın sağladığı
koruyuculuğun yıllar içinde azaldığı, yaygın aşılama faaliyetinin doğal yoldan
oluşan bağışıklamayı engellediği ve böylelikle yaygın aşılamanın olduğu
bölgelerde erişkin insanların bu hastalığa karşı daha duyarlı hale geldiği
savunulmakta. Hastalığın görülme sıklığında cinsiyet ayrımı olmamasına rağmen,
çocukluk döneminde erkek ve kadınlarda hastalığın görülme sıklığı aynı iken bu
durum erişkinlerde kadınlar aleyhine gelişmektedir. Bunun nedeni de kadınların
çocuklarla daha çok ilgilenmesinden dolayı etken ajan ile daha çok
karşılaşmasıdır. Hastalığın sosyoekonomik düzeyi düşük toplumlarda, toplu
yaşam alanlarında, kalabalık gruplar halinde yaşayanlarda, uygun olmayan
hijyenik koşullarda, yetersiz ve kötü beslenme durumunda ölüme daha çok sebep
olduğu bilinmektedir. Ülkemizde boğmaca salgın bir hastalık olduğundan ve
ölümlere sebep olması nedeniyle bildirilmesi zorun bir hastalıktır. Boğmacanın kontrol altına alınabilmesi için 6 yaşın altındaki bütün çocuklara
boğmaca aşısının uygulanması çok önemlidir. Sağlık Bakanlığı çocukluk dönemi
aşı takvimine göre; herhangi bir engel olmadığı sürece, okula başlayana kadar
toplam dört kez boğmaca aşısı yapılması gerekmektedir. İlk iki aylıkken verilir ve
ardından birer ay ara ile iki kez daha uygulanır. Dördüncü kez ise 16. ile 24. aylar
arasında yapılır. Aşının bazı yan etkileri görülebilir. Aşı yerinde lokal reaksiyonlar
(kızarıklık, şişme, ağrı), 38oC’yi geçen ateş, sistemik belirtiler (baygınlık, bulantı,
kusma), 3 saatten fazla süren çığlık tarzında durdurulamayan ağlama,
1/3
Boğmaca
konvülsiyon (nöbet geçirme), Anaflaksi (şok), ensefalopati v.b. yan etkiler
gelişebilir. Hastalık yapıcı etkenin bulaşma yolu solunum yollarıdır. İnfekte bireyin solunum
sistemi salgıları damlacık yolu ile yayılarak diğer insanları infekte eder. Aynı evde
yaşayan insanların bağışıklaması yok ise %90 oranında bu hastalığı alırlar.
Genellikle ev içinde hastalığa kaynak olan kişi erişkinlerdir. Küçük çocuklar
hastalığı sessiz bir şekilde hastalığa yakalanmış olan büyük kardeşleri ve
yetişkinlerden alır. Bulaşıcılığın en çok olduğu dönem öksürüğün başlamadan
önceki dönemdir, ancak öksürük başladıktan üç hafta sonrasına kadar bulaşıcılık
devam eder. Hastalık etken olan ajanın alınımından yaklaşık 4-21 gün sonra
ortaya çıkar. Öncelikle hastalığın ilk döneminde burun akıntısı, gözde yaşarma,
halsizlik ve fazla yükselmeyen ateş gibi hafif üst solunum yolu enfeksiyonuna
benzer belirtiler ortay çıkar. Bu dönemde hastalığın tanısının konulması güçtür.
Ancak etrafta boğmaca hastalığına yakalandığı bilinen bireylerin varlığı mevcut ise
tanı konulabilir. Bu dönemin ardından kuru öksürük başlar ve çok geçmeden
boğmaca için karakteristik şiddetli öksürük nöbetleri ortaya çıkar. Bu dönemde bir
dizi soluk verirken patlama tarzı öksürüğü, tipik bir nefes alma sesi (whooping)
ortaya çıkar. Öksürüğün şiddeti ile hastada morarmalar ve kusma görülür. Bu
dönemde ortay çıkan öksürük nöbetleri sayısı günde otuzu bulabilir, çoğu kez
kendiliğinden ve gece ortaya çıkarken bazen gürültü ve soğuk hava gibi
faktörlerde nöbetin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu aşamaya kadar hastada
ateş ya çok hafiftir yada görülmez. Altı aylık çocuklarda bu dönem farklı
seyredebilir, öksürük nöbetlerinden daha çok ani kısa süreli soluk alamama
görülebilir. Klasik boğmacanın süresi 6-10 hafta olmakla birlikte, hastaların
yarıdan çoğunda hastalık 6 haftadan az, hastaların dörtte birinde ise 3 hafta ve
daha kısa sürer. Öksürüğün şiddetinin ve sıklığının azalması ile hasta iyileşme
dönemine girer. Bu dönemde, uzun bir aradan sonra yeniden öksürük atakları
olabilirse de hastalığın alevlendiği anlamına gelmez, çoğu kez soğuk gibi bir etken
ile ortaya çıkmıştır ve bakteri saptanamaz.
Tedavi
Altı aylıktan küçük bebeklerin ve kliniği ağırlaşabileceği düşünülen hastaların
öksürük nöbetleri, ani soluk alamama, morarma, beslenme güçlükleri ve diğer
komplikasyonlar açısından destekleyici tedavi uygulanabilmesi için genellikle
hastaneye yatırılmaları gerekir. Hastalarda antibiyotik kullanımı zorunludur.
Hastalığın bulaşıcı olması ve özellikle 6 ay altındaki çocuklarda ölüme sebebiyet
vermesi nedeniyle uzman bir hekim tarafından takip edilmesi ve çocukların
aşılarının zamanında yapılması çok önmelidir. 2/3
Boğmaca
3/3