08. Sperm dna hasırı.der.fh11

DERLEME (Review)
SPERM DNA HASARI VE ÜREMEYE YARDIMCI TEKN‹KLER
Fazilet Kübra BOYNUKALIN1, Süleyman GÜVEN2, Serdar GÜNALP3
1 Anatolia
2 Karadeniz
Tüp Bebek Merkezi, Ankara
Teknik Üniversitesi T›p Fakültesi, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Anabilim Dal›, Trabzon
3 Hacettepe
Üniversitesi T›p Fakültesi, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Anabilim Dal›, Ankara
ÖZET
‹nfertilite, do¤urganl›k ça¤›ndaki alt› çiftten bir tanesinin sorunudur ve erke¤e ba¤l› problemler bu vakalar›n %40'n›
kapsamaktad›r. Geçti¤imiz on y›l içerisinde ejekülatta yer alan matür spermin nükleusundaki DNA bütünlü¤ünün
de¤erlendirilmesinin erkek infertilitesinin nedenlerinden birini a盤a ç›karabilece¤i tezi üzerinde çal›fl›lm›flt›r. Sperm
genetik materyalinin organizasyonundaki de¤ifliklikler sonucu tan›mlanan sperm DNA hasar›n›n in vivo ortamda
fertilite potansiyelini olumsuz etkiledi¤ine dair ortaya at›lan kan›tlar her geçen gün artmaktad›r. Sperm DNA hasar›n›n
IVF ve ICSI uygulamas›n›n gebelik baflar›s› üzerine etkileri tart›flmal›d›r. Üremeye yard›mc› tekniklerde bayan yafl›
d›fl›nda herhangi bir önemli prognostik faktör belirlenmemifl olmas›na ra¤men, sperm DNA hasar›n› belirleyen testlerin
üremeye yard›mc› tekniklerde prognostik öneme sahip olduklar›na dair kan›tlar öne sürülmektedir. Bu derlemenin
amac›, sperm DNA hasar testlerinin klinik kullan›mda yeri olup olmad›¤› ile ilgili kan›tlar›n de¤erlendirilmesi ve bu
alanda çal›flmaya ihtiyaç duyulan konular›n belirlenmesidir.
Anahtar kelimeler: infertilite, intrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI), intrauterin inseminasyon (IUI), in vitro fertilizasyon (IVF), sperm DNA hasar›
Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derne¤i Dergisi, (J Turk Soc Obstet Gynecol), 2014; Cilt: 11, Say›: 1, Sayfa: 52-8
SPERM DNA DAMAGE AND ASSISTED REPRODUCTIVE TECHNIQUES
SUMMARY
Infertility affects one in six couples of childbearing age and male problems are responsible for 40% of these cases.
One area of research that has been studied intensely during the past decade as a cause for male infertility is the
integrity of DNA in the nucleus of mature ejaculated spermatozoa. Accumulating evidence suggests that disturbances
in the organization of the genomic material in sperm nuclei are negatively correlated with the fertility potential of
spermatozoa in vivo. The impact of sperm DNA damage on IVF and ICSI reproductive outcomes remain more
controversial. Although no significant prognostic factor for the outcomes of assisted reproductive technique (ART)
has been identified, except female age; there is accumulating evidence suggesting potential as a prognostic test for
ART. The aim of this review to assess the evidence pertaining to the clinical utility of sperm DNA integrity testing
and target areas that require more study.
Key words: infertility, intracytoplasmic sperm injection (ICSI), intrauterine insemination (IUI), in vitro fertilization (IVF), sperm DNA damage
Journal of Turkish Society of Obstetrics and Gynecology, (J Turk Soc Obstet Gynecol), 2014; Vol: 11, Issue: 1, Pages: 52-8
Yaz›flma adresi: Prof. Dr. Serdar Günalp. Hacettepe Üniversitesi, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Anabilim Dal›, S›hhiye, Ankara
Tel: (0532) 287 37 33
e-posta: [email protected]
Al›nd›¤› tarih: 25.07.2013, revizyon sonras› al›nma: 19.08.2013, kabul tarihi: 20.08.2013, online yay›n tarihi: 21.08.2013
DOI ID:10.5505/tjod.2014.82584
52
Sperm DNA hasar› ve üremeye yard›mc› teknikler
Akridin Turuncu Testi (Acridine Orange Test- AOT),
G‹R‹fi
Toludin Mavisi (Toluidine Blue- TB), Anilin Mavisi
Erkek germ hücrelerinin, DNA hasar›na olan
(Aniline Blue), TUNEL [The Terminal Deoxynucleotidyl
yatk›nl›klar›n temelinde spermatogenezin geç
Transferase- Mediated Deoxyuridine (TdT)
döneminde DNA tamir mekanizmalar›n›n azalt›larak
Triphosphate (dUTP) Nick End Labeling Assay], As›l
düzenlenmesi yer al›r. Ayr›ca spermatogenez s›ras›nda
Çentik Okuma Tayini (In Situ Nick Translation Assay-
hücrelerin apoptosis yapma yetenekleri kaybetmeleri
NT), Tek Hücre Jel Elektroforezi (COMET), Sperm
de sperm hücrelerinde gözlenebilen genetik hasar›
Kromatin Ayr›lma Testi'dir (Halosperm Test- Sperm
aç›klamaktad›r. Sperm hücrelerinde görülen DNA
Chromatin Dispersion Test-SCD). Tüm bu testler
hasar›n›n oluflma mekanizmalar› tam olarak bilinmese
de¤erlendirilirken göz önünde bulunmas› gereken
de üzerinde durulan üç temel mekanizma; sperm
noktalar, her testin tespit etti¤i hasar tipinin ayn› olup
kromatin paketlenmesinde ortaya ç›kan hasar, baflar›s›z
olmad›¤› ve her testin standart olup olmad›¤›d›r.
apoptosis ve oksidatif
stressdir(1).
Son y›llarda yap›lan de¤erlendirmeler sonras›nda
Sperm Kromatin Yap›s› Tayini (Sperm Chromatin
sperm DNA hasar›n› de¤erlendiren testlerle fertil ve
Structure Assay) (SCSA)
infertil erkek tan›m›n›n daha net olarak yap›labilece¤i
SCSA anormal kromatin yap›s›na sahip DNA'n›n,
tezi ortaya at›lm›flt›r. Hepimizin bildi¤i gibi erkek
asit ve ›s›ya maruz kald›¤›nda denatürasyonuna daha
infertilitesinin de¤erlendirilmesinde rutin semen analizi
yatk›n olmas› prensibine dayanarak gelifltirilmifltir.
kullan›lmaktad›r. Semen analizi ile yap›lan
Akridin turuncusu asit eklendikten sonra denatürasyona
de¤erlendirmede sperm say› hareketlilik ve morfoloji
ba¤l› olarak renk de¤iflimi göstermektedir. Bu renk
belirlenmektedir. Semen analizinin en önemli limitasyonu
de¤iflimi ak›m sitometri tekni¤i kullan›larak
testin de¤erlendirilmesinde kifliler aras› ve kifli içi
belirlenmektedir. SCSA ile ölçülen DNA
de¤iflkenlikler ortaya ç›kabilmesidir. Ayr›ca infertil
denatürasyonu, DNA fragmantasyon indeksi (DFI)
erkeklerin yaklas›k %15'de normal semen analiz
olarak tan›mlanm›flt›r. Bu testin en önemli avantaj›
sonuçlar›na ra¤men infertilitenin kesin nedeni ortaya
standardizasyonunun olmas›d›r(3).
konulamamaktad›r. Düflük say›, motilite ve anormal
morfoloji gibi bozuk semen parametreleri olan olgularda
Akridin Turuncu Testi (Acridine Orange Test-
sperm DNA hasar› yüksek olarak belirlenmifltir. Normal
AOT)
semen parametrelerine sahip hastalar›n %8'inde sperm
Akridin turuncu, nükleik asite özgü, katyonik,
DNA hasar› belirlenmifltir(2). Tüm bunlar›n yan› s›ra
floresan bir boyad›r. Çift sarmal DNA'ya ba¤land›¤›nda
sperm DNA hasar›n›n in vitro fertilizasyon (IVF), gerekse
ortaya ç›kan eksitasyon ve emisyon ile, mRNA ya da
intrasitoplazmik sperm injeksiyonu (ICSI) baflar›s›n› ön
tek sarmal DNA'ya ba¤land›¤›nda ortaya eksitasyon
görücü de¤ere sahip oldu¤una dair kayg›lar mevcuttur.
ve emisyonun farkl› olmas› prensibi ile kullan›lan bir
Bunun yan› s›ra, sperm DNA hasar›n›n gebelik
testtir. Teknikte floresan mikroskopu kullan›l›r ve h›zl›,
prognozunu belirleyici etkisi oldu¤unu öne süren
asit ve pahal› olmayan bir yöntemdir. Heterojen
yay›nlar mevcuttur. Bu derlemede amac›m›z sperm
boyanma ile de¤erlendirmenin güçleflmesi, baz›
DNA hasar›n› tespit etmede kullan›lan yöntemler ve
renklerin tam ayr›m›n›n yap›lamamas› ve renklerin
sperm DNA hasar›n›n IVF ve ICSI baflar›s› üzerine
h›zl› kaybolmas› tekni¤in dezavantajlar› olarak
etkisini ve klinik gebelik sonuçlar› üzerine etkisini
karfl›m›za ç›kmaktad›r(4).
de¤erlendirmektir.
Toludin Mavisi (Toluidine Blue -TB)
TB, fosfat rezidülerini boyayan temel boyad›r.
SPERM DNA HASARINI TESP‹T ETMEDE
Do¤ru olarak paketlenmemifl kromatin yap›s› ve
KULLANILAN YÖNTEMLER
fragmante uçlarda yer alan fosfat boyanmaya zemin
haz›rlar. Normal mikroskop ile de¤erlendirmek yeterli
Günümüzde, DNA hasar›n› tespit etmede
olur ancak kifliler aras› ve kifli içi de¤iflkenliklere aç›kt›r
(4).
kullan›lan en s›k yöntemler; Sperm Kromatin Yap›s›
Tayini (Sperm Chromatin Structure Assay) (SCSA),
53
J Turk Soc Obstet Gynecol 2014;11:52-8
Fazilet Kübra ve ark.
Anilin Mavisi (Aniline Blue)
Tek Hücre Jel Elektroforezi (COMET)
Anilin mavisi, asidik bir boyad›r ve hasarl› DNA'ya
Yo¤unlu¤u azalt›lm›fl sperm agoroz jel tabakalar›
sahip spermde rezidüel histonlar›n a盤a ç›kmas› sonucu
aras›na yerlefltirilir ve floresan ba¤layan boya eklenmifl
nükleoproteinlere daha kolay ulafl›l›r ve bu durum
elektroforetik bir gradiente maruz b›rak›l›r. Hasarl›
anilin mavisinin DNA'y› boyamas›n› sa¤lar. Basit ve
DNA'ya sahip yap› elektroforez esnas›nda hareket eder
ucuz bir tekniktir, analiz için ›fl›k mikroskobu yeterlidir;
ve kuyruklu y›ld›z görüntüsü ortaya ç›kar. Sa¤lam
ancak AOT'de oldu¤u gibi heterojen boyanma tekni¤in
DNA yap›s› ise hareket etmez. Boyanma yo¤unlu¤u
en önemli
dezavantaj›d›r(5).
ve kuyruklu y›ld›z›n kuyruk uzunlu¤u DNA
fragmantasyonunun derecesini belirler. Kullan›m›n›
TUNEL [The Terminal Deoxynucleotidyl
k›s›tlayan durumlara bak›ld›¤›nda subjektif bir
Transferase- Mediated Deoxyuridine (TdT)
de¤erlendirme yap›lmas› ve testin de¤erlendirilmesi
Triphosphate (dUTP) Nick End Labeling Assay]
için tecrübeye ihtiyaç duyulmas›d›r.
TUNEL testi ile hem tek hem de çift DNA
zincirindeki hasarlar tespit edilebilmektedir. TdT enzimi
Sperm Kromatin Ayr›lma Testi (Halosperm Test)
ile tek veya çift DNA zincirindeki k›r›klar dUTP ile
Agoroz jele yüklenen spermin, nükleer proteinleri
birleflir ve bu noktalar iflaretlenir. ‹flaretlenen noktalar ›fl›k
uzaklaflt›rmak için asit veya alkali solüsyon ile denature
mikroskopisi, floresan mikroskopisi ya da ak›m sitometrisi
edildikten sonra sperm lizisinin sa¤lanaca¤› tampon
ile de¤erlendirilir. TUNEL testi SCSA'dan sonra sperm
solüsyonu ile muamele edilir. Sa¤lam DNA'ya sahip
DNA hasar›n› tespit etmekte en s›k kullan›lan testtir.
sperm santral bir kor etraf›nda ayr›lm›fl DNA halkalar›na
TUNEL testi ile as›l tespit edilen DNA hasar›ndan çok
ba¤l› periferal halo görüntüsü oluflur. Halo görüntüsünü
DNA k›r›klar›d›r. SCSA gibi standardizasyonun tam
de¤erlendirmek için yap›lan boyamada eozin yada
sa¤lanamam›fl olmas› testin en önemli dezavantaj›d›r(6).
Azure B kullan›lm›fl ise direkt ›fl›k mikroskopunun
kullan›lmas› yeterlidir. Floresan boyalar kullan›lm›fl
As›l Çentik Okuma Tayini (In Situ Nick
ise floresan mikroskopu kullan›lmal›d›r. Tekni¤in basit
Translation Assay- NT)
olmas› ve pahal› olmamas› en önemli avantajlar›ndan
NT, TUNEL testi ile ayn› prensiplere dayanarak
biridir. Ancak kifliler aras› ve kifli içi de¤erlendirme
uygulanan bir testtir. TUNEL testinden tek fark› sadece
farkl›l›klar› tekni¤in en önemli dezavantaj›d›r. Tablo
tek zincir DNA k›r›klar›n› tespit etmektedir ve DNA
I'de testlerin prensipleri, avantajlar› ve dezavantajlar›
polimeraz I'in katalize etti¤i bir enzimatik reaksiyon
özetlenmifltir.
kullan›lmaktad›r. Di¤er testlerle karfl›laflt›r›ld›¤›nda
sensitivitenin daha düflük oldu¤u belirlenmifltir.
Tablo I: Sperm DNA hasar› de¤erlendirme testleri.
SCSA
Prensip
Yöntem
Avantaj
Dezavantaj
DNA denatürasyonuna
Ak›m sitometrisi
Standardize olmas›
Özel ekipman
Duyarl›l›¤› yüksek
gerektirir
duyarl›l›k
Klinik olarak önemli
AOT
DNA denatürasyonuna
Floresan Mikroskopisi
Basit ve ucuz
Kifliler aras›
Ak›m sitometrisi
Duyarl›l›¤› yüksek
de¤erlendirme fark› ve
di¤er testlerle korele de¤il
Özel ekipman gerektirir
Floresan mikroskopisi
Klinik olarak önemli
Labarotuarlar aras›
de¤erlendirme farkl›l›klar›
Tek hücre elektroforezi
Floresan mikroskopisi
Parlak alan mikroskopisi
Duyarl›l›¤› yüksek
Kantitatif bir test
Basit ve ucuz
Zaman al›c›
Standardize olmam›fl
Labarotuvarlar aras›
Basit ve ucuz
de¤erlendirme farkl›l›klar›
Heterojen boyanma
Labarotuvarlar aras›
duyarl›l›k
TUNEL
Tek ve çift zincir k›r›klar›
COMET
Tek ve çift zincir k›r›klar›
Anilin Mavi Boyamas›
Lizin rezidülerini ve art›k
histonlar› boyar
Toluidin Mavi Boyamas› Fosfat rezidülerini boyar
Parlak alan mikroskopisi
de¤erlendirme farkl›l›klar›
Heterojen boyanma
J Turk Soc Obstet Gynecol 2014;11:52-8
54
Sperm DNA hasar› ve üremeye yard›mc› teknikler
ön görücü etkisi olup olmad›¤› belirlenmifltir. IUI
SPERM DNA HASARININ KL‹N‹K ÖNEM‹
tedavisinde DFI %27'nin alt›nda olan olgularda,
Erkek ‹nfertilitesi
biyokimyasal gebelik, klinik gebelik oranlar› belirgin
Literatürde gerek anormal sperm parametrelerine
olarak daha yüksek saptanm›flt›r; ancak canl› do¤um
sahip gerekse normal semen parametrelerine sahip
oranlar›nda fark bulunamam›flt›r(13). Yine Bungum ve
erkeklerde fertilite potansiyelini de¤erlendiren
ark. 2007'de yapt›klar› de¤erlendirmede IUI tedavisinde
çal›flmalar mevcuttur. Evenson ve ark. 1999 y›l›nda
SCSA ile yap›lan de¤erlendirmede DFI %30'un alt›nda
yapt›klar› çal›flmada 165 fertil kabul edilen çifti
olan olgularda canl› do¤um oran› belirgin olarak daha
prospektif olarak de¤erlendirmifl ve gebe kalma
yüksek saptanm›flt›r(14). Thomson ve ark. 53 IUI
potansiyelini belirleyen en iyi belirleyicinin SCSA ile
siklusunda TUNEL yöntemi kullanarak ve
belirlenen DNA fragmantasyonu oldu¤u
biyokimyasal belirteçler kullanarak yap›lan DNA
belirlenmifltir(7). Giwercman ve ark. 137 fertil erkek
fragmantasyonu de¤erlendirilmesinin baflar›y› öngörücü
hasta ile 127 subfertil olarak tan›mlanan erkek hasta
etkisi saptanm›flt›r(15).
SCSA ku llan›la rak DFI d e¤erlen dirilere k
Literatürde DNA fragmantasyonunun de¤erlen-
karfl›laflt›r›lm›flt›r. Semen analizi parametreleri normal
dirilmesinin IUI baflar›s›n› ön görücü oldu¤unu
olsa bile DFI %20'nin üzerine ç›kt›¤›nda fertilite
destekleyen yay›nlar bulunmas›na ra¤men, ASRM bu
potansiyeli düflmektedir(8). Saleh ve ark. 2002'de yapm›fl
yay›nlar›n kan›t düzeyinin zay›f olmas› nedeniyle
olduklar› çal›flmada fertil ve normal semen
kullan›m›n› önermemektedir(10).
parametrelerine sahip infertil hastalar ile anormal semen
parametrelerine sahip erkeklerde sperm DFI SCSA
‹n Vitro Fertilizasyon (IVF) ve ‹ntrasitoplasmik
testi kullan›larak de¤erlendirilmifltir ve infertil hastalarda
Sperm Enjeksiyonu (ICSI)
DFI anlaml› olarak yüksek saptanm›flt›r. Semen
Konvansiyonel IVF ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda ICSI;
parametreleri normal olan ve anormal olan infertil
daha yüksek fertilizasyon oranlar›na sahiptir. Ancak
erkeklerin DFI aras›nda fark saptanmam›flt›r(9). ASRM
ICSI daha invazif bir metottur ve spermatozoan›n do¤al
taraf›ndan 2013 y›l›nda yay›nlanan sperm DNA hasar›n›
seçilme süreci bypass edilir. Avrupa IVF Denetleme
de¤erlendiren testlerin klinik kullan›m› üzerine
program› taraf›ndan yap›lan de¤erlendirmede üremeye
k›lavuzda sperm DNA hasar testlerinin fertil ve infertil
yard›mc› tekniklerin kullan›ld›¤› hastalar›n %70'inde
erkekleri ay›rmakta yararl› oldu¤unu destekleyen
ICSI tekni¤i kullan›ld›¤› belirlenmifltir(17). Uzun
yay›nlar bulundu¤unu ancak bu çal›flmalar›n kan›t
y›llard›r üremeye yard›mc› tekniklerden hangisinin
derecelerinin zay›f oldu¤unun alt› çizilmifltir(10).
kullan›laca¤›na karar vermek için sperm say›s›,
hareketlili¤i ve morfolojik de¤erlendirilmesi
Yard›mc› Üreme Teknikleri
kullan›lmaktad›r. Bu parametrelerin yan› s›ra DNA
‹ntrauterin ‹nseminasyon (IUI)
fragmantasyonunun gerek kullan›lacak tekni¤in
IUI; infertilite tedavisinde s›kça kullan›lan tedavi
belirlenmesinde gerekse bu teknikler kullan›ld›¤›nda
yöntemlerinden biridir. Aç›klanamayan infertilite,
gebelik baflar›s›n› ön görmede yeri olup olmad›¤› son
anovulasyon ve ciddi olmayan erkek faktörü IUI
y›llarda yap›lan pek çok çal›flma ile de¤erlendirilmifltir.
endikasyonlar› aras›nda yer almaktad›r. Allen ve ark.
Klasik IVF ile SCSA tekni¤i kullan›larak yap›lan
1985 y›l›nda yay›nlad›klar› derlemede TUNEL testi
DNA hasar› tespiti yap›lm›fl çal›flmalar de¤erlendiril-
kullanarak yap›lan DNA fragmantasyon de¤erlendiril-
di¤inde IVF baflar›s›n› ön görmede yeri oldu¤una dair
mesinin IUI baflar›s›n› öngörmede yeri oldu¤unu
pek çok çal›flma yer almaktad›r(18-21). Di¤er taraftan
vurgulam›flt›r(11).
2002 y›l›nda Duran ve ark. 154 IUI
yine SCSA tekni¤i kullan›larak yap›lan baz›
siklusunu prospektif olarak de¤erlendirmifl ve DNA
çal›flmalarda sperm DNA hasar›n›n IVF baflar›s›n› ön
fragmantasyonunu gebe kalamayan olgularda anlaml›
görmede yeri olmad›¤› gösterilmifltir(22,23). TUNEL
olarak yüksek saptanm›flt›r. Yine bu çal›flmada TUNEL
yöntemi kullan›larak yap›lm›fl çal›flmalar gözden
testi kullanarak yap›lan DNA fragmantasyonu %12'nin
geçirildi¤inde 7 çal›flmaya rastlanm›fl ve Benchaib ve
üzerinde olan olgularda gebelik elde edilememifltir(12).
ark. yapm›fl oldu¤u çal›flma d›fl›nda kalan çal›flmalar›n
2004 y›l›nda Bungum ve ark. DNA fragmantasyonunun
hepsinde DNA hasar›n›n IVF baflar›s›n› ön gördü¤ü
SCSA ile de¤erlendirerek IVF, ICSI ve IUI tedavisinde
sonucuna var›lm›flt›r(24-30). Simon ve ark. yapm›fl
55
J Turk Soc Obstet Gynecol 2014;11:52-8
Fazilet Kübra ve ark.
olduklar› çal›flmada COMET tekni¤i kullan›larak DNA
SONUÇ
hasar› de¤erlendirildi¤inde IVF baflar›s›n› ön görmede
DNA hasar›n›n ba¤›ms›z bir de¤iflken oldu¤u sonucuna
Spermatozoda gerçekleflecek do¤ru bir DNA
varm›fllard›r(31). 2006 y›l›nda yap›lan bir metaanalizde
paketlenme sistemi, fertilizasyon ve embriyo geliflimi
DFI (%30 olan vakalar›n gebe kalma flans›n›n DFI
için oldukça önemlidir. Sperm DNA hasar›n›n tespitinde
(%30 olan vakalara göre 2 kat daha yüksek oldu¤u
kullan›lan pek çok test bulunmaktad›r. Bu testlerin bir
belirlenmifltir(32).
2011 y›l›nda yap›lan baflka bir
k›sm›nda subjektif kriterlere dayan›larak de¤erlendirme
metaanalizde ise DNA hasar›n›n IVF baflar›s› ile negatif
yap›lmaktad›r. Objektif de¤erlendirme yap›lanlar›n bir
korelasyon gösterdi¤i belirlenmifltir (33). Tüm bu
k›sm›nda ise standardizasyon sorunu yaflanmaktad›r.
de¤erlendirmelere ra¤men 2013 y›l›nda ASRM
Günümüzde en s›k kullan›lan DNA hasar tespiti testi
yay›nlam›fl oldu¤u bültende IVF tedavisinde DNA
olan SCSA standardize bir test olmas› aç›s›ndan
hasar›n›n de¤erlendirilmesinin gereklili¤inin kan›t
avantajl›d›r. Sperm DNA hasar› tespitinin fertil ve
düzeyinin zay›f oldu¤unu dile
getirmifltir(10).
infertil ayr›m›n›n yap›lmas›nda kullan›m›n› destekleyen
ICSI sikluslar› ile pek çok basama¤›n bypass
çal›flmalar olmas›na karfl›n kan›t düzeyleri yeterli
edilmesi sonucu sperm DNA hasar›n›n sonuç üzerine
de¤ildir. Ayr›ca kullan›lacak yard›mc› üreme
olabilecek etkinin minimalize edildi¤i kanaati yayg›nd›r.
tekniklerinin seçilmesinde belirlenmifl konumlar›
ICSI sikluslar›nda DNA hasar›n›n baflar›y› ön görmede
yoktur. Yap›lan çal›flmalarda DNA hasar tespitinin,
yeri olup olmad›¤›n› belirlemek amac›yla pek çok
sperm morfolojik de¤erlendirilmesine üstünlü¤ü
çal›flma yap›lm›flt›r. Bungum ve ark. 2004 y›l›nda
olmad›¤› gösterilmifltir(40,41). Tüm bu sonuçlar göz
yapm›fl olduklar› çal›flmada ICSI uygulanan DFI(27
önüne al›nd›¤›nda sperm DNA hasar tespitinin rutin
olan olgularda eve canl› bebekle gitme olas›l›¤›n›n,
kullan›mda yeri yoktur.
DFI (27 olan olgularla karfl›laflt›r›ld›¤›nda 2.5 kat daha
yüksek oldu¤u saptanm›flt›r(13). Ayn› çal›flmada IVF
uygulanan grupta bu oran 3.6 olarak saptanm›flt›r.
KAYNAKLAR
Literatürde DNA hasar›n›n ICSI sonuçlar› üzerine
olumsuz etkisi oldu¤unu destekleyen pek çok çal›flma
1.
Agarwal A, Said TM. Role of sperm chromatin abnormalities
vard›r(19,20,25,27-29,34). Ancak Bungum ve ark. 2007
and DNA damage in male infertility. Hum Reprod Update
y›l›nda yapt›klar› çal›flmada ICSI baflar›s›n›n DFI<30
2003;9(4):331-45.
olan olgular ile DFI > 30 olan olgular›n gebelik baflar›s›
2.
Zini A, Bielecki R, Phang D, Zenzes MT. Correlations between
aç›s›ndan bir fark olmad›¤› belirlenmifltir(14). Yine bu
two markers of sperm DNA integrity, DNA denaturation and
vard›r(18,22,26,35-37).
DNA fragmentation in fertile and infertile men. Fertil Steril
sonuçlar› destekleyen çal›flmalar
DFI düzeyi >50 olan ICSI yap›lan olgularda yap›lan
2001;75(4):674-7.
de¤erlendirmede fertilizasyon oran›n›n ve klinik gebelik
3.
Evenson DP, Kasperson K, Wixon RL. Analysis of sperm
oranlar›n›n etkilenmedi¤i belirlenmifltir(38). 2008 y›l›nda
DNA fragmentation using flow cytometry and other techniques.
yap›lan bir metaanalizde DNA hasar testlerinin gebelik
Soc Reprod Fertil Suppl 2007;65:93-113.
sonuçlar› ile iliflkisi de¤erlendirilmifl ve küçük ama
4.
Shamsi MB, Imam SN, Dada R. Sperm DNA integrity assays:
istatistiksel olarak anlaml› iliflki saptanm›flt›r. Ancak
diagnostic and prognostic challenges and implications in
bu sonucun DNA hasar› de¤erlendiren testlerin rutin
management of infertility. J Assist Reprod Genet 2011;28(11):
kullan›ma girmesi için yeterli kan›t teflkil etmedi¤i
1073-85.
sonucuna var›lm›flt›r(39). Tüm bu çal›flmalarda DNA
5.
hasar›n›n tespiti için SCSA baflta olmak üzere farkl›
Erenpreiss J, Bars J, Lipatnikova V, Erenpreisa J, Zalkalns J.
Comparative study of cytochemical tests for sperm chromatin
teknikler kullan›lm›flt›r. Kullan›lan bu teknikler
integrity. J Androl 2001;22(1):45-53.
içerisinde standardize oldu¤u kan›tlanan tek yöntem
6.
Tamburrino L, Marchiani S, Montoya M, Elia Marino F,
SCSA'd›r. ASRM'nin 2013 y›l›nda yay›nlam›fl oldu¤u
Natali I, Cambi M et al. Mechanisms and clinical correlates
bültende ICSI tedavisinde rutin olarak DNA hasar›n›n
of sperm DNA damage. Asian J Androl 2012;14(1):24-
de¤erlendirilmesi için yeterli kan›t olmad›¤› vurgulan-
31.
m›flt›r.
7.
Evenson DP, Jost LK, Marshall D, Zinaman MJ, Clegg E,
Purvis K et al. Utility of the sperm chromatin structure assay
J Turk Soc Obstet Gynecol 2014;11:52-8
56
Sperm DNA hasar› ve üremeye yard›mc› teknikler
as a diagnostic and prognostic tool in the human fertility
8.
20.
Aamold ET, Evenson DP. Relationship between the outcomes
Giwercman A, Lindstedt L, Larsson M, Bungum M, Spano
of assisted reproductive techniques and sperm DNA
M, Levine RJ et al. Sperm chromatin structure assay as an
fragmentation as measured by the sperm chromatin structure
independent predictor of fertility in vivo: a case-control study.
assay. Fertil Steril 2003;80(4):895-902.
Int J Androl 2010;33(1):e221-7.
9.
21.
11.
structure assay (SCSA) parameters are related to fertilization,
Alvarez JG et al. Increased sperm nuclear DNA damage in
blastocyst development, and ongoing pregnancy in in vitro
normozoospermic infertile men: a prospective study. Fertil
fertilization and intracytoplasmic sperm injection cycles. Fertil
Steril 2004;81(5):1289-95.
Practice Committee of the American Society for Reproductive
22.
13.
MG, Walmer DK. Redefining the relationship between sperm
a guideline. Fertil Steril 2013;99(3):673-7.
deoxyribonucleic acid fragmentation as measured by the sperm
Allen NC, Herbert CM, Maxson WS, Rogers BJ, Diamond
chromatin structure assay and outcomes of assisted reproductive
MP, Wentz AC. Intrauterine insemination: a critical review.
techniques. Fertil Steril 2005;84(2):356-64.
23.
YM. Sperm chromatin structure assay parameters are not
quality predicts intrauterine insemination outcome:a prospective
related to fertilization rates, embryo quality, and pregnancy
cohort study Hum Reprod 2002;17(12):3122-8.
rates in vitro fertilization and intracytoplasmic sperm injection,
Bungum M, Humaidan P, Spano M, Jepson K, Bungum L,
but might be related to spontaneous abortion rates. Fertil Steril
Giwercman A. The predictive value of sperm chromatin
2008;90(2):352-9.
24.
Francois Guerin J. Sperm deoxyribonucleic acid fragmentation
19(6):1401-8.
as a prognostic indicator of assisted reproductive technology
Bungum M, Humaidan P, Axmon A, Spano M, Bungum L,
outcome. Fertil Steril 2007;87(1):93-100.
25.
C et al. Sperm DNA fragmentation: paternal effect on early
Reprod 2007;22(1):174-9.
post-implantation embryo development in ART. Human
Thomson LK, Zieschang JA, Clark AM. Oxidative
Reprod 2006;21(11):2876-81.
26.
strand breaks in human spermatozoa used for IVF and ICSI.
intracytoplasmic sperm injection cycles. Fertil Steril 2011;
Acta Obstet Gynecol Scand 2000;79(7):559-63.
27.
Sperm DNA frag- mentation negatively correlates with velocity
between sperm cell chromatin condensation, morphology
and fertilization rates but might not affect pregnancy rates.
based on strict criteria, and fertilization, cleavage and pregnancy
Fertil Steril 2005;84(1):130-40.
28.
Seli E, Gardner DK, Schoolcraft WB, Moffatt O, Sakkas D.
de Mouzon J, Goosens V, Bhatacharrya S, Castilla JA, Ferraretti
Extent of nuclear DNA damage in ejaculated spermatozoa
AP, Korsak V et al. Assisted reproductive technology in
impacts on blastocyst development after in vitro fertilization.
Europe, 2006: results generated from European registers by
Fertil Steril 2004;82(2):378-83.
ESHRE. Hum Reprod 2010;25(8):1851-62.
29.
Henkel R, Kierspel E, Hajimohammad M, Stalf T, Hoogendijk
Boe-Hansen GB, Fedder J, Ersboll AK, Christensen P. The
C, Mehnert C et al. DNA fragmentation of spermatozoa and
sperm chromatin structure assay as a diagnostic tool in the
assisted reproduction technology. Reprod Biomed Online
human fertility clinic. Hum Reprod 2006;21(6):1576-82.
19.
Huang CC, Lin DP, Tsao HM, Cheng TC, Liu CH, Lee MS.
Hammadeh ME, Stieber M, Haidl G, Schmidt W. Association
rates in an IVF program. Andrologia 1998;30(1):29-35.
18.
Host E, Lindenberg S, Smidt-Jensen S. The role of DNA
on clinical pregnancy rate in intrauterine insemination but not
96(4):843-7.
17.
Borini A, Tarozzi N, Bizzaro D, Bonu MA, Fava L, Flamigni
prediction of assisted reproduction technology outcome. Hum
deoxyribonucleic acid damage in sperm has a negative impact
16.
Benchaib M, Lornage J, Mazoyer C, Lejeune H, Salle B,
intrauterine insemination, IVF and ICSI. Hum Reprod 2004;
Erenpreiss J et al. Sperm DNA integrity assessment in
15.
Lin MH, Kuo-Kuang Lee R, Li SH, Lu CH, Sun FJ, Hwu
Duran EH, Morshedi M, Taylor S, Oehninger S. Sperm DNA
structure assay (SCSA) parameters for the outcome of
14.
Payne JF, Raburn DJ, Couchman GM, Price TM, Jamison
Medicine. The clinical utility of sperm DNA integrity testing:
Fertil Steril 1985;44(5):569-80.
12.
Virro MR, Larson-Cook KL, Evenson DP. Sperm chromatin
Saleh RA, Agarwal A, Nelson DR, Nada EA, El-Tonsy MH,
Steril 2002;78(2):313-8.
10.
Larson-Cook KL, Brannian JD, Hansen KA, Kasperson KM,
clinic. Hum Reprod 1999;14(4):1039-49.
2003;7(4):477-84.
Larson KL, DeJonge CJ, Barnes AM, Jost LK, Evenson DP.
30.
Frydman N, Prisant N, Hesters L, Frydman R, Tachdjian G,
Sperm chromatin structure assay parameters as predictors of
Cohen-Bacrie P et al. Adequate ovarian follicular status does
failed pregnancy following assisted reproductive techniques.
not prevent the decrease in pregnancy rates associated with
Hum Reprod 2000;15(8):1717-22.
high sperm DNA fragmentation. Fertil Steril 2008;89(1):
57
J Turk Soc Obstet Gynecol 2014;11:52-8
Fazilet Kübra ve ark.
92- 7.
31.
32.
33.
quality after ICSI. Hum Reprod 2005;20(12):3476-80.
Simon L, Lutton D, McManus J, Lewis SE. Sperm DNA
37.
damage measured by the alkaline Comet assay as an
Coticchio G et al. Anomalies in sperm chromatin packaging:
independent predictor of male infertility and in vitro fertilization
implications for assisted reproduction techniques. Reprod
success. Fertil Steril 2011;95(2):652-7.
Biomed Online 2009;18(4):486-95.
Evenson D, Wixon R. Meta-analysis of sperm DNA fragmentation
38.
Librach CL. In vitro fertilization-intracytoplasmic sperm
Online 2006;12(4):466-72.
injection outcome in patients with a markedly high DNA
Zini A. Are sperm chromatin and DNA defects relevant in
fragmentation index (>50%). Fertil Steril 2013;100(1):75-80.
39.
integrity test predict pregnancy with in vitro fertilization?
Lewis SE. Clinical significance of sperm DNA damage in
Fertil Steril 2008;89(4):823-31.
40.
Maettner R, Sterzik K, Isachenko V, Strehler E, Rahimi G,
1594-608.
Alabart JL et al. Quality of human spermatozoa: relationship
Gandini L, Lombardo F, Paoli D, Caruso F, Eleuteri P, Leter
between high-magnification sperm morphology and DNA
G et al. Full-term pregnancies achieved with ICSI despite
integrity. Andrologia 2013. doi:10.1111/and.12114.
high levels of sperm chromatin damage. Human Reprod 2004;
36.
Collins JA, Barnhart KT, Schlegel PN. Do sperm DNA
Simon L, Brunborg G, Stevenson M, Lutton D, McManus J,
assisted reproduction outcome. Human Reprod 2010;25(7):
35.
Dar S, Grover SA, Moskovtsev SI, Swanson S, Baratz A,
using the sperm chromatin structure assay. Reprod Biomed
the clinic? Syst Biol Reprod Med 2011;57(1-2):78-85.
34.
Tarozzi N, Nadalini M, Stronati A, Bizzaro D, Dal Prato L,
41.
Sivanarayana T, Krishna ChR, Prakash GJ, Krishna KM,
19(6):1409-17.
Madan K, Rani BS et al. CASA derived human sperm
Zini A, Meriano J, Kader K, Jarvi K, Laskin CA, Cadesky K.
abnormalities: correlation with chromatin packing and DNA
Potential adverse effect of sperm DNA damage on embryo
fragmentation. J Assist Reprod Genet 2012;29(12):1327-34.
J Turk Soc Obstet Gynecol 2014;11:52-8
58