MEDYA SORU VE YANIT NOTLARI: KOAH

MEDYA SORU VE YANIT NOTLARI: KOAH
Hastalıkla ilgili sorular ve yanıtları
1. Soru: KOAH nedir?
Yanıt: KOAH-Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı akciğerlerde harabiyete yol açan
kronik bir hastalıktır. İlerleyicidir ve tamamen iyileşmez ancak önlenebilir ve tedavi
edilebilir. KOAH hava yollarını tıkayarak nefes almayı güçleştirir. KOAH'lı hastalarda
öksürük ve balgam çıkarmadan, kısa mesafeli yürüşlerde ya da banyo yapma ya da
giyinme gibi basit günlük işlerde bile nefes darlığına uzanan değişik semptomları
vardır.
2. Soru: KOAH'a yol açan nedenler nelerdir?
Yanıt: KOAH için en önemli risk faktörü sigara içmektir. Pipo, sigara ve birçok ülkede
yaygın olan diğer tütün içme tipleri de risk faktörleridir. Sigara dumanına pasif olarak
maruz kalmak da solunum semptomlarına ve KOAH'a katkıda bulunur. KOAH'a yol
açtığı belgelenmiş diğer nedenler arasında mesleki toz ve kimyasal maddeler (buhar,
iritanlar, duman) ve iyi havalandırılmayan konutlarda ısınma ve yemek pişirmede
kullanılan organik/biyomas (odun, kurutulmuş bitki, tezek) yakıtlar sayılabilir (Dünya
Sağlık Örgütü [DSÖ] biyomas yakıtlara maruz kalma nedeniyle her yıl 400.000 kişinin
KOAH'tan öldüğünü tahmin etmektedir). Dış ortam hava kirliliği de akciğerlere
solunumla alınan toplam partikül yükünü artırmakla birlikte, dış hava kirliliğinin
KOAH'a yol açmadaki özgül rolü iyi bilinmemektedir. Erken çocukluk çağında
geçirilen solunum sistemi enfeksiyonları da erişkinlik çağında akciğer işlevlerinde
azalma ve solunum semptomlarında artışla ilişkilidir.
3. Soru: KOAH tanısı nasıl konulur?
Yanıt: Risk faktörlerine maruz kalma öyküsü ve öksürük, balgam çıkarma ve
hareketle ortaya çıkan nefes darlığı semptomları bulunan her kişide KOAH tanısı
dikkate alınmalıdır. Ancak, tanı basit bir solunum testi ile (akciğer fonksiyon
testleriyle) doğrulanmalıdır; bu testler tanıda, hastalığın ağırlını değerlendirmede ve
hastalığın seyrini izlemede kullanılır. Bunlar en iyi spirometriyle yapılır. Doktor
muayenehanesinde ya da bir klinikte yapılan, acısız, hızlı ve kolay bir yöntem olan
spirometriyle bir kişinin dışarıya verdiği nefes miktarı ve bunu ne kadar sürede yaptığı
ölçülür. KOAH'la ilgli bir tedavi planı hastalığın ağırlığına bağlıdır (Risk altında, Hafif,
Orta şiddette, Ağır ve Çok Ağır) ve spirometrik anormalliğin boyutu ve semptomların
şiddetiyle belirlenir.
4. Soru: KOAH ne kadar yaygındır?
Yanıt: DSÖ, tüm dünyada KOAH'ın en önemli 4. ölüm nedeni olduğunu (koroner kalp
hastalığı, serebrovasküler hastalık ve akut solunum yolu enfeksiyonundan sonra ve
HIV/AIDS'le dördüncülüğü paylaşarak) tahmin etmektedir. DSÖ 2000 yılında KOAH
nedeniyle tüm dünyada 2.27 milyon kişinin öldüğünü hesaplamıştır.
5. Soru: KOAH hem erkeklerde hem de kadınlarda görülür mü?
Yanıt: Evet, KOAH hem erkeklerde hem de kadınlarda oluşur. 2000 yılında ABD'de
KOAH'tan ölen kadın sayısı, ilk kez erkekleri geçmiştir; bu, 1940'tan bu yana ABD'de
sigara içen kadın sayısının arttığını yansıtıyor olabilir.
Çin'de, kronik solunum yolu hastalıkları kentsel kesimde en önemli 4. ve kırsal
kesimde birinci ölüm nedenidir. Çinli erkeklerin %50'den fazlasının tütün ürünleri
kullandığı tahmin edilmektedir; ancak kadınlarda bu oran düşüktür (tahminen %6).
Çin'de erkek ve kadınlardaki KOAH prevalansının hemen hemen aynı düzeyde
olması Çinli kadınlarda KOAH'a yol açan sigara dışındaki risk faktörlerinin önemini
göstermektedir.
6. Soru: KOAH heden birçok ülkede artış göstermektedir?
Yanıt: 1990'da çeşitli hastalıkların dünya çapında oluşturduğu yükü belirlemek için
Dünya Bankası/DSÖ tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada KOAH'ın 12. sırada
olduğu belirlenmiştir. 2020 yılında ise KOAH'ın 5. sırayı alacağı tahmin edilmektedir.
KOAH'ın neden olduğu bu küresel yükteki tahmini artış hem gelişmiş hem de
gelişmekte olan ülkelerde tütün kullanımının artmasının bir sonucudur.
7. Soru: KOAH tanısı neden gerçekte olduğundan daha az konuluyor?
Yanıt: KOAH semptomları olan pek çok kişi bunları yaşlanmanın doğal bir parçası
olarak görür ve tütün kullanımını suçlamaz, dolayısıyla da bir doktora gitmez.
Genellikle hastalık orta düzeyde bir ağırlığa ulaşıncaya dek KOAH tanısı konulmaz.
Bu aşamada ise kişilerin günlük etkinlikleri zaten belli ölçülerde kısıtlanmıştır.
ABD'de 2000 yılında yapılan bir çalışmada, spirometriden elde edilen kanıtlar
tahminen 24 milyon erişkinde KOAH'la uyumlu akciğer işlev bozukluğu olduğunu
düşündürse de, sadece 10 milyon erişkine bir hekim tarafından KOAH tanısı
konulduğu hesaplanmıştır. Japonya'da yapılan bir epidemiyolojik çalışmada da,
KOAH tanısının gerçekte olduğundan daha az konulduğunu gösteren benzer veriler
elde edilmiştir. Hastaların ve hekimlerin KOAH semptomlarını tanıma konusunda
eğitilmesi ve hastalığın erken döneminde tedaviye başlanması bu hastalığın kamu
sağlığını ilgilendiren en önemli yönüdür.
8. Soru: KOAH astımdan nasıl ayrılır?
Yanıt: Hem KOAH hem de astım kronik obstrüktif hava yolu hastalığıdır; benzer
semtopları vardır ve aynı kişide her ikisi de görülebilir. Hem astımda hem de KOAH'ta
akciğerlerde enflamasyon olmakla birlikte, altta yatan bu enflamasyonun özellikleri
çok farklıdır ve tedaviye çok farklı yanıtlar verilmesine yol açar. Astımda hava akımı
sınırlanması sıklıkla ya kendiliğinden ya da tedaviyle bütünüyle düzelebilirken,
KOAH'ta hiçbir zaman tamamen geçmez ve zararlı maddelere maruz kalma sürerse,
genellikle ilerler. Ancak, genel olarak astım çocukluk çağında gelişirken KOAH esas
olarak erişkinlik çağında ortaya çıkar.
9. Soru: Astım KOAH'a dönüşür mü? Astım ile KOAH arasında bir bağlantı var
mı?
Yanıt: Astım ve KOAH'ın örtüştüğü kuşkusuzdur. Uzun süreli astımın hava yollarının
yapısında değişikliklere ve kısmen düzelemeyen hava akımı sınırlanmasına yol
açtığını gösteren kanıtlar vardır. KOAH'a yol açan zararlı maddelere maruz kalan
astımlılarda, astım benzeri enflamasyon ve KOAH benzeri enflamasyonların bir
karışımı gelişebilir.
10. Soru: KOAH nasıl tedavi edilir?
Yanıt: Etkili bir tedavi programında dört unsurun ele alınması gerekir: (1) hastalığın
değerlendirilmesi ve izlenmesi, (2) risk faktörlerinin azaltılması, (3) stabil KOAH'ın
farmakolojik ve farmakolojik olmayan girişimlerle tedavisi, (4) evde ya da hastanede
tıbbi bakım gerektiren KOAH semptomlarının kısa süreli kötüleşmesi olan akut
alevlenmelirin tedavisi. KOAH gelişme riskini azaltmada ve gelişmesini durdurmada
en etkili ve maliyet etkin girişim sigaranın bırakılmasıdır. Stabil KOAH'ın tedavisi,
semptomlar için bronkodilatör, inhale glikokortikosteroidler (ağır ve çok ağır hastalık
bulunanlarda tekrarlayan alevlenmeler için) ve yılda bir (ya da iki) kez grip aşısı
kullanılmasını içerir. Pulmoner rehabilitasyon programları, oksijen tedavisi ve sınırlı
sayıdaki vakada cerrahi girişim farmakolojik olmayan tedaviler arasındadır.
Soru 11: GOLD nedir? Bu programın KOAH üzerinde nasıl bir etkisi vardır?
Yanıt: Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı İçin Küresel Girişim (Global Initiative for
Chronic Obstructive Lung Disease; GOLD) kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
konusunda bilinçlenmeyi artırmak ve bu solunum hastalığının yol açtığı morbidite ve
mortaliteyi azaltmak için sağlık çalışanları ile kamu sağlığı yetkililerinin bir arada
çalışmasını sağlamak üzere 1997'de oluşturuldu. Diğer etkinlikleri arasında GOLD
KOAH'ın tanı, tedavi ve önlenmesi için kanıta dayalı uluslararası kılavuzlar geliştirdi.
GOLD üyelerinin, dünyanın çeşitli ülkelerinden KOAH fikir önderlerinin oluşturduğu
bir iletişim ağı da vardır. GOLD programını Modena ve Reggio Emilia
Üniversitesi'nden (Modena-İtalya) Profesör Leonardo Fabbri'nin başkanlık yaptığı bir
Yürütme Kurulu yönlendirir.