Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Gelecek Stratejisi Konferansı
advertisement
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Gelecek Stratejisi Konferansı Sonuç Raporu İçindekiler YÖNETİCİ ÖZETİ ...................................................................................................................... 9 A. KKTC GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI AJANDA AÇIKLAMALARI .....................17 B. KKTC GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI UYGULAMA SONUÇLARI ..................... 19 B.1. GZFT’DEN STRATEJİK AÇILIMLAR ...................................................................................................31 B.2. KKTC İŞLETMELERİNİN GELECEĞİNİ ETKİLEYEN EĞİLİMLER .................................................37 B.3. SONUÇ VE TESPİTLER ..........................................................................................................................51 C. KKTC GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI GRUP ÇIKTILARI .................................. 56 C.1. GZFT UYGULAMASI..............................................................................................................................56 C.2. GZFT’DEN STRATEJİK AÇILIMLAR ...................................................................................................71 C.3. EĞİLİMLER HARİTASI ..........................................................................................................................78 D. KKTC GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI KATILIMCI BİLGİLERİ ......................... 84 YAYINA HAZIRLIK - BASKI Paragraf Basım Sanayi A. Ş. Yüzyıl Mahallesi Matbaacılar Sitesi 2. Cadde No: 202/A Bağcılar 34560 İstanbul t: 0 212 629 06 07 • f: 0 212 629 03 85 KKTC Ekonomisi ve DEİK... Küreselleşmeyle birlikte uluslararası ticaret ve yatırımlar hızla artmakta, ticaretin serbestleştirilmesi ile küresel entegrasyon da ivme kazanmakta ve bu süreçte her geçen gün dünya ekonomisine yeni aktörler dahil olmaktadır. Türkiye, Balkanlar, Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Orta Asya bölgelerindeki en dinamik ve dünyaya entegre olmuş özel sektöre sahip bir ülkedir. Türk özel sektörü, başta bu bölgeler olmak üzere, dünyanın dört bir yanında önemli sanayi yatırımlarına imza atmış ve sağlam ticaret bağları oluşturmuştur. Türkiye, sahip olduğu dinamik özel sektörü, genç nüfusu, girişimcilik gücü ve ekonomik altyapısı ile sanayileşmiş ve kalkınmış bir ekonomik güç olarak öne çıkmıştır. 1988 yılında, Türk özel sektörüne dış ekonomik ilişkilerinde öncülük etme misyonunu üstlenerek çalışmalarına başlayan Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK), Türkiye’de bu görevi üstlenen en güçlü kurumdur. Türk özel sektörünün her kesimini temsil eden kurucu kuruluşları ile yakın işbirliği içinde çalışan DEİK, Türk iş camiasına etkin hizmet vermeyi hedeflemiştir. Bu hedefe yönelik olarak, DEİK, sanayimizin dış pazarlardaki mevcut payının arttırılmasında ve Türk iş dünyasının, ulaşılamayan bölgelere ve kitlelere ulaşmasında öncü rol üstlenerek, Türkiye’nin uluslararası pazarlarla ticaret ve yatırım ilişkilerinin gelişmesine önemli katkı sağlamaktadır. Küreselleşmeyle birlikte, DEİK, hedef pazarın, artık iç pazar olarak değil, dünya pazarı olarak algılanması gerektiği gerçeğinden hareketle, hizmetlerini geliştirmeyi ve faaliyet alanlarını çeşitlendirmeyi hedeflemiştir. Bu anlayışla, DEİK üye firmalarına dış pazarları, bu pazarlarda iş kurmayı, yatırım yapmayı, ticari ilişkilerini geliştirmeyi ve bu yönde izlenmesi gereken yasal düzenlemeleri tanıtmayı amaçlamaktadır. DEİK bünyesinde yer alan 85 iş konseyinden birisi de, daha güçlü bir işbirliğinin tesisi için gereken yol haritalarını oluşturmak ve iş geliştirme çalışmaları yürütmek amacıyla faaliyet gösteren Türkiye – KKTC İş Konseyidir. Bu amaç doğrultusunda, K.K.T.C. ekonomisi ve yatırım ortamının güçlü ve zayıf yönleriyle ele alındığı ve ülkenin gerçek potansiyelinin ortaya çıkarılmasını hedefleyen bu raporun, karar vericilere, kamuoyuna ve kanaat önderlerine önemli bir perspektif kazandıracağına inanıyorum. M. Rifat Hisarcıklıoğlu TOBB - DEİK Başkanı 5 6 DEİK’in Kıbrıs Açılımı... 1988 yılında Türk iş dünyasının dış dünya ile ilişkilerini geliştirmek ve Türk ekonomisinin dünya ekonomisine entegrasyonuna katkıda bulunmak amacıyla kurulan Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) 2010 yılı itibariyle İş Konseyi sayısını 85’e çıkararak görevini en iyi şekilde yerine getirmeye devam etmektedir. 1980’lerde başlayan liberalleşme ve dışa açılma sürecinin bir sonucu olarak Türkiye, uluslararası ticaret alanında önemli aktörlerden biri ve yabancı yatırımlar açısından cazip fırsatlara sahip bir ülke haline gelmiştir. Türkiye’nin geldiği bu noktada, kurulduğu yıldan itibaren Türkiye’yi dünyaya açmak için çalışan DEİK’in büyük payı vardır. Üyelerine daha önce ulaşılmamış coğrafyalara ve kitlelere ulaşma imkanı sunmak için çalışan DEİK, cazip iş imkanlarına ve yatırım potansiyeline sahip olan ülkeleri ve pazarları tanıtarak, üyelerine söz konusu pazarlarda gerçekleştirecek yatırımlar ve ticari ilişkilerinde rehber olma misyonunu da üstlenmiştir. Rona Yırcalı DEİK İcra Kurulu Başkanı DEİK bünyesinde faaliyet gösteren T.C. – K.K.T.C. İş Konseyi, ticari ilişkilerin yanısıra ortak yatırımların, sınai ve teknolojik işbirliğinin geliştirilmesi, potansiyel arz eden sektörlerde ikili işbirliğinin derinleştirilmesi amacıyla karşı kanat kuruluşu Kıbrıs Türk Ticaret Odası işbirliği ile faaliyet göstermektedir. 1958 yılında kurulan 3500 üyeli Kıbrıs Türk Ticaret Odası’nın temel hedefi K.K.T.C iş dünyasının gelişimine destek olmak, verimliliğinin artırılmasını ve etki alanının gelişmesini sağlamaktır. TEB işbirliğiyle, Kıbrıslıların katkılarıyla derlenen bu raporun K.K.T.C.’de gerekli ekonomik altyapının oluşturulması yönünde önemli katkı sağlayacağına inancımız tamdır. Günay Çerkez T.C.-K.K.T.C İş Konseyi Eşbaşkanı Mustafa Fethi Gürbüz T.C.-K.K.T.C İş Konseyi Başkanı KKTC’nin gerçek gücü ortaya çıkıyor T ürk Ekonomi Bankası olarak, ülkemizin dinamosu olan KOBİ’lerimizin gücüne inanarak başlattığımız ve artan rekabet ortamında onlara değer katmayı misyon edindiğimiz çalışmalarımızı, uluslararası boyuta taşıyarak sürdürüyoruz. Bu misyonun verdiği sorumlulukla başlattığımız TEB KOBİ Akademi Eğitim Programları 2005 yılından bu yana artan bir ilgi ile farklı bölgelerde gerçekleştiriliyor. TEB KOBİ Akademi ile KOBİ’lerimize uluslararası alanda rekabet gücünü artırmalarını sağlayacak eğitimleri uygulamalı olarak veriyoruz, firmalar ile birebir görüşerek potansiyellerini ortaya çıkarıyoruz. Bu toplantılarımız sırasında gördük ki, KOBİ’lerimizin gerçek gücünü ortaya koyarken, üretim yaptıkları bölgelerin de potansiyellerini ortaya çıkarmamız gerekiyor. Bu noktadan hareket ile başlattığımız ve TEB KOBİ Akademi çatısı altında gerçekleştirdiğimiz “Gelecek Stratejileri” konferans dizimizde önemli bir yol kat ettik. Türkiye’de gelişme potansiyeli yüksek 13 noktada düzenlediğimiz “Gelecek Stratejileri Konferansı”nı, ilk defa bir ülke bazında uygulayarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne taşıdık. İklimi ve coğrafi güzellikleri ile turizm için büyük bir potansiyel barındıran ve bir ‘üniversite adası’ olarak gençleri kucaklayan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde 24 - 25 Mayıs 2010 tarihinde düzenlediğimiz “KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı”nın sonuçlarını rapor haline getirerek sizlerle paylaşmanın gururunu yaşıyoruz. Elinizde tuttuğunuz rapor; KKTC’nin güçlü ve zayıf tüm yönleriyle incelendiği, gerçek potansiyelini ortaya çıkarmayı hedefleyen toplantının sonuçlarını ortaya koymaktadır. KKTC’nin gelecek stratejisini ve bu stratejiyi oluşturan kısa ve orta vadeli hedeflerinin belirlendiği toplantının sonuçlarını içeren bu değerli raporun sizlere önemli açılımlar sağlayacağına yürekten inanıyoruz. Bizler için bu çok değerli projenin başarılı bir şekilde gerçekleşmesinde, yanımızda olan bizimle işbirliği yapan Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu’na (DEİK) TürkKKTC İş Konseyi’ne, Kıbrıs Türk Ticaret Odası’na ve bu projenin içinde yer alarak ülkesi hakkındaki değerli fikirlerini bizlerle paylaşan KKTC’li işadamlarına teşekkürlerimi sunuyorum. Saygılarımla, Varol Civil Türk Ekonomi Bankası Genel Müdürü 9 10 Yeni durağımız KKTC... T ürk Ekonomi Bankası (TEB) olarak 2007 yılında 3 şube açarak adım attığımız KKTC’nin geleceğine dair taşıdığımız umutları gerçeğe dönüştürmek için hazırladığımız yol haritası niteliğindeki “KKTC Gelecek Stratejileri Raporu”nu ülke yönetimine ve işadamlarına kazandırmanın mutluluğunu yaşıyoruz. Ekonomisine genel olarak baktığımızda, diğer ada ülkelerinde olduğu gibi KKTC’de de iç pazarın küçüklüğü, alt yapının yetersizliği, uzmanlaşma imkanlarının kısıtlılığı, işgücünün sanayi üretimi için yetersizliği gibi sorunlar göze çarpmaktadır. Diğer taraftan, ada ekonomileri için avantaj sayılabilecek bir durum, küçük yatırımların bile ekonomi üzerinde çok önemli büyüme ve istihdam potansiyeli yaratabilmesidir. Yine küçük grupların birlikte hareketinin daha kolay sağlanabilmesi, kalkınma hamleleri için avantaj oluşturabilmektedir. Malta, Singapur, Japonya gibi ada ülkesi olup başarıyı yakalayanlar da bulunmaktadır. Bir başka ada ülkesi olan Tayvan, KKTC ile benzer uluslararası sorunlar ile karşı karşıya kalmış ancak bunların üstesinden gelerek güçlü ve hızlı büyüyen bir ekonomiye ulaşmıştır. KKTC ekonomisi için Tayvan’ın başarı öyküsü incelenmeye değerdir. İçinde buluduğumuz küresel rekabet ortamında bizleri öne çıkaracak olan güç, nitelikli bilgidir. Bunun farkında bir banka olarak, sosyal sorumluluk bilinciyle hareket ettik ve ekonominin dinamosu olan KOBİ’leri küresel rekabette avantajlı konuma getirecek nitelikli bilgi ile donatmaya başladık. Bu alanda önemli çalışmalarımızdan biri olan TEB KOBİ Akademi ile Türkiye’nin dört bir yanında 7 bine yakın işadamına ulaştık. Onlara global pazarlarda rekabet güçlerini artırmalarını sağlayacak eğitimleri uygulamalı olarak verdik, firmalarla birebir görüşerek potansiyellerini ortaya çıkardık. TEB KOBİ Akademi toplantılarımızı yurtdışına da ihraç etmeye başladık. Ortağımız BNP Paribas bizden aldığı bu know-how’ı Cezayir, Fransa, Belçika ve İtalya’da uygulamaya başladı. Bu toplantılarımız sırasında KOBİ’lerimizin gerçek güçlerini ortaya koyarken, üretim yaptıkları yörelerin de potansiyelini ortaya çıkarmamız gerektiğini gördük ve “Gelecek Stratejileri” konferans dizimizi başlattık. 3 yılda 13 noktada düzenlediğimiz konferansların sonuçlarını da rapor haline getirdik. “Gelecek Stratejileri” artık kendi başına bir marka haline geldi ve Türkiye Halkla İlişkiler Derneği’nin en başarılı halkla ilişkiler projelerine verdiği “Altın Pusula” ödülünü kazandı. TEB olarak övündüğümüz bu çalışmamızı, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu’nun Türk-KKTC İş Konseyi ve Kıbrıs Türk Ticaret Odası işbirliği ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne taşıdık. 24-25 Mayıs 2010’da “KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı”nı gerçekleştirdik. Konferansa katılan KKTC’nin kamu ve özel sektör temsilcilerinden oluşan 94 kişilik bir grubun görüş ve katkılarıyla ülkenin gelişimini etkileyen faktörleri analiz ettik ve izlenmesi gereken stratejileri KKTC Gelecek Stratejileri Raporu’nda topladık. Bu rapor KKTC’nin güçlü ve zayıf tüm yönleriyle incelendiği, turizmden inşaata birçok alanda gerçek potansiyelini ortaya çıkarmayı hedefleyen toplantının sonuçlarını ortaya koymak amacıyla hazırlandı. Raporumuzun sonuçlarından faydalanılarak yeni yatırımların ortaya çıkması, mevcut yatırımların iyileştirilmesi ve KKTC ekonomisinin büyümesinde katkımızın olması en büyük mutluluğumuz olacaktır. Saygılarımla, Turgut Boz Ticari ve KOBİ Bankacılığı Genel Müdür Yardımcısı 12 YÖNETİCİ ÖZETİ KKTC’nin hedeflediği ekonomik ve sosyal gelişimi başarması ve sahip olduğu potansiyeli gelecekte daha etkin bir şekilde hayata geçirmesi için gerekli stratejilerin belirlenebilmesi amacıyla, “KKTC GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI” 24-25 Mayıs 2010 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı, ülkenin ekonomik ve ticari yapısını temsil eden, özel sektör, kamu kurumları, üniversite ve sivil toplum örgütü temsilcilerinden oluşan 94 kişilik bir katılımcı grupla gerçekleştirilmiştir. Bir stratejik analiz çalışması olan KKTC Gelecek Stratejileri Konferansında, çalışmanın amacına uygun olarak geçmiş, bugün ve gelecekle ilgili tartışma ve analizler yapılmıştır. Katılımcıların yoğun çalışmaları ile ülkenin ekonomik gelişiminde, geçmişten bugüne yaşanan gelişmeler, ülkenin güçlü-zayıf yanları ve çevresindeki fırsat ve tehdit unsurlarına ilişkin stratejik açılımlar, bugün ekonomik yapıyı etkileyen fırsat ve tehdit eğilimleri ve bu eğilimlerden doğan görevler tespit edilmiştir. “KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı” üç temel aşamadan oluşmaktadır: Birinci aşama, ülkenin sahip olduğu güçlü ve zayıf yönleri ile çevresindeki fırsat ve tehditlerin belirlenmesi çalışmalarıdır. İkinci aşama, ülkenin sahip olduğu güçlü-zayıf yanlar ve çevresindeki fırsat ve tehditler doğrultusunda stratejik açılımların tespiti çalışmalarıdır. Üçüncü aşama, ülkenin ekonomisini ve işletmelerini direkt ya da dolaylı yollardan etkileyen fırsat ya da tehdit eğilimlerinin ve bu eğilimlerin sonucu ülkenin ve işletmelerin gelişimi için gerekli görevlerin tespit edilmesi olmuştur. Elde edilen tüm çıktıların bir araya getirilmesi ve stratejik açılımlar ile eğilimlerden doğan görev tanımlarının da ortaya çıkması ile birlikte şu tespit ve görüşlere ulaşılmaktadır: • KKTC ekonomisinin gelecek dönemde gelişmesine yönelik olarak turizm sektörünün taşıdığı potansiyel son derece önemlidir. Bu potansiyelin etkin bir biçimde değerlendirilmesi adına bir ‘Stratejik Plan’ hazırlanmalıdır. Hazırlanacak bu stratejik plan çerçevesinde aşağıda tespit edilen noktalar dikkate alınmalıdır. • Turizm sektöründe ihtiyaç duyulan nitelikli eleman ihtiyacının karşılanması adına Turizm Çevre ve Kültür Bakanlığı ile üniversitelerin işbirliği sağlaması faydalı olacaktır. • Sektörün ülke ekonomisine sağladığı katma değerin artırılmasına yönelik olarak altyapı iyileştirmeleri projeler kapsamında ele alınmalıdır. • Stratejik planın hazırlanması ve ardından uygulanması aşamasında yatırım ve teşvik sistemlerinin tekrar gözden geçirilmesi gerekmektedir. 13 • KKTC’nin coğrafi özellikleri bakımından güçlü olduğu yanlar dikkate alınarak; eko turizm, su altı arkeolojisi, marina ve yat turizmi alanlarında gelişim sağlanmalıdır. • Ülkenin sahip olduğu turizm potansiyelinin öncelikle bölge ardından dünyaya tanıtım ve pazarlamasının yapılması ekonomik gelişimi sağlayacak bir diğer öğedir. • Mevcut durumda ülke ekonomisine katkı sağlayan bir diğer unsur üniversiteler ve ilgili eğitim imkânlarıdır. KKTC’de eğitim alan öğrenci sayısının büyüklüğü dikkate alındığında üniversitelerin mevcut nitelik düzeyini geliştirecek bir ‘Master Plan’ oluşturulması gerekmektedir. Söz konusu plan kapsamında aşağıda belirtilen konular ele alınmalıdır. • Üniversite ve sanayi işbirliğinin sağlanarak gelecek dönemde sanayinin ihtiyaç duyacağı gelişimi karşılaması faydalı olacaktır. • İşbirliği kurulmasına yönelik çalışmalar üniversiteler kapsamında Teknokent, Teknopark ve Teknoloji Merkezlerinin hayata geçirilmesi bakımından da düşünülmelidir. • Master Plan kapsamında ele alınabilecek bir diğer unsur, üniversite öğrencilerinin akademik bilgilerini pratiğe dönüştürme yolunda yapacakları staj programlarıdır. Staj programlarının önem düzeyi unutulmamalı ve bu programların etkin biçimde yürütülmesi adına konu dikkatle değerlendirilmelidir. • Gelişmekte olan eğitim sektörü ve adaya sağlayacağı fayda düzeyinin artırılması yönünde bölgesel ve uluslar arası tanıtım faaliyetleri düzenlenmelidir. • Eğitim sektöründe artan rekabet ortamı KKTC’de faaliyet gösteren üniversitelerin mevcut algı yapısını değiştirmesini zorunlu kılmaktadır. Artan rekabet ortamında maksimum etkinliğin ve verimliliğin sağlanması noktasında farklılık olarak algılanacak girişimcilik, kişisel gelişim vb ekstra programların hizmete sunulması sağlanmalıdır. • Kamu’nun girişimci ekonomik desteği geliştirmesindeki öncü rolü aşağıda tespit edilen noktalar bazında ele alınmalıdır. • Finansal kaynakların yaratılması işletmelerin kuruluş dönemlerinde karşılaştıkları önemli sorunlardan birisidir. Bu sorunun çözülmesi adına girişimcilere yönelik kamu destekli finansal kaynakların, projeler bazında yaratılması son derece önemlidir. • Girişimcilerin yapacakları yatırımların ve kuracakları işletmelerin sürdürülebilir, istikrarlı ve ekonomik dalgalanmalardan minimum seviyelerde etkilenmesini sağlamak adına girişimcilik eğitimleri düzenlenmeli ve eğitim desteğini almayan girişimcilerin finansal destekten yararlanmasının önüne geçilmelidir. • Bu destek mekanizmasının etkinliği ve sürdürülebilirliğini sağlamak adına; girişimcileri iş kurma süreçlerinde ve işletmelerinin gelişim aşamalarında destekleyecek kamu içerisinde girişimci uzmanlarının yetiştirilmesi gerekmektedir. 14 • Girişimciliğin yaygınlaşmasını ve ülkenin gelecek dönemde ekonomik anlamda büyümesini sağlamak amacıyla söz konusu desteklerin uygulanması noktasında üniversitelerin ve Sivil Toplum Örgütlerinin görev alması faydalı olacaktır. • Üniversitelerin girişimciliğin bir alt kolu olan tekno-girişimciliği desteklemesi ve buna yönelik olarak alt yapı sistemlerini iyileştirip geliştirmesi unutulmaması gereken bir diğer noktadır. • Turizm sektörü, üniversiteler ve girişimciliğin yanı sıra ciddi bir potansiyel taşıyan bir diğer eğilim inşaat sektörünün geçmişten bugüne katteği gelişmelerdir. İnşaat sektörünün gelişimi şüphesiz çevresel hassasiyet düzeyini artırmakta olup bu yönde ele alınabilecek tedbirleri gündeme getirmektedir. Mevcut güçlü yan özelliğinden etkin bir biçimde faydalanmak, beraberinde çevresel sorunlara yol açmamak adına ‘Çevre Master Planı’ oluşturulması son derece faydalı olacaktır. Söz konusu master planı gerek sektörün gelişiminden kaynaklı sorunların bertaraf edilmesine yol açacak gerekse de gelişmekte olan turizm sektörüne katkı sağlayacaktır. • 2004-2009 dış ticaret verileri incelendiğinde, ihracatın ithalatı karşılama oranının artırılması yönünde ciddi dış ticaret politikalarına ihtiyaç duyulduğu tespit edilmiştir. Bu tespit doğrultusunda İhracat Teşvik Mekanizması’nın projelendirilmesi ve ivedilikle hayata geçirilmesi ekonomik büyümeyi destekleyecek ve yeni iş olanaklarının doğmasına imkân verecektir. Söz konusu teşvik mekanizmasının kurulması ile birlikte aşağıda belirlenen çalışmaların dikkate alınması faydalı olacaktır. • Dış ticaret faaliyetleri yürüten firmaların; iş yapma biçimlerini geliştirmesi, sürdürülebilirliklerini sağlaması ve artan rekabet ortamında yapılarını güçlendirmesine yönelik olarak eğitim ve danışmanlık hizmetleri alması önem arz etmektedir. • KKTC’de dış ticarette öne çıkan sektörlerin katkı düzeylerini incelemek ve bunun yanı sıra farklı sektörlerinde ihracat fasıllarında yer almasını sağlamak amacıyla sektör analizlerinin yapılması ve analizler doğrultusunda planlamauygulama adımlarının hayata geçirilmesi gerekmektedir. • Ülke işletmelerinin gelişim düzeyini artıracak bir diğer yön Türkiye’de faaliyet gösteren firmalar ile işbirliği içersine girilmesi, know-how transferi yapılması ve hatta şirket evliliklerinin gerçekleştirilmesidir. • İzolasyonların ve yüksek iş gücü maliyetlerinin ekonomik gelişimi etkilemesi, tespit edilen bir diğer önemli nokta olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu doğrultuda izolasyon ve insan kaynağına hassas olmayan sektörlere yönelik araştırmaların yapılması ve elde edilecek analitik veriler kapsamında bu sektörlere yönelik yatırımların hayata geçirilmesi önemli katkılar sağlayacaktır. 15 16 A. KKTC GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI AJANDA AÇIKLAMALARI “Gelecek Stratejileri Konferansı”, geçmiş deneyimler ve günümüzü şekillendiren faktörler ve eğilimlere bakarak; gelecek stratejilerini oluşturma çalışmasıdır. KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı, kamu, sivil toplum kuruluşları(STK) ve özel sektör temsilcisi katılımcıların katkıları ile 24-25 Mayıs 2010 tarihlerinde KKTC Mercure Otel’de gerçekleştirilmiştir. KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı, öncesinde yapılan çok taraflı hazırlıklar, katılımcıların bilgi ve deneyimlerini ortaya koydukları detaylı oturum uygulamaları ve konferans sonrasında ortaya çıkan analiz, görev ve hedeflerin titizlikle incelenerek raporlanması aşamaları ile önemli bir çabayı içermektedir. 17 KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı 24-25 Mayıs 2010 tarihlerinde aşağıdaki ajanda ile gerçekleştirilmiştir: “KKTC GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI” AJANDA BİLGİLERİ* 24 MAYIS 2010 09.00 – 09.30 Kayıt ve Karşılama 09.30 – 10.30 “Gelecek Stratejileri Konferansı” Açılış Töreni 10.30 – 10.45 Kahve Arası 10.45 – 11.00 “Gelecek Stratejileri Konferansı” Açılış Sunumu ve Ajanda Aktarımı 11.00 – 12.00 “KKTC’nin Baskın Özellikleri - GZFT” Uygulaması 12.00 – 13.00 Öğle Yemeği 13.00 – 14.30 “Stratejik Açılımlar” Uygulaması -1 14.30 - 14.45 Kahve Arası 14.45 - 15.45 “Stratejik Açılımlar” Uygulaması -2 15.45 - 16.00 Kahve Arası 16.00 - 17.00 “Stratejik Açılımlar” Uygulaması -3 17.00 - 17.15 “Gelecek Stratejileri Konferansı” 1. Gün Kapanış Oturumu 25 MAYIS 2010 18 09.30 – 10.30 “Gelecek Stratejileri Konferansı” 1. Gün Sonuçlarının Derğerlendirilmesi 10.30 – 10.45 Kahve Arası 10.45 – 11.45 “KKTC İşletmelerinin Geleceğini Etkileyen Eğilimler” Uygulaması -1 11.45 – 12.00 Kahve Arası 12.00 – 13.00 “KKTC İşletmelerinin Gelişimini Etkileyen Eğilimler” Uygulaması – 2 13.00 – 13.30 “Gelecek Stratejileri Konferansı” Kapanış Oturumu B. KKTC GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI UYGULAMA SONUÇLARI GÜÇLÜ YANLAR KKTC’nin Güçlü Yanları 1. Eğitim seviyesinin yüksek olması (8) 2. Coğrafi konum ve güzellikleri (7) 2. İklim şartları (turizm ve tarım açısından) (6) 2. Türkiye Cumhuriyeti’nin vermiş olduğu destekler (5) 5. Eğitim adası haline gelmiş olması (7 üniversite) (5) Eğitim seviyesinin yüksek olması (8) Gelecek Stratejileri Konferansı katılımcıları, yüksek eğitim seviyesinin KKTC’nin en güçlü yönü olduğunu belirtmişlerdir. Özellikle KKTC ekonomisinin de gelişen ve büyüyen bir yapıya sahip olması ve neticesinde artan nitelikli iş gücü ihtiyacı bu güçlü yanı daha da kritik hale getirmektedir. Söz konusu yüksek eğitim seviyesinin, ülkenin tüm kamu ve özel kurum ve kuruluşlarındaki kadrolar için nitelikli iş gücü şekline dönüştürülmesi ise ülkenin insan kaynağını etkin ve verimli kullanmasını sağlayacaktır. Bu kapsamda öncelikle KKTC’nin ekonomik gelişimi doğrultusunda ihtiyaç duyulan nitelikli iş gücü gereksinimlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Sonrasında ise eğitim seviyesinin hali hazırda yüksek olduğu insan kaynağının, ortaya çıkacak gereksinimler doğrultusunda uzmanlaşmasını sağlayacak eğitim politikaları oluşturulması gerekmektedir. Bu uygulamalar KKTC’nin stratejik insan kaynağı temin planının hazırlanmasını sağlayacak böylece uzun dönemde dünya ekonomisinde rekabetin en önemli unsurlarından olan beşeri sermayenin ülke içinde gelişimini sağlayacaktır. Coğrafi Konum ve Güzellikleri (7) Konferans katılımcıları KKTC’nin en güçlü ikinci özelliğinin “coğrafi konum ve güzellikleri” olduğunu belirtmişlerdir. Söz konusu özellik ülkenin turizm potansiyeli açısından büyük önem arz etmektedir. Özellikle Akdeniz iklimine sahip 19 bir ada ülkesi olma özelliğini bugüne kadar turizm açısından iyi değerlendiren KKTC, turizm sektörünü en fazla ekonomik getiri elde edilen sektörlerden biri konumuna getirmiştir. Fakat gelinen bu noktada sektörün daha ileriye taşınması ve turizm alanında çeşitlendirme ile birlikte sektörden elde edilen gelir önemli ölçüde artırılabilir. Bu kapsamdaki tartışmalarda katılımcılar yat turizmi, doğa ve kültür turizmi gibi alternatif turizm alanlarında gelişme hedefleri ortaya koymuşlardır. Bu tarz sektörel gelişmeler Dünya’nın her yerinde olduğu gibi KKTC’de de ilgili bakanlıklar, STK’ları ve de ülkenin turizm alanında faaliyet gösteren firmaları nezdinde yapılacak eşgüdümlü çalışmalar ile gerçekleştirilebilir. Ülke ekonomik gelişimi açısından öncü sektör konumunda olan turizmin etkinliğinin artırılması adına öncelikli olarak yapılması gereken aktivite mevcut turizm potansiyeli üzerinden çok yönlü stratejik turizm planının hazırlanmasıdır. Bu plan doğrultusunda ülkenin kritik başarı faktörleri belirlenmeli ve bu faktörler doğrultusunda; • Gerekli fiziki alt yapı, • Turizme yönelik nitelikli insan kaynağı yetiştirme, • Ülke turizm bilincinin artırılması, • Tanıtımda vurgulanacak noktaların belirlenmesi ve dokümantasyonu, • Pazarlama aktivite planı, çalışmaları gerçekleştirilmelidir. İklim Şartları (Turizm ve Tarım Açısından) (6) Ülke iklim şartları, konferans katılımcıları tarafından üçüncü en güçlü yön olarak belirlenmiştir. Katılımcılar ülke iklim şartlarının gerek turizm gerekse tarım açısından önemini vurgulamışlardır. Ülkenin öncü sektörlerinden olan turizm sektörü söz konusu iklim şartları nedeniyle rakip ülkelere göre yıl içerisinde daha uzun hizmet verebilmektedir. Bu, ülkeye önemli bir rekabet avantajı sağlamakla birlikte turizmin ekonomiye katkısının artırılmasında tek yeter şart değildir. Bu nedenle iklim şartları güçlü yönü, bir önceki güçlü yön ifadesi içerisinde yer alan turizme yönelik yapılması gerekenler ile birlikte ele alınarak değerlendirilmelidir. Güçlü yönün işaret ettiği bir diğer nokta ise tarım açısından elverişli olmasıdır. KKTC’de yetişip Dünya’nın başka hiçbir yerinde yetişme fırsatı bulamayan 17 epidemik bitkinin de yetişmesinde etkin olan ada iklimi, yurt dışındaki doğa meraklılarına ve fotoğrafçılara farklılıklar sunmaktadır. Bunların yanı sıra tarımsal verimlilik açısından da sebze ve meyve yetiştiriciliğinde fırsatlar doğuran iklim şartları, tropik muz ve avokado gibi meyvelerin yanı sıra soğuk iklimde yetişen elma ve kirazın da adada yetişmesine imkân sağlamaktadır. Bu imkânlar doğrultusunda meyve-sebze potansiyelinin ihracat yatırımlarına dönüştürülmesi, KKTC’nin ihracat-ithalat dengesini kurmasında önemli rol oynayacaktır. Bu noktada Devlet tarafından sağlanacak teşvik ve destekler dış ticaretin sürdürü- 20 lebilirliğine katkı sağlayacaktır. Buna paralel olarak üreticilerin ihracattaki kalite standartlarını yakalaması adına eğitilmesinde ve bilinçlendirilmesinde fayda görülmektedir. Türkiye Cumhuriyeti’nin Vermiş Olduğu Destekler (5) Türkiye Cumhuriyeti’nin KKTC’ye sağlamakta olduğu siyasi ve mali destekler, konferans katılımcıları tarafından güçlü bir yön olarak ifade edilmiştir. Söz konusu mali desteklerin yatırım projelerine dönüştürülmesi ve bu projelerden elde edilecek finansal kaynaklar, KKTC ekonomisinin gelişimine hız verecektir. Destek ve teşvik sistemleri ülke ekonomilerinin gelişimine katkı sağlamakla birlikte etkin kullanılmadığı takdirde ekonomik aktörlerin rekabet unsurlarını geliştirememesine neden olmaktadır. Globalizasyonun artması ile ülke ekonomik aktörlerinin dünya ile rekabet etmesi gereksinimi her geçen gün artmaktadır. Bu nedenle söz konusu desteklerin doğrudan ekonomiye mali enjeksiyon şeklinde değil de, ülkenin rekabet düzeyini güçlendirmesine ve firmaların ulusal ve uluslar arası düzeyde sürdürülebilirliğini sağlayacak yapıya kavuşmasına yönelik alternatif kanallarda kullanılması sonuç etkinliği açısından daha uygun olacaktır. Eğitim Adası Haline Gelmiş Olması (7 üniversite) KKTC’de eğitim alanında faaliyet gösteren 7 üniversite, grup çıktılarında KKTC’nin en güçlü ilk 5 özelliği arasında karşımıza çıkmaktadır. İstatistiklere göre de 7 Üniversite bünyesinde 55.000 dolaylarında öğrencinin eğitim olanaklarından faydalandığı bilinmektedir. Bu tespit ve bilgiler, kuruldukları tarihten bu yana büyümelerini devam ettiren ve aynı zamanda öğrenci kapasitesinde de yüksek oranda artış sağlayan üniversitelerin, bu sayede birçok girişimci için potansiyel yatırım alanı haline geldiğini işaret etmektedir. KKTC ekonomisi açısından göreceli olarak yüksek rakamlara ulaşan öğrenci sayısının ülke ekonomisine katkısı önemlidir. Bu nedenle KKTC için eğitim sektöründe toptan bir bakış açısı ile hem kamu hem de sektör katılımının sağlandığı bir Stratejik Plan hazırlanmalıdır. Bu plan eğitim sektörünün geleceğinde uzun dönemli başarının yol haritasını çizmeli ve ülke ekonomisine katkıyı daha da artırmak için gerekli sektör-kamu koordinasyon noktalarında da planlar içermelidir. Buna paralel olarak kayda değer öğrenci mevcudu, Ülkenin sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik gelişimine olan katkısını kaçınılmaz kılarken aynı zamanda üniversite-sanayi iş birliğini de olumlu yönde etkilemektedir. Üniversitelerin sanayiye olan katkıları aşağıda belirtilen gelişim yönleri bazında ele alınmasında fayda görülmektedir; • İşletmelerin mevcut ve yeni kurulacak teknoparklardan her türlü noktada destek alması • İşletmelerin Ar-Ge fonksiyonlarını geliştirmesi 21 • Yenilikçi nosyona sahip işletmelere mevcut ve yeni kurulacak teknoparkların alt yapı oluşturması • Sanayi işletmelerinin ihtiyacı olan nitelikli iş gücü temininin sağlanması Konferans çalışmasında üniversite-sanayi işbirlikteliğindeki eksiklikler sıkça dile getirilmiştir. Bu alanda öncelikle üniversitelerin sanayi ve ticareti destekleyebilecekleri alanlar tespit edilmelidir. Bu tespitlerin nasıl hayata geçirileceğini ve ülke ekonomisine ne tür katkılar sağlayacağını ortaya koyan, planlı ve somut bir çalışma yapılmalıdır. Yazılım sektörü gibi hem üniversitelerin katkı verebileceği hem de mevcut ekonomik ve siyasi koşullarda ülkenin yüksek katkı alabileceği alanlar öncelikle üniversite-sanayi işbirliğine konu edilmelidir. ZAYIF YANLAR KKTC’nin Zayıf Yanları 1. Altyapı ve plan eksikliği (ulaşım, telekomünikasyon, su ve elektrik) (6) 2. Yüksek girdi maliyetleri (enerji, işgücü, vb.) (6) 3. Finansmana ulaşım zorluğu ve yüksek finansman maliyetleri (6) 4. Kamunun verimsizliği ve hantallığı (6) 5. Ara eleman eksikliği (5) Altyapı ve plan eksikliği (ulaşım, telekomünikasyon, su ve elektrik) (6) Konferansta zayıf yön olarak en fazla tekrar sayısı alan altyapı ve plan eksikliği, sanayi ve kentleşme kriterleri çerçevesinde değerlendirilebilir. Bu eksiklikler kentleşme kapsamında; inşaat/turizm sektörlerinin gelişimini, mimari ve tarihsel dokunun korunmasını ve de şehirlerin düzenli büyümesini olumsuz yönde etkilemektedir. Öte yandan sanayi gelişimine de negatif yönde etki eden alt yapı eksikliği, yeni iş alanları kurulması veya mevcutların büyümesini imkansız hale getirebilmektedir. Bunun yanında, projelerde başlangıç yatırım maliyetlerinin artmasına dolayısıyla yerli ve yabancı sermayenin yatırımlara dönüştürülememesine de neden olmaktadır. Bu etkenlerin doğurduğu risk faktörlerinin asgariye indirgenmesi adına öncelikle söz konusu zayıf yöne yönelik hizmet eden kamu kurumlarının etkinliğinin artırılması gerekmektedir. Ancak bu noktada sadece kamu kurumlarının etkinliğinin artması yetmemektedir. Bu nedenle öncelikle STÖ’lerin sonrasında halkın bilincinin artırılması ve söz konusu çalışmalarda kamuya destek olması sağlanmalıdır. Ekonomik yapının gelişiminin hızlandırılması amacıyla ise, Sanayi açısından yeni yatırımcının kazanılmasına yönelik mevcut alt yapısı hazır Organize Sanayi Bölge alanlarının genişletilmesi ve eş zamanlı yeni Organize Sanayi Bölgelerinin kurulması/yapılandırılması gerekmektedir. 22 KKTC ekonomisinin gelişmesini desteklemek adına mevcut koşullarda en pratik potansiyel sanayi ve ticaret alanları belirlenmelidir. Bu alanlarda beklenen gelişmeleri sağlamak için tamamlanacak altyapı gelişim planları ülke koşulları doğrultusunda hazırlanmalı ve özel sektör yatırımları ile senkronize bir çalışma yürütülmelidir. Yüksek girdi maliyetleri (enerji, işgücü, vb.) (6) Yüksek girdi maliyetleri yine alt yapı eksikliği gibi en fazla tekrar alan zayıf yönlerden biri olarak tespit edilmiştir. Söz konusu bu durum sanayi işletmelerini üretim noktasında zorlamakta ve rekabet ortamını maliyet yönetimi kapsamında daha da zorlaştırmaktadır. Buna paralel olarak sanayicilerin işletme sermayesi yönetimi ve nakit yönetimi noktasında yaşadıkları sıkıntılar, işletmeleri daha fazla dikkatli olmaya itmektedir. Aynı zamanda yüksek girdi maliyetleri, işletmeler açısından etkin maliyet yönetimine olan ihtiyacın daha da artmasına ve bunu sürdürebilir kılamayan işletmelerin rekabet ortamında küçülmesine hatta yok olmasına neden olmaktadır. Girdi maliyetlerinin yüksek olması, üretim açısından maliyet yönetimini etkileyebileceği gibi fiyatlama noktasında da işletmelerin satış çabalarına olumsuz etki eden bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak işletmelerin bu noktada ortaya koyabilecekleri stratejik ve satış hedefli yönetim, sabit giderleri azaltmalarına böylece fiyat ile rekabette bir adım daha önde yer almalarına katkı sağlayacaktır. Söz konusu bu noktada işletmelerin profesyonel anlamda hizmet veren kamu veya özel danışmanlık hizmetlerinden yararlanmasında fayda görülmektedir. Girdi ve maliyetlerdeki yüksekliğin işletmelere verdiği zararlar ortalama işletme ölçeğini yükseltmekle de bir miktar azaltılabilir. Ülkedeki işletmelerin küçük olması maliyet yönetimindeki sıkıntıları daha da büyütmektedir. Ülkedeki orta ve büyük boy işletmelerin sayısını artıracak teşvik ve destek sistemleri maliyetlerin yol açtığı sıkıntıları azaltmaya yardımcı olacaktır. Girdiler kapsamında iş gücü maliyetleri ele alındığında ise iş gücünün maliyetinin yüksekliği işletmelerin genel maliyetleri içerisinde önemli bir unsur olarak yer almaktadır. Ancak bu noktada önemli olan söz konusu iş gücü maliyetinin yüksekliği değil, yüksek eğitim seviyesine sahip insan kaynağının etkin kullanılabilirliğidir. Bu kapsamda eğitim seviyesi yüksek insan kaynağının üretimde katma değeri artırma seviyeleri ölçümlenmeli ve iş gücünün verimliliğini artıracak uygulamalar işletmeler bünyesinde gerçekleştirilmelidir. Yüksek eğitimle ve yüksek maliyetli işgücünün küreselleşen ekonomide kullanımının en temel yöntemi katma değeri yüksek iş kollarında çalıştırılmalarıdır. Bunun ülke ölçeğinde insan kaynağı ve maliyetlerine uygun geliştirilecek sektörler için bir planlamaya konu olması gerekmektedir. Ar-Ge sektörü, yazılım sektörü, organize organik tarım, vb. potansiyel alanlar araştırılmalı ve hedef sektörler belirlenmelidir. Bunun yanı sıra enerji alanında yüksek kalan girdi maliyetlerinin aşağıya çekil- 23 mesinde ise kamuya görev düşmektedir. Günümüzde önemi artan alternatif ve yenilenebilir enerji kaynaklarının araştırılarak KKTC’ye uygun bir şekilde projelendirilmesi ve uzun dönemli enerji politikaları oluşturulması gerekmektedir. Bu alanda Türkiye’deki yüksek yatırım iştahı olan yatırımcı grupların ilgisinin KKTC’ye çekilmesi bir alternatif olabilir mi? Sorusu tartışılmalıdır. Finansmana ulaşım zorluğu ve yüksek finansman maliyetleri (6) “Finansmana ulaşım ve yüksek finansman maliyetleri” de üst kısımda belirtilen ilk 2 faktör gibi altı kez tekrar alan zayıf yönlerden biri olarak grup katılımcıları tarafından ifade edilmiştir. Bir üst kısımda değinildiği üzere KKTC’deki yüksek girdi maliyetlerinin, işletmelerin sermaye ve nakit ihtiyacında artışa sebep olduğu bilinmektedir. Bu durum karşısında işletmeler dış finansman kaynaklarına yönelmekte, dışarıdan sağlayacakları finansman ile işletme sermayesi oluşturmaktadır. Dış kaynak kullanımına giden işletmelerde dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, finansal kaynak planlamasının doğru yapılması gerekliliğidir. Etkin bir şekilde hazırlanamayan planlar, hali hazırda ulaşmakta zorluk çekilen finansal kaynakların etkin yönetilememesi ve yüksek olan maliyetlere finansal araç kullanım maliyetinin de eklenmesine neden olmakta böylece maliyet yönetilemez duruma gelmektedir. Bu kapsamda KKTC işletmelerinin yeni finansal kaynak kullanımından önce uzun dönemli finansman planlarını oluşturacak yönetim yapısına geçmeleri gerekmektedir. Bu tür bir yönetim anlayışı firmaların gereksinimi olan finansal kaynağın doğru tespitine ve etkin kullanımına hizmet edecektir. Raporun güçlü yönler bölümünde Türkiye’nin desteklerinin dolaylı yönden yatırım ve ekonomi ortamını geliştirecek şekilde enjekte edilmesi ile işletmelere ulaştırılması tespitinin bu başlık altında da değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda kamunun firmalara yönelik destek mekanizmasını, firmaların gelişimi doğrultusunda kurumsal yönetim yapısına geçmelerine yönelik, kurması gerekmektedir. Aksi yönde kurulacak olan bir finansal kaynak aktarımı mekanizması, kısa vadede işletmelerin sorunlarının çözümüne katkı sağlayacaktır ancak uzun dönemde işletmelerin sürdürülebilirliğine hizmet etmeyecektir. Serbest pazar ekonomisinde finansman kaynağı grupların fiyatlamasına doğrudan müdahale zor olduğundan bu nedenle KKTC işletmelerinin finansal yönetim yapısının değişmesi, finansal kaynak bulma sorunun öncesinde gelmektedir. İşletmelerin bu tür bir yapıya kavuşması, gelecek dönemde bankalar nezdinde risk oranlarının düşmesine neden olacak ve finansmana ulaşmadaki sorunlarının çözümüne yardımcı olacaktır. Ancak yine de hem işletmelerin finansman kaynağı sorununu çözmek hem de ülkenin ihracata olan ihtiyacı karşılamak adına ihracatı destekleyecek ucuz finansman sağlanması gibi stratejik alanlarda kamu teşvik mekanizmaları geliştirilebilir. 24 Kamunun verimsizliği/hantallığı (6) Altı masa tarafından zayıf yön olarak belirtilen bir diğer başlık “kamunun verimsizliği ve hantallığı”’dır. KKTC‘de kamunun ekonomide önemli bir yer kapladığı göz önünde bulundurulduğunda, bu verimsizlik ve hantallık algısı ekonomik gelişme çabası içerisinde bulunan KKTC’yi yavaşlatma potansiyeline sahiptir. Türkiye’den gelen yardımların her ne kadar güçlü bir yan olarak görüldüğü konferansta ifade edilse de, Konferans sırasında yapılan yorumlarda bu yardımların kamunun verimsizliğini ve hantallığını daha da arttırdığı ifade edilmiştir. Bu nedenle finansal kaynakların etkinliğinin artırılması adına bir yandan kamuda verimlilik artırıcı gelişmeler sağlanırken diğer yandan da destek sisteminin özel sektörün gelişimi odaklı yapıya kavuşturulması gerekmektedir. Söz konusu bu yaklaşım hem KKTC’nin beklediği ve hedeflediği ekonomik istikrarlılık ve gelişme eğilimine destek sağlayacak hem de kamu üzerindeki iş yükünün daha dengeli dağılımını sağlayarak kamuya da hız kazandıracaktır. Ara eleman eksikliği (5) Ara eleman eksikliği ifadesi 5 çalışma grubu tarafından KKTC’nin zayıf yanı olarak belirtilmiştir. Sanayi iş kollarında en az nitelikli eleman ihtiyacı kadar önemli bir yere sahip olan ara elemanlar, üretim anından Ar-Ge’de ürün geliştirmeye kadar birçok faaliyet noktasında kilit iş gücü konumunda yer almaktadır. Söz konusu bu eksiklik aynı zamanda bir diğer zayıf yan ibaresi olan iş gücü maliyetlerinin yüksek olması durumunu da tetiklemektedir. Buna paralel olarak işletmelerini büyütmek isteyen girişimcilerin, yatırım planlamalarında da sorun teşkil edecek bu zayıf yan, makine yatırımları karşısında iş gücü yatırımlarının istenilen düzeyde gerçekleştirilemediğini de göstermektedir. Ara eleman eksikliğinin doğmasının altında yatan sebepler arasında ise günümüz şartlarında mesleki öğretimin öğrencilere iyi bir eğitim imkânı sunamaması ve aynı zamanda aileler ve öğrencilerde değişen eğitim anlayışı yer almaktadır. Bu kapsamda zayıf yanın getirmiş olduğu risk faktörlerinin ortadan kaldırılması yine mesleki öğretimin nitelikli teknik eleman yetiştirme potansiyeli ile çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarının mesleki kurslar çerçevesinde verecekleri eğitimler doğrultusunda sağlanacaktır. Devlete bu noktada düşen görev ise kamu ve özel kurumlar nezdinde mesleki kursların teşvik edilmesi ve etkili bir sertifikasyon modeli ile teknik elemanların ülke genelinde yetiştirilmesi gereğidir. Sanayi ile meslek lise/yüksekokullar nezdinde gerçekleştirilebilecek iş birlikleri de hem işletmeler hem de geleceğin iş gücü potansiyelini oluşturan gençler için fırsatlar sunacaktır. Yukarıda belirtilen görevlerin etkinliğinin artırılması adına söz konusu görevlerin yerine getirilmesinden önce üç farklı çalışmanın yapılması gerekmektedir. Bunlardan ilki KKTC’nin Sektörel yapısının analizi ve gelişen sektörlerde gerekli insan kaynağı ihtiyacının nitelik ve nicelik olarak belirlenmesidir. İkinci çalışma konusu ise mevcut iş gücü yapısının nicelik ve nitelik analizidir. Üçüncü çalışma 25 ise, her iki çalışma sonucunda ortaya konacak veriler doğrultusunda KKTC İş Gücü Geliştirme ve Temin Planının hazırlanmasıdır. FIRSATLAR KKTC’nin Çevresindeki Fırsatlar 1. AB’ye üye olmanın getireceği fonlar, özgürlükler ve limanların kullanımı fırsatı (6) 2. Türkiye’nin gelişmesi ve bölgede artan gücü (5) 3. Doğrudan ticaret tüzüğü (5) 4. Deniz arkeolojisi ve eko turizme artan trend (2) AB’ye üye olmanın getireceği fonlar, özgürlükler ve limanların kullanımı fırsatı (6) “AB üyeliği ve beraberinde getireceği imkânlar” katılımcılar tarafından KKTC’nin çevresindeki en önemli fırsat olarak değerlendirilmektedir. Avrupa Birliği’ne üyelik aşamasında ve sonrasında sağlanması gereken şartlara yönelik uygulamalar ve iyileştirme çabaları kişisel olarak KKTC vatandaşlarına, eğitimden, altyapıya, temel hak ve özgürlüklerden, iş ve çalışma hayatındaki düzenlemelere kadar birçok faktör bazında katkı sağlayacaktır. AB üyeliğinin kişisel alanda sunabileceği fırsatların yanı sıra devlet ve özel iş kanallarında da ortaya koyacağı olumlu hava ve ekonomik istikrar, KKTC’nin limanları da kullanabilme fırsatı ile iyi bir ticaret noktası haline gelmesine imkân sağlayacaktır. Aynı zamanda AB üyeliği ile birlikte sağlanacak fonlar, yatırım projelerine dönüştürülmesi halinde sosyo-ekonomik yapıya da olumlu yönde katkıda bulunabilecektir. Sonuç olarak AB’ye üye olunması ile birlikte beraberinde getirdikleri, adayı iç ve dış yatırımcılar için bir cazibe merkezi haline getirecektir. Aynı zamanda adaya çekilecek yatırımlar ve beraberinde yarattığı istihdam artışı, KKTC’yi ekonomisi güçlü ve sağlam temeller üzerine oturan bir ada ülkesi olması yolunda ilerletecektir. Türkiye’nin gelişmesi ve bölgede artan gücü (5) Türkiye’nin gelişmesi ve bölgede artan gücünün KKTC’ye fırsatlar sunacağı katılımcılar tarafından 5 kez ifade edilmiştir. KKTC’nin güçlü yanları arasında yer alan Türkiye Cumhuriyeti desteklerinin bir yansıması ve doğal bir süreci olarak fırsat ibaresi olan bu faktör, Türkiye’nin gücünün artması neticesinde sadece doğrudan destek noktasında kalmayacak- 26 tır. İki ülke arasında bulunan iş birliktelikleri gelişecek, ticaret hacmi ve Türk iş adamlarının KKTC’ye yönelik yatırımları artacaktır. KKTC’nin ikili ilişkilerde sürdüreceği olumlu yapı çerçevesinde, Türkiye’nin de büyüyen ekonomisi içerisinde kendine yer bulması kaçınılmazdır. Ancak bu fırsatı artı katma değere çevirmek noktasında KKTC işletmeleri, bu dönemde Türkiye’de hangi sektörlerde ne tür iş birliktelikleri sağlanabileceği, hangi sektörler ve ürünler bazında ihracat gerçekleştirilebileceği gibi kritik alanlarda pazar araştırmalarına gitme çabası içerisine girmelidir. Ayrıca Türk iş adamlarının yatırımlarını çekebilmek adına ülke içerisinde potansiyel yatırım alanlarının alt yapı çalışmaları gerçekleştirilmeli ve yatırımcıların neden KKTC’yi seçmesi gerektiği ile ilgili tanıtım dokümanları oluşturulmalıdır. Doğrudan ticaret tüzüğü (5) KKTC için fırsat olarak görülen bir diğer faktör ise doğrudan ticaret tüzüğünün hayata geçirilmesidir. KKTC üzerine uygulanan izolasyonlar ve ambargolar neticesinde ülke sınırları içerisinde üretilen ürünlere yasak getirilmiş veya yüksek vergilere tabi tutulması sağlanarak, ülkenin ekonomik anlamda kısıtlanmasına yol açılmıştır. İşte bu noktada gündeme gelen fırsatın hayata geçirilmesi ile birlikte, ticarette yeni bir dönemin başlayacağı, işletmelerin gerekli sertifikasyonları sağlaması ile birlikte yurtdışına ve özellikle AB alanına doğrudan satma olanağına kavuşacağı bilinmektedir. Hali hazırda üretilen ürünlerin AB ülkelerine yasal olarak satılabilmesi karşısında ürünlere uygulanan yüksek vergi sonucunda rekabette dezavantajlı olan KKTC işletmeleri, doğrudan ticaret tüzüğünün hayata geçirilmesi ile birlikte mukayese de üstün oldukları ürünleri daha rekabetçi fiyatlar çerçevesinde satış imkânı bulabileceklerdir. Söz konusu işletmelerin olası bu fırsatı değerlendirmesi adına dış ticarette rekabet edebilecekleri ürün gruplarına yönelme planlarını şimdiden yapmaları gerekmektedir. Buna paralel olarak gelişecek ticaret potansiyeli hem ülkenin ihracat kalemlerinde artış yaşanmasında hem de işletmelerin uluslar arası pazarda marka olması yolunda fırsatlar sunacaktır. Konferans sırasında doğrudan ticaret tüzüğü fırsatına yoğun bir şekilde değinilirken yeterince üzerinde durulmayan fırsatlardan bir tanesi de KKTC ile ticaretin önündeki engelleri kaldıran ülkelere yapılacak ihracat fırsatları olmuştur. Mevcut izolasyonların ve Ada’nın Güneyinin AB’ye üye olmasının olumsuz bir etkisi de AB dışı ve izolasyonların delinmesi adına ortaya çıkan ticari fırsatların üzerine yeterince gidilememesi gibi görünmektedir. Bu kapsamdaki fırsatların da KKTC işletmeleri tarafından daha etkin kullanılması amacıyla ülkede ihracat seferberliği gündeme alınmalıdır. Bu kapsamda hem Türkiye’nin deneyimleri hem de teşvik mekanizmaları kullanılmalıdır. 27 Deniz arkeolojisinde ve eko turizmde artan trendler (2) 2 çalışma grubu, deniz arkeolojisinde ve eko turizmde artan trendlerin KKTC için fırsatlar sunacağını düşünmektedir. UNEP’in araştırmalarına göre, eko turizm bugün itibari ile turizm endüstrisinin en hızlı büyüyen segmentlerinden biri olarak kabul görmektedir. WTO’nun uzun dönemli tahminlerinde de eko turizmin, hem turist sayısı hem de turizm sektöründe aldığı pay bakımından yüksek bir hızla büyüyeceği öngörülmektedir. Bu artan trendler, KKTC için güçlü bir yan olarak ifade edilen coğrafi konumu ve güzelliklerini daha da önemli kılmaktadır. Söz konusu bu potansiyelin artan trendlere uygun bir konumda şekillendirilmesi, hali hazırda ada ekonomisine yön veren turizmin çeşitlilik kazanmasına katkı sağlayacaktır. Buna paralel olarak gelişecek eğilimler adanın, turistler için farklı beklentileri bir araya getiren bir turizm adası haline dönüşmesine de yardımcı olacaktır. Aynı zamanda deniz arkeolojisinde de artan trendlere, bir ada ülkesi olma avantajını kullanarak cevap verebilecek KKTC, turizmde sunduğu ürün çeşitliliğini artıracaktır. Bu kapsamda potansiyelin ekonomik getiriye dönüştürme noktasında KKTC Turizm, Çevre ve Kültür Bakanlığı önderliğinde gerçekleştirilecek uluslar arası tanıtımların rolü büyüktür. Bu tanıtımlar ile birlikte ön plana çıkarılacak güçlü yanlar, adanın turizm üzerinden sağlayacağı ekonomik katkıyı bir üst seviyeye taşıyacaktır. Yukarıda belirtilen öngörüler ve bu öngörüler doğrultusunda KKTC’nin fırsatı kullanması mevcut doğal kaynakların korunması ile gerçekleştirilebilecektir. Bu kapsamda ülkesel kalkınma politikaları çerçevesinde gerçekleştirilecek uygulamaların çevreye olacak negatif etkisinin de minimumda tutulması gerekmektedir. Bu arada Konferansın diğer bölümlerinde ifade edilen yat turizmi ile su altı arkeolojisi ve eko turizme yönelik eylemler eşgüdümlü bir planlama ve uygulama stratejisine dönüştürülmelidir. TEHDİTLER KKTC’nin Çevresindeki Tehditler 1. Global krizin artması (7) 2. İzolasyonlar ve ambargolar (5) 3. Türkiye Cumhuriyeti’nde ve çevre ülkelerde üniversitelerin ve öğrenci sayılarının artması (5) 4. Global ısınma (3) 28 Global krizin artması (7) Global krizin artış göstermesi KKTC‘nin çevresindeki en önemli tehdit unsuru olarak değerlendirilmektedir. Krizin yarattığı belirsizlik ortamının kişiler üzerinde oluşturduğu reel ve psikolojik baskı, kişilerin ihtiyat güdüsü ile para tutma eğilimlerini artırmakta ve buna bağlı olarak temel ihtiyaçlar dışındaki harcama kalemlerini kısmalarına neden olmaktadır. Bununla birlikte ekonomik yapının gerilemesi nedeniyle kişi başı gelirlerin düşmesi, kişilerin harcamalarında tatil ve eğlenceye ayırdıkları payın düşmesine de neden olmaktadır. Bu kapsamda global kriz KKTC’nin öncü sektörü konumundaki turizme yönelik ciddi bir tehdit olarak algılanmaktadır. Ancak KKTC’nin benzer turizm yapısındaki diğer ülkelere oranla mukayesede avantajlı olduğu faktörler bulunmaktadır. Etkin kriz yönetimi çerçevesinde söz konusu faktörlerin tanıtımda vurgulanması sonucunda müşteri yapısının değiştirilerek ülkeye çekilmesi sağlanacaktır. Kriz KKTC’de turizm gelirleri dışında, işletmelerin kapasite kullanımlarını ve yeni yatırımları da önemli oranda etkilemektedir. Her iki faktörün azalması ülkenin ekonomik gelişimini engellemektedir. Ekonomik gelişimin uzun dönemde hedeflenen trendden sapmaması amacıyla ülke karar alıcılarının kriz sonrası döneme ilişkin makro planlarını ve bu planları hayata geçirecek aktiviteleri ivedilikle hazırlaması gerekmektedir. Söz konusu plan kriz sonrası dönemde hızla artacak olan ticari pazar büyüklüğünden KKTC’nin alacağı payı artıracak ve böylelikle krizin mevcut negatif etkisi uzun dönemde bertaraf edilecektir. Bu makro planların önemli unsurlarından bir tanesi de mutlaka KKTC’nin ihracatının artırılması stratejisi üzerine olmalıdır. İzolasyonlar ve ambargolar (5) KKTC üzerinde uygulanan izolasyonlar ve ambargolar 5 çalışma grubu tarafından tehdit olarak nitelendirilmiştir. Doğrudan ticaret tüzüğü kısmında da değinildiği üzere uygulanan izolasyonlar ve ambargolar ülke sınırları içerisinde üretilen ürünlere yasak getirilmiş veya yüksek vergilere tabi tutulması sağlanarak, ülkenin ekonomik anlamda kısıtlanmasına yol açılmıştır. Bu durum neticesinde, KKTC’de ihracatın ithalatı karşılama oranı giderek azalmaktadır. Maliyet, kalite, işlevsellik gibi faktörlerde mukayeseli üstünlüğü bulunan ürün gruplarının ticaretinde de uygulanan bu yüksek vergi unsuru, ürünlerin dış pazarda rekabetçi fiyatlar ile sunulamamasına böylece muadillerinin pazarda yer edinmesine neden olmaktadır. İşte bu tehdidin tehdit olmaktan çıkabilmesi adına bir adım olarak atılmak istenen “Doğrudan Ticaret Tüzüğü”nün hayata geçirilmek istendiği, fakat siyasi anlamda gelen dış baskılar nedeniyle bugüne kadar kabul görmediği bilinmektedir. KKTC geleceği açısından bir hayli öneme sahip söz konusu bu tüzüğün gelecek dönemde hayata geçirilmesi adına ülke diplomatlarının lobi faaliyetlerini artırması gerekmektedir. 29 Konferans sırasında; izolasyonların asıl zararının izolasyonların getirdiği kısıtların yanında işletmelerin ve iş adamalarının fırsatları izleme ve değerlendirme çabalarını köreltmesi katılımcıların ifade ettikleri konuların içerisinde yer almıştır. Bu olumsuzluğun ortadan kaldırılması adına kamu, STK ve işletmelerin ortak vizyon geliştirme çalışmaları yapmaları acil ve önemli bir konudur. Türkiye Cumhuriyeti’nde ve çevre ülkelerde üniversitelerin ve öğrenci sayılarının artması (5) En çok tekrar alan 3. tehdit konumundaki “Türkiye’de ve çevre ülkelerde artan üniversite ve öğrenci sayıları”, eğitim adası olan KKTC’nin gelecek dönemde önlem alması gereken konular arasında yer almaktadır. KKTC’de bugün itibari ile 7 üniversite ve yaklaşık 55.000 öğrenci bulunmaktadır. Bu potansiyelinin vermiş olduğu görünüm adanın bir eğitim adası haline dönüştüğünü göstermektedir. Aynı zamanda bu durum her platformda KKTC açısından bir güçlü yan olarak ifade edilmektedir. KKTC üniversitelerin bu denli tercih edilmesinin altında yatan nedenlerin başında görece çevre ülkelere göre daha az maliyetli olan eğitim yapısı gelmektedir. Buna ek olarak üniversitelerin eğitim açısından gelişim göstermesi ve yurt dışı bağlantılarında olan dinamik yapısı KKTC’yi eğitim açısından bir cazibe merkezi haline dönüştürmüştür. Ekonomik ve kültürel alanda sağlanan mevcut durumdaki gelişmelerde söz konusu bu cazibenin KKTC’ye olan faydalarını artırmaktadır. Türkiye’de ve çevre ülkelerde artan üniversite sayıları ve mevcut üniversitelerin büyümesi öğrenci kontenjanlarında artış sağlamaktadır. Bu durum çevre ülkelerdeki üniversitelerle KKTC üniversiteleri arasındaki rekabetin artmasına neden olmaktadır. Söz konusu rekabet ise eğitim hizmet fiyatlarının düşmesine sebep olmaktadır. Mevcut durumda ise söz konusu eğitim fiyat seviyeleri birbirine yakınsamış durumdadır. Bu doğrultuda öğrencilerin talep yapısı, üniversitelerin kendilerine sundukları farklı kriterler çerçevesinde değişmektedir. Bu kapsamda öğrencilere sunulacak eğitim ve sosyal alandaki gelişmeler (yurt dışı staj imkânı, okullar arası değişim fırsatları, sağlıklı yaşam kompleksleri vb.) üniversiteleri birbirinden farklı kılan noktalar arasında yer almaktadır. Bu nedenle ülke karar alıcıları, öğrencilerin KKTC’yi tercih etmelerinde etkili olacak sosyal ve kültürel olanakları sağlama yönünde planlama yapması gerekmektedir. KKTC üniversitelerinin ise, yenilikçi yönetim çerçevesinde rakip üniversitelerden farklı konuma yükselecek projeleri hayata geçirmesi gerekmektedir. Eğitim sektörünün ülke ekonomisindeki konumunun önemi doğrultusunda bu sektörün desteklenmesi ve geliştirilmesi için ülke ölçeğinde ortak bir strateji geliştirilmelidir. Bu kapsamda KKTC ekonomisinin geneli için yapılan bu Konferans benzeri bir Stratejik Planlama çalışması eğitim sektörü özelinde de yapılmalıdır. 30 Global ısınma (3) Tüm dünyada etkisi tartışılmaya başlanan global ısınmanın, KKTC için de gelecek dönemde tehditler doğuracağı konferans katılımcıları tarafından 3 kez ifade edilmiştir. Global ısınmanın çevresel faktörlere olan etkileri karşısında gelecek dönem için bugünden alınmayan tedbirler, KKTC’nin güçlü doğal güzellikleri açısından tehdit unsurları içermektedir. Söz konusu bu durumun getireceği etkiler, ekonomik getirisi yüksek oranda turizme endeksli olan KKTC’yi olumsuz yönde etkileyecektir. Doğa güzelliklerinin sürekli yok olduğu günümüz şartlarında, kişilerin günü kurtaracak çözümler üretmesi ve ileriye dönük planlar içerisinde yer almamaları, gelecek nesiller açısından da yapılan planlarda sapmalara neden olabilmektedir. KKTC’nin, tehdidin doğuracağı negatif etkileri asgari şartlara indirgemesi noktasında başta KKTC Turizm, Çevre ve Kültür Bakanlığı’na ve ülkede faaliyetlerini sürdüren Sivil toplum Örgütlerine büyük görevler düşmektedir. Kişilerin bilinçlendirilmesi ve de Çevre Bakanlığı’nın etkili denetim mekanizması sonucunda çevresel atıklarında zararsız hale getirilmesi amaçlanmalı ve gerçekleştirilecek gönüllü projeler ile çevresel risk faktörleri ortadan kaldırılmalıdır. Küresel ısınmanın getireceği olumsuzlukların az da olsa fırsata dönüştürülmesi adına(örneğin kış dönemi deniz turizmi ve yat turizmi potansiyeli, vb.) uzun dönemli analizler yapılmalıdır. B.1. GZFT’den Stratejik Açılımlar KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı çalışmasının uygulama bölümünün ilk aşamasında gerçekleştirilen GZFT analizi sonuçları detaylı bir şekilde incelenmiştir. Bu inceleme sırasında konferansı oluşturan 8 çalışma grubundaki 74 katılımcıya GZFT sonuçları listeleri ayrı ayrı dağıtılmıştır. GZFT sonuçları kendi başlarına çeşitli yorumlara ve gelişime yönelik görevlere işaret etmektedir. Ancak analizin daha güçlü ve yapısal olması, diğer yandan stratejik planda kullanılmaya daha uygun somut ve uygulanabilir stratejik açılımların ortaya çıkarılması, daha yararlı ve sonuç odaklı bir yaklaşımdır. KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı çalışmasında, bu aşamada sahip olunan güçlü ve zayıf yanlar ile karşı karşıya bulunulan fırsat ve tehditler 6 farklı açıdan analiz edilerek stratejik açılım potansiyeli araştırılmıştır. Bu yönteme göre stratejik açılım araştırması yapılan farklı analiz açıları şunlardır: 1. Güçlü-Zayıf Açısı: Güçlü yanlardan yararlanarak zayıf iç faktörleri ya da özellikleri ortadan kaldırmaya dayalı stratejik açılımlar ve görevler 2. Güçlü-Tehdit Açısı: Güçlü yanlardan yararlanarak karşı karşıya bulunulan dış tehditleri bertaraf etmeye dayalı stratejik açılımlar ve görevler 3. Güçlü-Fırsat Açısı: Güçlü yanlardan yararlanarak karşı karşıya bulunulan dış 31 fırsatları kullanmaya dayalı stratejik açılımlar ve görevler 4. Fırsat-Zayıf Açısı: Zayıf yanları geliştirerek karşı karşıya bulunulan dış fırsatları elde etmeye veya fırsatları kullanarak zayıf yanları geliştirmeye dayalı stratejik açılımlar ve görevler 5. Tehdit-Zayıf Açısı: Zayıf yanları geliştirerek karşı karşıya bulunulan dış tehditlerden kaçınmaya dayalı stratejik açılımlar ve görevler 6. Fırsat-Tehdit Açısı: Fırsatlardan yararlanarak karşı karşıya bulunulan dış tehditlerden kaçınmaya dayalı stratejik açılımlar ve görevler 8 çalışma grubu tarafından yukarıdaki farklı açılardan yapılan stratejik açılım analizleri sonucunda 18 farklı açılım tespit edilmiştir. Bu stratejik açılımlarla ilgili grup çalışması çıktıları C Bölümünde sunulmaktadır. Bu çalışmalardan bir tanesi örnek olarak aşağıda verilmiştir; Aşağıdaki GZFT’den stratejik açılım çalışmasında Güçlü-Fırsat açısı kullanılmıştır. Buna göre adanın sahip olduğu tarihi, kültürel, iklimsel ve coğrafi olanaklar güçlü bir yön olarak tespit edilmiştir. Grup çalışanları bu güçlü yönün, hangi fırsat ifadesi ile birlikte ele alınması gerektiğini araştırmışlardır. Fırsat bölümünde ise gruplar, KKTC’nin sahip olduğu tarihi, kültürel, iklimsel ve coğrafi özelliklerin, Eko turizmde artan trendler fırsatını destekleyecek güçlü yön olduğunu belirlemişlerdir. Sonrasında söz konusu güçlü yan ile ilgili fırsatın yakalanmasına hizmet edecek strateji ortaya çıkarılmıştır. Bu uygulamayı gerçekleştiren çalışma grubu tüm GZFT listeleri içinden kendisi için en önemli ve acil “güçlü fırsat stratejik açılım” potansiyelini ilk olarak şu şekilde ifade etmiştir: Stratejik Açılım Önerisi: Tarihi, kültürel, iklimsel ve coğrafi olanaklarımızın gücünü kullanarak, artan eko turizm trendinden, marinacılıktan yararlanılması ve dünyada artan turizm harcamalarının etkin bir biçimde yönetilmesi. Daha sonra bu stratejik açılım potansiyelinin hayata geçirilmesi için önerilen görevler uygulamanın devam eden bölümünde grup katılımcıları tarafından belirlenmiştir. 32 Seçilen Kriterler: GÜÇLÜ: KKTC’nin sahip olduğu tarihi, kültürel, iklimsel ve coğrafi olanaklar FIRSAT: Eko turizmde artan trendler, adanın marinacılık olanakları ve turizm harcamalarının dünyada artış göstermesi Strateji: • Tarihi, kültürel, iklimsel ve coğrafi olanaklarımızın gücünü kullanarak, artan eko turizm trendinden, marinacılıktan yararlanılması ve dünyada artan turizm harcamalarının etkin bir biçimde yönetilmesi. Görevler: • Özerk turizm örgütünün kurulması (oteller, turizm seyahat acenteleri, turizm amaçlı örgütler ve kamu desteği) • Turizm envanteri çalışması • Turizm master planı • Ara eleman eğitimi • Tanıtım ve pazarlama (yeni destinasyonlardan faydalanma) • Ulaşım sorununun çözümü • Özel ilgi turizm alanlarının belirlenmesi • Teşvik modellerinin verimlilik esasına dayalı şekilde geliştirilmesi ve uzun vadeli bir yapının kurulması • Yerel yönetimlerin turizm ve çevre koşullarında daha etkin olması • Turizm sektörü ile ilgili yetki karmaşasının ortadan kaldırılması • Bu tür çalıştaylarda alınan kararların yetkili mercilerde dikkate alınmasının sağlanması ve takibi Tüm gruplar tarafından yürütülen yoğun çalışmalar sonucunda 8 çalışma grubunda konferansı oluşturan 74 katılımcı tarafından KKTC’nin geliştirilmesi amacıyla 18 stratejik açılım belirlenmiştir. Bunların hayata geçirilmesi için önerilerin tüm görevler birleştirildiğinde ise aşağıdaki 83 görevden oluşan konsolide liste ortaya çıkmıştır. Aşağıdaki tabloda benzer görevler ara başlıklar altında gruplandırılmış ve konular yoğunluklarına göre tespit edilmiştir. 33 Stratejik Açılımlardan Çıkan Görevler GÖREVLER Turizm Sektörü (12) Özerk turizm örgütünün kurulması (oteller, turizm seyahat acenteleri, turizm amaçlı örgütler ve kamu desteği) Turizm envanteri çalışmalarının yapılması Turizm master planı hazırlanması Turizm sektörü ile ilgili yetki karmaşasının ortadan kaldırılması Turizme yönelik yapılacak yatırımlarda yatırımcının önünü açmak ve bürokratik engeller içerisinde yatırımın durdurulmasını engellemek ve her türlü altyapı v.s. gibi kolaylıkları sağlayarak yatırım iklimini olumlu ortamda tutmak. Yerel yönetimlerin turizm ve çevre koşullarında daha etkin olmasını sağlamak Dünyadaki trendler dikkate alınarak eko turizm, yat turizmi ve kültür tarih turizmi konularında stratejiler geliştirilmesi Özel ilgi turizm alanlarının belirlenmesi Akdeniz balıklarının zenginliğinin bilim dünyası ve turistlere duyurulması Turizm gelişimi için belirlenen stratejilerin karar vericiler/özel sektör ve toplum bazında hayata geçirilmesinin sağlanması Eko turizminin geliştirilmesi, ülke koşulları açısından uygun ve bölgede rekabet edebilir olması dikkate alınarak gerek YAGA, gerek DPÖ, gerekse de turizmden sorumlu bakanlığın koordineli çalışmaları sonucunda bu alanda faaliyet gösterebilecek yabancı sermaye ve / veya yerli ve yabancı sermaye ortaklıklarına gerekli ortam ve koşulları sağlamak. Ülkemize gelecek olan turist sayısını artırıp, maliyetlerin aşağıya çekilmesi yanında sektörün yan ihtiyaçları için gereksinimleri geliştirmek. Eğitim/Üniversiteler ve Nitelikli İnsan Kaynağı (10) Adadaki eğitim kalitesinin yükseltilmesi Uygulamaya yönelik eğitim programlarının açılması Toplumda işgücü ihtiyacına yönelik farkındalık yaratılması ve gençlerin eğitim yönlendirilmelerinin sağlanması Üniversite ve sanayi işbirliğinin her alanda kurularak pazar analizlerinin etkin bir şekilde yapılması Üniversitelerin özel sektörün ihtiyacını belirleyip konsolide etmesi Karar vericilerin (Eğitim Bakanlığı- YÖDAK) ve üniversitelerin müfredatlarını işgücü ihtiyacına yönelik adaptasyona itmesi Özel sektörün ihtiyacı olan işgücü ile ilgili sertifikasyon programlarının geliştirilmesi Ara eleman eğitiminin sağlanması Eğitim Bakanlığı ve sektörün işbirliğiyle; bilişim sektörünü alternatif bir iş dalı olarak kabul ettirip, bilişim sektöründe sertifikasyonunun sağlanması, bu yönde yetkili eğitim merkezlerinin hazırlanması. Sektörel bazda ihtiyaçların belirlenerek, eğitim programlarının açılması 34 Tanıtım ve Pazarlama (9) Pazarlama ve tanıtım faaliyetlerine ağırlık verilmesi Farklı fuarlara katılımın sağlanması; Berlin Fruit Logistic, Dubai World Food, Suriye Fruit ve Show, Cebit, Big5, ve bunun yanı sıra Lübnan/Mısır/Ürdün/Irak ve İran’da belirlenen fuarlar Ürün bazlı pazar analizlerinin yapılması ve trendlerin takip edilmesi. (Örn; organik ürünler) Markalaştırılma ve pazarlamaya yönelik faaliyetlerin her seviyede yapılması KKTC’nin tanınması veya direkt uçuşlara geçilmesi adına çalışma yapılması ve doymamış pazarlara yönelik proje geliştirilmesi Tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde yeni ve farklı destinasyonlardan faydalanılması Müteahhitler Birliği ve Emlakcılar Birliğinin uluslar arası pazarda tanıtım faaliyetlerinde bulunması Yabancı sermayenin ülkeye yatırım yapabilmesini sağlamak amacı ile ülke tanıtımı ile yatırım alanlarının belirlenmesi (YAGA) Ürünlerin işlenmiş ürünler haline getirilmesi ve bu ürünlerin rekabet faktörlerinin analiz edilmesi. Bu kapsamda fiyat analizlerinin yapılması. Mevzuat (9) Marina, otel ve buna yönelik diğer yan ünitelerin yatırımları yapılırken inşaat sektörümüz içindeki mimar, mühendis ve müteahhitlerimizin aktif rol (ortaklık) alabilecekleri yasal düzenlemelerin hükümetçe yapılması KKTC Hükümeti tapu devri kolaylaştırılması (harçların azalması, bürokrasi azalması) AB tarafından sağlanmakta olan teknik desteğin doğru yönlendirilerek etkin bir şekilde kullanılması, böylelikle AB mevzuatının ülkeye aktarılıp kullanılması ve kamunun etkinliğinin sağlanması Marina, otel ve buna yönelik diğer yan ürünlerin üretiminde yerli üretici ve/veya yerli tedarikçiden hizmet ve ürün alınmasında yasal düzenlemelerin yapılması Özelleştirmenin süratli bir şekilde hayata geçirilmesi (Yasal Altyapı) Müşavirlik sistemine son verilmesi Tüketici için; mortgage sisteminin yasallaştırılması Kamu görevlileri yasasının, üst kademe yöneticileri yasasının ve anayasanın ilgili maddelerinin gerekli değişikliklerin 6 ay içerisinde yapılması Bölgemizdeki su ürünlerine yönelik av yasak ve tüzüklerinin oluşturulması Dış Ticaret (6) İhracat ve dış ticaret sertifikalarının alınmasında teknik destek yapısının kurulması Bakanlar Kurulu kararları ile ihracat destek politikasının belirlenmesi ve sürdürülebilir bir şekilde uygulanması İhracatı planlanan ürün gruplarına yönelik sübvansiyonların artırılması Belirtilen konularda ihracatçıları eğitmeye yönelik seminerlerin düzenlenmesi; ihracatta kullanılan belgeler, ihracatta ödeme ve teslim şekilleri, ihracatta fiyatlandırma, ihracatta gümrük işlemleri Sanayi üretim fonlarının ithalatında kolaylık sağlanması Serbest bölgeler altyapısının geliştirilmesi. Varsa mevzuatta gerekli düzenlemelerin ilgili bakanlık tarafından yapılması suretiyle üretimin serbest bölgelerde düşük maliyetlerle yapılması sağlanarak pazarda rekabet gücünün artırılması. 35 Kamu (6) Kamu ile özel sektörü eşitlenmesi yönünde çalışmalar sürdürülmesi Kamu maliyesinin ıslah edilmesi Kamuda mevcut insan kaynaklarının etkin olarak kullanılması ve gereksiz personel alımının durdurulması Kamuda verimlilik kriterinin esas hale getirilmesi Kamunun verimsizliği / hantallığı, bürokratik ve yasal engellerin varlığı gibi ekonominin önündeki yapısal engellerin belirlenerek bir aksiyon planının hazırlanması Kamu personelinin eğitilmesi ve teknik donanımın artırılması Finansman ve Yatırım (5) Müteahhitler için; yarım kalmış konutlarda finans kaynaklarının sağlanması Ülkenin kalkınma faaliyetlerine yönelik istatistiki bilgilerinin yatırımcıya sağlanması (DPÖ) Mülkiyet sorunu çözümü ile ipotek ve ucuz finansmana erişim sağlanması Bankaların avcılık ve yetiştiricilik için gerekli kredileri vermesi (tekne – bot kredisi gibi) Finansmana ulaşım kanallarının etkin bir biçime dönüştürülmesi Teşvik ve Destekler (5) Küçük işletmelere pazarlama desteği verilmesi İhtiyaca yönelik programların sağlanması için teşvik yaratması Teşvik modellerinin verimlilik esasına dayalı şekilde geliştirilmesi ve uzun vadeli bir yapının kurulması Tarımdaki küçük işletmeler için kredi garanti fonu oluşturulması ve uygulanması Kooperatif ve benzeri modellerin teşvikinin sağlanması Türkiye Cumhuriyeti İlişkileri (4) Türkiye’den su ve enerji naklinin gerçekleştirilmesi ve öncelikli proje kapsamına alınması Türkiye Cumhuriyeti’nin kaynakları ile yeni turizm alanlarının oluşturulması ve kaynakların akılcı kullanılması Anavatanın bürokratik engeller konusundaki benzer deneyimlerinden karşılaştırma yapılarak yararlanılması Hükümet tarafından Taşınmaz Mal Komisyonu’nun yeterli bütçe ve teknik personel anlamda desteklenmesi İzolasyon ve Ambargolar (4) Kamu özel işbirliğinin uygulanması Deniz altı iletişim kablolarının AB’den kuzeye ulaştırılması ve kuzey üzerinden de doğuya ve Uzak Doğu’ya ulaştırılması için gerekli altyapının oluşturulması ve bu kapsamda (başarmak ve sürdürülebilir kılmak için) Türkiye pazarının öncelikli olarak kullanılması. Transit ticaret ile ilgili AB kararlarının transit ticaretin geliştirilmesinde kullanılması Kamu-özel iş birliğinin sağlanarak liman alt yapısının geliştirilmesi Denizcilik ve Balıkçılık (3) Amatör ve profesyonel balıkçılık için eğitim verilmesi Halkın balık ve su ürünlerinin faydalarını anlaması için lobi çalışmalarının yapılması Deniz ve balıkçılık araştırma eğitim merkezi kurmak Enerji (2) Alternatif enerji yatırımlarının yaygınlaştırılması Enerjiyi ucuzlatacak politikaların izlenmesi (rantabl yönetim) 36 Diğer (8) Kayıt dışılığın azaltılması ve önlenmesi adına vergi idaresinin etkinleştirilmesi Vergi gelirlerine yönelik olarak mükellef sayısının 5 yıl içerisinde %30 artırılması Bu tür çalıştaylarda alınan kararların yetkili mercilerde dikkate alınmasının sağlanması ve takibi Ekonomik gelişme potansiyeli olan mülkler üzerindeki başvurulara öncelik verilmesi Suriye ve Lübnan’da bu sene Bakanlık başkanlığında düzenlenen heyetlerin sayısının artırılması Yabancılara ikinci konut alımının açılması Yeşil hat tüzüğü ile artan ürünlere yönelik üretimlerinin artırılması amacı ile meslek örgütleri tarafından ilgili sanayicilere gerekli desteklerin ve yönlendirmenin sağlanması Ulaşım sorununun çözülmesi yönünde çalışmalar yapılması B.2. KKTC İşletmelerinin Geleceğini Etkileyen Eğilimler Uygulama Hakkında Kısa Bilgi KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı’nın uygulamalarından “KKTC İşletmelerinin Geleceğini Etkileyen Eğilimler”, güncel gelişmelerin KKTC’deki işletmeler için oluşturduğu fırsat ve tehditleri ortaya koyarak, işletmelerin fırsatları kazanca çevirmelerini ve tehditleri bertaraf etmelerini sağlayacak görevleri ortaya çıkarmalarını sağlamaktadır. Uygulama içerisinde Eğilim Haritaları, Fırsatlar Haritası ve Tehditler Haritası olmak üzere iki alt bölümden oluşmaktadır. FIRSATLAR HARİTASI Konferans katılımcıları konferansın bu bölümünde, çeşitli fırsatların gelecekte gündeme getireceği eğilim ve gelişmeleri analiz etmişlerdir. Analizlerin sonucunda ise bu eğilimlere göre bugünden planlanması ve gerçekleştirilmesi gereken stratejik gelişim görevleri belirlenmiştir. Grup katılımcıları tarafından ilin ekonomik gelişmelerini etkileyen fırsat eğilimleri şu şekilde tanımlanmıştır: 1. KKTC Ekonomisinin Gelişim Mücadelesinde Turizm Sektörünün Önemi Giderek Artıyor 2. KKTC Tarım ve Hayvancılık Sektörlerinde İhtiyaca En Uygun Ürün Gruplarında Verimli ve Katma Değerli İşletmeciliğin Önemi Artıyor 3. Ticaret ve Hizmet Sektörleri Gelişim Fırsatları Sunuyor, KKTC Ekonomisindeki Payları Giderek Artıyor 4. İnşaat Sektörü Planlı Geliştiğinde KKTC Ekonomisine Fırsatlar Sunuyor 5. KKTC Ekonomisinde En Büyük Paya Sahip Olan Kamu Hizmetlerinin Girişimci Ekonomik Gücün Geliştirilmesindeki Öncü Rolü Giderek Önem Kazanıyor 37 6. KKTC Ekonomik Gücünün Arttırılması ve Ekonomik Çeşitliliğinin Sağlanması İçin Girişimciliğin Önemi Giderek Artıyor GRUP 1 “KKTC Ekonomisinin Gelişim Mücadelesinde Turizm Sektörünün Önemi Giderek Artıyor” FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER Grup çalışması sonucunda “KKTC Ekonomisinin Gelişim Mücadelesinde Turizm Sektörünün Önemi Giderek Artıyor” ile gelecekte gündeme gelecek gelişmeler şu şekilde tespit edilmiştir: FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER NELER OLACAKTIR? 38 Yeni otel inşaatları yapılıyor Enerji ve su tüketim artışı gündeme geliyor İstihdam artışı gündeme geliyor Çevresel etkiler gündeme geliyor Nitelikli ara eleman ihtiyacı artıyor Altyapı ihtiyacı ortaya çıkıyor Yabancı sermaye girişi gerçekleşiyor Uluslararası sağlık ve sigorta sistematiği öne çıkıyor Ulaşım sektörü gelişiyor Turizm sektörünün ticarete katkısı artıyor Kültürel ve sosyal etkiler artıyor İnşaat sektöründe mobilya sanayi gelişiyor Tanıtım ve pazarlamanın önemi artıyor Alış-verişlerin artması sağlanıyor Yerli tarım ve hayvancılık sektörü gelişiyor Restoranlar ve hediyelik eşya sektöründe olumlu katkılar gündeme geliyor Grup tarafından önerilen, bu gelişmelerin gerektireceği stratejik gelişim görevleri ise şunlardır: FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELERİN GEREKTİRDİĞİ GÖREVLER NELERDİR? Turizmin devlet politikası olması Hedef ülkelerde fuarlar, work-shoplar ve tanıtımın etkinleştirilmesi üzerine turizm örgütünün kurulması Bafra turizm bölgesinin tamamlanması, özel ilgi (EKO) turizm alanlarının desteklenmesi, KKTC’nin tanınması halinde yeni turizm alanlarının planlanması Tarım ve hayvancılık sektörlerinde yeni yatırımların ve anlaşmalı tarımcılığın geliştirilmesi Nitelikli ara eleman ihtiyacına yönelik eğitim programlarının geliştirilmesi, çalışma yasalarının gözden geçirilmesi Türkiye Cumhuriyeti’nin su ve enerji projesinin hızlandırılması, mevcut yenilenebilir enerjiden en yüksek oranda yararlanılması Yabancı sermaye girişiyle ilgili bürokrasinin, YAGA’nın etkinleştirilmesi Atıkların değerlendirilmesi ve çevrenin sürdürülebilir prensiplerle yeniden yapılandırılması Ulaşımın çeşitlenmesi ile taşımacılığın geliştirilmesi Tüm altyapı hizmetlerinin ve konaklama hizmetlerinin paralel planlanması ve önlemlerin alınması Liman vergilerinin yeniden gözden geçirilmesi Turistlere yönelik sağlık ve sigortacılık sisteminin oluşturulması ■ Nitelikli ara eleman ihtiyacı, turizm sektörünün öneminin artmasıyla gündeme gelen alt eğilimlerden biri olarak tespit edilmiştir. Bu fırsat eğiliminden yararlanmak adına ise söz konusu ihtiyaca yönelik eğitim programlarının geliştirilmesi ve çalışma yasalarının gözden geçirilmesi katılımcılar tarafından birer görev olarak belirlenmiştir. ■ Uluslar arası sağlık ve sigorta sisteminin öne çıkması fırsatın gündeme getireceği gelişmelerden biri olarak ifade edilmiştir. Bu fırsat eğilimden maksimum düzeyde fayda sağlamak adına ise turistlere yönelik sağlık ve sigortacılık sisteminin oluşturulması grup çalışanları tarafından tespit edilmiştir. Sağlık turizmi kendi başına da önemli bir sektör haline gelmiştir. KKTC’de sağlık sektöründe uluslararası standartlarda hizmet veren kuruluşların sayısının artırılması ile birlikte bu alan ülke için önemli bir gelir haline dönüşebilir. ■ KKTC ekonomisinin gelişim mücadelesinde turizmin öneminin giderek artması neticesinde gündeme gelen bir diğer gelişme yabancı sermaye girişinin gerçekleşmesidir. Bu gelişme doğrultusunda ise belirlenen görev ifadesi; yabancı sermaye girişiyle ilgili bürokrasinin azaltılması, etkinliğinin artırılması ve yine aynı kapsamda YAGA’nın etkinleştirilmesi şeklindedir. ■ Fırsatın gündeme getirdiği gelişmelerde alt yapı ihtiyacının ortaya çıkması ve bu ifadeye yönelik olarak da ulaşım imkânlarının çeşitlendirilmesi ve taşımacılığın geliştirmesi bir görev olarak tespit edilmiştir. Bu gelişmeler doğrultusunda grup çalışanları tarafından belirlenen bir diğer görev ise ”tüm altyapı hizmetlerinin ve konaklama hizmetlerinin paralel planlanması ve önlemlerin alınması”. ■ Global platformda da yaşanan enerji ve su ihtiyacı, Konferans esnasında katılımcılar tarafından dile getirilmiştir. Bu alt eğilimin gündeme gelmesine yönelik 39 olarak ise Türkiye Cumhuriyeti’nin enerji projelerini hızlandırması ve yenilenebilir enerjiden en yüksek oranda yararlanılması bir görev olarak tespit edilmiştir. Alternatif enerjiye ilişkin gerekli araştırma ve fizibilite çalışmalarının KTTO desteği ile birlikte yürütülmesi ve nihayetinde bu çalışmaların projelere dönüştürülmesi KKTC’nin ekonomik kalkınması bakımından son derece önemlidir. ■ Yerli tarımın ve bununla birlikte hayvancılığın gelişim göstermesi fırsat ifadesinin bir sonucudur. Bu doğrultuda tarım ve hayvancılık sektörüne ilişkin yeni yatırımların yapılması ve anlaşmalı tarımcılık faaliyetlerinin oluşturulması grup çalışanları tarafından dile getirilmiştir. Bunun için KKTC adına bir gelişim planlaması çalışması yapılmalı ve çalışma bu sektörün gelişmesini destekleyecek tüm unsurları eşgüdümlü bir şekilde içermelidir. ■ Turizm sektörünün gelişmekte olması şüphesiz beraberinde çevresel sorunları da gündeme getirmektedir. Bu sorunların çözümüne ilişkin olarak ise katılımcılar şu görevi tespit etmişlerdir; atıkların değerlendirilmesi ve çevrenin sürdürülebilir prensiplerle yeniden yapılandırılması. ■ Tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinin önem arz etmesi fırsat ifadesinin kaçınılmaz biçimde gündeme getireceği bir diğer gelişmedir. Bu gelişmenin etkin bir şekilde yönetilmesi adına ise hedef ülkelerde fuarlar, work-shoplar düzenlenmesi ve tanıtımın etkinleştirilmesi üzerine turizm örgütlerinin kurulması birer görev ifadesi olarak tespit edilmiştir. ■ Turizm sektörünün ticaret alanında yapılan faaliyetlerdeki hacmi artırmasına yönelik olarak liman vergilerinin yeniden gözden geçirilmesi önemli bir görev olarak ifade edilmiştir. ■ Katılımcılar tarafından belirlenen diğer görevler ise şu şekildedir; • Bafra turizm bölgesinin tamamlanması, özel ilgi (EKO) turizm alanlarının desteklenmesi, KKTC’nin tanınması halinde yeni turizm alanlarının planlanması • Turizmin devlet politikası olması GRUP 3 “KKTC Tarım ve Hayvancılık Sektörlerinde İhtiyaca En Uygun Ürün Gruplarında Verimli ve Katma Değerli İşletmeciliğin Önemi Artıyor” FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER Grup çalışması sonucunda “KKTC Tarım ve Hayvancılık Sektörlerinde İhtiyaca En Uygun Ürün Gruplarında Verimli ve Katma Değerli İşletmeciliğin Önemi Artıyor” ile gelecekte gündeme gelecek gelişmeler şu şekilde tespit edilmiştir: 40 FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER NELER OLACAKTIR? Tarımsal sanayi gelişiyor Eğitim kurumlarının önemi artıyor Ticaret artıyor Göç önleniyor Yan sektörler artıyor Gelir artıyor Ürün ihtiyacı artıyor Sermaye birikimi artıyor Tarımsal üretim artıyor Alım gücü artıyor Grup tarafından önerilen, bu gelişmelerin gerektireceği stratejik gelişim görevleri ise şunlardır: FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELERİN GEREKTİRDİĞİ GÖREVLER NELERDİR? Standardizasyonlar oluşturulmalı Sertifikasyon programı oluşturulmalı Nitelikli personel yetiştirilmeli ■ Tarım ve hayvancılık sektöründe en uygun ürün gruplarında verimli ve katma değerli işletmeciliğin artması tarımsal sanayinin de bu yönde gelişmesini gündeme getirmektedir. Bu gelişime yönelik olarak grup katılımcıları standartların oluşturulmasını bir görev olarak belirlemişlerdir. ■ Fırsat ifadesinin gündeme getirdiği bir diğer gelişim eğitim kurumlarına ilişkin önem düzeyinin artmasıdır. Söz konusu gelişim ifadesinin etkin biçimde kullanılması adına sertifikasyon programlarının oluşturulması ve bu kapsamda nitelikli personelin yetiştirilmesi birer görev olarak tespit edilmiştir. ■ Ürün ihtiyacının artması ve tarımsal üretimin artış göstermesi konferans esnasında fırsatın yarattığı gelişmeler olarak dile getirilmiştir. Yeni ürün gruplarının belirlenmesi yönünde KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı tarafından projeler oluşturulması ve tarımsal üretimin verimliliğinin artırılması yönünde eğitimler düzenlenmesi KKTC ekonomisine önemli katkılar sağlayacaktır. ■ Verimli ve katma değerli ürün gruplarına yönelik önemin artması göçün önlenmesini bir alt eğilim olarak meydana getirmektedir. Sektörde artacak girişimci sayısının kamu teşvik sistemleri ile desteklenecek olması ciddi faydaları beraberinde getirecek olup, Ada nüfusunun korunması ve bireylerin yaşam standardının da bu paralelde gelişmesine imkan verecektir. ■ Tarım ve hayvancılık sektörünün öneminin artması bu doğrultuda ilgili sektör ve alt sektörlerin de gelişimini beraberinde getirmektedir. Bu kapsamda ilişkili alt sektörlerin de Devlet tarafından desteklenmesi etkinliği ve ekonomik gelişimi ciddi boyutta hızlandıracaktır. 41 GRUP 4 “Ticaret ve Hizmet Sektörleri Gelişim Fırsatları Sunuyor, KKTC Ekonomisindeki Payları Giderek Artıyor” FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER Grup çalışması sonucunda “Ticaret ve Hizmet Sektörleri Gelişim Fırsatları Sunuyor, KKTC Ekonomisindeki Payları Giderek Artıyor” ile gelecekte gündeme gelecek gelişmeler şu şekilde tespit edilmiştir: FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER NELER OLACAKTIR? Yerli ve yabancı yatırımcı talebi artacak Gelir seviyesi artışı olacak Rekabet edilebilecek sektörler belirlenecek Göç baskısı artacak Yasal mevzuatlar gelişecek Kaliteli hizmet ve ürün ihtiyacı artacak Finansman ihtiyacı artacak Marka yaratmanın ve markalaşmanın önemi artacak Finans sektöründe farklı hizmetlere ihtiyaç artacak Diasporanın geri döneceği ortam oluşacak İstihdam ihtiyacı artacak Konut ihtiyacı artacak İnşaat sektörü talebi artacak Grup tarafından önerilen, bu gelişmelerin gerektireceği stratejik gelişim görevleri ise şunlardır: FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELERİN GEREKTİRDİĞİ GÖREVLER NELERDİR? Finans sektörünün gereken düzenlemelerle planlı büyümesi ve sektörün riskinin denetimlerle minimize edilmesi Göç baskısına yönelik önlemler alınması Marka yaratma ve markalaşma konusunda uzmanların temin edilerek eğitim programlarının geliştirilmesi İmar planları geliştirilerek planlı büyüme sağlanması 42 ■ Finansman ihtiyacının artış göstermesi ve bununla birlikte finans sektöründe farklı hizmetlere ihtiyaç duyulması grup çalışanları tarafından birer gelişim ifadesi olarak tespit edilmiştir. Bu kapsamda ticaret ve hizmet sektörlerinin finansman kaynaklarına ulaşımını kolaylaştıracak önlem ve teşvik mekanizmalarının kamu otoritesi tarafından düzenlenmesi önemlidir. ■ Fırsat eğiliminin gündeme getirdiği bir diğer alt eğilim ise göç baskısının artmasıdır. Bu artışın önüne geçmek adına gerekli önlemlerin alınması son derece önemlidir. Konferans sırasındaki tartışmalarda göç edenlerin KKTC nüfusu içerisinde yüksek nitelik gruplarına ait oldukları ifade edilmiştir. Adanın sahip olduğu nüfusun(özellikle de nitelikli nüfusun) korunması adına mevcut durumda faaliyet gösteren işletmelere sermaye ihtiyacı yönünde çözümler üretilmeli ve devlet ve STK’nın da vereceği destekler doğrultusunda girişimcilik projeleri başlatılmalıdır. ■ Ticaret ve hizmet sektörlerinin gelişim fırsatları sunması neticesinde markalaşmanın ve marka yaratmanın önemi artmaktadır. Katılımcılar bu gelişim ifadesine ilişkin olarak marka yaratma ve markalaşma konusunda uzmanların temin edilmesini ve eğitim programlarının düzenlenmesini birer görev olarak tespit etmişlerdir. ■ İnşaat sektörüne yönelik taleplerin ve buna paralel konut ihtiyacının artış göstermesi birer alt eğilim olarak grup çalışanları tarafınca belirlenmiştir. Bu alt eğilimin etkin bir biçimde yönetilmesi adına ise imar planlarının geliştirilmesi ve planlı büyümenin sağlanması bir görev olarak dile getirilmiştir. Burada inşaat sektörünün kendi kendisine gelişme başlatamayacak bir sektör olduğu unutulmamalıdır. Amaç inşaat sektörünü canlandırmaktan öteye gitmeli ve inşaat talebini canlandıracak diğer sektörlerde ekonomik gelişmeleri sağlamak olmalıdır. ■ Rekabet edilebilecek sektörlerin belirlenecek olması alt eğilimine yönelik olarak ise DPÖ’nün STK ve özel sektör temsilcilerinin de desteği ile etkin planlamalar yapması ekonomik gelişmeyi hızlandıracaktır. GRUP 5 “İnşaat Sektörü Planlı Geliştiğinde KKTC Ekonomisine Fırsatlar Sunuyor” FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER Grup çalışması sonucunda “İnşaat Sektörü Planlı Geliştiğinde KKTC Ekonomisine Fırsatlar Sunuyor” eğilimi ile gelecekte gündeme gelecek gelişmeler şu şekilde tespit edilmiştir: FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER NELER OLACAKTIR? İmar mevzuatı gelişecek Devletin direkt (Vergi, resim, harç, vb.) ve endirekt gelirlerinin artması gündeme geliyor Çevreyi koruyan, sürdürülebilir kalkınma stratejileri hayata geçecek Bütçe yerel gelirlerinin artması ile bütçe açığının azalması gündeme geliyor İstihdam artışı gündeme geliyor Tüm disiplinlerin (Mimarlar, mühendisler, müteahhitler, kontrollük hizmetleri) kayıt altına alınması önem kazanıyor Güneye kaymış olan nitelikli işgücünün kuzeye geri dönüşü meydana gelecek İnşaat kalitesinin artması gündeme geliyor Alt sektörlerin ticari gelişmesi ortaya çıkıyor Profesyonelleşme ve sivil toplum örgütlerinin kendi branşlarını organize etme motivasyonu artacak Tedarikçilerin ve tetiklediği tüm alt sektörlerin gelişmesiyle istihdam dolaylı artacak, vergi yükümlülükleri artarak sosyal sorumluluk projelerine ilgi ve katılım artacak Gerekli sermaye birikimi, iş tecrübesi ve özgüven artışı meydana geliyor 43 Grup tarafından önerilen, bu gelişmelerin gerektireceği stratejik gelişim görevleri ise aşağıdaki gibidir; FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELERİN GEREKTİRDİĞİ GÖREVLER NELERDİR? Türkiye Cumhuriyeti’nden gelen yardımların doğrudan yatırım projelerine gitmesi Büyük, farklı, çeşitli projelerin gündeme getirilip, uygulanması (AVM’ler, 5 yıldızlı oteller, hastane, marina, ulaştırma ve altyapı yatırımı) 44 ■ Devletin direkt ve endirekt biçimde gelirlerinin artış göstermesi fırsat ifadesinin gündeme getireceği bir gelişme olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda Türkiye Cumhuriyeti’nden gelen yardımların ağırlıklı cari giderler yerine doğrudan ekonomiyi geliştirecek yatırım projelerine aktarılması bir görev şeklinde tespit edilmiştir. ■ İnşaat sektörünün planlı bir biçimde gelişmesi neticesinde büyük ve farklı projelerin gündeme getirilmesi (AVM’ler, 5 yıldızlı oteller, hastane, marina, ulaştırma ve altyapı yatırımları) ve hayata geçirilmesi grup çalışanları tarafından konferans esnasında ifade edilmiştir. ■ Tedarikçilerin ve tetiklediği tüm alt sektörlerin gelişmesi bu paralelde istihdamda artış sağlanması ve vergi yükümlülüklerinin artmasıyla sosyal sorumluluk projelerine ilgi ve katılımın artacak olması fırsat ifadesinin gündeme getireceği gelişmeler olarak belirlenmiştir. Sosyal sorumluluk projelerinde gerçekleştirilen işbirliklerinin aynı zamanda kamu tarafından da destek görmesi bu yöndeki çabayı artıracak ve proje çıktılarının verimlilik düzeylerine katkı sağlayacaktır. ■ İnşaat kalitesinin artması gündeme gelen bir diğer gelişim ifadesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu noktada KKTC Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı’nın gerçekleştireceği denetimler gelişimin etkin biçimde yönetilmesine katkı sağlayacaktır. ■ Katılımcılar tarafından belirlenen bir diğer alt eğilim ise tüm disiplinlerin (Mimarlar, mühendisler, müteahhitler, kontrollük hizmetleri) kayıt altına alınmasıdır. Bu beklentinin gerçekleşebilmesi için öncelikle kayıt dışılığın nedenleri ve kayıt içine çekmenin önündeki engellerin tespit edilmesi gereklidir. Tüm dünyada olduğu gibi KKTC’de de her hangi bir sektörü doğrudan kayıt altına sokmak kolay değildir. Bunun yerine yanal alanlarda ve ana sektörde bir takım gelişme planları ve teşvik mekanizmaları tasarlanmalıdır. GRUP 6 “KKTC Ekonomisinde En Büyük Paya Sahip Olan Kamu Hizmetlerinin Girişimci Ekonomik Gücün Geliştirilmesindeki Öncü Rolü Giderek Önem Kazanıyor” FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER Grup katılımcıları uygulama esnasında fırsatın gündeme getireceği gelişmeleri analiz etmeksizin, fırsatın gündeme getireceği gelişmelerin gerektirdiği görevleri doğrudan dile getirmişlerdir. FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELERİN GEREKTİRDİĞİ GÖREVLER NELERDİR? Bürokratik engellerin azaltılması için yasal ve kurumsal yapının tamamlanması İcra ve iflas yasalarının çıkarılması (Meclis) Yasal mevzuatın güncel ve uluslararası mevzuata uyumlaştırılması (İlgili bakanlıklar - Meclis) Kamu yetkililerinin yetkilerini sübjektif kullanmalarının engellenmesi (Ombudsman ve Sayıştay) E-devlet’e geçilmesi ve gümrük otomasyon sisteminin oluşturulması (Başbakanlık, Maliye Bakanlığı) İstatistikî bilgilerin güncel ve uluslararası standartlarda olması (DPÖ) Vergi dairesi otomasyon sisteminin oluşturulması (Maliye Bakanlığı) Vergi mevzuatının, özel sektörün önünü açacak ve yatırımları teşvik edecek şekilde yeniden düzenlenmesi Kurumlar arası iletişim ve koordinasyonun daha etkin hale getirilmesi ve YAGA’nın etkinleştirilmesi (Başbakanlık) Özel sektöre yatırım teşviklerinin artırılması ve çeşitlendirilmesi (DPÖ – YAGA) Yasaların iyi düşünülerek yapılması ve değiştirilme sıklığının düşürülmesi (İlgili bakanlıkları – Meclis) KİT’lerin özelleştirilmesi (İlgili Bakanlık ve Başbakanlık) İhtisas mahkemelerinin kurulması (Meclis) ■ Kamu hizmetlerinin girişimci ekonomik gücün geliştirilmesindeki öncü rolünün giderek artması sonucunda; bürokratik engellerin azaltılması, yasal ve kurumsal yapının tamamlanması bu ana eğilimin gerektirdiği görevler olarak tespit edilmiştir. Burada eksik olan nokta hangi başlıklarda hangi amaca dönük iyileştirmeler yapılmalıdır sorusunun cevabıdır. Bu ise başlı başına ayrı bir çalışma konusu olarak ele alınmalıdır. ■ Yasal mevzuatın ilgili Bakanlıklar ve Meclis tarafından güncel ve uluslar arası mevzuata uygunluğunun sağlanması katılımcılar tarafından belirlenen önemli görevlerden bir diğeridir. ■ İşletmelerin yatırımlarından ve gelecek stratejilerinden maksimum faydayı sağlamaları yönünde DPÖ’nün istatistikî bilgileri, güncel tutması ve uluslar arası standartlarda yayınlaması katılımcılar tarafından ifade edilen görevler arasındadır. ■ Vergiye ilişkin yapılmakta olan işlemlerin verimliliğini artırmak doğrultusunda 45 Maliye Bakanlığı tarafından vergi dairesi otomasyon sisteminin kurulması grup çalışanları tarafından tespit edilmiştir. Yine benzer anlayışla gümrük otomasyon sisteminin hayata geçirilmesi ve E-Devlet’e geçilmesi yönünde çalışmaların başlatılması bir diğer görev ifadesi olarak belirlenmiştir. ■ Katılımcılar tarafından ifade edilen bir diğer görev ise kurumlar arası iletişim ve koordinasyon yeteneğinin geliştirilmesi ve YAGA’nın etkinliğini artırmasıdır. GRUP 7 “KKTC Ekonomik Gücünün Artırılması ve Ekonomik Faaliyetlerde Katılım ve Çeşitliliğin Sağlanması İçin Girişimciliğin Önemi Giderek Artıyor” FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER Grup çalışması sonucunda “KKTC Ekonomik Gücünün Artırılması ve Ekonomik Faaliyetlerde Katılım ve Çeşitliliğin Sağlanması İçin Girişimciliğin Önemi Giderek Artıyor” ile gelecekte gündeme gelecek gelişmeler şu şekilde tespit edilmiştir: FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER NELER OLACAKTIR? Özel sektörde daha çok iş alanı meydana çıkıyor Pazar payı analizi ihtiyacı doğuyor Rekabet ortamı artıyor Nitelikli eleman ihtiyacı artıyor Sektörel danışmanlık ihtiyacı doğuyor Teknolojik altyapı gündeme geliyor Finansman ihtiyacı doğuyor Grup tarafından önerilen, bu gelişmelerin gerektireceği stratejik gelişim görevleri ise aşağıdaki gibidir; FIRSATIN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELERİN GEREKTİRDİĞİ GÖREVLER NELERDİR? ■ 46 Kamu ve özel sektör şartlarının eşitlenmesi Özellikle ülkenin ihtiyacı olan alanlarla ilgili teşviklerin, uygun kredilerin verilmesi, vergi indirimlerinin sağlanması Rekabet yasasının hayata geçirilmesi DPÖ’nün girişimcilere daha detaylı bilgiler aktarması Üniversite – Özel Sektör işbirliğinin girişimcilik programlarıyla artırılması Mesleki eğitim desteğinin sağlanması Danışmanlık şirketlerinin kurulması Devletin teknolojik altyapıyla ilgili yatırım bütçesini artırması Girişimciliğin önem kazanması ile birlikte işletmelerin kuruluş ve gelişme dönemlerinde ihtiyaç duyacakları pazar analizleri gündeme gelmektedir. Bu gelişime yönelik olarak DPÖ’nün girişimcilere daha detaylı bilgiler aktarması katı- lımcılar tarafından bir görev olarak belirlenmiştir. Burada kamusal hizmetlerin yanı sıra STK ve üniversitelerin de devreye girmesi kurulacak işletmelerin başarı şansını önemli ölçüde artıracaktır. Buna yönelik olarak üniversitelerde ve Odalarda Girişimcilik Destekleme Merkezleri oluşturulması gündeme gelebilir. ■ Nitelikli eleman ihtiyacının artış göstermesi alt eğilimine yönelik olarak katılımcılar mesleki eğitim desteğinin sağlanmasını bir görev olarak tespit etmişlerdir. Mesleki eğitimin girişimcilik eğitimi ile bütünleşik olarak verilmesi KKTC’de küçük işletme kuruluş sayısını artıracaktır. ■ Katılımcıların belirlemiş olduğu bir diğer gelişim ise teknolojik altyapının gündeme gelmesidir. Fırsatın meydana getirdiği bu gelişmeden yararlanmak adına ise devletin teknolojik altyapıyla ilgili yatırım bütçesini artırması grup çalışanları tarafından ifade edilmiştir. ■ Özel sektörde daha çok iş alanlarının ortaya çıkması ana fırsat eğiliminin meydana getirdiği bir gelişim olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu gelişmeye ilişkin görev ise kamu ve özel sektör şartlarının eşitlenmesi şeklindedir. Özellikle ücret politikaları arasındaki dengesizliklerin, özel sektörün gelişimini sağlayacak nitelikli personelin teminini zorlaştırdığı Konferans boyunca ifade edilmiştir. Özellikle emek yoğun sektörlerde KKTC’li yerel firmaların rekabet şansının kalmadığına dikkat çekilmiştir. ■ Rekabet ortamının sürekli artış göstermesi ve bu artışa yönelik olarak ise belirlenen görev şu şekildedir; rekabet yasasının önümüzdeki dönemde hayata geçirilmesi. ■ Grup çalışanları sektörlerin günden güne sağladıkları gelişmelerin etkin bir biçimde yönetilmesi ve bu gelişmelerden maksimum faydanın sağlanması adına danışmanlık şirketlerinin kurulmasını bir görev olarak tespit etmişlerdir. ■ Ekonomik faaliyetlerde katılım ve çeşitliliğin sağlanması için girişimciliğin önem kazanması fırsat ifadesinin gündeme getirdiği bir diğer gelişme finansman ihtiyacının doğmasıdır. Bu gelişime yönelik olarak katılımcıların belirlediği görev şu şekildedir; özellikle ülkenin ihtiyacı olan alanlarla ilgili teşviklerin, uygun kredilerin verilmesi, vergi indirimlerinin sağlanması. Bu kapsamda girişimciliği destekleyecek finansman olanaklarının kamunun da katkıları ile geliştirilmesi önemlidir. Burada finansman desteğinin mutlaka danışmanlık ve yönlendirme desteği ile tamamlanması gereği de vurgulanmalıdır. ■ Girişimciliğin önem kazanması neticesinde grup çalışanları tarafından tespit edilen son görev ise; üniversite – özel sektör işbirliğinin girişimcilik programlarıyla artırılmasıdır. Üniversitelerde girişimcilik programları müfredata alınabilir veya yanal alanlar şeklinde yürütülebilir. Girişimciliğin bir alt dalı olan teknogirişimcilik de yine üniversitelerde daha çok gündeme getirilmelidir. Bunun için üniversitelerde teknokent-teknopark oluşumları desteklenmeli ve girişimcilik programları ile organik bağları kurulmalıdır. 47 TEHDİTLER HARİTASI Konferans katılımcıları bu uygulamada KKTC’nin ekonomik gelişme çabası açısından tehdit içeren eğilimlerini analiz etmişlerdir. Bu analizin sonuçlarına göre tehditlerin etkisini ortadan kaldırmak ya da azaltmak için yapılması gereken görev önerilerini belirlemişlerdir. Grup katılımcıları tarafından analiz edilen ve görev tespitine yönelik üzerinde çalışılan tehditler şunlardır: 1. Sanayi Altyapısındaki Eksiklikler Üretim Kapasitesinin Artışını Engelliyor 2. KKTC İşletmelerinin Yerel Ekonomik Yapının Dışında da Büyümesi İçin İhracatın Gelişim İhtiyacı Artarken İthalatta da Etkinliğin Önemi Artıyor GRUP 3 “Sanayi Altyapısındaki Eksiklikler Üretim Kapasitesinin Artışını Engelliyor” TEHDİDİN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER Grup çalışması sonucunda “Sanayi Altyapısındaki Eksiklikler Üretim Kapasitesinin Artışını Engelliyor” tehdidinin gelecekte gündeme getireceği gelişmeler şu şekilde belirlenmiştir: TEHDİDİN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER Nitelikli eleman ihtiyacı artıyor Ülkeye gerekli teknoloji ile know-how transferi yapılamıyor Daha iyi planlamanın önemi artıyor İşletme ölçekleri büyüyemiyor ve sermaye yapıları güçlenemiyor Gerçek ihracat kapasitesine ulaşılmasını engelliyor Yabancı ve yerel yatırımcılar yatırıma yönelmiyor Tehdidin gündeme getireceği gelişmelere karşılık grup çalışması sonucunda ortaya çıkan stratejik görev önerileri şunlardır: TEHDİDİN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELERİN GEREKTİRDİĞİ GÖREVLER NELERDİR? Üniversite – Reel Sektör işbirliği sağlanarak ihtiyaca yönelik eleman yetiştirilmesi Orta eğitimde öğrencilerin mesleki eğitime yönlendirilmesi, ailelerin de eğitilmesi Sanayi bölgelerinin fiziki altyapılarının güçlendirilmesi ve sanayici olmayanlardan arındırılması Gerekli ihracat teşviklerinin ve fuarlara katılımın desteklenmesi Pazarlama ve pazarlama tekniklerinin geliştirilmesi için teknik destek sağlanması 48 Teknoloji yatırımı ve know-how transferi için özel teşvikli kredilerin sağlanması; CE, ISO, vb. standardizasyon çalışmalarına daha fazla destek verilmesi İşletme evliliklerinin teşvik edilmesi, teşvik yasasıyla Joint Venture’a işletmelerin özendirilmesi AB hibe fonları ve TC KOBİ destek fonları gibi fonlara ulaşımın ve leasing imkanlarının sağlanması YAGA ve ilgili kuruluşların fonksiyonlarının güçlendirilmesi Gerekli yasal mevzuatların güçlendirilmesi ■ Grup katılımcıları sanayi alt yapısındaki eksikliklerin üretim kapasitesinin artışını etkilemesi eğilimi çerçevesinde, gelecek dönemde alt yapının geliştirilmesi ile birlikte nitelikli insan kaynağı ihtiyacının öneminin artacağını öngörmektedirler. Bu kapsamda söz konusu ihtiyacın karşılanmasına yönelik iki görev belirlemişlerdir. İlk görev üniversite ve reel sektör aktörlerine atanmıştır. Buna göre üniversite ve reel sektör aktörleri arasında iş birliğinin sağlanarak ülkenin ihtiyacı doğrultusunda nitelikli eleman yetiştirilmesinin gerekliliği vurgulanmaktadır. Bir diğer görev ise Milli Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığı’na atanmıştır. Bu görev çerçevesinde Bakanlığın öğrencileri orta öğretim seviyesinde iken meslek liselerine yönlendirmesi ve bu yönlendirmenin nedenleri ile birlikte öğrenci velilerine eğitim vermesi gerektiğini belirtmektedirler. Burada her iki görevden önce, ülke istihdam raporu oluşturularak ülke insan kaynağı ihtiyacı belirlenmelidir. Bu tür bir çalışma söz konusu iki görevin etkinliğini artıracaktır. Sanayi alt yapısındaki eksikliklerin kapasitenin artışını engellemesi eğiliminin bir diğer gündeme getireceği gelişme ihracatın potansiyelinin altında gerçekleşmesi olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda ihracatın geliştirilmesi ve potansiyel düzeyine ulaştırılması adına kamu kurumlarının gerekli ihracat teşviklerini oluşturması ve fuarlara katılım noktasında firmaları desteklemesi gerektiği vurgulanmaktadır. ■ Grup katılımcıları eğilimin getireceği bir diğer gelişmenin, ülkeye teknoloji ve know-how transferinin öneminin artması yönünde olacağını öngörmektedir. Bu kapsamda teknoloji yatırımı ve know-how transferi için özel teşvikli kredilerin sağlanmasını görev olarak atamaktadırlar. Ayrıca pazarlama konusunda knowhow desteğinin firmalara kazandırılması bir diğer görev olarak belirlenmiştir. ■ Eğilimin getireceği bir diğer gelişme ise işletme ölçeklerinin büyüyememesi sonucunda sermaye yapılarının yetersiz kalmasıdır. Bu kapsamda, işletme evliliklerinin teşvik edilmesi ve teşvik yasasıyla Joint Venture’a işletmelerin özendirilmesi görevleri grup katılımcıları tarafından kamu ve STÖ’lere verilmektedir. ■ Alt yapı yetersizliğinin gelecek dönemde etkileyeceği bir diğer konu ise yerli ve yabancı yatırımcıların ülke içerisinde yatırıma yönelmemesi olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda grup çalışanları, ülke karar alıcılarına AB hibe fonları ve TC KOBİ destek fonları gibi fonlara ulaşımın sağlanması görevini atamaktadırlar. Ayrıca yine karar alıcıların, gerekli yatırım mevzuatlarını düzenlemeleri ve YAGA ve ilgili kuruluşların etkinliğini artırması yönünde çalışmalar yapması gerektiğini vurgulamaktadırlar. 49 GRUP 8 “KKTC İşletmelerinin Sınırlı Yerel Ekonomik Yapının Dışında da Büyümesi İçin İhracatın Gelişim İhtiyacı Artarken İthalatta da Etkinliğin Önemi Artıyor” TEHDİDİN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER Grup çalışması sonucunda “KKTC İşletmelerinin Sınırlı Yerel Ekonomik Yapının Dışında da Büyümesi İçin İhracatın Gelişim İhtiyacı Artarken İthalatta da Etkinliğin Önemi Artıyor” tehdidinin gelecekte gündeme getireceği gelişmeler şu şekilde belirlenmiştir: TEHDİDİN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELER Dış ticaret uzmanı ihtiyacı artıyor Yabancı iş ortaklığı artıyor İlgili pazarlardaki bilgiye ihtiyaç duyuluyor Şirket evlilikleri ihtiyacı doğuyor Lojistik bilgi ihtiyacı artıyor Rekabet ortamı artıyor Maliyetler hakkındaki bilgi ihtiyacı artıyor (Muadil ürünlerin maliyeti) Yasal düzenlemelere gereksinim doğuyor Ülkeler arasındaki ticari mevzuatlar hakkında bilgi sahibi olma ihtiyacı doğuyor Danışmanlık ihtiyacı artıyor Liman işletmesinin işlevselliğinin artırılması gündeme geliyor Kalite standartları artıyor Tehdidin gündeme getireceği gelişmelere karşılık grup çalışması sonucunda ortaya çıkan stratejik görev önerileri şunlardır: TEHDİDİN GÜNDEME GETİRECEĞİ GELİŞMELERİN GEREKTİRDİĞİ GÖREVLER NELERDİR? 50 Üniversitelerde dış ticaret uzmanı yetiştirilmesi Serbest bölge yatırım ve altyapılarının düzenlenmesi Firmalara yönelik hizmet içi eğitim verilmesi Liman işletme altyapılarının yeniden yapılandırılması Bilgiye ulaşmak için gerekli altyapının oluşturulması Liman ve gümrük yasalarının gelişen ekonomiye göre yeniden düzenlenmesi ■ Tehdidin gündeme getireceği gelişmeler doğrultusunda dış ticaret uzmanının öneminin giderek artacağı öngörülmektedir. Bu kapsamda KKTC üniversiteleri bünyesinde dış ticaret uzmanlık eğitimlerinin verilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. ■ Eğilimin gündeme getireceği bir diğer gelişme ise sektörel bazlı firma bilgi ihtiyacının artmasıdır. Bu kapsamda firmaların iç eğitim alması ve bilgiye ulaşılacak alt yapının oluşturulması kamu kurumları ve sektör birliklerine görev olarak atanmaktadır. ■ Liman işletmesinin işlevselliğinin artırılması gerekliliği bir diğer gündeme gelecek gelişme olarak belirtilmektedir. Bu kapsamda; • Serbest bölge yatırım ve altyapılarının düzenlenmesi • Liman işletme altyapılarının yeniden yapılandırılması • Liman ve gümrük yasalarının gelişen ekonomiye göre yeniden düzenlenmesi görevlerinin gerçekleştirilmesi gerektiği belirtilmektedir. B.3. SONUÇ VE TESPİTLER 24 – 25 Mayıs 2010 tarihlerinde gerçekleştirilen “KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı” boyunca yürütülen çalışmanın tüm akışı şu soruları cevaplayabilmek amacıyla oluşturulmuştur: ✓ KKTC’nin sahip olduğu, ekonomik gelişim görevlerini yerine getirirken yararlanacağımız güçlü yönlerimiz nelerdir? ✓ KKTC’nin sahip olduğu, ekonomik gelişim görevlerini yerine getirirken bizi zorlayacak; güçlendirmemiz gereken zayıf yönlerimiz nelerdir? ✓ KKTC karşısında, ekonomik gelişim görevlerini yerine getirerek ulaşacağımız hangi fırsatlar bulunmaktadır? ✓ KKTC karşısında, ekonomik gelişim görevlerini yerine getirerek bertaraf edebileceğimiz hangi tehditler bulunmaktadır? ✓ KKTC’yi etkileyen ulusal ya da uluslararası bazda ne tür değişim ve gelişimler olmaktadır, bunlar KKTC’yi etkileyen ne tür gelişmeleri doğurmaktadır? KKTC bu gelişmeleri ekonomik gelişim adına kullanabilmek için ne tür görevleri yerine getirmelidir? Katılımcıların tüm bu sorulara grup çalışması kapsamında kendi bilgi ve deneyimlerine dayanarak verdikleri cevaplar her bir bölümde değerlendirilmiştir. Yapılan çalışmanın tümü ve elde edilen tüm çıktılar bir araya getirilerek incelendiğinde ise şu tespit ve görüşlere ulaşılmaktadır: ■ Farklı kültür ve medeniyetlerin izlerini taşıyan, Akdeniz ikliminin güzelliklerini bünyesinde barındıran ve çeşitli doğa sporlarının yapılabilirliğine uygun KKTC, rapor kapsamında belirlenen turizm gelişimine yönelik stratejileri ve buna ilişkin görevleri hayata geçirmelidir. KKTC’de gelişen turizm sektörü farklı ihtiyaç ve beraberinde çeşitli yapılanma ihtiyaçlarını gündeme getirmektedir. Rapor içeriğinde de ele alınan önemli konulardan birisi öncelikle turizm gelişimine yönelik nitelikli ara eleman ihtiyacının karşılanma gerekliliğidir. Tam bu noktada; Turizm Çevre ve Kültür Bakanlığı ve ülkenin güçlü yanı olan üniversiteler işbirliği olanaklarını değerlendirerek nitelikli eleman ihtiyacına yönelik projeler hazırlamalı ve bu projeleri ivedilikle hayata geçirmelidir. Gelişen turizm trendinden etkin faydanın sağlanması sadece nitelikli insan kaynağı kapsamında değil 51 buna paralel olarak KKTC’nin mevcut durumunu da iyileştirmesi sonucunda gerçekleşecektir. Özellikle ulaşım, taşımacılık ve konaklamaya yönelik yapılacak iyileştirmeler turizm olanaklarının etkin ve daha katma değerli bir şekilde geri dönüşüne imkân sağlayacaktır. Bu kapsamda Turizm Çevre ve Kültür Bakanlığı, Belediyeler ve ülkede öne çıkan karar vericilerin ortak stratejik yol haritaları hazırlamaları ve neticede alt yapı olanaklarını iyileştirmeleri KKTC açısından son derece faydalı olacaktır. Yukarıda belirlenen tespitler şüphesiz farklı sektör ve farklı iş kollarının gelişmesini de etkileyecektir. Özellikle turistlere yönelik geliştirilecek sağlık ve sigortacılık hizmetleri tüm bu faaliyetlerle eş güdüm içerisinde yönetildiğinde turizm sektöründen beklenen katma değerin daha üst seviyelere gelmesi kaçınılmazdır. Öte yandan, KKTC bünyesinde yapılacak tüm bu gelişim faaliyetleri pazarlama ve tanıtım kanallarının hızlı, agresif ve etkin yönetimi ile desteklenmelidir. Çok kısa bir sürede kendisini ‘yabancı dil merkezi’ haline getirmiş Malta Adası sürdürmüş olduğu uluslar arası tanıtım faaliyetleri çerçevesinde ekonomisine önemli ölçüde katkı sağlamıştır. Bu örnek, KKTC açısından düşünüldüğünde; adanın sahip olduğu eğitim olanakları, doğa güzellikleri ve tarihi/ kültürel yapısı çok hızlı bir gelişim yaşanabileceğinin habercisi niteliğindedir. Bu nedenle adanın turizme yönelik taşıdığı güçlü yönler, mikro projeler kapsamında, pazarlama ve tanıtım dokümanlarının hazırlanması/revize edilmesi ve bu projelerin uygulamaları olarak ele alınmalı ardından farklı ülkelerde tanıtım faaliyetlerine başlanılmalıdır. Bu türden hazırlanabilecek projelere Turizm Çevre ve Kültür Bakanlığı’nın gerekli desteği vermesi ülkenin sosyo kültürel ve ekonomik boyutta gelişmesine katkı sağlayacak ve aynı zamanda KKTC’nin bölge ve ardından uluslar arası platformda bilinirliğini ciddi düzeyde artıracaktır. • Turizm sektörünün katma değer düzeyini yükseltme ve KKTC’nin toplam turizm gelirlerini artıracak bir “Stratejik Plan” hazırlanmalıdır. • Turist başına gelir potansiyeli yüksek ve KKTC’nin coğrafi ve diğer özellikleri ile güçlü olduğu turizm alanlarında çeşitleme yapılmalıdır. Bu kapsamda eko turizm, su altı arkeolojisi, marina ve yat turizmi, vb alanlar Konferans sırasında dile getirilmiştir. • Turizmi geliştirmek için gerekli altyapı iyileştirme ihtiyaçları tespit edilmeli ve bir gelişim planı hazırlanmalıdır. • Turizmde Stratejik Planda belirtilen alt alanlarda yatırımı teşvik edecek destek mekanizmaları geliştirilmelidir. • Sektörün gelişimini destekleyecek insan kaynağı nitelik planlaması yapılmalıdır. Bu plan doğrultusunda sektör, üniversiteler ve kamu ortak programları ile yetiştirme ve mevcut insan kaynağında geliştirme çalışmaları başlatılmalıdır. • KKTC’ye turist gelişini kolaylaştıracak geliştirmeler planlanmalıdır. Bu planlar etkin tanıtım planları ile desteklenmelidir. ■ 52 KKTC’de mevcut durumda faaliyet gösteren üniversitelerdeki toplam öğrenci sayısı 55.000 seviyelerindedir. Bu mevcut potansiyelin gelecek dönemde gelişim sağlaması ve ekonomik kalkınmayı desteklemesi iki yönlü şekilde ele alınabilir. Öncelikle yetişmekte ve yetişecek öğrencilerin adanın ihtiyacı olan nitelikli in- san kaynağını karşılaması ve buna paralel olarak sanayi ile işbirliği içerisine girerek sanayinin gelişmesine katkı sağlaması düşünülmelidir. Üniversitelerin gelişim düzeylerini ve akademik bilginin pratik uygulamalara dönüşme faydasının sağlanması adına Teknokent, Teknopark ve Teknoloji Merkezlerinin kurulması ülkenin sanayi ve ekonomik boyutta kalkınmasına destek verecektir. Yine sanayinin akademik bilgilerle desteklenerek maksimum faydanın edinilmesi açısından, staj programlarının sanayi ile koordineli bir biçimde ele alınması son derece önemlidir. İkincil olarak, eğitim sektörünün sadece ada bünyesinde değil aynı zamanda bölgede ve ardından dünyada tanıtılması ve adanın bir eğitim merkezine dönüşmesi sürecine yönelik vurguların yapıldığı tanıtım faaliyetlerinin düzenlenmesi önem arz etmektedir. Günümüzde eğitim alanında önde gelen Harvard, MIT ve Boston üniversiteleri Amerika Birleşik Devletleri Massachusetts eyaletinde, ‘Cambridge’ bölgesinde konuşlanmış olup, bölgede eğitim üzerine ciddi bir yoğunlaşma gözlemlenmektedir. Söz konusu üniversitelerin geçmişten bugüne yapmış oldukları uygulamaya ve buna paralel tanıtıma yönelik faaliyetler kendilerinin bir eğitim kurumundan öte marka haline gelmelerini sağlamıştır. Bu anlayış ile adanın sahip olduğu eğitim olanakları çok daha üst seviyelere taşınarak uluslar arası platformda bir marka haline dönüştürülmesi hedeflenmelidir. Bu markanın gelişen turizm ile desteklenmesi ve öğrencilere yönelik turizm faaliyetlerinin yaz mevsiminde planlanması ve çeşitli projelere dönüştürülmesi ekonomik gelişime katkı verecek bir diğer yöndür. Bu kapsamda; • KKTC Üniversitelerinin mevcut nitelik düzeyini geliştirecek uzun dönemli bir master plan hazırlanmalıdır. • Mevcut algısı, yüksek puan alamamış ve/veya askerlik problemleri nedeniyle tercih edilen üniversiteler, olan KKTC üniversitelerinin mezun olunmak istenen üniversiteler haline getirilmesi yönünde planlama çalışmalarının yapılması gerekmektedir.Her geçen gün rakip niteliklerinin arttığı ortamda, KKTC Üniversitelerine rekabet gücü kazandıracak ve öğrenciler tarafından tercih etme noktasında farklılık olarak algılanacak girişimcilik, kişisel gelişim vb ekstra programların hizmete sunulması sağlanmalıdır. ■ Kamu’nun girişimci ekonomik desteği geliştirmesindeki öncü rolü birçok farklı alanda hayata geçirilmesi gerekli görevleri işaret etmektedir. DPÖ tarafından girişimcilere sağlanacak detaylı bilgiler öncelikle iş kurma süreçlerinde ardından işletmelerin gelişmesi yönünde önem arz etmektedir. İşletmeler ile paylaşılacak detaylı bilgiler işletmelerin gelecek dönemde daha istikrarlı ve daha sürdürülebilir stratejiler geliştirmesi yönünde faydalı olup işletmelerin ekonomiye sağlayacakları katkı düzeyini artıracaktır. Yine Kamu’nun gelişmekte olan sektörlere ve gelişmesi düşünülen sektörlere yönelik hazırlayacağı teşvik ve destek sistemleri KKTC’nin gelişimi açısından son derece önemlidir. Bu doğrultuda yapılması planlanan yatırımların geri dönüş süreleri, istihdama ve ekonomiye katkı düzeyleri daha etkin bir yapıya kavuşacaktır. İstihdam artışı beraberinde nitelikli insan kaynağı ihtiyacını gündeme getirmekte olup bu ihtiyacın karşılanmasına yönelik mesleki eğitim kurslarının düzenlenmesi ve buna yönelik kamu destekli projelerin hayata geçirilmesi faydalı olacaktır. Bu kapsamda mevcut işsizlerin ekonomik hayata girişimci olarak katılması ve küçük işletmelerin KKTC ekonomisine katkısını artırmak amaçlı girişimcilik mekanizmasının oluşturulması gerekmektedir. Bu doğrultuda; 53 • Girişimcilerin işletmelerini kurma yolunda en çok zorlandığı finansal kaynak ulaşımının çözümüne yönelik kamu otoritesi kaynaklı başlangıç sermayesi teşvik sistemi kurulmalıdır. • Finansal kaynağın etkinliğinin artırılması adına söz konusu destek mutlak surette işletme fonksiyonları ve girişimciliği içeren eğitim desteğini de kapsamalıdır. Eğitim desteğini almayan girişimcilerin finansal destekten yararlanmasının önüne geçecek düzenlemelerin yapılması gereklidir. • Söz konusu destek mekanizmasının sürdürülebilirliğini sağlamak amaçlı kamu içerisinde girişimcilik uzmanlarının yetiştirilmesi sağlanmalıdır. Bu uzmanlar gerek girişimcilerin iş kurma aşamasında gerekse işletme dönemlerinde söz konusu desteklerden yararlanan girişimcilerin takipçisi ve sorumlusu olmalıdır. • Girişimciliğin ülke çapında yaygınlaştırılabilmesi adına söz konusu girişimcilik desteklerinin uygulayıcıları arasında Sivil Toplum Örgütleri ve Üniversitelerde bulunmalıdır. • Girişimciliğin alt kolu olarak tekno-girişimciliğin ayrıca ele alınması ve desteklenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda üniversitenin de destek kapsamına alınarak tekno girişimciliği sağlayacak alt yapıyı kurması sağlanmalıdır. 54 ■ KKTC’de gelecek dönem yatırımlarının niceliksel ve niteliksel olarak artırılması noktasında mevcut durumdaki sanayi altyapısı eksikliklerinin giderilmesi gündeme gelmektedir. Bu aşamada teknolojik yatırımların ve know-how transferlerinin gerçekleştirilmesi için özel teşvik paketlerinin hazırlanması sanayinin ülke hasılasına olan katkısını önemli ölçüde artıracaktır. Bu teşvik paketlerinin beraberinde teknolojik anlamda ileri seviyelere gelmiş dünya işletmelerinin KKTC’de tanıtım ve işbirliği yapılması yönünde konferanslar/toplantılar düzenlenmesi katkı sağlayacak bir diğer unsur olarak düşünülebilir. Söz konusu yatırım olanaklarının etkinliğini artırmak açısından fizibilite raporlarının hazırlanması ve ihtiyaca yönelik eleman nitelik ve niceliklerinin tespit edilmesi aynı oranda fayda düzeyini artıracaktır. Bu noktada KTTO’nun sağlayacağı bilgi, destek ve tecrübeler son derece önemlidir. ■ KKTC’de öne çıkan sektörler incelendiğinde inşaat sektörünün de önemli bir paya sahip olduğu dikkat çekmektedir. İnşaat sektörünün gelişim sağlaması beraberinde çevresel problemleri ve şehrin mimari gelişimi açısından yeniden değerlendirilmesini gündeme getirmektedir. Bu kapsamda çevreyi koruyan ve tarihi/mimari güzelliklere zarar vermeyen gelişim planlarının hayata geçirilmesi son derece önemlidir. Tarihi, mimari ve işlevsel bir şehir plancılığının yapılması konusunda KKTC Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı’na ve ilgili Belediye’lere görevler düşmektedir. İnşaat sektörünün gelişmekte olması diğer bir yandan da alt sektörlerin ve girdi piyasalarının iş hacimlerini artırmakta olup bu yönde de ekonomiye katkı düzeyinin artmasına yol açmaktadır. İnşaat sektörü kapsamında devlet tarafından oluşturulacak teşvik ve destekler aynı zamanda alt sektörlerde ve girdi piyasalarında faaliyet gösteren işletmelerin gücünü ve ekonomiye olan katkısını artıracaktır. Dolayısıyla hazırlanan teşvik sistemleri dâhilinde alt sektör ve girdi piyasalarında faaliyet gösteren işletmelere yönelik işletme serma- yesi ihtiyacının artması beklenmekte olup, bu işletmelerin istikrarlı büyümeleri adına eğitim ve finansal paketlerin hazırlanması sektörün daha etkin bir şekilde fayda vermesine sebebiyet verecektir. ■ KKTC’nin gelecek dönemde stratejik gelişim açısından önem taşıyan bir diğer konusu ihracat ve ithalat dengesinin kurulmasıdır. 2004-2009 yılları arasında DPÖ’den alınan veriler incelendiğinde ihracat değişimi % 15, ithalat değişimi ise %46 olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu veriler doğrultusunda, ihracatın ithalatı karşılama oranının artırılması yönünde ciddi dış ticaret politikalarına ihtiyaç duyulduğu gözlemlenmektedir. Bu kapsamda ihracatta ürün gruplarında elde edilen ihracat değerlerine bakıldığında, süt ürünleri ve narenciyenin kayda değer bir alan kapladığı bilinmektedir. Bu güçlü yönün etkinliğinin artırılması ve dış ticaret makasının azaltılması adına bu ürün gruplarına yönelik hazırlanacak destek paketleri önem arz etmektedir. Destek paketlerinin yanı sıra sektörün ihtiyaç duyduğu dış ticaret eğitimleri konusunda üniversitelerden ve bu yönde danışmanlık hizmeti sunan firmalardan faydalanılması hatta bu tür faaliyetlerin ilgili kamu kurumları liderliğinde masaya yatırılması faydalı olacaktır. Bununla birlikte ülkeye döviz girdisi sağlayabilecek diğer sektörler belirlenerek söz konusu sektörlerde değer zincirini artıracak analiz çalışmalarının yapılarak uygulamaya alınması gereklidir. • KKTC’de, işletmelerin ihracat bilincinin artması ve pazarda yer edinebilmesi açısından pozitif bir şoka ihtiyaç bulunmaktadır. Söz konusu pozitif şoku sağlayabilecek ve ihracatı birkaç kat artıracak İhracat Teşvik Mekanizması kurulmalıdır. • Doğrudan teşviklerin ardından dış dünyaya açılmış işletmelerin sürdürülebilirliğinin sağlanması öncelikli hedef olmalıdır. Bu kapsamda ihracatçı işletmelerin bilgi ve becerisinin geliştirilmesi amacıyla eğitim ve danışmanlık destekleri verilmelidir. • Mevcut sektörlerin yanı sıra ihracatta potansiyeli olan sektörlerin tespit edilmesine yönelik sektör analizi çalışmaları gerçekleştirilmelidir. Belirlenen ihracat potansiyeli yüksek sektörlerin geliştirilmesine yönelik planlama çalışmalarının yapılması gereklidir. • İşletmelerin bilgi ve beceri düzeyini artıracak bir diğer uygulama KKTC işletmelerinin, Türkiye’de bulunan işletmelerle eşleştirilmesidir. Bu kapsamda şirket evliliklerini ve/veya iş ortaklıklarını oluşturmayı sağlayacak ve dolayısıyla KKTC işletmelerine know-how transferini gerçekleştirecek eşleştirme çalışmaları yapılmalıdır. ■ KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı süresince, izolasyonların ve yüksek iş gücü maliyetlerinin ekonominin gelişimini engellediği belirtilmiştir. Bu kapsamda KKTC’nin mevcut ekonomik hayatında yüksek pay almayan ancak izolasyon ve insan kaynağı maliyetlerine hassas olmayan sektörleri belirleyerek geliştirmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda, ürettiği katma değer açısından insan kaynağı maliyet baskısının hassas olmadığı ve izolasyonların etkisinin diğer sektörlere göre daha az hissedileceği, AR-GE ve yazılım sektörleri ülkede geliştirilmelidir. Bu kapsamda teknokent-teknoparkların sayısının artırılması ve mevcutların ilgili sektörlerin alt yapısını karşılayacak şekilde geliştirilmesi gerekmektedir. 55 C. KKTC GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI GRUP ÇIKTILARI C.1. GZFT UYGULAMASI GÜÇLÜ YAN ÇIKTILAR MASA 1 Masa 1 Yüksek eğitim seviyesi İklim şartları İnsanların olumlu tavırları Demokrasi Coğrafi konum ve güzellikleri Farklı sektörlerdeki yatırım imkânları(turizm, bilişim, gıda ürünleri, hizmet, ulaşım) MASA 2 Masa 2 Turizm potansiyeli, bozulmamış doğa, deniz ve plajlar Tarihi zenginlik Nitelikli insan gücü Coğrafi konum ve güzellikleri Yüksek eğitim seviyesi Niş turizmlerine yönelik mevcut yatırımlar (konferans merkezleri) Yüksek alım gücü MASA 3 Masa 3 Turizm potansiyeli, bozulmamış doğa, deniz ve plajlar Üniversitelerin varlığı Yüksek eğitim seviyesi Coğrafi konum ve güzellikleri Küçük ölçekli olmanın getirdiği esnek yapı Türkiye Cumhuriyeti yardımları Görece avantajlı iş gücü Türkiye Cumhuriyeti sermayesi Yüksek mevduat oranı Yerleşmiş demokrasi Yurt dışındaki Kıbrıslı Türklerin varlığı (yatırıma teşvik edilmesi) Hoşgörülü toplum yapısı 56 MASA 4 Masa 4 Küçük ölçekli olmanın getirdiği esnek yapı Doğal güzellikler Eğitim seviyesinin yüksek olması Stratejik konum Türkiye piyasasına olan yakınlık Yurtdışındaki KT diasporası Yüksek girişimcilik ruhu MASA 5 Masa 5 İklim ve coğrafi konum Eğitim seviyesinin yüksek olması Türkiye Cumhuriyeti yardımları Güvenli ortam ve temiz hava Tarihi ve kültürel zenginlik Bakir konum ve keşfedilmemiş olmak STK yoğunlaşması MASA 6 Masa 6 Ada ülkesi olmak (turizm ve coğrafi konum) Tarihi ve kültürel zenginlik Eğitim adası haline gelmiş olması (7 üniversite) Kadınların sosyal yaşamdaki yeri Üniversite mezunu sayısının fazla olması Ulaşım kolaylığı Tarım açısından iklim şartları Türkiye’nin ekonomik desteği Yatırım teşvik sisteminin cömert olması Aile planlamasının düzgün olması Kalite standartlarına önem verilmesi Avrupalılaşmaya yakın olunması Güçlü turizm tesislerinin varlığı (5 yıldızlı oteller) Dinamik özel sektör 57 MASA 7 Masa 7 Sigortacılıkta dünya ile entegre olunması Denizcilik ve balıkçılık potansiyeli Coğrafi ve stratejik konum Eğitimli nüfus yapısı İhracat potansiyeline sahip sektörlerin bulunması Marina yatırımlarında avantajlı ülke olunması Turizm potansiyeli, bozulmamış doğa, deniz ve plajlar Tarihi zenginlik Bölge ülkeleri için cazibe merkezi olması Üniversitenin varlığı Teknolojik araştırmalara açık bir ülke olunması Dünyadaki en modern İslam ülkesi konumunda olunması MASA 8 Masa 8 Genç ve eğitimli nüfus Stratejik konum Tarihi ve kültürel zenginlik İklim şartları (turizm ve tarım açısından) STÖ’lerin güçlü yapısı Ada ülkesi olunması ve bu nedenle insanların birbirine olan bağlılığı Kültür mozaiğinin geniş olması Nüfusun azlığı (altyapı ve sosyal hizmetlerin kolay ulaştırılması) Üniversitelerin varlığı Turizm kaynakları (5 yıldızlı oteller, hellim, KKTC patatesi vb.) MASA 9 Masa 9 Yüksek eğitim seviyesi İnsanların birbirini tanıması, ulaşılabilirlik ve güvenirlik Coğrafi konum Türkiye Cumhuriyeti’nin vermiş olduğu destekler İngiliz uluslar toplumu ile olan tarihsel temas (turizm açısından) İklimin turizme elverişli olması Özel ilgi turizminde yüksek potansiyel avantajı 58 MASA 10 Masa 10 Eğitimli insan gücü Turizm açısından çevre ve doğal güzellikler Güçlü bankacılık sektörü Demokrasinin gelişmiş olması Üniversitelerin varlığı KKTC Türklerinin AB vatandaşı olması Tüketim merkezlerine coğrafi yakınlık Türkiye Cumhuriyeti’nin vermiş olduğu destekler İklim şartları (turizm ve tarım açısından) Coğrafi konum AB vizyonuna yakınlık ZAYIF YANLAR Masa 1 Özgüven sorunu Kötü komşu (Güney Kıbrıs) Bürokrasinin fazlalığı Yasaların yetersiz oluşu Enerji ve su sorunu Ulaşım problemleri Yetersiz altyapı Nitelikli eleman eksikliği Üretken beyin yetiştirememe Teknik servis ve teknik hizmet yetersizliği Rant anlayışı Finansman eksikliği Farklı kalemlerdeki yüksek maliyetler (stopaj, harçlar, gümrük vergileri) Nüfus noksanlığı MASA 2 Masa 2 Kayıt dışı ekonomi/şeffaflık noksanlığı Ara eleman eksikliği Yüksek işçi maliyetleri Doğal Kaynakların eksikliği Kamunu verimsizliği/hantallığı Özel sektörün önünü tıkayan engeller Sendikaların çok güçlü olması Yargının yavaşlığı ve yenilenmemiş yasalar Farklı sektörlerde uygulanan ambargolar(ulaşım, ticaret, denizcilik) Sektörel bazda enflasyon Yüksek üretim maliyetleri 59 MASA 3 Masa 3 Ara eleman eksikliği Tüketime yönelik zafiyet ve üretime yönelememe Kamunu verimsizliği/hantallığı Küçük ölçekli piyasa İzolasyonlar Hukuk sisteminin yavaşlığı Haksız rekabet Niteliksiz siyasetçiler Kayıt dışı ekonomi/şeffaflık noksanlığı Kesimler arası diyalog eksikliği Doğal kaynakların eksikliği ve dışa bağımlı olunması (enerji ve su) Finansmana ulaşım ve yüksek finansman maliyetleri Kamunu verimsizliği/hantallığı Finansman maliyetleri (mevduat oranı ile kredi faiz oranı arasındaki fark) Siyasi belirsizlik ve getirdiği çözümsüzlükler KKTC tapularında uygulanan ayrımcılıklar Şube bankalarının mevduatlarını yurtdışına transfer etmesi Yüksek asgari ücret İhracattaki zorluklar (Türkiye dâhil) KKTC’ye Türkiye tarafından uygulanan örtülü ambargolar Sendikaların çok güçlü olması MASA 4 Masa 4 Bürokratik ve yasal engeller Kamu yapısı Siyasi belirsizlik ve getirdiği çözümsüzlükler Ekonomik planlama eksikliği Kaynak eksikliği ve yüksek maliyetler Yüksek girdi maliyetleri (navlun ve gümrük) Kurumsallaşamama Nitelikli eleman eksikliği ve bunun sanayiye olan olumsuz etkileri Siyasetteki popülizm Ölçek küçüklüğü ve dış pazara açılamama Rekabette geride kalınması 60 MASA 5 Masa 5 Kalkınma ve ülkesel planlama olmaması İklim şartları (tarım ve su kaynakları) Ara eleman eksikliği Finansman olarak dışa bağımlı olunması Alınan kararların uygulamaya geçilememesi Hammadde yoksunluğu Ölçek ekonomisindeki eksiklik Sektör dağılımlarının tanımlanamaması ve istatistikî yetersizlikler Siyasi istikrarın olmaması Sendikal haklar ve politikaların yetersizliği Doğrudan ticaretin yapılamaması Ulaşım problemleri (yüksek maliyetler) Gümrüklemenin zayıf çalışması Kültür erozyonu Çarpık yapılaşma MASA 6 Masa 6 Ulaşım problemleri (yüksek maliyetler) Sendikaların güçlü yapısı ve olumsuz tutumları Memur maaşlarına ayrılan oranın yüksek olması Ara eleman eksikliği Enerji maliyetlerinin yüksekliği Kurumsallaşamama Teknoloji kullanımındaki yetersizlikler KOBİ’lerin krediye ulaşma sınırları Altyapı eksikliği Su kaynaklarının yetersizliği Hammadde yoksunluğu Yüksek girdi maliyetleri Bölge planlamadaki eksiklikler Beyin göçü Nüfus sayısı Ekonomik bağımlılık 61 MASA 7 Masa 7 Dış ticaret açığı Finansmana ulaşım ve yüksek finansman maliyetleri Ara eleman eksikliği Hava ve deniz limanları yönetiminde yaşanan problemler Yüksek girdi maliyetleri Balıkçılık ve denizcilik alanlarında araştırma yapılamaması İşletmelerin teminat ve bilanço sorunu Hizmet içi eğitim yetersizliği Altyapı master planının olmaması Rekabet yasalarının olmaması Tüketici haklarının etkin olmayışı Özel sektörün önünü tıkayan engeller (maliye politikaları) Teknoloji kullanımındaki yetersizlikler Casino turizminin toplumsal kültüre verdiği zararlar MASA 8 Masa 8 Girdi maliyetlerinin yüksekliği Kamunun verimsizliği Sektörel master planların olmayışı Bürokratik engellerin çokluğu Yasaların güncel taleplere cevap verememesi İzolasyonlar Eğitim ve pratik yetersizlikler Uzun vadeli makro ekonomik, stratejik gelişim türünden plan ve programların eksikliği Çevre politikalarındaki eksiklikler Ara eleman eksikliği Sendikalıların ülke gerçekleri karşısında yetersiz kalması Altyapı yetersizliği Kurumsallaşamama Hukuk sistemindeki yetersizlikler Günlük mali politikalarla sıkıntılara çözüm aranması 62 MASA 9 Masa 9 Her şeyin karşılıksız şekilde devletten beklenmesi Nüfus noksanlığı Devletin ulusalar arası arenada tanınmamış olması Kamunu verimsizliği/hantallığı Bürokratik engellerin çokluğu Finansman ve girdi maliyetlerinin yüksekliği Yüksek kamu cari harcamaları Yasal ve fiziksel altyapı eksikliği Nitelikli eleman eksikliği Mülkiyet sorunu Devlet yönetiminde vizyonsuzluk ve kapasite eksikliği MASA 10 Masa 10 Türkiye’nin yardımları ile demokrasiye yapılan müdahaleler (ekonomik rasyonalizasyonun negatif etkilemesi) Nitelikli eleman eksikliği Yetersiz yağış Tanınmamışlık Plansızlık İş gücü maliyeti yüksekliği Finansman maliyeti ve erişim zorluğu Kamunun verimsizliği/hantallığı Kamunun ekonomi içindeki payının yüksekliği Ulaşım problemleri Kurumsallaşamama Kamu ve özel sektörde performans değerlendirmenin bulunmaması Lobi zayıflığı Kayıt dışı ekonomi/şeffaflık noksanlığı Ticaret mahkemelerinin oluşmaması Rekabet yasalarının olmaması ve haksız rekabet Girdi maliyetlerinin yüksekliği (peşin KDV, stopaj ve enerji maliyetleri) Sendikaların haklarını olumsuz kullanmaları Gece kulüplerinin ve casinoların olumsuz etkileri Altyapı eksikliği (ulaşım, telekomünikasyon, su ve elektrik) 63 Fırsat çıktıları MASA 1 Masa 1 Globalleşme Dış dünyanın ilgisi Komşu ülkelerin gelişmesi İslam ülkelerinin ilgisi TL kullanımı Güçlü anavatan ekonomisi Transit Hizmetlerin gelişmesi (Ulaşım- İletişim- Su/Enerji) Komşu ülkelerle olan yasal farklılıklar (Şans Oyunları) MASA 2 Masa 2 Çözüm görüşmeleri ve AB’ye yakınlaşmanın pozitif yansımaları Yüksek öğretime olan ilginin artması Batı ülkelerinin vize uygulamalarından dolayı belirli öğrencilerin ülkemiz üniversitelerini tercih etmesi Gündemdeki su projesinin gerçekleştirilmesiyle tarım sektörünün genişleme potansiyeli, maliyetin düşmesi Bölgede bireysel denizciliğe olan ilginin artıyor olması Bölgedeki marinaların gemi talebini karşılayamaması Güney Kıbrıs’ın Avrupa pazar modeli olarak KKTC’ye yakınlığı Türkiye ile Güney Kıbrıs arasında gelişecek olası çözüm Alternatif enerji kaynaklarına olan ilginin artması MASA 3 Masa 3 Ekonomik ve siyasi bakımdan güçlü bir Türkiye KKTC’ ye komşu bir AB ülkesinin oluşu Alternatif enerji kaynakları teknolojileri ve KKTC’ye etkileri İthalat ve istikrar açısından TL’nin güçlü konumu Ada’nın enerji transferi yolu üzerinde oluşu 64 MASA 4 Masa 4 80 Milyonluk Avrupa’nın en hızlı büyüyen Türkiye Cumhuriyeti ekonomisine yakınlık Bilişim Teknolojileri Dış yatırımı cazip kılmak Doğrudan ticaret tüzüğü İslam Konferansı örgütü üye ülkeleri ile oluşturulacak zemin Dış ülkelerden gelen ucuz iş gücü MASA 5 Masa 5 AB’ye girebilme olasılığı Kıbrıs sorununa olası çözümün yabancı yatırımcılar için çekiciliği İngiliz pazarının turizm açısından KKTC’ye doymamış olması Dağıtım merkezi olabilecek serbest bölge konumuna açık olması İhracata dayalı bir ülke olmadığımız için Dünya’daki ekonomik krizlerden etkilenmeme Eurozone dışında olmamız TC’den su getirilmesi Ortadoğu ülkelerinin taşınmaz mallara olan ilgisinin artması Dünya’da sürekli artan turizm harcamaları TC’den elektrik getirilmesi Komşu ülkelerde kumar turizminin olmaması MASA 6 Masa 6 Olası bir AB üyeliği Yurtdışındaki KKTC’li Türklerin adaya geri dönme eğilimi Türkiye’den su ve elektrik getirebilme imkânı İzolasyonların ve ambargoların kalkması durumunda üniversitelere yeni dış kaynaklı öğrencilerin gelmesi Direk uçuşların başlaması ile özellikle turizm sektörünün canlanması Limanların uluslararası trafiğe açılması ile ulaşım ve üretim maliyetlerinin düşecek olması Serbest bölge ticaretinin geliştirilmesi Doğrudan ticaret tüzüğü Türkiye Cumhuriyeti’nin ekonomik, politik, lobi desteği Turizm sektörünün AB kriterlerine ve gelebilecek olan taleplere hazır olması Özel ilgi turizminin gelişmesi Uluslararası bankaların KKTC’de şubelerinin bulunması Uluslararası sigorta şirketlerinin KKTC’de acente ya da şube açmaları İzolasyonların ve ambargoların kalkması durumunda İMF ve Dünya Bankası ile kredi temini olanağının artması Olası bir AB üyeliği ile AB fonlarından yararlanma olanağı 65 MASA 7 Masa 7 Dünya’da deniz arkeolojisine ve eko-turizme artan ilgi Direk uçuşlar AB üyeliği veya KKTC’nin tanınması Dünya’da sağlıklı yaşamda balığın çok önemli olması Doğrudan ticaret tüzüğü Çözümden önce KKTC ve Türkiye Cumhuriyeti’ndeki iş adamlarının ortaklığa başlaması Çevre ülkelerin yeteri kadar gelişmemiş olması Deniz akvaryumu gibi alternatif turizmlerin geliştirilebilecek olması Yat turizminin artması Tanınmayla gemi kayıplarından çok önemli bir gelir ortaya çıkmasının beklenmesi MASA 8 Masa 8 Kıbrıs sorununun geldiği aşamada Dünya’nın olumlu yaklaşımı AB’ye girebilme olasılığı (fonlardan yararlanma, mal ve hizmet özgürlüğü, limanların açılması vs.) Dünya’da artan eko-turizm ve organik tarım Türkiye’nin bölgede artan önemi AIHM’nin kararı Doğrudan ticaret tüzüğü Yeşil-Hat tüzüğüne konu olan ürünlerin artması Diaspora’nın etkinliği ve lobicilik faaliyetlerinin arttırılması MASA 9 Masa 9 Avrupa pazarına erişim potansiyeli Ülke ekonomisinin fırsatlara açık olması Dünya ekonomisindeki yavaşlama Türkiye Cumhuriyeti pazarına erişim kolaylığı Ortadoğu pazarına yakınlık Diaspora’nın mali gücü Türkiye Cumhuriyeti’nin mali destek ve garantileri Doğrudan ticaret tüzüğü Türkiye Cumhuriyeti’nden KKTC’ye gelip pazarı büyüten ve istihdam yaratan devlet üniversiteleri 66 MASA 10 Masa 10 Serbest bölge(gümrüksüz) Türkiye’nin bölgede artan önemi AB’nin KKTC ile ikili ilişkilerinin iyi olması Taşınmaz mal komisyonunun AİHM tarafından tanınması Tehdit çıktıları MASA 1 Masa 1 Ekonomik bağımlılık ve Global kriz Güney Kıbrıs’ın bize karşı aldığı önlemler TL kullanımının yarattığı ekonomik sorunlar Siyasi tanınmışlığın Güney’e sağladığı avantajlar Güney Kıbrıs - İsrail ilişkisi AB ile olan kültür farklılığımız MASA 2 Masa 2 Ambargolar ve izolasyonlar Global kriz Mülkiyet sorunu TC’de artan özel üniversite sayısı Denetimsiz nüfus artışı ve eğitimli insan gücünün göçü Çözümsüzlüğün getirdiği belirsizliğin ekonomiye negatif etkileri Güney ve Kuzey ekonomileri eşitlenmeden olası bir çözümde yaşanacak sorunlar TL kullanımının yarattığı ekonomik sorunlar 67 MASA 3 Masa 3 Global kriz Turist gelen ülkelerdeki ekonomik sıkıntılar Güney Kıbrıs ve Yunanistan’ın AB üyesi oluşu TC özel sektörünün acımasız rekabeti İzolasyon ve ambargolar Enerji güvenliği tehdidi(Dışa bağımlılık) Türkiye ve komşu ülkelerde açılmakta olan yüksek eğitim kurumları Döviz paritelerindeki dalgalanma MASA 4 Masa 4 Siyasi belirsizlik ve tanınmamışlık Dış güçlere dayalı çözümsüzlüğün devam riski İzolasyon ve ambargolar 80 Milyonluk Avrupa’nın en hızlı büyüyen TC. Ekonomisine yakınlık Güney Kıbrıs’ın AB’ye tam üyeliğini kullanarak KKTC’ye yarattığı sorunlar TC’de artan üniversite sayısı MASA 5 Masa 5 Küresel ısınma Rum ve Güney Kıbrıs’ın siyasi ve eğitim niteliği Sağlık kurumlarının Güney’de daha iyi ve etkin hizmet sunması Komşu ülkelerdeki eğitim fırsatlarının daha ucuz ve avantajlı hale gelmesi Devalüasyon olması Taşınmaz mal ve mülkiyet sorunu Genç ve eğitimli nüfusun dış ülkeleri tercihi TC desteğinin kısılması ya da kesilmesi 68 MASA 6 Masa 6 İzolasyon ve ambargolar Beyin göçü Olası bir AB üyeliğine yasal düzenlemeler ve mevzuat açısından hazır olamamamız. Olası bir çözümde güçlü Rum ekonomisinin, KKTC ekonomisindeki baskı ve olumsuz etkileri Olası bir AB üyeliğinde global rekabete hazır olunmaması Bolonya Süreci Çözüm olmadan TC’nin limanlarının Rum kesimine açılması Türkiye’de açılan özel ve vakıf üniversitelerinin artması ORAMS davasının inşaat sektörüne olan olumsuz etkisi MASA 7 Masa 7 Küresel ısınma Deniz sularının ısınmasıyla ortaya çıkacak olan tehlike (Hint Okyanus’undan gelen istenmeyen balıklar) TC limanlarının Kıbrıs Rum kesimine eş zamanlı olmaksızın açılması Global kriz Çevre ülkelerin yeteri kadar gelişmemiş olması E-devlet alt yapısının yeteri kadar iyi olmaması Yeni çıkan teknolojinin ülkeye geç gelmesi Yat turizminin artması ile deniz kirliliğinin artması ihtimali MASA 8 Masa 8 Küresel ısınma Akdeniz’de meydana gelebilecek petrol kazaları Deniz kirliliği AB üyeliğine hazırlıksız olmamız Kontrolsüz dış nüfus akışı Dış yardım ve kredilerin artması Global kriz 69 MASA 9 Masa 9 Kıbrıs Sorunu Uluslararası Hukuk TL kullanımının yarattığı ekonomik sorunlar Ambargolar Ahlaki çöküntü yaratacak şekilde TC’nin KKTC’ye mali katkısı TC’den KKTC’ye gelip haksız rekabet yaratan devlet üniversiteleri Global kriz Ateşkes durumunun devam etmesi Globalleşmenin küçük işletmelerin rekabet edebilirliğini tehdit etmesi Güney Kıbrıs halkının KKTC ile ticaretinde milliyetçilik ve kilisenin olumsuz tavrı Ulaşım sorunu MASA 10 Masa 10 Bizim dışımızda karar verici dinamiklerin olması(Çözümsüzlük) Mülkiyet sorunu Türkiye’nin limanlarını Güney Kıbrıs’a açması TC iş dünyasının Güney Kıbrıs ile doğrudan ticaret yapması TC’nin çözümden önce AB’ye tam üye olması Yetersiz su kaynakları TL kullanımının yarattığı ekonomik sorunlar Bizim dışımızda karar verici dinamiklerin olması(Çözümsüzlük) Mülkiyet sorunu Türkiye’nin limanlarını Güney Kıbrıs’a açması TC iş dünyasının Güney Kıbrıs ile doğrudan ticaret yapması 70 C.2. GZFT’den Stratejik Açılımlar MASA 1 Seçilen Kriterler: GÜÇLÜ: Tarihi, kültürel, iklimsel ve coğrafi olanaklarımızın gücü FIRSAT: Artan eko turizm trendi, marinecilik ve Dünya’da artan turizm harcamaları Strateji: • Tarihi, kültürel, iklimsel ve coğrafi olanaklarımızın gücünü kullanarak, artan eko turizm trendinden, marinacılıktan yararlanılması ve dünyada artan turizm harcamalarının etkin bir biçimde yönetilmesi. Görevler: • Özerk turizm örgütünün kurulması (oteller, turizm seyahat acenteleri, turizm amaçlı örgütler ve kamu desteği) • Turizm envanteri çalışması • Turizm master planı • Ara eleman eğitimi • Tanıtım ve pazarlama (yeni destinasyonlardan faydalanma) • Ulaşım sorununun çözümü • Özel ilgi turizm alanlarının belirlenmesi • Teşvik modellerinin verimlilik esasına dayalı şekilde geliştirilmesi ve uzun vadeli bir yapının kurulması • Yerel yönetimlerin turizm ve çevre koşullarında daha etkin olması • Turizm sektörü ile ilgili yetki karmaşasının ortadan kaldırılması • Bu tür çalıştaylarda alınan kararların yetkili mercilerde dikkate alınmasının sağlanması ve takibi Seçilen Kriterler: TEHDİTLER: İzolasyonlar ve ambargolar, direkt uçuşların olmaması FIRSAT: Türkiye Cumhuriyeti’nin mali desteği, Türkiye Cumhuriyeti’nden su ve elektrik getirilebilmesi potansiyeli, Eko Turizm trendinin artması, KKTC’nin tanınması, İngiliz pazarının doymuş olmaması, Eurozone dışında bulunması, Dünyada sürekli artan turizm potansiyeli Strateji: • KKTC’nin turizm potansiyelini ekonomik getiriye dönüştürme noktasında gerektiğinde pozitif ayrımcılığın da içinde barındırılacağı bir master planının oluşturulması Görevler: • KKTC’nin tanınması veya direkt uçuşlara geçilmesi adına çalışma yapılması ve doymamış pazarlara yönelik proje geliştirilmesi • Türkiye Cumhuriyeti’nin kaynakları ile yeni turizm alanlarının oluşturulması ve kaynakların akılcı kullanılması 71 MASA 2 Seçilen Kriterler: ZAYIF: Ara eleman eksikleri FIRSAT: Türkiye’den gelen eğitim kurumları ve üniversiteler Strateji: • Üniversite alt yapısından etkin yararlanılarak, ara eleman ihtiyacının giderilmesi Görevler: • Sanayi sektörünün ihtiyaç duyduğu konuların belirlenmesi ve üniversitelerde eğitim politikalarının bu çerçevede düzenlenmesi • Bakanlar kurulu tarafından strateji üzerine destek alınması • Üniversite – Sanayi iş birliğinin sağlanması (teknopark etkinliği) Seçilen Kriterler: ZAYIF: Türkiye dahil olmak üzere ihracattaki zorluklar FIRSAT: Yeşil hat tüzüğüne dahil ürünlerin artması ve Türkiye’nin mali desteği Strateji: • Yeşil hat tüzüğüne dâhil olan ürünlerin artması yolu ile Türkiye Cumhuriyet’inin mali desteğinin bu yönde kullanılması, bu suretle ihracattaki sorunların aşılması ve ihracatın artırılması Görevler: • Bakanlar Kurulu kararları ile ihracat destek politikasını belirlenmesi ve sürdürülebilir bir şekilde uygulanması • Yeşil hat tüzüğü ile artan ürünlere yönelik üretimlerinin artırılması amacı ile meslek örgütleri tarafından ilgili sanayicilere gerekli desteklerin ve yönlendirmenin sağlanması MASA 3 Seçilen Kriterler: ZAYIF: Ölçek küçüklüğü ve dış pazara açılamama, enerji, su sorunu, yüksek girdi maliyetleri FIRSAT: Türkiye Cumhuriyeti’nin mali yardımları Strateji: • Özel sektör bankalarının da sisteme dahil edilerek KGF yapısının güçlendirilmesi, mevcut sistemin daha etkin bir hale getirilerek güçlendirilen ve etkinleştirilen uygulamanın tanıtımının gerçekleştirilmesi Görevler: • • • • • • • • 72 Finansmana ulaşım, ihracat ve sertifikalandırmada teknik destek Alternatif enerji yatırımlarının yaygınlaştırılması Türkiye’den su ve enerji nakli Tarımdaki küçük işletmeler için Kredi Garanti Fonu oluşturulması ve uygulanması Küçük işletmelere pazarlama desteği vermek Kooperatif ve benzeri modellerin teşviki Enerjiyi ucuzlatacak politikaların izlenmesi (rantabl yönetim) Türkiye’den su ve enerji naklinin öncelikli proje haline getirilmesi Seçilen Kriterler: GÜÇLÜ: KKTC’de balıkçılığın geliştirilmesi FIRSAT: Strateji: • Bir devlet politikası oluşturarak, balık ve su ürünlerinin KKTC’de kişi başına düşen miktarını fazlalaştırarak, komşu ülkelere ihracat yaparak, su ürünlerini işleyip (konserve, donmuş olarak, füme gibi) ihracatını teşvik ederek, balık av turizmini dünyaya duyurarak, su ürünleri avcılığı ve yetiştiriciliği için kredilerin verilerek KKTC’de balıkçılığın geliştirilmesi Görevler: • • • • • • Deniz ve balıkçılık araştırma eğitim merkezi kurmak Akdeniz balıklarının zenginliğinin bilim dünyası ve turistlere duyurulması Amatör ve profesyonel balıkçılık için eğitim verilmesi Bölgemizdeki su ürünlerine yönelik av yasak ve tüzüklerinin yapılması Bankaların avcılık ve yetiştiricilik için gerekli kredileri vermesi (tekne – bot kredisi gibi) Halkın balık ve su ürünlerinin faydalarını anlaması için lobi çalışmalarının yapılması MASA 4 Seçilen Kriterler: ZAYIF: Kamunun verimsizliği, hantallığı, rekabet yasalarının eksikliği, ekonominin önündeki yapısal engeller FIRSAT: AB ile olan ilişkiler, TC’nin güçlü desteği Strateji: • Kamunun verimsizliği / hantallığı, bürokratik ve yasal engellerin varlığı gibi ekonominin önündeki yapısal engellerin AB ile ilişkilerin kullanılarak aşılması yönündeki uyum sürecinin hızlandırılması, TC’nin güçlü desteğiyle bu engellerin aşılması ve rekabet yasasının, tüzüklerinin etkinleştirilmesi Görevler: • Yapısal engellerin belirlenerek bir aksiyon planının hazırlanması • Anavatanın benzer deneyimlerinden karşılaştırma yapılarak yararlanılması • AB tarafından sağlanmakta olan teknik desteğin doğru yönlendirilerek etkin bir şekilde kullanılması, böylelikle AB mevzuatının ülkeye aktarılıp kullanılması, kamunun etkinliğinin sağlanması Seçilen Kriterler: GÜÇLÜ: Eğitim seviyesinin yüksek olması FIRSAT: Nitelikli eleman eksikliği ve bunun sanayiye olan olumsuz etkileri ve ekonomik planlama eksikliği Strateji: • Piyasadaki iş gücü ihtiyaç kriterlerinin belirlenmesi, üniversiteler aracılığı ile belirlenen ihtiyaca yönelik işgücünün geliştirilmesi / yetiştirilmesi Görevler: • • • • Üniversitelerin özel sektörün ihtiyacını belirleyip konsolide etmesi Karar vericilerin (Eğitim Bakanlığı- YÖDAK) ve üniversitelerin müfredatlarını bu doğrultuda adaptasyona itmesi Toplumda bu konu ile ilgili farkındalık yaratılarak gençlerin eğitim yönlendirilmelerinin yapılması Özel sektörün ihtiyacı olan işgücü ile ilgili sertifikasyon programların geliştirilmesi 73 Seçilen Kriterler: TEHDİT: İzolasyonlar/ambargolar GÜÇLÜ: Coğrafi konum / Transit Konum Strateji: • Avrupa’dan Uzak Doğu’ya ulaşan deniz altı iletişim kablolarının AB’den kuzeye ulaştırılması ve kuzey üzerinden de doğuya ve Uzak Doğu’ya ulaştırılması için gerekli altyapının oluşturulması Görevler: • • • • Kamu özel işbirliğinin uygulanması Başarmak ve sürdürülebilir kılmak için Türkiye pazarının ilk başta kullanılması, Transit ticaret ile ilgili AB kararlarının transit ticaretin geliştirilmesinde kullanılması Kamu-özel iş birliğinin sağlanarak liman alt yapısının geliştirilmesi Seçilen Kriterler: GÜÇLÜ: FIRSAT: Deniz arkeolojisi, eko turizme ve yat turizmine artan ilgi Strateji: • Adanın en güçlü yanı olan coğrafi konum / güzellik / iklim şartları / tarihi kültürel zenginliğinin, dünyadaki turizm konusunda gelişen; deniz arkeolojisi, eko turizm ve yat turizmi fırsatlarına adapte edilmesi ve böylelikle ekonomik kalkınmanın sağlanması Görevler: • Dünyadaki trendler dikkate alınarak eko turizm, yat turizmi ve kültür tarih turizmi konularında stratejiler geliştirilmesi • Stratejilerin karar vericiler/özel sektör ve toplum bazında hayata geçirilmesinin sağlanması • Ülkenin bu konuda markalaştırılması ve pazarlamasının her seviyede yapılması MASA 5 Seçilen Kriterler: ZAYIF: Fiziki alt yapı ve plan eksikliği FIRSAT: Marinacılığın ve turistik yatırımın gelişmesi Stratejik ada konumu Strateji: • Fiziki altyapının geliştirilerek ülkemizde marina, otel ve buna yönelik diğer yan ünitelerin inşasına başlanması Görevler: • Bahse konu yatırımlar yapılırken inşaat sektörümüz içindeki mimar, mühendis ve müteahhitlerimizin aktif rol (ortaklık) alabilecekleri yasal düzenlemelerin hükümetçe yapılması • Bu projeler yapılırken yerli üretici ve/veya yerli tedarikçiden hizmet ve ürün alınmasında yasal düzenleme yapılması 74 Seçilen Kriterler: TEHDİT: İnşaat sektöründe arz fazlası konutlar FIRSAT: Yeni alıcılara pazarlanması ve AİHM kararı Strateji: • İnşaat sektöründe yarım kalmış ve arz fazlası konutların pazarlanması için özellikle yurt dışında yaşayan Kıbrıslı Türklerin hedef alınması Görevler: • • • • • KKTC Hükümetinin tapu devrini kolaylaştırılması (harçların azalması, bürokrasi azalması) Müteahhitler birliği ve emlakçılar birliğinin uluslararası pazarda tanıtım faaliyetlerinde bulunması Yabancılara ikinci konut alımının açılması Müteahhitler için; yarım kalmış konutlar için finans kaynaklarının sağlanması Tüketici için; mortgage sisteminin yasallaştırılması Seçilen Kriterler: TEHDİT: Mülkiyet Sorunu FIRSAT: AİHM kararı ZAYIF: Finansman sorunu Strateji: • AİHM tarafından yasal bir kuruluş olarak kabul edilen Taşınmaz Mal Komisyonu’nun fiziki ve personel kapasitesinin artırılarak, etkinleştirilmesi, AB tarafından buraya yönlendirilen davalara hızlı bir şekilde çözüm bulunması Görevler: • Hükümet tarafından bu komisyonun yeterli bütçe ve teknik personel katkısı yapılması gerekir. • Ekonomik gelişme potansiyeli olan mülkler üzerindeki başvurulara öncelik verilmesi • Mülkiyet sorunu çözümü ile ipotek ve ucuz finansmana erişim sağlanması MASA 6 Seçilen Kriterler: GÜÇLÜ: Türkiye’nin verdiği mali destekler FIRSAT: Türkiye’den su ve elektrik getirilme projesi Alternatif enerji kaynaklarının KKTC’ye olumlu etkileri Strateji: • Türkiye’nin verdiği mali desteğin cari bütçe açığını kapatmak yerine alt yapı yatırımlarına aktarılması, özel sektörün gelişmesine zemin yaratacak vergi gelirlerinin yükseltilerek cari açığın karşılanması Görevler: • • • • • • • Kamu maliyesinin ıslah edilmesi Mükellef sayısının 5 yıl içerisinde %30 artırılması Kayıt dışılığın azaltılması ve önlenmesi adına vergi idaresinin etkinleştirilmesi Personelin eğitilmesi ve teknik donanımın artırılması Kamuda mevcut insan kaynaklarının etkin olarak kullanılması ve gereksiz personel alımının durdurulması Kamuda verimlilik kriterinin esas hale getirilmesi Özelleştirmenin süratli bir şekilde hayata geçirilmesi (Yasal Altyapı) 75 Seçilen Kriterler: ZAYIF: Kamu verimsizliği ve hantallığı GÜÇLÜ: TC’ nin koşulsuz desteği Strateji: • TC ile kamu reformunun hızlandırılması, maliyetlerin saptanması ve gerekli fonun temin edilmesi ve gerekli yasal düzenlemelerin süratle neticelendirilmesi Görevler: • Kamu görevlileri yasasının, üst kademe yöneticileri yasasının ve anayasanın ilgili maddelerinin gerekli değişikliklerin 6 ay içerisinde yapılması • Müşavirlik sistemine son verilmesi MASA 7 Seçilen Kriterler: TEHDİT: Kontrolsüz nüfus girişi, ara ve kalifiye eleman eksikliği, beyin göçü, eğitim ve pratikte eksiklikler, konunun ekonomi içindeki payının yüksek olması GÜÇLÜ: Eğitim seviyesinin yüksek olması ve adanın eğitim adası haline gelmiş olması Strateji: • Eğitim adası haline gelinmiş ve de yüksek düzeyde eğitim seviyesine ulaşılmış olmanın getirdiği katkılardan etkin şekilde yararlanarak ara eleman yetiştirilmesi, nitelikli eleman eksikliğine ve beyin göçüne neden olan zayıf noktaların belirlenerek, ortadan kaldırılması, bu kapsamda özel sektöre kaynak sağlanması Görevler: • • • • İhtiyaca yönelik programların sağlanması için teşvik yaratmak Adadaki eğitim kalitesini yükseltmek Sektörel bazda ihtiyaçların belirlenerek, eğitim programlarının açılması Uygulamaya yönelik eğitim programlarının açılması Seçilen Kriterler: GÜÇLÜ: İhracat potansiyeline sahip sektörlerin bulunması ZAYIF: Dış ticaret açığı Strateji: • İhracat potansiyeli taşıyan ürün gruplarımızdan faydalanarak (narenciye, hellim, alçı taşı, rakı vb.) dış ticaret açığının giderilmesi ve bu kapsamda ihtiyaç duyulan istihdamın sağlanması Görevler: • Ürün bazlı pazar analizlerinin yapılması ve trendlerin talep edilmesi. (aynı zamanda organik ürünler içinde) • Ürünlerin işlenmiş ürünler haline getirilmesi ve bu ürünlerin rekabet faktörlerinin analiz edilmesi. Bu kapsamda fiyat analizlerinin yapılması • Pazarlama ve tanıtım faaliyetlerine ağırlık verilmesi • Üniversite ve sanayi işbirliğinin her alanda kurularak pazar analizlerinin etkin bir şekilde yapılması • İhracatı planlanan ürün gruplarına yönelik sübvansiyonların artırılması • Sanayi üretim fonlarının ithalatında kolaylık sağlanması 76 MASA 8 Seçilen Kriterler: ZAYIF: Yüksek girdi maliyetleri TEHDİT: İzolasyon ve ambargolar Strateji: • İzolasyonlar ve ambargoların sebep olduğu yüksek girdi maliyetlerinin düşürülmesi siyasi bir temele dayandığından ve uygulamasının zor olacağından alternatif iş dalları yaratmak ve bu şekilde yüksek girdi maliyetlerinden, izolasyon ve ambargolardan kurtulmak, KKTC’deki serbest bölgeleri daha verimli kullanmak suretiyle bu olumsuzlukları ortadan kaldırmak Görevler: • Eğitim Bakanlığı ve sektörün işbirliğiyle bilişim sektörünü alternatif bir iş dalı olarak kabul ettirip, bilişim sektöründe sertifikasyonunun sağlanması, bu yönde yetkili eğitim merkezlerinin hazırlanması. • Serbest bölgeler altyapısının geliştirilmesi. Varsa mevzuatta gerekli düzenlemelerin ilgili bakanlık tarafından yapılması suretiyle üretimin serbest bölgelerde düşük maliyetlerle yapılması sağlanarak pazarda rekabet gücünün artırılması • Eko turizminin geliştirilmesi, ülke koşulları açısından uygun ve bölgede rekabet edebilir olması dikkate alınarak gerek YAGA, gerek DPÖ, gerekse de turizmden sorumlu bakanlığın koordineli çalışmaları sonucunda bu alanda faaliyet gösterebilecek yabancı sermaye ve / veya yerli ve yabancı sermaye ortaklıklarına gerekli ortam ve koşulları sağlamak. Ülkemize gelecek olan turist sayısını artırıp, maliyetlerin aşağıya çekilmesi yanında sektörün yan ihtiyaçları için gereksinimleri geliştirilmek • Yabancı sermayenin ülkeye yatırım yapabilmesini sağlamak amacı ile ülke tanıtımı ile yatırım alanlarının belirlenmesi (YAGA) • Ülkenin kalkınma faaliyetlerine yönelik istatistikî bilgilerin yatırımcıya sağlanması (DPÖ) • Turizme yönelik yapılacak yatırımlarda yatırımcının önünü açmak ve bürokratik engeller içerisinde yatırımın durdurulmasını engellemek ve her türlü altyapı v.s. gibi kolaylıkları sağlayarak yatırım iklimini olumlu ortamda tutmak Seçilen Kriterler: GÜÇLÜ: İhracat potansiyeline sahip sektörlerin bulunması Strateji: • İhracat potansiyeli olan firmaların bilgi ihtiyacının giderilmesi. Dış pazarlara giriş konusunda en önemli yöntemlerden biri olan uluslararası fuarlara katılım sağlanması. Dış pazarlara girişte önemli yöntemlerden biri olan ‘Ticari Heyetleri’ nin organize edilmesi Görevler: • Aşağıda belirtilen konularda ihracatçıları eğitmeye yönelik seminerlerin düzenlenmesi • İhracatta kullanılan belgeler • İhracatta ödeme ve teslim şekilleri • İhracatta fiyatlandırma • İhracatta gümrük işlemleri • Farklı fuarlara katılımın sağlanması; Berlin Fruit Logistic, Dubai World Food, Suriye Fruit ve Show, Cebit, Big5 ve bunun yanı sıra Lübnan/Mısır/Ürdün/Irak ve İran’da belirlenen fuarlar • Suriye ve Lübnan’da bu sene Bakanlık başkanlığında düzenlenen heyetlerin sayısının artırılması 77 C.3. EĞİLİMLER HARİTASI MASA 1 78 MASA 2 MASA 3 79 MASA 4 MASA 5 80 MASA 6 81 MASA 7 82 MASA 8 83 D. KKTC GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI KATILIMCI BİLGİLERİ KKTC Gelecek Stratejileri Konferansı aşağıda isimleri geçen katılımcılar ile gerçekleştirilmiştir. 84 NO AD SOYAD 1 AKIL AĞAOĞLU 2 AHMET AYDENİZ 3 AHMET HÜDAOĞLU 4 AHMET MANAVOĞLU 5 ALİ KANDULU 6 ALİ KORAKAN 7 ALİ ZİYAOĞLU 8 ALKIN AYTAN 9 ALP CENGİZ ALP 10 AV. ŞAHAP TOKATLI 11 AYKUT SATVET 12 AYŞE DÖNMEZER 13 BARIŞ TURHAN 14 BEKİR KARADUMAN 15 BERNA BERBEROĞLU 16 BERNA ERCANTAN DEFTERALI 17 BİLGE ÖNEY 18 BİLİNÇ DOLMACI 19 BUĞRA BİREN 20 BURÇİN DÖVEÇ 21 BUSE EROZAN 22 CEM BAKİ 23 ÇELEN ÖZKAYNAK 24 DERVİŞ KÖROĞLU 25 DOÇ. DR.OKAN VELİ ŞAFAKLI 26 DOÇ.DR. ERDAL GÜRYAY 27 EBRU USAR 28 EKREM TOKLUCU 29 EMEK TOROS 30 ERCAN HACIKÜÇÜK 31 ERDEM OSKAR 32 ERDİNÇ UZUNOĞLU 33 ERSUN KUTUP 34 ERTAN TOSUN 35 FERZA İNAN 36 FİGEN YEŞİLADA 37 GÜLSÜM GÖKSU 38 GÜNHAN NALBANTOĞLU 39 HALET AYGIN 40 HASAN DARKOT 41 HASAN GÜRALP 42 HASAN KİRMAN 43 HASAN TOSUNOĞLU 44 HİLMİ KANSU 45 HÜSEYİN DUVARCI 46 HÜSEYİN KAYALP 47 İ.GÜNEŞ GÜNEŞOĞLU 48 İBRAHİM KAVÇIN 49 İLKAY ASLIM 50 İRFAN ATATÜZÜN 51 İSMAİL K.SERGEN 52 İSMAİL SAYI 53 LEMAN ÖZKAN 54 MAZLUM KORTAŞ 55 MEHMET BAYRAMOĞLU 56 MEHMET GÜNDAL 57 MEHMET KÜÇÜK 58 MEHMET YURDAKUL 59 METİN YALÇIN 60 MEVLÜT ALİ HALICI 61 MUSA SÖNMEZLER 62 MUSTAFA DEFTERALI 63 MUSTAFA M. KALFAOĞLU 64 MUSTAFA MOMİN 85 86 65 MUSTAFA SANCAR 66 NERİMAN YAŞAR 67 NİLÜFER SANDALLI 68 NİYAZİ AYDENİZ 69 OZAN DAĞLI 70 ÖDÜL MUHTAROĞLU 71 ÖZALP NAİLER 72 ÖZDEN ÇATALBAŞ 73 ÖZGÜR DEDEOĞLU 74 PROF.DR. IŞIK K.ORAY 75 RAMAZAN GÜNDOĞDU 76 REFİYE PERTEV 77 SALİH ÇELİKER 78 SALİH KASAP 79 SEDA YAVAŞ 80 SEMRAL EREL 81 SERDE DEBRELİ 82 SERKAN KIRMIZI 83 SOLEY AKÇABA 84 SUNALP TÜRKEL 85 ŞENGÜN CAFEROĞLU 86 TAHSİN KAYGÜN 87 TEMEL KINGIR 88 TEVFİK BOZTUNA 89 TUĞŞAD TÜLBENTÇİ 90 TURGAY DENİZ 91 TURGUT YENAĞRALI 92 VELİ BEİDOĞLU 93 YUSUF GÜLÇÜR 94 ZİBA KUTUP OĞUZHANOĞLU
