HZ. PEYGAMBERİ (SAS) ÖRNEK ALMANIN
advertisement
HZ. PEYGAMBERİ (S.A.S) ÖRNEK ALMANIN MAHİYETİ* Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s.)’i doùru bir üekilde örnek alabilmek için, onun, úslâm dinini anlatarak, uygulayarak ve yaüayarak, ashabna ve sonraki nesillere braktù mirasn; yani sünnetini iyi anlamak ve doùru kavramak gerekmektedir. úslâm dininin Kur’an’dan sonraki temel kaynaù olan “sünnet”, bu dini tebliù eden Hz. Muhammed (s.a.s.)’in dinî ve ahlâkî örnekliùini ifade eden bir kavramdr. Onun bu örnekliùinin farkl görünümlerini dikkate alan úslâm bilginleri sünneti, kavlî (sözlü), fiilî (uygulamal) ve takrîrî (onayl) olarak üçe ayrmülardr. Birincisi, Hz. Peygamber’in sözlü açklamalarn; ikincisi, eylem ve uygulamalarn, üçüncüsü de onay verdiùi tutum ve davranülar ifade etmektedir. Cenâb- Hak, müminlere, Hz. Muhammed’e inanp itaat etmelerini ve onu örnek almalarn emretmiü ve üöyle buyurmuütur: Ʋ Ƽ ĪƲ ijƳ×Ƽ ŎƸ Ƴ ħƱ ÝƳ ĭƱ ĠƳ ĪƱ ÌƸ ģƱ ƳĜ ľÒ Ƴ Ʋ Ƽ ħƳƳ ġ×Ʊ ×Ƹ ŗƱ Ƴ ĹƸĬijđƳ ×Ƹ Ʋ ƼÜÓƲĘ ƲľÒ Ƴ Ʋ Ƽ IJƲ ħƳƱ ġƲÖijƳĬƳð ħƳƱ ġƲĤ óƸƱ ęĕƱ Ʋ ĺIJƲ ľÒ Ʋ øƳ ƲóĤÒ Ʋ Ƽ ĪƲ Ƽ ÍƸ Ʋ Ę ÒijƱ Ʋ ƼĤƲijƲÜ ĪƱ ÍƸ Ʋ Ę Ģij Ʋ Ƽ ÒijđƳ ĻƸĈƲÈ ģƱ ĜƳ .ħĻ ÕƸ ƳƼ ŗƳ ŅƲ ľÒ Ƶ ęĔƲ Ƶ ƸèƲò òijƳ Ƽ IJƲ ƲľÒ īĺ Ʋ óƸ ĘƸ ÓƲġĤƱ Ò * Bu metin Din úüleri Yüksek Kurulu Üyesi Prof. Dr. úsmail Hakk ÜNAL tarafndan hazrlanmütr. 90 | Hac ørúad Görevlileri øçin Örnek Metinler “De ki: ‘Eùer Allah’ seviyorsanz bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve günahlarnz baùülasn. Çünkü Allah çok baùülayandr, çok merhamet edendir.’ De ki: ‘Allah’a ve Peygamber’e itaat edin. Eùer yüz çevirirlerse üüphe yok ki Allah kâfirleri sevmez’.”1 Ʋ øƳ ƲóĤÒ Ʋ Ƽ ĎƲ ÓƲĈƲÈ ïƱ ĝƲ Ʋ Ę Ģij ħƱ ıƸ ĻƱ ƲĥĐƲ ĞƲ ÓƲĭĥƱ øƲ òƱ Ʋ È ÓĩƲ Ʋ Ę ĵƲƼĤƲijƲÜ īƱ ĨƲ IJƲ ƲľÒ Ƽ ďƸƸ ĉƳĺ īƱ ĨƲ ÓƴčĻƸęèƲ “Kim peygambere itaat ederse, Allah’a itaat etmiü olur. Kim yüz çevirirse (bilsin ki) biz seni onlara bekçi göndermedik.”2 Ƹ Ʋ Ƽ Ģij Ʋ Ƽ ijäƳ óƲ ĺ ĪƲ ÓƲĠ īĩƸƲ ƼĤ ƵÙƲĭùƲ èƲ ØƵ ƲijøƱ ƳÈ ľÒ Ƹ øƳ Ʋò ĹƸĘ ħƳƱ ġƲĤ ĪƲ ÓƲĠ ïƱ ĝƲ Ʋ Ĥ ĦƲ ijƱ ƲĻĤƱ ÒIJƲ ƲľÒ Ʋ Ƽ ƲóƲĠƲðIJƲ Ʋó ƸìĿÒƱ ÒŞƸáƲĠ ƲľÒ “Andolsun, Allah’n Resûlünde sizin için; Allah’a ve âhiret gününe kavuümay uman, Allah’ çok zikreden kimseler için güzel bir örnek vardr.”3 Cenâb- Hak, elçisinden, Kur’an’ insanlara açklamasn isteyerek üöyle buyurmuütur: Ʋ Ƽ ęƲ ƲÝƲĺ ħƱ ıƳ ƲĥƼ đƲ Ʋ ĤIJƲ ħƱ ıƸ ĻƱ Ʋ ĤÌƸ ĢƲ õƼ Ƹ ƳĬ ÓĨƲ öÓƲƸ ƼĭĥƸĤ ŷ ĪƲ IJóƳ ġ Ʋ ĻƱ Ʋ ĤÌƸ ÓƲĭĤƱ ƲõĬƲÈIJƲ Ʋ ƸƼ Ʋ×ÝƳ ĤƸ ƲóƱĠñƼ Ƹ ĤÒ ğ “únsanlara, kendilerine indirileni açklaman ve onlarn da (üzerinde) düüünmeleri için sana bu Kur’an’ indirdik.”4 Dinî Hükümlerin Kaynağı Olarak Sünnet Dinî hükümlerin kaynaù olmas bakmndan sünnet úslâm bilginlerince üç üekilde ele alnmütr: 1 2 3 4 Âl-i úmrân, 3/31-32. Nisâ, 4/80. Ahzâb, 33/21. Nahl, 16/44. Hz. Peygamberi (s.a.s) Örnek Almann Mahiyeti | 91 1. Kur’an doùrultusunda hükümler getiren sünnet. 2. Kur’an’daki baz âyetleri açklayan sünnet. 3. Kur’an’da bulunmayan yeni hükümler koyan sünnet. úslâm kaynaklarnda yüzlerce örneùine rastlanabilecek bu üç kategorideki nebevî öùreti dikkate alnmadan úslâm dininin doùru anlaülmas ve hayata geçirilmesi mümkün deùildir. O yüzden sünnet, Kur’an’dan ayr düüünülemeyecek önemli bir kaynaktr. úslâm bilginleri, Hz. Peygamber’in söz ve eylemlerini, dinî ve dünyevî olmak üzere iki temel ayrma tabi tutmuülardr. Buna göre, Hz. Peygamber’in dinle ilgili söz, eylem ve davranülar dinde kaynak kabul edilmiü, dünyevî bilgi ve beceriye dayal tutum ve davranülar bunun dünda tutulmuütur. Nitekim Kur’ân- Kerim, Hz. Muhammed (s.a.s.)’in üstün ahlâkî kiüiliùine, insanî erdemlerine temas ettiùi halde, onun fizikî özelliklerine, giyim kuüamna, yeme-içmesine, dünyevî becerilerine temas etmemiütir. Örneùin; Kur’ân- Kerîm’de onun yüce bir ahlâk sahibi olduùu ( ƹħĻƸčĐƲ ěƹ ĥƳ Ƴì ƥđƲ Ʋ Ĥ ğ Ʋ Ʋ ƼĬÌƸ IJƲ );5 müminlere karü üefkatli ve Ƶ øƳ Ʋò ħƳƱ ĠÅƲ ÓäƲ ƱïƲĝƲĤ merhametli olduùu ( ħƳƱ ġĻƱ ƲĥĐƲ ÿĺ Ƶ óƸ èƲ ħƳƱ ƼÝĭƸ ĐƲ ÓĨƲ įƸ ĻƱ ƲĥĐƲ õƵ ĺõƸ ĐƲ ħƳġùƳƸ ęĬƱ Ʋ È īƱ ĨƸ Ģij 6 Ʊ Ʊ Ʋ Ƹ Ƹ Ʋ Ƶ Ƹè Ƹ ħĻ ò ĖIJ Å ò ŷ ĭ Ĩ Ë Ʊ ĩ Ĥ Ó Ö ); utangaç olduùu ( ě é Ĥ Ò ī Ĩ Ə é Ý ù ĺ Ņ ľÒ IJ ƼƸ Ʋ Ʋ ƳƲ Ʋ Ƴ Ƹ Ƹ Ʊ Ʋ Ʊ Ʋ Ƴ Ƽ Ʋ ħƱ ġƳ ĭĨƸ ƏƸ éƱ ƲÝùƱ ƲĻƲ Ę) Ƶ Ʋ 7 ƴ Ƽ Ƹ Ʋ Ƽ īƲ ĨƸ Ùƹ Ʋ ƑƱ Ʋò ÓĩƲ ×Ƹ Ʋ Ę ; nazik ve yumuüak kalpli olduùu ( ÓčƲĘ Û Ʋ ĭƱ ĠƳ ijƱ Ʋ ĤIJƲ ħƱ ıƳ Ʋ Ĥ Û Ʋ ĭƱ ĤƸ ľÒ Ʋ Ʊ Ʋ ĻƸĥĔƲ Ʋ Ƹ Ƴ Ʋ Ʊĕ Ę ó Ĩ ŁÒ ĹƸ Ę ħƳ İ ò IJ Ó IJ ħ ı Ĥ óƸ ę Ý øÒ IJ ħ ı ĭ ģƱ ƲĠƼ ƲijƲÝƲĘ Û Ĩ õ Đ ÒƲ ð Í Đ ė ĐÓƲ Ę ğƸ Ĥ ij è ī Ĩ Òij ąƲ ę Ʋ Ƴ Ʋü Ʊ Ƽ ĬƱ ŅƲ ÕƸ ĥƱ ĝƲ ĤƱ Ò ċ Ʋ ƱƲ Ʋ Ƹ Ƹ Ʊ ƱƲ Ʊ Ʊ ƱƸ Ʋ Ƴ Ʊ Ʋ Ʊ Ʋ ƱƳ ƱƲ 8 Ʊ Ʋ Ʋ Ƹ Ʋ Ƽ ƥĐƲ ) ifade edilmiü; ancak sradan beüerî faaliƲ Ƽ ĪƼ ÌƸ ľÒ ŷĥƸ ƳƼ ŗƳ Ʊ ƲľÒ Ƹ ĠƼ ƲijƲÝĩƳ ĤÒ ÕƸ yetlerine fazla deùinilmemiütir. Kur’ân- Kerîm, ona itaat edilmesini isterken peygamberlik görevine; örnek gösterirken de ahlâkî meziyetlerine dikkat çekmiütir. Bu durumda, Hz. Mu- 5 6 7 8 Kalem, 68/4. Tevbe, 9/128. Ahzâb, 33/53. Âl-i úmrân, 3/159. 92 | Hac ørúad Görevlileri øçin Örnek Metinler hammed’in söz ve eylemlerine tabi olma; yani sünnetine uyma, onun peygamberlik görevi ve ahlâkî kiüiliùiyle yakndan ilgilidir. Dolaysyla, Hz. Peygamber’in, Allah’tan alp insanlara tebliù ettiùi vahiy çerçevesinde açklamak, uygulamak, öùretmek, tavsiye etmek üeklinde tezahür eden hadis ve sünneti, úslâm dinini anlamak ve hayata geçirmek bakmndan son derece önemli ve uyulmas zorunludur. Onun rehberliùi ve örnekliùi olmadan dini anlamak ve yaüamak da mümkün deùildir. Baüka bir ifadeyle, Allah’tan aldù kutsal görevi eksiksiz yerine getirirken, ahlâkî kiüiliùi, ilkeli, tutarl, azimli, sabrl ve fedakâr tutumuyla toplumun her kesimine önder ve örnek olan Allah Resûlü’nün hadis ve sünneti, nasl iyi bir insan ve olgun bir müslüman olunacaùnn reçetesi niteliùindedir. Sünneti Yaşamak Hz. Peygamber’i Örnek Almakla Mümkündür únsanlar için güzel bir örnek (üsvetün hasenetün) olduùu Allah tarafndan bildirilen9 Hz. Muhammed (s.a.s.), söz, eylem ve davranülaryla, tebliù ettiùi dinin ilkelerini müminlere açklamü, böylece kendisine verilen elçilik görevini hakkyla yerine getirmiütir. Ancak ona tabi olan müminler, onu nasl ve ne üekilde örnek alacaklarn tam olarak anlayabilmiüler midir? Tarih boyunca ortaya çkan farkl tutum ve davranülar bu konuda bir zihin karüklùnn bulunduùunu göstermektedir. Evrensel bir dinin peygamberi olan Hz. Muhammed’in mesaj ve örnekliùi de evrenseldir. Sadece kendi dönemindeki muhataplaryla snrl olmayan bu örnekliùi Kyamete kadar sürekli klabilmenin yolu, Allah Resûlü’nü nasl örnek alacaùmz bilmekten geçer. Dolaysyla bu noktada örnek almakla taklit etmek arasndaki farka dikkat çekmek gerekmektedir. 9 Ahzâb, 33/21. Hz. Peygamberi (s.a.s) Örnek Almann Mahiyeti | 93 Örnek almak, bilinçli bir faaliyettir. Örnek alan kimse, örnek alacaù kiüi veya davranü niçin örnek almas gerektiùi bilinciyle hareket eder. Onda örnek alnmas gerekli olan özellikler ve nitelikler bulunduùunu ve bunlar benimsemesi halinde kendisi için faydal olacaùn düüünür. Taklit ise genellikle bilinçsiz bir davranütr. Kiüi çoùu kez taklit ettiùi üeyi ya da kimseyi niçin taklit ettiùinin farknda deùildir. Dilimize yerleüen “körü körüne taklit etmek” deyimi, bu durumu güzel açklamaktadr. únsan, bazen belirli bir amaç için bilerek isteyerek bir üeyi taklit edebilir. Örneùin bir kiüinin sanatçlar veya siyasetçileri taklit etmesi böyledir. Ancak bu taklit geçici ve snrl olduùu gibi insan üzerinde önemli bir etki brakmaz. O halde örnek almak ile taklit etmek arasndaki üu farklara dikkat etmek gerekir: 1. Örnek almak her zaman bilinçli ve iradî bir davranütr. Taklitte bu bilinç ve irade çoùu zaman bulunmaz ve kiüi neyi niçin taklit ettiùinin bilincinde olmaz. 2. Taklit, delilini, kaynaùn, dayanaùn ve amacn araütrp öùrenmeksizin bir görüü veya davranü aynen tekrarlamaktr. Hâlbuki örnek almak, amacn, delilini ve kaynaùn bilerek bir görüü veya davranü izlemektir. 3. Örnek almak, insann kiüilik ve davranülarnda ciddî ve kalc deùiüimlere yol açar. Taklit ise kiüinin sadece davranülarnda yüzeysel ve biçimsel bir deùiüim doùurur. Hz. Peygamber’in sünnetini doùru anlamak ve onun örnekliùini iyi kavrayabilmek için taklit ile örnek almak arasndaki bu farklarn dikkate alnmas çok önemlidir. Çünkü Kur’ân- Kerîm bizden Hz. Muhammed’i taklit etmemizi deùil, örnek almamz istemektedir. Hz. Peygamber’in birçok konuda ashabyla istiüare ederek bundan çkan sonuca göre hareket etmesi de kendisinin körü körüne taklit edilmesini istemediùini ortaya koymaktadr. Bedir Savaü’nda müslüman askerlerin mevziinin deùiütirilmesi örne- 94 | Hac ørúad Görevlileri øçin Örnek Metinler ùinde görüldüùü gibi10 bazen o, onlardan gelen bir uyary dikkate almü, kendi istemediùi halde arkadaülarnn arzusu üzerine Uhud Savaü’nda düüman üehir dünda karülamütr.11 Hendek Savaü’nda Medine’nin hurmalarnn yars karülùnda kuüatmay kaldrmalar için Gatafan kabilesiyle anlaüma yapmak isteùine karü çkan ashabnn bu tutumuna sayg gösterip anlaümadan vazgeçmiütir.12 Hem Kur’ân- Kerîm hem de Hz. Peygamber’in tatbikatndan anlyoruz ki, dinde taklit hoü karülanmamü, bunun yerine bilerek anlayarak, düüünerek, ibret alarak dinin hükümlerine uyulmas istenmiütir. Bu yüzden inanç alannda bile taklidî iman yerine tahkikî (araütrmaya dayal) iman tavsiye edilmiütir. Taklit ancak ibadetlerin üeklî boyutunda söz konusu olabilir. Örneùin, namazn klnü, haccn eda ediliüi ancak Hz. Peygamber’in uygulamas izlenerek öùrenilebilir. Nitekim bu konuda kendisi de, ƦĀÈ ĹĬijĩÝĺÈò ÓĩĠ ÒijĥĀ “Beni namaz klarken gördüùünüz gibi klnz”13 buyurmuütur. úbadetlerin üeklî boyutu aklla, mantkî çkarmla, kyasla tespit edilemeyeceùi için bu konuda snrl bir taklit söz konusudur. Ancak bunlarn hikmetleri ve amaçlar da aklla kavranmak durumundadr. Hz. Peygamber’in örnekliùini günümüzde yaüanr klabilmek ve sonraki nesillere de canl bir üekilde aktarabilmek için onun söz ve davranülarnn arkasnda yatan amaçlar iyi tespit etmeli ve onu niçin örnek aldùmzn bilincinde olmalyz. 10 11 12 13 úbn Hiüam, es-Sîretu’n-Nebeviyye, Kahire 1974, I, 620. A.g.e., II, 63. A.g.e., III, 223. Buhârî, “Ezan”, 18. Hz. Peygamberi (s.a.s) Örnek Almann Mahiyeti | 95 Hz. Peygamber’in Sünnetinin Evrensel Niteliği Kur’ân- Kerîm Hz. Muhammed’in gönderildiùini bildirmektedir: bütün insanlùa Ƴ øƳ Ʋò ĹƸƼĬÌƸ öÓƲƳ ƼĭĤÒ ÓıƲ ƳƼĺƲÈ ÓƲĺ ģƱ ƳĜ Ƹ Ƽ Ģij Ƹ Ʋ ħƳƱ ġĻƱ Ʋ ĤÌƸ ľÒ Ƹ IJƲ ÓĩƲ ùĤÒ ÚÒ Ʋ Ƽ ğƳ ĥƱ ĨƳ įƳ Ʋ Ĥ ĸƸñƲƼĤÒ ÓđĻ ƴ Ɛ Ƹ Ƽ ƸÖ ÒƱ ijƳĭĨƸ ÇƲĘ ÛĻ ĹƸƼ ĨƼ Ƹ Ƴ ŁÒ ƇƲƼ Ƹ Ƹ ƼĭĤÒ įƸ ĤƸ ijøƳ ƲòIJƲ ľÓ Ƴ ĩƸ ƳĺIJƲ ĹÄĻƸ ŗƱ Ƴ ƲijƳİ Ʋ ƼŅÌƸ ƲįÄƲĤÌƸ Ņ ĂƸ òƱ Ʋ ŁÒIJƲ Ƹ Ƽ ƸÖ īƳ ĨƸ ËƱ Ƴĺ ĸƸñƲƼĤÒ ĪƲ IJïƳ ƲÝıƱ Ʋ Ü ħƳƱ ġƲĥƼ đƲ Ʋ Ĥ ĮƳ ijđƳ ×Ƹ Ʋ ƼÜÒIJƲ įƸ ÜƸ ÓĩƸƲ ĥƲĠIJƲ ľÓ “De ki, Ey insanlar! Ben sizin hepinize, göklerin ve yerin sahibi olan, kendisinden baüka ilâh bulunmayan, yaüatan, öldüren Allah’n elçisiyim. O halde Allah’a ve O’nun sözlerine inanan elçisi o ümmî peygambere iman edin ve ona uyun ki doùru yolu bulasnz.”14 ŷ Ʋ ĩƸ Ʋ ĤÓđƲ ĥƱ ƼĤƸ ƴÙƲƑƱ Ʋò ŅƲ Ƽ ÌƸ ĞƲ ÓƲĭĥƱ øƲ òƱ Ʋ È ÓĨƲ IJƲ “(Ey Muhammed!) Biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik.”15 ĪijĩƳ ƲĥđƱ Ʋ ĺ ŅƲ öÓƲƸ ƼĭĤÒ Ʋ ŜƱƲ ĠƲÈ īƸġ Ʋ Ƽ Ʋ ĤIJƲ ƴ ÒóĺƸñƲĬIJƲ ƴ ÒŞýƸ Ʋ Ö öÓƲƸ ƼĭĥƸƼĤ ƴ ÙƲƼĘÓƲĠ ŅƲ Ƽ ÌƸ ĞƲ ÓƲĭĥƱ øƲ òƱ Ʋ È ÓĨƲ IJƲ “Biz seni bütün insanlara müjdeleyici ve uyarc olarak gönderdik. Fakat insanlarn çoùu bilmezler.”16 Bu âyetlerden anlaüldùna göre, Hz. Peygamber’in sünnetinin evrenselliùi, onun bütün insanlùa gönderilen bir peygamber oluüundan kaynaklanmaktadr. Sünnetin temel esprisi ile bunlar yerel ve evrensel açdan deùerlendirme arasnda sk bir iliüki vardr. Bu nedenle, Hz. Peygamber’in kendi dönemine ait baz yerel ve bölgesel uygulamalar günümüzde deùiüse bile, onun arkasnda yatan amacn 14 15 16 A’râf, 7/158. Enbiyâ, 21/107. Sebe’, 34/28. 96 | Hac ørúad Görevlileri øçin Örnek Metinler ortaya çkarlarak nebevî öùretinin doùru bir üekilde anlaülmas saùlanmaldr. Örneùin, Hz. Peygamber, toplu halde yemek yerken herkesin kendi önünden ve iki-üç parmaùyla yemesini tavsiye etmiüse, doùal olarak ayn kaptan ve elle yenilen bir yemek kültürüne atfta bulunmuütur. Burada ortak kaptan elle yemek yemenin sünnetle bir ilgisi olmadù halde, baükalarnn hakkna riayet ederek kimseyi rahatsz etmeden aùr aùr yemenin sünnetle doùrudan ilgisi vardr. Çünkü Hz. Peygamber’in vermek istediùi mesaj, baüka bir deyiüle onun örnekliùi burada ortaya çkmaktadr. Baz hadislerde görülen yerel unsurlarla bunlardan elde edilmesi gereken evrensel mesajlara üu örnekler verilebilir: Temizlik, úslâm dininin çok önem verdiùi bir özelliktir. Günlük yaüamdan bireysel ibadetlere kadar pek çok alanda müminler temizlikle emrolunmuülardr. Abdest, gusül, aùz ve diü temizliùi bunlarn baünda gelir. Bu temizlik ameliyesinin son perdesi olan cenazenin ykanmas da bir bakma müminin içi ve düyla arnmü olarak Allah’n huzuruna çkmasn sembolize etmektedir. Bu baùlamda Hz. Muhammed (s.a.s.) de diü temizliùine çok önem vermiü ve her vesileyle diülerin temizlenmesini tavsiye etmiütir.17 O gün diü temizliùi için kullanlan en uygun araç Erak aùacnn dal ya da kökünden elde edilen misvaktr. Bugün daha geliümiü temizleme araçlaryla yaplan temizlikle de sünnet amacna uygun bir üekilde yerine getirilmektedir. Çünkü Hz. Peygamber’in konu ile ilgili hadislerinden çkartlacak evrensel ve deùiümez mesaj diü temizliùidir. Görüldüùü gibi ilgili hadislerde bulunan yerel unsur, yani araç zamanla deùiüebilmekte ama evrensel unsur, yani amaç deùiümemektedir. Çünkü araçlar, zaman, mekân ve imkânlar belirler. Bize düüen, o sünnetin altnda yatan asl maksad günümüze taümaktr. 17 úlgili hadisler için bkz., Müslim, “Tahare”, 15. Hz. Peygamberi (s.a.s) Örnek Almann Mahiyeti | 97 Temizlikle ilgili olarak, baz hadislerde köpeùin yaladù bir kabn önce toprakla ovulup sonra yedi kere ykanmas, bir rivayette de önce yedi kere ykanp sonra sekizincisinde toprakla ovulmas tavsiye edilmiütir.18 Eski çaùlarda topraùn temizlik arac olarak kullanldù bilinmektedir. Hz. Peygamber de kendi döneminde suyun yan sra kullanlan bu temizlik aracn, pislenen kabn daha iyi temizlenmesi için tavsiye etmiütir. Bugün topraktan daha güçlü temizlik araçlar bulunduùuna göre, hadisin amacn gerçekleütirmek için bu araçlar kullanmak daha uygundur. Hz. Peygamber, Ramazan orucunun baülangç ve bitiü zamanlarn tespit etmek için Ramazan ve ûevval aylarnn hilâllerinin görülmesini, hava kapal olursa Ramazann 30 güne tamamlanmasn istemiütir.19 Kamerî takvimin ay baülarn tespitte o gün bilinen en pratik yöntem bu idi. Ancak günümüzde astronomi biliminin geliümesiyle, ayn, güneüin ve diùer gök cisimlerinin hareketleri aylar, ylar öncesinden çok hassas biçimde bilinebildiùi için Ramazan aynn baülangç ve bitiminde bu yöntemin uygulanmas maksadn hasl olmas bakmndan daha uygundur. Hz. Peygamber’den nakledilen tpla ilgili birçok rivayet, hadis kaynaklarnda mevcuttur.20 Bunlarn bir ksm halk saùlùyla ilgili pratik tedbirler, bir ksm da çeüitli hastalklar için öngörülen tedavi yöntemleridir. Kuükusuz Hz. Peygamber bir tabip olmadù gibi, bu konuda da her üeyi bildiùi iddiasnda deùildi. Aksine hastalanan arkadaülarna kendi döneminin en bilgili hekimlerine gitmelerini önerirdi. Kendisi de tpla ilgili bilgilerini hem bu hekimlerden hem de toplum içindeki konuyla ilgili bilgi ve tecrübe birikiminden edinmiütir. 18 19 20 Bkz. Müslim, “Tahare”, 27. Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV, 321. Bkz. Buhârî, “el-Merda ve’t-Tb”; Tirmîzî, “et-Tb”; Ebû Dâvûd, “et-Tb” bölümleri. 98 | Hac ørúad Görevlileri øçin Örnek Metinler Hz. Peygamber’in hastalklarn tedavisi konusunda yaptù tavsiyelerin, önerdiùi tekniklerin büyük bir ksm günümüzde deùiümiü, onlarn yerini yeni tedavi yöntem ve teknikleri almütr. Örneùin, yaralar kzgn demirle daùlama yöntemi terk edilmiü, eski kan alma yöntemi olan hacamat, yerini yeni tekniklere brakmütr. Dolaysyla Hz. Peygamber’in konu ile ilgili hadislerinde görülen ve kendi döneminin tp bilgisi ve anlayün yanstan yerel unsurlar, her zaman deùiümeye açkken onun tedavi olmay emreden ve en iyi hekimlere gitmeyi öneren yaklaümlar hiçbir zaman deùiümeyecek evrensel mesajdr. Ksaca, Hz. Peygamber’in örnekliùini her zaman ve zeminde yaüatp canl tutabilmek için onu ve insanlùa sunduùu mesaj doùru ve saùlkl bir üekilde anlamak zorundayz. Bunun için üekilden çok öze, araçtan çok amaca, görünüüten çok maksada önem vermeli, Hz. Peygamber’in iman ve amel-i salih temelinde inüa etmek istediùi ahlâkl bir toplum idealine ulaümak için elimizden gelen çabay göstermeliyiz. Vedâ haccnda görevini baüaryla tamamladùna ashabn ve Yaratcsn üahit tutan bir Peygamberin ümmeti olan bizlerin görevi de, onun bize braktù úslâm emanetini en iyi üekilde korumak ve bu dini en güzel üekilde temsil etmeye çalümak olmaldr.
