Clostridium İnfeksiyonları ve Laboratuvar Teşhisi
advertisement
Clostridiumİnfeksiyonları veLaboratuvarTeşhisi • Clostridiumtürleri,doğadaveözellikletopraktayaygın olarakbulunananaerobikveyamikroaerofiliksporlu mikroorganizmalardır • İnsanvehayvanlarınsindirimsistemindeflorabakterisi olaraktabulunanbumikroorganizmalar,birçokhayvan türündesinir,sindirim,kasveiçorganlarıetkileyen toksinlerivevegeta@fformlarıylahastalıkoluştururlar • Clostridiumtürleri,tazekültürlerdeGrampozi@fboyanan, sporluçomaklardır • Sporlar;basilinmerkezinde(central),ucayakın(sub-terminal)ve uçta(terminal)olarakyerleşebilirler • Sporlarınşekliovalveyayuvarlakolabilir.Sporunçapıbasilin çapındanbüyükolduğundanbakterilimon,raket,tokmak şeklindegörülür • Hareketlitürlerperitrikflagellayasahip@r • C.perfingenshariçhareketlidirlervekapsül oluşturmazlar • Çoğuzorunluanaerob’turveoksijendeğişik derecelerdetoksiketkiyapar • Üremeleriiçin%2-10CO2’liortamlar uygundurvebuortamjariçinde@cari katalizörlerilesağlanabilir • Besiyerinekanveserumilavesiüremeyi kolaylaşUrır.37°C’deüremektedirler Clos:ridialetkenlerinnedenolduğuinfeksiyonlar Grup Türler Konakçı Klinik tablo N ö r o t o k s i k Klostridialar C.botulinum İnsan, sığır, tavuk Botulizm C.tetani İnsan, at, diğer Tetanoz C.novyi Koyun, buzağı, sığır İnfeksiyöz Nekrotik Hepatitis Koyun Büyük Baş Hastalığı C.haemolyticum Sığır, koyun, domuz İnfeksiyöz İkter Hemoglobinüri C.chauvoei Sığır, koyun Yanıkara C.septicum Koyun Bradzot Koyun, diğer Malignant ödem C.histolyticum İnsan Gazlı Gangren C.sordelii Koyun, sığır, at Abomasitis, myositis, ölüm H i s t o t o k s i k Klostridialar Enterotoksemik/ Enteropatojenik Klostridialar C.perfiringens Tip A İnsan Gazlı gangren, gıda zehilenmesi C.perfiringens Tip B Kuzu Dizanteri Dana, kuzu Nekrotik enteritis Kuzu, dana, domuz yavrusu Hemorajik enterotoksemi Koyun Enterotoksemi C.perfiringens Tip D Koyun Enterotoksemi (Yumuşak böbrek hastalığı) C.perfiringens Tip E Buzağı, kuzu Enterotoksemi C.perfiringens Tip F İnsan Nekrotik enteritis C.difficile İnsan, tavşan Antibiyotik kullanımına bağlı kolitis C.perfiringens Tip C Diğer Klostridialar C.argentinense C.spiroforme Botulizm (deneysel) Tavşan İshal C.butyricum Botulizm, tip E C.baratii Botulizm, tip F ÖnemliClostridialtürler,toksinleriveoluşturduklarıkliniktablolar Tür Toksinler Klinik tablo C.botulinum Nörotoksin Botulizm C.argentinense* Nörotoksin Botulizm (deneysel C.tetani Nörotoksin, tetanolizin Tetanoz C.perfiringens Alfa, beta, epsilon, Iota, enterotoksin, delta, theta, kapa, lambda, mu, nu, neuraminidaz Enterotoksemi, ölüm, mypnekrozis, gıda kaynaklı ishal C.difficile Toksin A ve B, CDT Antibiyotik kullanımına bağlı kolitis C.sordelii Alfa, beta, hemolizin Ölüm C.novyi/C.haemolyticum Alfa, beta, gamma, delta, epsilon Ölüm C.chauvoei/C.septicum Alfa, beta, gamma, delta Ölüm C.histolyticum Alfa, beta, gamma, delta, epsilon Nekroz C.spiroforme Iota Tavşanlarda daire C.butyricum Nörotoksin Botulizm, tip E C.baratii Nörotoksin Botulizm, tip F * C.botulinum :p G C.perfringenstoksin:plerininnedenolduğukliniktablolar Toksin Tipi Konakçı Hastalık A İnsan Gazlı gangren, gıda kaynaklı tablolar, ishal Kuzu, sığır, keçi at, köpek, diğer Enterotoksemi Kanatlı Nekrotk enterit At İntesitinal infeksiyonlar Primatlar, insan ve çeşitli hayvanlar Akut gastrik dilatasyon Kuzu Dizanteri Koyun, keçi, kobay Enterotoksemi İnsan Darmbrand ve pig-bel Koyunlarda Struck Kuzu ve domuzlarda Enterotoksemi Kanatlılarda Nekrotik enterit Koyun Enterotoksemi Kuzu Yumuşak böbrek hastalığı Buzağı, domuz Enteroksemi Kuzu Dizanteri Tavşan Enteritis B C D E Epidemiyoloji • Klostridialinfeksiyonlar, – dışarıdansindirimyoluile – yarainfeksiyonu – endojenkaynaklıoluşabilir Tetanoz • Akutseyirliöldürücübirintoksikasyon • İnsan,at,ruminant • Genelolaraktopraktabulunur.Japonya,KanadaBrezilya veABD’deyapılançalışmalarda%30-42oranındaizole edilmiş@r • İnfeksiyon,topraktaveyadışkıdabulunansporların bütünlüğübozulmuşdokudangirmesiileoluşur • Neonatalseyirgenellikleçokciddiseyrederveoldukça öldürücüdür Botulismus • C.botulinum • Ciddiseyirliveöldürücüpotansiyelesahip • C.botulinum@pCveDevcilhayvanlardagörülenbotulizmvakalarında ensıkrastlanan@plerdir • Hastalık,genelolaraksukuşları,sığır,at,koyun,mink,tavukveçi_lik balıklarındagörülür • Botulizm, – meralarasaçılanveyaaltlıkolarakkullanılansilolanmışkanatlı altlıklarınınyenilmesi – kötükalitelibalyasap,silajveyarodentkarkasıiçerenyemlerin tüke@lmesiyleoluşabilir • Botulizm,hayvanlardafarklışekillerdeortayaçıkmaktadır – gıdakaynaklıoluşanformudur – yaralardanetkeningirmesivebubölgedeüremesi • Ayrıcadahasıklıklayenidoğanlardaveerişkinlerde etkeninbağırsaklardakolonizasyonuveoluşantoksinin bağırsaklardanemilmesisonrasındaoluşantoksikoinfeksiyözbotulizmdegörülmektedir Yanıkara • • • • C. chauvoei Koyun ve sığırlarda akut seyirli ve tüm dünyada yaygın Hastalık en çok yaz ve sonbahar aylarında görülür Hastalık; – yem ve su ile sindirim yolundan – ağızdaki ve doğum esnasında oluşan yaralardan – koyunlarda kırkım, kastrasyon, koç yaralanması gibi durumlarda ortaya çıkar – Hangi yolla alınırsa alınsın etkenin kaslara ulaşması gerekir • Sığırlarda,hastalıksıklıkla3aylıkile2yılyaşındaki hayvanlardagörülür.Hastalıkbenzeryaşgrubundaki koyunlarıdaetkiler • Koyunlardainfeksiyondahaçokderiyaralanmalarıile ekzojenkaynaklıdır • Hemsığırlardahemdekoyunlarda,kaslardaüreyen bakterilertara`ndanoluşturulanekzotoksinler,gengrenöz selüli@sevemyosi@snedenolurvegenelliklekısasürede ölümortayaçıkar • Myokardialvediaframa@klezyonlar,önbirbulguolmadan aniölümlerenedenolabilir MalignantÖdemveGazlıGangren • C.sep@cum Malignantödem • C.perfringens@pA Gazlıgangren • İlaveolarakC.novyi@pA,C.chauvoeiveC.sordellii • Malignantödem(bradzot)vegazlıgangren,yumuşakdokularda oluşannekrozlakarekterizebirinfeksiyonudur • Malignantödemgençkoyunlarda,abomasummukozasındayangı ilekarekterizeakutseyirlitoksemikveöldürücübirhastalıkUr. • C.sep@cumdoğadaoldukçayaygın • Topraktavesindirimsistemindebulunurlar • Hastalıksonbaharaylarındaveözelliklekarbonhidratyönünden yüksekrasyonlabeslenenlerdedahasıkortayaçıkar • Etkeninsindirimsistemyoluilealınmasısonrasındaşekillenen bradzot,etkeninabomasumyangısınavetoksemisonrasındaani ölümgörülür • Etkenderideoluşanyaralanmalardanvücudagirersemalignant ödemoluşur • Gazlıgangrenhasarlıkasdokusundayaygınbakteriyelinvazyon ilekarekterizedir İnfeksiyözNekro:kHepa::s • C.novyiTipB(C.oedema@ens) • İnfeksiyöznekro@khepa@@s,koyunlardakaraciğernekrozlarıilekarekterize akutseyirlitoksemikbirinfeksiyondur • Bumikroorganizmalaroluşturduklarıtoksin@plerinegöreA,BveColmak üzere3gruptaincelenmektedir • DahaöncekiyıllardaTipDolaraktanımlanansuşlar,C.haemoli@cumolarak isimlendirilmiş@r • C.novyiçevredevebağırsaklardayaygınolarakbulunanetkenlerarasındadır. • Buetkenikifarklıtablodahastalıkoluşturur.Birincisikoyunvesığırlarda infeksiyöznekro:khepa::sveikincisikoyunlardabüyükbaşhastalığıdır • İnfeksiyöznekro@khepa@@ste,sindirimyoluilealınan etkenlerinkaraciğereulaşmasıveüremesonrasındaoluşan toksinlerinoluşturduğulezyonlardikka@çeker • Karaciğerparazitlerininetkisiyleoluşankaraciğerhasarı, C.novyi’ninüremesiiçinuygunbirortamsağlamaktadır.Bu formdaherhangibirklinikbelir@ortayaçıkmadan hayvanlardaaniölümgörülür • Koyunlardabüyükbaşhastalığıolaraktanımlananklinik formda,özelliklebaştaşekillenenyaralanmalardanbölgeye girenetkeninüremesivetoksinlerisonrasındaoluşanödem dikkatçeker İnfeksiyözİkterohemoglobinüri • C.haemoly@cum • Buhastalık,koyun,sığırbaştaolmaküzerekeçivedomuzlarda dagörülebilenyüksekateş,hemoglobinüriveikterile karekterizebirhastalıkUr • Etkeninbetatoksini(lesi@naz)patogenezdeoldukçaönemlidir vevegeta@fbakterilertara`ndanoluşturulur • Butoksinhemkaraciğerdenekrozoluştururhemde damarlardakanhücrelerininhemolizinenedenolmaktadır • Hastalıkdahaçokyazvesonbaharaylarındagörülürve sindirimyoluilealınanetkenkanyoluilekaraciğere ulaşır • Karaciğereyerleşenparazitlerilehastalığınçıkışıarasında birilişkivardır • Etkilenhayvanlardayüksekateş,durgunluk,dışkıkanve idrardakırmızırenkdikka@çeker • Mukozmembranlardasarılıkgörülürvegebe hayvanlardayavruatmagörülür • Mortaliteyüksek@rve%90-95’ekadarçıkar C.sordelliiinfekiyonu • Malignantödem • Sığırlardavegenelliklegençkoyunlarda(4-10 ha_alıkyaşta)abomasumdagazveülserlerle karekterizetablolardanveaniölümle seyredenvakalardanizoleedilmektedir Enterotoksemi • C.perfringens • Klostridialentorotoksemiler,koyun,kuzu,dana,domuz yavrularıveenderolaraktaylarıetkileyenakutseyirlive yüksekdüzeydeöldürücüintoksikasyonlardır • HayvanlardabuhastalıklaraC.perfringens@pB,CveD enderolarakda@pAveE’ninekzotoksinlerinedenolur • Toksinoluşturmaözellikledikkatealınarakyapılan @plendirmeyegörebeş@pi(A-E)bulunmaktadır C.perfringenstoksinleri • Letal(majör)toksinler – alfatoksin,C.perfringens@pA,B,C,DveE – iotasadece@pE – betatoksinTipBveC – epsilon@pBveDtara`ndansentezlenmektedir. • Patojeniteileilgilidiğer(minör)toksinler – teta(hemolizin),kapa(kolegenaz),mu(hyalurinidaz)venu (DNAse)dokuhasarıileilişkilidir. • Enterotoksin – TipA,CveDdebulunmaktadır C.perfringenstoksinleri C.perfringens Alfa toksin Beta Epsilon Iota Enterotoksin toksin toksin toksin TipA + - - - + TipB + + + - - TipC + + - - + TipD + - + - + TipE + - - + - Enterotoksemi • Alfatoksin – Bubirlesi@nazdır(fosfolipaz),hücre membranlarınaetkiederekhücreölümüneve yıkımlanmasınanedenolur – Alfatoksintüm@plertara`ndansentezlenir • Betatoksin – Letalözelliktaşırvenekrozanedenolur – Çevreselkoşullaraoldukçaduyarlıdırvetripsinleetkisini kaybeder – C.perfringensTipBveTipC’ninhastalıkoluşturmasındaen önemlitoksindir – Betatoksinözellikle@pBnedenlienterotoksemilerdeenönemli faktördürvebu@plegörülenenterotoksimelerözellikleyeni doğanlardahastalıkoluşturmaktadır – Busondurum,yenidoğanlarınan@tripsinfaktöriçeren kolostrumlabeslenmesiileaçıklanmaktadır • Epsilontoksin – Enterotoksinvenörotoksin – Tripsin gibi bir proteaz tara`ndan bağırsaklarda ak@f forma dönüşür – Bağırsak permeabilitesini arUrır ve tüm kan damarların endotelindehasaranedenolur – C.perfringens Tip D tara`ndan sentezlenen epsilon toksini etkisi ile oluşan yumuşak böbrek hastalığı, neonatal kuzularda genellikle görülmez. Bunun nedeni, bu toksinin tripsinle ak@ve olması ve kolostrumun an@tripsin özelliği ile açıklanmaktadır • Iotatoksin – Butoksindeprotoksinolaraksalınırve C.perfiringens@pEvediğertürlerden C.spiroformeveC.difficiletara`ndandasalınır. – ButoksininetkisitamolarakanlaşılamamışUr • C.perfringenstopraktaoldukçayaygınbulunan patojenikbirbakteridir • Ayrıca,insanvehayvanlarınbağırsaklarındabulunur. • TipBveE,bağırsaklardayaşamayadahaiyiadapte olmuşlardır • Bakterininvegeta@fformlarıçevreselkoşullara duyarlıiken,sporlarıbirkaçaycanlılığı sürdürmektedirler • Kötüye@ş@rmekoşullarıveçevreselfaktörler,hayvanlarda enterotoksemivakalarınınartmasınanedenolur • Bufaktörlerarasındayemlemedeanideğişiklikleryapılması (genelliklezengindiyetleregeçişte),fazlayedirme,oburluk, yüksekproteinveenerjizengindiyetlerlebeslemesayılabilir • Yukarıdasayılanfaktörler,bağırsaklardaperistal@ğinazalmasına vekarbonhidratlarınyetersizsindirimisonucunda C.perfringens’inaşırıüremesiiçinuygunbirortamsağlar • Normalolarakhayvanlarınkalınbağırsaklarındafloradabulunan C.perfringens’inaşırıüremesisonrasındafazlamiktarda sentezlenentoksinlerinincebağırsaklaraulaşmasıveburadan emilmesisonrasındaenterotoksemişekillenir • C.perfringensnedenlikliniktablolarhayvanlardaözellikleTipB, TipCve@pDtara`ndanoluşturulur. • TipBtara`ndanoluşturulankuzudizanterisi,erkenyaşlarda özellikledekolostrumalanilkha_alardakihayvanlardaaniden başlayanölümlerlekarekterizedir.Hastalıktamortalite %30’larakadarulaşırvedünyadabelirlibölgelerdedahasık görülür. • C.perfiringens@pCileoluşaninfeksiyon,koyunlardastruck olaraktanımlanırveakutseyirlibirenterotoksemidir. • Ye@şkinkoyunlardagörülürvebelirlicoğrafyalarda dominanir. • Yumuşakböbrekhastalığı,TipDtara`ndanoluşturulurve tümdünyadaoldukçayaygıngörülenbirinfeksiyondur • Aşırıbeslenenkoyunlardadahafazlagörülürveözellikle yükseknişastakonsantrasyonubuhastalıkiçinhazırlayıcı faktörlerarasındadır • Etkilenenhayvanlar,3-12ha_alıkyaştadırvekuzularınani ölümüdikka@çeker.Dikkatliyapılangözlemlerde, hayvanlardadurgunluk,opistotonusvekasılmalargörülür • Hastalıktanetkilenendahabüyükyaştakikoyunlarda hastalıkbirkaçgünsürervehayvanlardaishalve dengesizlikgörülür Yumuşakböbrekhastalığındabeyindekanama Kontrol Teşhis • Klinikvenekropsi • İzolasyonveiden@fikasyon – Etkilenendokulardandokuörnekleri,içorganlarvebağırsak içerialınmalıdır. – HistotoksikklostridialinfeksiyonlarınerkenteşhisindeFAT önemliavantajlarsağlamaktadır.Ticariolarakflorescein işaretlispesifikkonjugatlar,C.chouvei,C.sep@cum,C.novyi, C.sordelliiiçinkullanılmaktadır. – Materyallerölühayvanlardanalınmışsa,bağırsaklardanormal floradabulunanvekolayüreyebilenC.perfringens@pAve C.sep@cumizolasyonudikkatledeğerlendirilmelidir. • Denemehayvanınainokulasyon – İzolasyon – Toksinvarlığınısaptamak – Toksinnötralizasyontestleri • Seroloji • Molekülerteknikler LaboratuvarMuayenesi • Etkenleranaerobolduklarıiçinçevreye duyarlıdırlar • Buyüzdenörneklercanlıveyayeniölmüş hayvanlardanalınmalıdır • Aksitak@rdefloradabulunanetkenler(C. perfringens,C.sep.cum)sonuçlarıyanılUr • Örnekleranaerobiktaşıyıcıortamlaraalınmalı velaboratuvardahemenekimişlemleri yapılmalıdır • Örnekolarak;etkilenendokular,içorganlarve barsakiçeriğialınmalıdır • Bakteriyoskopi • Alınanmateryaldenboyamalaryapılır • Gram pozi@f, sporlu çomakların görülmesi şüpheelrir Clostridiumchauvoei C.botulinum C.tetani Kültür • Tazehazırlanankanlıagar,thioglikolatve pişmişetmediumsıklıklakullanılan ortamlardır • VitaminKvemayaöze@üremeyikolaylaşUrır • Anaerobortamdainkübeedilirler • BiyokimyasalTestolarakkatalazveoksidaz nega@_irler • Fermenta@fözelliktedirler HayvanDeneyi • Toksinvarlığıveizolasyonamaçlıyapılır • 5-10gmateryal10mlFTSilesüspanseedilir vesantrifüjyapılır.Üstsıvı1mlolacakşekilde fareninbacakkasınainoküleedilir.Farede şekillenenölümütakibeniçorganlardan izolasyonveiden@fikasyonyapılır ToksinNötralizasyonTes: • Toksinvarlığısaptandıktansonrafarelere inokuleedilentoksiniçerensüspansiyon,her bir@carian@toksinle(öz.enterotoksmilerdeC. perfringensA-Ean@toksinleri)karışUrılarak farelereİVyadaİDolarakverilir.Ölmeyen an@toksingrububarsakiçeriğindebulunan toksin@pinigösterir SağalWm • Enterotoksemilerde,vakalarakutseyirliolduğundantedavişansıoldukça düşüktür • Histotoksikklostridialarınnedenolduğuinfeksiyonlardaözellikledegazlı gangrenvebasillerhemoglobinüride,penisilinvegenişspektrumlu an@biyo@klererkendönemdekullanılmasıtedavideetkindirler • Yanıkaragörülenbirsürüde,tümsığırlaran@biyo@kiletedaviedilmesi yararlısonuçlarvermektedir • Tetanozdayüksekdozdapenisilinveyagenişspektrumluan@biyo@klerin vean@toksinverilmesiilesemptomo@ktedavisi;botulismustaan@toksin verilmesiyararlıdır KorumaveKontrol • Maternalbağışıklık – Doğumdan2-12ha_asüreyle • Aşılar – İnak@faşılar(toksoid,anakültür) • Çi_likhayvanlarındatetanozunkontrolünde toksoidaşılarkullanılır.Tekdozolarak uygulanır • Yaralanmalardayaranıntemizlenmesive an@sep@kleyıkanmasıyararlıolur.Yaralanan hayvanaşılanmışsaan@toksinuygulanır.3ha_a süreylekorur • HistotoksikveenterotoksikClostridiumlariçin aşılamalarkorumavekontroldevazgeçilmezbir işlemdir • Sahadakombineaşılarkullanılmaktadır.İlkdoz3-4 aylıkhayvanlarayapılırve3-4ha_asonratekrarlanır. heryıltekrarlanmasıkorumaiçinyeterliolmaktadır • Gebehayvanlaradoğumdanbirayönceaşıyapılması yenidoğanlarımaternalbağışıklıklakorumadaetkindir Aşılamaprogramı • • • • • • İşletmedekihastalıklarınbelirlenmesi Clostridialinfeksiyonlarınizlenmesi İşletmedekibakım-idarekoşulları İlkaşılamazamanınınbelirlenmesi İkinciaşılama Tekraraşılamalar
