BİLGİSAYAR DESTEKLİ GÖRSEL ÖĞRETİM MATERYALLERİNİN
advertisement
Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı: 2
BİLGİSAYAR DESTEKLİ GÖRSEL ÖĞRETİM
MATERYALLERİNİN ÖĞRENMEYE ETKİSİ
1
Orhan ERDEN
ÖZET
Görsel materyaller günümüzde birçok alanda ürün ve hizmetin kalites
artırmak için yararlanılmaktadır. Grafikler, anima yonlar, fotoğraflar,
ritalarındaki nitelikli görsel materyaller öğrenmeyi kolaylaştırmaktadır. Ayrıca görsel materyaller, öğrencinin yönlendirilmesinde,
dikkatini toplamasında, analiz ve sentez yapabilmesinde yardımcı o
maktadır. Bu çalışmada öncelikle görsel materyaller ve bileşenleri an
liz edilmeye çalışılmıştır. Daha sonra Teknoloji eğitiminde bilgisayar
destekli görsel öğretim materyallerinin öğrenmeye etkisi analiz etmek
için Örnek Olay(case study) metodu kullanılarak bir araştırma yapılmıştır. Çalışma sonucunda araştırma yapılan teknoloji eğitimi derslerinde
bilgisayar destekli görsel öğretim materyallerin b şarının artmasında ve
öğretimde sürenin kısalmasında etkili o duğu saptanmıştır.
!
"
#
$
%
&
'
%
(
)
*
+
,
-
*
+
*
(
.
Bilgisayar Destekli Eğitim, Görsel Materyal, Tekn
loji Eğitimi.
G.Ü. ESEF(Y.Doç.Dr.)
Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı:2
#
0
1
2
3
#
6
4
2
!
"
7
6
5
!
6
:
"
6
6
!
>
@
6
"
"
"
"
"
8
<
6
!
<
"
"
"
6
;
!
"
!
<
6
"
=
"
6
8
9
8
<
<
=
;
8
"
<
=
7
8
?
"
"
"
<
A
B
)
*
C
D
E
(
F
G
<
!
6
"
.
6
<
"
!
"
<
>
8
A
H
"
<
5
8
GİRİŞ
Öğretim süreçlerinde görsel ve işitsel yöntemlerin birlikte kullanımı bi
çok faydayı da beraberinde getirmektedir. Zaman sabit tutulmak üzere insa
lar öğrendiklerinin, % 83’ü görme, % 11’i işitme, % 3.5’i koklama, % 1.5’i
dokunma % 1’i tatma ile sağlanmaktadır. Daha önemlisi, işitilenin, % 20 25’i
görülüp işitilenin % 60 65’i hatırlanma tadır. Görme ve işitmenin, öğrenme
üzerinde bu orandaki etkisi, görsel materyallerin tasarımını son derece
önemli kılmaktadır(Kılıç, 1997). Bu konuda ünlü bir Çin atasözü de “işitirim
ve unuturum, görürüm ve hatırlarım, yaparım ve anlarım” demektedir. Görsel
malzemenin gücü “bir resim bin kelimeye bedeldir” deyişi ile daha da iyi vu
gulanabilmektedir. Öğretimde görsel ve işitsel araçlar kullanıldığında öğre
me hem daha çabuk ve hem de daha kalıcı olur. Bir öğretim etkinliği ne k
dar çok duyu organına hitap ederse öğrenme o kadar iyi gerçekl şir. Görsel
materyallerin etkin bir şekilde kullanımında gösteri yöntemi tercih edilebilir.
Gösteri yöntemi herhangi bir konunun araç ve gereçler yardımıyla öğretilm
sidir. Bu araç ve gereçler; görsel, işitsel ve hem de görsel işitsel olabilir. Bu
yöntem daha çok duyu organını uyardığı, öğrencinin ilgi ve dikkatini çektiği
için öğrenmeyi kolaylaştırır. Eğitim öğretim amaçlı görsel materyaller tas
rımları, kaynak ile alıcı arası daki iletişimi geliştirme açısından da gereklidir.
I
K
J
J
J
J
L
I
K
J
J
M
J
N
N
J
J
M
K
/
J
Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı: 2
Öğretim materyalleri, öğrenme sürecinin zihinsel etkinliklerine yardımcı
olan gereçler olup, görsel öğretim materyalleri, en genel anlamıyla sözel
bilgilerin görsel resimlendirilmeleridir. Görsel öğretim materyalleri, öğrencinin
yönlendirilmesinde, dikkatini toplamasında, analiz ve sentez yapabilmesinde
yardımcı olmaktadır. İyi tasarlanmış bir şematik gösterim, sözcüklerin tek
başına taşıyamayacağı bir kavrayış sağlamakta ve hatırlamayı kolaylaştı
maktadır (Gentry,1994). Sadece metin veya sembol gibi tek bir ifade şekliyle
sunulan teknolojik bilgi örüntüsünü anlamakta zorluk çeken bireylere görsel
materyaller yardımcı olabilir. Göz ardı edilmemesi gereken bir olgu resiml
rinde tek başlarına yeterli olmayabileceği gerçeğidir.
I
J
N
J
Dolayısıyla resimsel ifade biçimlerinin de metinsel, sözel veya temel
sembolik ifadelerle desteklenmesi gerekebilir. Görsel materya ler öğretimde
başlıca kullanım amaçları şunlardır;
P
Öğrencinin dikkatini çekmede
Öğrenciyi güdüleme
Öğrenmede bilgi kaynağı olarak
Öğrenciye ipuçları vermede
Öğrenciye dönüt vermede
Verilmek istenen mesajı yorumlamaya harcanan emeğin miktarını
M
Q
M
P
R
S
M
L
R
M
Öğrencinin etkin katılımını sağlamada
Öğrenciye soru sormada
Verilmek istenen mesajın en önemli kısmına odaklanmanın sağla
masında
K
J
Öğrenmeyi somutlaştırarak anlamlı kılmada
Öğrencinin bilgi organizasyonuna yardımcı olmada katkı sağlama
tadır (Arslan,2005).
L
J
1. Teknoloji eğitimi
Gelecek kuşaklara kültürel değerlerin aktarılması eğitimin temel amaçlarından biridir. Teknolojinin yoğun bir biçimde kullanıldığı günümüz toplu
larında teknoloji kültürel değerlerin bir öğesi olarak algılanmaktadır. Bu yü
den teknolojinin anlamının ve niteliklerinin genç kuşaklara aktarılması ger
kir. Teknolojiyi ve teknolojinin çeşitli sektö lerindeki uygulamalarını bir araç
olarak kullanarak öğrencilerde karar verme, uygun seçeneği seçme, problem
çözme, tasarlama, üretim gibi genellenebilir bilgi, beceri ve davranışları g
S
J
Q
J
N
J
I
N
O
J
Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı:2
ştirme teknoloji eğitiminin ulaşmak istediği hedeflerdendir. Bu niteliğinden
dolayı teknoloji eğit mi, gelişmiş birçok ülkede, okul öncesinden ortaöğretimin
sonuna kadar, genel eğitimi programlarının ayrılmaz bir parçası haline ge
mişlerdir(Doğan, Fer, 1998). Teknoloji eğitimi(TE); birçok eğitim alanını birb
rine yaklaştıran bir eğitim disiplinidir. Çağımızda endüstrileşen bir toplumda
yaşayan bireylerin; bilim, teknoloji ve endüstri genel kültüründen uzak ka
ması mümkün değildir. Yaşadığı teknolojik ortamdaki makine, araç ve gereçleri kullanmasını bilmeyen bir bireyin daha kaliteli bir yaşam standardı sağl
P
U
U
P
J
U
J
P
J
M
J
V
M
S
M
Q
W
Teknolojik ürünleri kullanmak çağdaş bir birey için gerekli hatta şarttır.
Bilim ve teknoloji herkes için ortak olan değerlerden sayılmakta ve genel
kültürün bir parçası olarak düşünülmektedir. TE, endüstrinin analizini yaptığı,
endüstrinin birey ve toplum üzerindeki etkisini daha iyi açıkladığı ve endüs
riyel olayları kontrol etme yeterliliğini geliştirmeye yöneldiği için genel eğiti
le bir bütünlük arz etmektedir (Şenel ve Erden, 1995).
R
J
S
J
Aaron vd. 2003’de TE’nde görsel materyal geliştirmenin kuramsal çe
çevesini; bilimsel ve teknik görsellik, görsel ve 3 boyutlu, okur yazarlık,
bilimsel okur yazarlık, teknoloji okur yazarlığı olarak ortaya koymuşlardır
(Şekil 1). Bu konuda hazırladıkları proje kapsamında TE ile ilgili değişik k
da öğretim materyalleri geliştirmektedirler(Şekil 2). TE alanında konul
rın, daha kolay ve kalıcı olarak öğrenme için, görsel okur yazarlık geliştiri
lidir. Teorik teknolojik konuların öğretim süreçlerinde görsel öğretim m
teryallerinin kullanımını; teknolojinin doğasını anlaşılmasında büyük kolaylı
lar sağlayacak, karmaşık teknolojik sistemlerin çözümlenmesine kolaylaştımesine teknolojik bilgi edinilmesine yardımcı olacaktır.
I
J
X
K
Y
P
M
I
J
M
J
J
S
P
N
J
M
J
L
I
M
Z
M
L
[
N
\
M
]
M
\
N
I
U
K
P
J
N
Teknoloji Eğitimi öğretiminde de uygulanan öğretim yöntem
nılan materyaller, diğer bilim dallarında olduğu gibi, son derece önemlidir.
Konuya uygun olarak seçilen öğretim yöntemleri ve kullanılan bazı materya
ler öğrenmede kaliteyi ve başarıyı artırmakta, ayrıca öğretim süresini düşü
P
N
I
U
[
N
L
Y
P
P
M
J
P
I
S
N
L
R
N
\
U
I
J
J
W
Düzgün, 2000’ de yaptığı çalışmada Fizik eğitiminde Görsel Öğretim
Materyalleri etkili bir öğretimin temel unsuru olduğunu ve iyi t sarlanmış
görsel bir materyalin, onlarca sayfa yazılı metnin verdiği mesajdan fazlasını,
hem de daha etkili ve daha kısa zamanda hedefe ulaştırabileceği sonucuna
ulaşmıştır. Bu araştırmada, görsel öğretim materyallerinin, Teknoloji Eğitimi
konularının kavratılması üzerine etkisi araştırılarak, elde edilen sonuçların bir
değerlendirilmesi yapı mıştır.
M
P
T
Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı: 2
!
z
Görsellik
z
Görsel ve
{
Okur yazarlık
z
Okur yazarlık
|
Eğitiminde
Görsel
Tasarım
Teknoloji Okur yazarlığı
Şe
_
`
a
b
c
TE’nde Görsel Materyal Geliştirmenin Kuramsal Çerçevesi(Aaron
d
e
f
g
h
i
i
j
k
Şekil 2 TE’nde Ulaşım Teknolojisi Roketler Konusunda Hazırlanmış Bir Öğr
c
l
n
o
p
q
r
n
r
u
o
m
v
w
s
l
r
d
m
t
s
x
e
f
g
h
i
i
j
k
y
2. MATERYAL VE YÖNTEM
Araştırmada Örnek Olay incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Örnek Olay
incelemesi yönteminin amacı keşfetmek, tasvir etmek veya açı lamaktır.
Örnek Olay incelemesinde gözlem, anket ve belge tarama gibi birçok yöntem
bir arada kullanılabilmektedir(Arıkan,2002).
L
Böylece seçilen örnek olay detaylı olarak incelenebilmektedir. Bu ç
lışmada TE’nde Doğal enerji kaynakları dersini alan öğrencilerden, altmış
M
^
J
Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı:2
beş kişilik iki öğrenci grubu üzerinde, örnek olay yöntemi kullanılarak yürütülmüştür. A grubuna, jeotermal enerji ve güneş enerjisi ile ilgili konuların
ratılması amacıyla, görsel öğretim materyalleri h zırlanmış ve bunların
öğretimi gerçekleştirilmiştir ancak hidrolik ve rüzgar enerjisi ile ilgili konuların
tılması amacıyla görsel materyali kullanılmamış ve bu konular klasik
öğretim yöntemiyle sunulmuştur. B grubuna ise, hidrolik ve rüzgar ile ilgili
konuların kavratılması amacı la, görsel öğretim materyalleri hazırlanmış ve
bunların öğretimi ge çekleştirilmiştir ancak jeotermal enerji ve güneş enerjisi
rın kavratılması amacıyla görsel materyal kullanılmamış ve bu
konular klasik öğretim yöntemleriyle sunulmuştur. Görsel öğretim materyall
rinin, TE konularının kavratılması üzerine etkisini tespit için öğrencilere, bir
ay sonra, tüm bu konulardan sınav yapılmıştır. Sorulara verilen cev
L
M
[
L
M
[
M
I
M
V
I
U
P
N
U
P
~
U
P
U
L
X
K
Y
P
M
N
M
P
M
I
J
Klasik Öğretim Sorusuna Verilen Yanıtların Puanları
Görsel Materyalli Öğretim Sorusuna Verilen Yanıtların Puanl rı
M
Şeklinde ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Elde edilen puanlar üzerinde
SSPS 12.00 programı ile istatistik işlemleri gerçekleştirilmişti
rıca klasik
öğretimle ve görsel materyalle konunun öğretimine harcanan zamanda ölçülerek değerlendirilmiştir.
V
I
W
Görsel öğretim materyallerinin, TE konularının kavratılması üzerine e
tespit için öğrencilere yapılan sınav sonucunda, A grubundaki öğrenc
lerin aldıkları puanlar Şekil 3’ de, öğrencilerin test puanlarına ilişkin istatisti
sel tanımlamalar Şekil 4’de görülmektedir. Ayrıca klasik öğretimle ve görsel
materyalle konunun öğretimine harcanan zaman Şekil 5’de verilmiş
Klasik Öğretim Sorusuna
100 Yanıtların Puanları
Verilen
puan
90
80
70
Görsel
60Materyalli Öğretim
Sorusuna
50 Verilen Yanıtların
Puanları
40
30
20
10
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1011121314151617181920212223242526272829303132333435
öğrenci
Şekil 3: A grubundaki öğrencilerin aldıkları puanlar
}
ORTALAMA
STANDART HATA
ARİTMETİK ORTALMA
Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı: 2
Görsel Materyalli Öğretim
Sorusuna Verilen
Yanıtların Puanları
Klasik Öğretim Sorusuna
Verilen Yanıtların Puanları
0
50
100
Şekil 4 Öğrencilerin test puanlarına ilişkin istatistiksel tanımlamalar
±
Şekil 5: Klasik Öğretimle ve Görsel Materyalle Konunun Öğretimine Harcanan
²
³
´
³
µ
B grubundaki öğrencilerin sınavdan aldıkları puanlar Şekil 6’da, öğre
lerin test puanlarına ilişkin istatistiksel tanımlamalar Şekil 7’de görülmekt
dir. Ayrıca klasik öğretimle ve görsel materyalle konunun öğretimine harc
aman Şekil 8’de verilmiştir.
¸
¶
·
¹
¶
»
¶
º
·
»
·
¼
Şekillerin incelenmesinden anlaşılacağı görsel materyalli öğretim sor
suna verilen yanıtların aritmetik ortalamaları her iki grupta da klasik öğretim
½
¡
¢
£
¤
¥
¦
§
£
¨
§
©
ª
«
¬
­
®
¯
­
°
·
¬
­
Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı:2
sorusuna verilen yanıtların aritmetik ortalamalarından çok yüksektir. Görsel
materyalli öğretim sorusuna verilen yanıtların aritmetik ortalamalarının yü
sek olması, söz konusu ünitelerin öğreniminde görsel materyallerin öğreti
de başarıyı artırdığı, eğitsel niteli ler taşıdığını ve bir öğretim aracı olarak
öğrenme öğretme ortamında kullanılabileceğini göstermektedir. Ayrıca gö
sel materyalle konunun öğretimine harcanan zaman klasik öğretimle harc
nan zamana göre daha kısadır.
Ý
·
Þ
·
Ý
·
ß
»
100
90
80
Klasik Öğretim Sorusuna
Verilen Yanıtların
Puanları
puan
70
60
50
40
Görsel Materyalli
Öğretim Sorusuna
Verilen Yanıtların
Puanları
30
20
10
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35
Öğrenci
Şekil 6 . B grubundaki öğrencilerin aldıkları puanlar
ORTALAMA
STANDART HATA
à
Görsel Materyalli
Öğretim Sorusuna
Verilen Yanıtların
Puanları
ARİTMETİK
ORTALMA
Klasik Öğretim
Sorusuna Verilen
Yanıtların Puanları
0
50
100
Şekil 7 Öğrencilerin test puanlarına ilişkin istatistiksel tanımlamalar
à
¾
¿
À
Á
Â
Ã
Ä
¿
Å
Æ
¿
Ç
Ç
È
Á
É
È
Ê
Ë
¿
À
Á
Ì
Í
Ç
Î
Ï
À
É
Ã
Ð
Ì
¿
Â
Ñ
Ã
É
À
Ä
Ð
Ò
Ó
Ô
È
Ã
Á
Õ
Ö
×
Ø
Ö
Ù
¿
Õ
Ö
Ú
Û
Ü
·
·
Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı: 2
Şekil 8 Klasik Öğretimle ve Görsel Materyalle Konunun Öğretimine Harcanan
à
ÿ
SONUÇ VE ÖNERİLER
Görsel Öğretim Materyalleri etkili bir öğretimin gerçekleşmesinde büyük
katkı sağlamaktadır. İyi tasarlanmış görsel bir materyal, onlarca sayfa yazılı
metnin verdiği mesajdan fazlasını, hem de daha etkili ve daha kısa zamanda
hedefe ulaştırabilir. TE’nde anlaşılması zor, büyük çaba gerektiren, karmaşık
nuların öğretiminde görsel materyal ku lanımı hem öğretiminde gerekli
zamanın kısalmasına hemde başarının artmasına sebep olmaktadır.
Görsel materyallerin hazırlanması uzun ve zor bir süreçtir. TE öğre
menlerinin birbirleriyle iletişimin geliştirilmesi, doküman paylaşımının gelişt
rilmesi daha kısa sürede daha kaliteli dokümanların hazı lanmasına katkı
sağlayacaktır. Ayrıca görsel materyallerin hazırla ması konusunda öğretmen
teknoloji eğitimi öğretmenlerinin yeterlilikl rinin artırılması da bu konuda
başarının daha da artmasına yardımcı olacaktır.
Aaron Vd.,2003, Visualization İn Technology Education (Viste), Nc
$
%
&
!
"
#
Arıkan,R.,2002,Araştırma Teknikleri, Gazi Kitabevi, Ankara
Arslan,M., 2005, Görsel Ve Manipulatif Ortamlar, Zezencay.Com
á
á
â
ã
ä
å
æ
ç
è
é
ä
ê
ë
ä
ì
ì
í
æ
î
í
ï
ð
ä
å
æ
ñ
ò
ì
ó
ô
å
î
è
õ
ñ
ä
ç
ö
è
î
å
é
õ
÷
ø
ù
í
è
æ
ú
û
ü
ý
û
þ
ä
ú
û
Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2012 Sayı:2
Doğan H., Fer S., 1998, İlköğretimde Teknoloji Eğitimi Ve Bir Öneri,
Cumhuriyetin 75. Yılında İlköğretim, 1. Ulusal Sempozyumu, Ankara
Düzgün, B., 2000, Fizik Konularının Kavratılmasında Görsel Öğretim
Materyallerinin Önemi, Millî Eğitim Dergisi, Sayı 148,
D
F
`
R
E
V
E
F
T
G
H
F
U
I
J
a
K
S
L
E
D
W
L
J
J
M
b
N
X
N
R
O
W
J
c
P
Q
H
G
F
G
H
d
Q
_
R
S
S
T
e
Y
G
U
d
U
Q
U
F
F
V
f
Q
K
P
Q
]
F
W
G
\
H
X
S
T
F
I
G
U
J
Q
F
g
X
E
Y
Y
Z
]
Q
E
F
[
G
J
E
K
Y
Q
X
\
Y
]
U
h
E
Q
H
F
F
G
U
X
^
_
J
H
N
Q
O
T
E
i
W
i
W
j
J
Kılıç, R.,“Görsel Öğretim Materyalleri Tasarım İlkeleri”, Millî Eğitim De
gisi, Sayı 136, 1997
Şenel A., Erden O., 1995,Endüstriyel Sanatlar Ve Teknoloji Eğitimi, A
X
l
'
(
H
)
F
+
,
-
(
.
/
(
0
0
1
*
2
1
3
4
(
)
*
5
6
0
7
8
)
2
,
9
5
(
+
:
,
2
)
-
9
;
<
=
1
,
*
>
?
@
A
?
B
(
>
?
C
C
k
k
X
*
H
C
