UD YAPIMI ve SÜSLEMECİLİĞİ - Ege Universitesi Acik Erisim Sistemi

advertisement
T.C.
EGE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
Temel Bilimler Ana Bilim Dalı
UD YAPIMI ve SÜSLEMECİLİĞİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan
Ejder PAMUKÇU
Danışman
Doç. Dr. M. Hakan CEVHER
İzmir – 2003
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ
GİRİŞ
I. BÖLÜM
UD YAPIMINDA KULLANILAN MAKİNELER VE EL ALETLERİ
I. UD YAPIMINDA KULLANILAN MAKİNELER
A- Şerit Testere Makinesi........................................................................................ 02
B-Kompresör........................................................................................................... 02
C- Planya ve Daire Testere...................................................................................... 03
D-Disk Zımpara....................................................................................................... 04
E-El Freze Makinesi................................................................................................ 04
F- Titreşimli Zımpara Makinesi...............................................................................05
G- Dikey Delik Makinesi.........................................................................................06
II. UD YAPIMINDA KULLANILAN EL ALETLERİ
A-Ölçü ve Kontrol Aletleri...................................................................................... 07
a- Kumpas.................................................................................................... 07
b-Metreler.................................................................................................... 07
c-Komparatör............................................................................................... 08
d-Gönye........................................................................................................08
e-Kontrol ve Tesviye Mastarı...................................................................... 09
B-Biçme ve Rendeleme Aletleri.............................................................................. 09
a-Çekme Testere.......................................................................................... 09
b- Alıştırma Testeresi................................................................................... 10
c- Kıl Testere............................................................................................... 10
d-Planya....................................................................................................... 11
I
e-Makta Rendesi (Avuç İçi Rende)............................................................. 12
f-Pastran Kolu............................................................................................. 12
g- Rayba....................................................................................................... 13
h- Burgutraş................................................................................................. 13
C- Kesici Kalemler.................................................................................................. 14
a-Düz Kalemler............................................................................................ 14
b-Oluklu Kalemler....................................................................................... 14
c- Bıçaklar.................................................................................................... 15
D- Perdah Aletleri.................................................................................................... 16
a-Sistireler.................................................................................................... 16
b-Zımpara Takozları Ve Zımparalar............................................................ 16
c-Masat........................................................................................................ 17
E-Eğe ve Törpüler....................................................................................................17
F- Markalama ve Delme Aletleri............................................................................. 18
a-Helisel Matkaplar..................................................................................... 18
b-Çizecek ve Bız.......................................................................................... 19
c- Roza ve Ses Deliği Açma Matkabı.......................................................... 20
d-Forstner Matkabı.......................................................................................20
e-Tıkaç Matkabı........................................................................................... 21
G-Tutkallama ve Sıkma Aletleri.............................................................................. 21
a-Tutkal (Güliten)........................................................................................ 21
b-Tutkal Tavası ve Fırçası........................................................................... 22
c-Mengene................................................................................................... 22
d-İşkenceler.................................................................................................. 23
e-Havya........................................................................................................ 23
II
H-Ağaç Kıvırma Aletleri......................................................................................... 24
a-Fırın.......................................................................................................... 24
b-Ütü............................................................................................................ 24
II. BÖLÜM
UD YAPIMI
A-Ses Kutusu Kalıbı Yapımı................................................................................... 26
B-Ses Kutusu Yapımı.............................................................................................. 27
C-Sap Yapımı ve Ses Kutusuna Montajı................................................................. 33
D-Burguluk Yapımı Ve Montajı.............................................................................. 37
E-Ses Tablası Yapımı.............................................................................................. 40
a-Ses Tablası ............................................................................................... 41
b-Ses Delikleri Ve Rozaları......................................................................... 42
c-Balkonlar ve Ses Tablasının Montajı........................................................ 44
d-Mihrap ve Klavye..................................................................................... 46
e-Kenar Filatoları......................................................................................... 48
f-Eşik........................................................................................................... 49
g-Kafesler..................................................................................................... 50
h-Mızraplık.................................................................................................. 51
G-Klavye Tesviyesi................................................................................................. 52
H-Cilaya Hazırlama ve Cila.....................................................................................52
a. Cila........................................................................................................... 52
b. Selülozik Dolgu Verniği.......................................................................... 53
c. Selülozik Saydam Vernik......................................................................... 54
J. Ud’un Tellenmesi ve Akordu............................................................................... 55
III
III. BÖLÜM
UD SÜSLEMECİLİĞİ
A- Ud Süslemeciliğinde Kullanılan Motif Örnekleri.............................................. 60
a- Kafes Motifleri........................................................................................ 60
b- Klavye Motifleri...................................................................................... 62
c- Mızraplık Motifleri................................................................................. 66
d- Aynalık Motifleri.................................................................................... 69
SONUÇ................................................................................................................... 72
EKLER
Ek 01: Ud Çizimi..................................................................................................... 73
Ek 02: Ses Kutusu Kalıbı Üst Görünüşü................................................................. 74
Ek 03: Ses Kutusu Kalıbı Yan Görünüşü................................................................ 75
Ek 04: Ses Kutusu Kalıbı Ön Görünüşü.................................................................. 76
Ek 05: Burguluk Yan Görünüşü (Ölçek 1/1)........................................................... 77
Ek 06: Burguluk Ön Görünüşü (Ölçek 1/1)............................................................. 78
Ek 07: Burguluk Arka Görünüşü (Ölçek 1/1)..........................................................79
Ek 08: Sap Ön Görünüşü (Ölçek 1/1)...................................................................... 80
Ek 09: Sap Yan Görünüşü (Ölçek 1/1).................................................................... 81
Ek 10: Sap Arka Görünüşü (Ölçek 1/1)................................................................... 82
Ek 11: Ses Tablası Balkon Çizimi........................................................................... 83
Ek 12: Ud Çizimi (Ölçek 1/1).................................................................................. 84
Ek 13: Ses Kutusu Kalıbı Üst Görünüşü (Ölçek 1/1).............................................. 85
Ek 14: Ses Kutusu Kalıbı Yan Görünüşü (Ölçek 1/1)............................................. 86
Ek 15: Ses Kutusu Kalıbı Ön Görünüşü (Ölçek 1/1)............................................... 87
Ek 16: Ses Tablası Balkon Çizimi (Ölçek 1/1)........................................................ 88
IV
DİZİNLER
Resim Dizini............................................................................................................ 89
Motif Dizini............................................................................................................. 92
KAYNAKÇA.......................................................................................................... 93
ÖZGEÇMİŞ........................................................................................................... 94
V
ÖNSÖZ
Geleneksel Türk Müziği Konservatuarlarında Ud yapımı ile ilgili çalışmalar
yazılı kaynak eksikliği nedeniyle ustadan çırağa aktarılanlar doğrultusunda olmuştur.
Ud yapımı ve süslemeciliği alanında sistematik ve metodik çalışmaların azlığı göz
önünde bulundurularak Geleneksel Türk Müziği Konservatuarlarının Hazırlı, Lisans 12-3 ve 4. sınıflarının eğitiminde kullanmak amacı ile Ud yapımı ve süslemeciliği
konusunda metodik bir çalışma gerçekleştirmeye çalıştım.
Çalışmalarım sırasında bana destek olan tez danışmanım Temel Bilimler Bölüm
Başkanı Doç. Dr. M. Hakan CEVHER’e, Öğretim Görevlisi Cem ESKİCİLER’e ve
tezin oluşumu sırasında bana destek olan aileme teşekkür ederim.
VI
GİRİŞ
Organoloji, çalgıları sınıflandıran, tarihsel gelişimlerini ve teknik özelliklerini
araştırıp tüm yönleri ile tanıtan bir bilim dalıdır. Ancak özellikle Geleneksel Türk
Müziği çalgılarının yapımı ile ilgili organolojik çalışmaların azlığı bilinmektedir.
Ülkemizde konservatuarlar bünyesinde kurulan çalgı yapım bölümlerinde çalgıların
yapımı ve geliştirilmesi ile ilgili eğitim ve öğretim programı yer almaktadır. Bu eğitim
programı eğitimcilerin birikimlerinin öğrencilere aktarımı şeklinde özetlenebilir.
Ud yapımı ile ilgilenenler ve konservatuarların çalgı yapım bölümü öğrencileri
için metodik bilgiler ile desteklenen ve Ud yapım aşamalarının fotoğraflandığı
çalışmaların azlığı bilinmektedir. Metodik bir anlayış ile yazılmış böylesi çalışmalar
çalgı yapımını sistemli bir temele oturtup verimlilik ve kalite unsurlarını arttırabilir.
Bu çalışma yukarıdaki bilgilerin ışığında konservatuarların çalgı yapım
bölümleri için beş yıllık eğitim sürecine sistematik bir yaklaşım getirmektedir. Çalışma
da pedagojik yöntem ele alınmıştır. Beş yıllık eğitim sürecinde kullanılması düşünülen
bu çalışma daha önce eğitim ve öğretimde kullanılan kanıtlanmış ve uygulanmış
verilerin yansımasıdır.
I. BÖLÜM
UD YAPIMINDA KULLANILAN MAKİNELER VE EL ALETLERİ
I.
UD YAPIMINDA KULLANILAN MAKİNELER
A- Şerit Testere Makinesi
Adını kesici lamasının biçiminden alan şerit testere makinesi, kalas ve parçaların
boylarını, genişlik ve kalınlıklarını istenilen ölçüde kesmede, eğmeçli şekilli parçaları
kesme işleminde kullanılır.1
Resim 01: Şerit testere
B-Kompresör
Hava veya su soğutmalı sistem ile çalışan, püskürtme düzeni için gerekli basınçlı
havayı oluşturan alete kompresör denir2.
1
2
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997 s.323.
Nazım ŞANIVAR; Ağaçişleri Üst Yüzey İşlemleri, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997, s. 264.
2
Resim 02: Hava kompresörü
C- Planya ve Daire Testere
Planya makinesi, iş parçalarının yüzeylerini rendeleyerek düzlem hale getirme,
komşu iki yüzeyi birbirine dik olarak veya istenilen açıda rendeleme işlerinde
kullanılır.3
Daire testere makinesi, yüzeyleri düzeltilmiş iş parçalarının boylarını, genişlik
ve kalınlıklarını istenilen ölçülerde ve açılarda kesme işlerinde kullanılan makinedir. 4
Resim 03: Planya ve Daire Testere
3
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.445.
4
ATMB, age. s.357.
3
D-Disk Zımpara
Disk zımpara makinesi, daha çok masif
parça başlarının değişik açılarda
zımparalanması işlemlerinde kullanılır. Makinenin büyüklüğü, disk çapı ile belirlenir ve
ortalama 30 ve 60 cm. çapında olur.5
Resim 04: Disk Zımpara
E-El Freze Makinesi
Freze iş parçalarına lamba, kiniş,kordon, pah açma, kenar şekillendirme ve
temizleme, zıvana, diş, kırlangıç kuyruğu, kızak ve kanal açma işlerinde kullanılan
makine.6
Resim 05: El Freze Makinesi
5
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.659.
6
ATMB.age. s.485.
4
F- Titreşimli Zımpara Makinesi
Titreşimli zımpara makinesinde, motordan alınan dairesel dönme hareketi, bir
ekzantirik kasnak yardımı ile titreşim şeklinde tabana iletilir. Bu makinede başlıca üç
yönde titreşim hareketi vardır. Oval ve karışık yönlü titreşimler yüzeyde zımpara izleri
bırakır. Doğrusal titreşimde ise böyle bir sakınca söz konusu olmadığından, en temiz
sonuç elde edilir. Hem oval hem de doğrusal titreşime göre ayarlanabilen makine tipleri
de mevcuttur. Makine çalıştırılıp, kendi ağırlığı ile yüzeyin her noktasında, ve oldukça
yavaş bir şekilde gezdirilmek suretiyle zımparalama işlemi yapılır. 7
Resim 06: Titreşimli Zımpara Makinesi
7
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.666-667.
5
G- Dikey Delik Makinesi
Kısa parçaların başlarına, uzun parçaların ve tablalarında yüzeylerine her türlü
kavela ve vida deliği delme işlemlerinde kullanılır. Tezgah üzerine bağlanan dikey delik
makinesi tipleri de vardır.8
Resim 07: Dikey Delik Makinesi
8
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997, s.561.
6
II UD YAPIMINDA KULLANILAN EL ALETLERİ
A-Ölçü ve Kontrol Aletleri
a- Kumpas
Ağaçişlerinde dış çap, iş çap ve kalınlıkların ölçmesinde ve kontrol edilmesinde
kullanılmak üzere metalden yapılmış olan ve oldukça duyarlı ölçme yapabilen alettir. 9
Resim 08: Kumpas
b-Metreler
Metreler çeşitli boyutların ölçülmesinde kullanılır. Boyut ölçü birimi olarak
başlıca iki sistem vardır. Metrik sistem ve İngiliz ölçü sistemi. 10
Resim 09: Metreler
9
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997, s.32.
ATMB. age. s.28.
10
7
c-Komparatör
Çalgı yapımında geniş yüzeyli, ses tahtası gibi parçaların kalınlıklarının
ölçülmesinde ve kontrol edilmesinde kullanılan ölçme aleti.
Resim 10: Komparatör
d-Gönye
Açıları ölçme, markalama ve kontrol etme işlemlerinde kullanılan sert ağaçtan
veya metalden yapılmış olan gönyeler, genel yapı olarak, bir tutamak ve buna bağlı
çeşitli şekillerde bağlanmış olan bir lamadan meydana gelir.11
Resim 11: Gönye
11
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.36.
8
e-Kontrol ve Tesviye Mastarı
Doğrusal çizgilerin veya özel şekillerin marka edilmesinde, yüzey kontrolünde
ve kaplama gibi ince plakaların kesilmesinde kullanılan mastarlar, sert ağaçtan, hafif
metalden veya plastikten yapılır.12
Resim 12: Kontrol ve Tesviye Mastarı
B- Biçme ve Rendeleme Aletleri
a-Çekme Testere
Testereler, sivri uçlu dişleri yardımı ile gereçten küçük parçacıklar (talaşlar)
koparmak suretiyle kesme yapan aletlerdir. Genellikle bir testere tutamak (sap) ve lama
olmak üzere iki kısımdan meydana gelir. Çekme testere, daha çok küçük iş parçalarının
çeşitli yönlerde kesilmesinde çok yaygın olarak kullanılan bir testere türüdür. Dişleri
normal büyüklükte ve orta dalıcıdır. Sadece geriye doğru çekerken kesme yaptığı için,
lamasının bükülmesi söz konusu değildir.13
Resim 13: Çekme Testere
12
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.50.
13
ATMB. age. s.65-66.
9
b- Alıştırma Testeresi
Genellikle
zıvanalı
birleştirmelerin
alıştırılmasında
kullanılan
alıştırma
testeresinin laması oldukça ince ve küçük dişlidir14. İleri ve geriye doğru çekerken
kesme işlemi yapar.Piyasada düz saplı ve mafsallı şekillerde bulunur.
Resim 14: Alıştırma Testeresi
c- Kıl Testere
Dekupaj (keserek oyma) ve markiteri (kakma) işlerinde ince parçaların ve
kaplamaların değişik şekillerde düz veya emeçli olarak kesilmesinde kullanılan kıl
testeresinin U şeklinde bir gövdesi, ağaçtan bir tutamağı ve iki ucunda yataklara
gergince bağlanan çok dar ve küçük dişli bir laması (kıl) vardır. Kıl genellikle dişleri
tutamak yönünde ve normal gerginlikte gövdeye bağlanır aşağı doğru çekerek kesme
işlemi yapar.15
14
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.65.
15
ATMB. age. s.66.
10
Resim 15: Kıl Testere
d-Planya
Planya, kapaklı düz tığlı ağaçtan veya demirden oldukça büyük ve uzun gövdeli
bir rendeleme aletidir. Geniş yüzeylerin düzeltilmesinde, parçaların cumba cumbaya
alıştırılması işleminde kullanılır. 16
Resim 16: Planya
16
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997, s.93.
11
e-Makta Rendesi (Avuç İçi Rende)
Makta rendesi, çok küçük yapılı, demir gövdeli, kapaksız düz tığlı bir rendedir.
Kesme açısı oldukça küçüktür ve tığ tabanı yukarı gelecek şekilde rende gövdesine
yerleştirilmiştir. Tığın bu özel pozisyonu özellikle yüksel direnç gösteren rendeleme
işleminde titreşim yapmadan çalışmasını sağlar. Rende, rahatça tek elle tutularak,
rendeleme, pah kırma, kenar yuvarlama ve bunun gibi işlerde kullanılır.17
Resim 17: Makta Rendesi
f-Pastran Kolu
Pastran kolu, iç ve dış eğmeçli yüzeylerin rendelenmesinde kullanılan, çok kısa
tabanlı ve özel şekilli bir alettir.18
Resim 18: Pastran Kolu
17
18
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,s.99.
ATMB.age. s.118
12
g- Rayba
Burgu deliklerini burguların konikliğine göre açma işinde kullanılan kesici el
aletidir.
Resim 19: Rayba
h- Burgutraş
Burguları kullanım yerine uygun koniklikte traşlayıp açan kesici el aletidir.
Tercih edilen koniklikte standart açkı yapılır.
Resim 20: Burgutraş
13
C- Kesici Kalemler
a-Düz Kalemler
Ağaç işlerinde zıvana, diş, kertik gibi girintilerin boşaltılması, çeşitli oyma ve
traşlamaların yapılması amacıyla kullanılan aletlere kesici kalemler denir.
Düz kalemler, kesici ağızları düz (doğrusal) olan kalemlerdir. Kalemin kama
açısı, özellikle tokmak darbeli kaba kesimler için, rende tığlarında olduğu gibi 25˚-30˚ ;
elle iterek yapılan ince traşlama işleri için de 20˚ olarak bilenir. Düz kalemler piyasada
3mm. ile 12mm. arasında birer mm; 12mm. ile 32mm. arasında ikişer mm. farklı
genişliklerde bulunur. 19
Resim 21: Düz Kalemler
b-Oluklu Kalemler
Oluklu kalemler, çeşitli olukların ve delik
içi gibi eğmeçli yüzeylerin
yontulmasında ve traşlanmasında kullanılan, gövdesi boydan boya oluk şeklinde
19
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.145, 148, 149.
14
yapılmış kalemlerdir. Oluklu kalemlerin gövde kesitleri değişik yarı çaplı daire yayı
biçiminde ve 3mm. ile 50mm. arasında değişik genişliklerde bulunur.20
Resim 22: Oluklu Kalemler
c- Bıçaklar
Ağaçişlerinde kaplama kesme ve alıştırma işlemlerinde, çeşitli markalama
işlemlerinde, soyma ve yontma işlemlerinde, çok değişik sap yapısına sahip bıçaklar
kullanılır. Bıçakların gövdesi ince çelikten yapılır; gövde genişliğinin ya tamamı yada
kesici ağzına yakın bir kısmı iki taraflı pahlı olarak bilenir ve yağ taşında çapağı
düşürülür. Gerektiğinde bir kösele kayışa sürülerek çok keskin duruma getirilir. 21
Resim 23: Bıçaklar
20
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul,
1997,s.156.
21
ATMB. age. s.160.
15
D- Perdah Aletleri
a-Sistireler
Sistre, orta sertlikte takım çeliğinden yapılmış bir perdah aleti olup, sert ağaçtan
masif veya kaplamalı yüzeylerin kazınarak perdah edilmesinde kullanılır. Düzlem
yüzeyler için, 1-1,5mm. kalınlıkta, ortalama 80x150mm. boyutlarında dikdörtgen
şekilli; eğmeçli yüzeyler ve kordonlar içinde özel şekilli sistre lamaları kullanılır.22
Resim 24
b-Zımpara Takozları ve Zımparalar
Ağaç işlerinde kullanılan zımparalar, cam, çakmak taşı, granit ve Seylan taşı
elektrokorund ve silisyumkarpitten hazırlanır. Taneler kullanma yerine göre değişik
özellikte kağıt veya bez üzerine yapıştırılır.23
Zımparalama işlemi yüzeyin her noktasında eşit ve düzgün yapılabilmesi için
kullanılan bastırıcı araçlara zımpara takozu denir.24
22
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.128.
23
Nazım ŞANIVAR; Ağaçişleri Üstyüzey İşlemleri, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997, s.66.
24
ATMB.age. s.135-136.
16
Resim 25:Zımpara Takozları
c-Masat
Masat, sistre lamasının bilenmiş olan ağzını döndürerek kazıma durumuna
getirmeye yarayan, sert çelikten, üçgen, yuvarlak veya oval gövdeli olarak yapılmış bir
çubuktur.25
Resim 26: Masat
E-Eğe ve Törpüler
Eğe ve törpüler rendelenmesi mümkün olmayan eğmeçli, köşeli veya çok küçük
yüzeyli işlerin düzeltilmesinde, testere, sistre gibi aletlerin bilenmesinde kullanılan
25
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997
s.131.
17
üzerine kesici dişler açılmış özel yapılı çelik çubuklardır. Eğeler gövde kesitlerine göre
değişik biçimlerde bulunur.26
Resim 27: Eğe ve Törpüler
F-Markalama ve Delme Aletleri
a-Helisel Matkaplar
Ağaç, metal, plastik ve diğer çeşitli gereçlere yuvarlak delikler delmede
kullanılan helisel matkapların gövde yapısı, çift kanallı helisel biçimdedir. Helisin ön
kenarı, ince bir set şeklinde çıkıntılı ve keskin yapılmıştır. Bu set, matkabın delik içinde
sıkışmasını önler ve deliğin yan yüzeylerinin temizlenmesini sağlar.27
26
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.139-140.
27
ATMB. age. s.172.
18
Resim 28: Helisel Matkaplar
b-Çizecek ve Bız
Çizecekler gereç yüzeylerinde markalama yapmada kullanılan konik gövdeli ve
sivri uçlu aletlerdir.28
Bızlar ağaçlara ve kontraplak gibi ince levhalara küçük vida delikleri delmede
kullanılır. Elle saptan bastırılıp sağa-sola döndürmek sureti ile delme işlemi yapar.29
Resim 29: Çizecek ve Bız
28
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.55.
29
ATMB. age. s.55.
19
c- Roza ve Ses Deliği Açma Matkabı
Udun ses deliği ve roza kanallarını açma işinde kullanılır. Kanalları standart
genişlik ve derinlikte oluşturmak için özel olarak yapılan matkaptır.
Resim 30: Roza ve Ses Deliği Açma Matkabı
d-Forstner Matkabı
Forstner matkapları, düzlem dipli deliklerin delinmesinde kullanılır. Bu
matkabın ucu basık bir silindir biçiminde, bütün çevresi boyunca ön kesiciliği, küçük
merkezleme uçlu, iki kesici ağızlı, ve iki eğik talaş kanallıdır. Forstner matkapların çapı
ya mm. veya 1-16˝ cinsinden belirtilir ve 6mm. ile 50mm. arasında değişir. 30
Resim 31: Forstner Matkabı
30
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.174-175.
20
e-Tıkaç Matkabı
Forstner matkabının gördüğü işin tersini yapmada kullanılır. İçi boş olan
simetrik gövdesinin ucunda kesici ağızları ve talaş boşlukları ile gövde ortasından çıkan
tıkaç parçalarını dışarı atmaya yarayan bir yarığı bulunur. Tıkaç matkapları 8mm ile 50
mm arasında değişir31
Resim 32: Tıkaç Matkabı
G-Tutkallama ve Sıkma Aletleri
a-Tutkal (Güliten)
Hayvanların deri, kemik, sinir ve bunun gibi artıklarından elde edilir. Deri
tutkalı, sepilenmiş yani tabaklanmış deri artıklarından üretilir. Kemik tutkalı, yağı
alınmış kemiklerden üretilir.
Deri ve kemik tutkalı genellikle karışık halde satılır. Deri tutkalının yapıştırma
gücü kemik tutkalından üstündür. İyi nitelikteki karışık tutkallarda en az %30 oranında
deri tutkalı bulunmalıdır. 32
31
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.175, 176
32
Nazım ŞANIVAR, İrfan ZORLU; Ağaçişleri Gereç Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1980,
s.277.
21
b-Tutkal Tavası ve Fırçası
Tutkal tavaları, güliten tutkalların eritilmesinde ve ısıtılmasında kullanılan,
bakır, pirinç gibi paslanmaz gereçlerden yapılmış özel kaplardır. Bu tavalar, içi su dolu
bir dış kap ile tutkal konulan ve eritilen bir iç kaptan meydana gelir.33
Genel yapı olarak fırçalar çeşitli hayvan kıllarının, bitki veya ağaç kabuğu
liflerinin özel bir yapıştırıcı ve bağlantı sistemleriyle ağaçtan bir sapa bağlanması ile
elde edilir.
Resim 33: Tutkal Tavası ve Fırçası
c-Mengene
İş parçalarının sabitlenip üzerinde çalışılmasına olanak sağlayan, tezgaha
monteli alettir.
Resim 34: Mengene
33
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s220.
22
d-İşkenceler
Tutkalla yapıştırma işlemi yapabilmek için, tutkallanan yüzeylerin, genellikle
belli bir basınç altında ve belli bir süre birbirine bastırılması ve sıkılması gerekir. Bu
sıkma işini görmek üzere kullanılan aletlere genel olarak işkence denir. Sıkılacak
parçaların özelliklerine göre işkenceler, değişik biçim ve yapıda bulunur.34
Resim 35: İşkenceler
e-Havya
Çalgı yapımında, ses kutusu dilimlerinin ısı yardımı ile yapıştırılmasında
kullanılan, lama ve tutamaktan oluşan el aleti.
Resim 36: Havya
34
A. Safa AFYONLU; Ağaçişleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997,
s.227.
23
H-Ağaç Kıvırma Aletleri
a-Fırın
Ud, Tanbur gibi çalgıların, ses kutusu formunda yapılmış, ağaç dilimlerini
kıvırmak için kullanılan alet.
Resim 37: Fırın
b-Ütü
Çalgı yapımında ağaçları çeşitli şekillerde kıvırabilmek için özel olarak yapılan,
termostatlı ve resistanslı alet.
Resim 38: Ütü
24
II. BÖLÜM
UD YAPIMI
Bir Ud’un meydana getirilebilmesi için ilk aşama projelendirmedir.35 Ud’un
form boyu, genişliği, tel boyu, sap boyu, burguluk, kalıp, ses delikleri, eşik, diğer ayrıntı
ve özellikleri oranlanarak belirli kurallara göre ölçekli ve detaylı bir şekilde kağıt
üzerine çizilir. Teknik çizim hatasız ve standart üretim yapabilmek için önemli bir
kaynaktır.
İkinci aşama şablon oluşturmadır. Şablon yapım aşamaları sırasında belirleme ve
kontrol işlerinde kullanılan gereçtir. Hazırlanan çizimler referans alınarak asetat veya
metal levha üzerine asetat kalemi veya çizecek yardımı ile kalem payları düşülerek
simetrik bir şekilde çizilir. Daha sonra malzemenin yapısına göre bıçak veya kıl testere
ile hassas bir şekilde çizgi üzerinde kesilir. Yüzeyde çapak veya bozukluk kalmayacak
şekilde 400 kum zımpara ile tesviye edilerek hazırlanır.
Yapım aşaması sırasında gerekli olan şablonlar:
1-Form şablonu
2-Kalıp şablonları
3-Sap ve ön takoz şablonları
4-Burguluk şablonu
5-Mihrab şablonu
6-Eşik şablonu
7-Mızraplık şablonu
Hazırlanan proje ve şablonların ardından Ud yapımına geçilir.
35
Bkz: Ek, s. 73-88.
25
A-Ses Kutusu Kalıbı Yapımı
Ses kutusu kalıbı, Ses kutusunun biçimini vermeye yarayan, kalıp çizimlerine
uygun bir şekilde özel olarak yapılan araçtır.36
Resim 39: Ses Kutusu Kalıbı
Ses kutusu yapımında kullanılacak malzemenin MDF veya kontraplak gibi uzun
ömürlü ve kolay deforme olmayan özellikte olması gerekir. Bu ikiliden birisi olan
18mm. kalınlığında MDF üzerine ön, yan ve orta iskelet kalıp şablonlarını yerleştirip
çizdikten sonra, şerit testere makinesi ile çizgi üzerinden kesilir. Kesilen kalıp parçaları
zımpara takozu ile gönye kontrolünde kalem izleri yok olana kadar tesviye yapılır. Daha
sonra ön iskelet parçası üzerine belirlenmiş olan diğer iskelet parçaları, eksen çizgisi
dikkate alınarak sıcak tutkal yardımı ile yapıştırılır. Tutkal kuruduktan sonra yapışma
yerlerine, sağlamlık kazandırmak için havşalanarak vidalanır. Bu işlemlerin ardından
orta iskelet parçalasın fazlalıkları öne ve arkaya doğru formun gelişine uygun bir şekilde
pastran kolu, törpü ve zımpara takozu kullanılarak, esnek çelik cetvel kontrolünde
hassas bir şekilde tesviye edilir. Tesviyesi tamamlanan kalıp dış etmenlerden
etkilenmemesi ve ses kutusu yapımı sırasında dilimler arasından sızan tutkalların kalıba
yapışmasını önlemek için verniklenir.
36
Bkz: Ek s. 85,86,87.
26
B-Ses Kutusu Yapımı
Ses tablasında oluşan titreşimin çoğalmasını ve güçlenmesini sağlayan odak
noktası ses kutusudur.
Resim 40: Ses Kutusu
Ses kutusu yapımına, takozluk ağaç malzemenin kesilmesiyle başlanır. Takozluk
ağaç malzemenin sağlam ve hafif nitelikte olması gerekir. Örnek olarak ıhlamur veya
limba ağacı verilebilir. Kesilen takozlar kalıba ağaç vidası ile bağlanır. Ön takoz form
şablonunu kullanarak sap dibi şekli çizildikten sonra, takozlar kalıbın gelişine uygun bir
şekilde öne ve arkaya doğru, pastran kol ve törpü ile çelik cetvel kontrolünde tesviyeleri
yapılır. Takoz tesviyeleri tamamlandıktan sonra dilim genişliklerinin kalıba ve takozlara
işaretlenmesine geçilir. Ses kutusu dilim sayısı 17-19-21-23-25’li olabilir.
Dilim genişliklerini kalıp ve takozlar üzerine işaretlenmesine son dilimlerden
başlanır. Son dilim genişliklerini, orta dilim genişliklerine göre daha fazla bırakmak
gerekir. Bunun nedeni ileride oluşabilecek deformasyonlar sonucu yapılacak tesviye
sonucunda son dilimlerin, orta dilim genişliklerinde daha ince kalmasını önleyerek
görüntü bütünlüğünü korumaktır. Kalıbın en geniş orta iskelet parçası üzerine son dilim
genişliğini, orta dilim genişliğine göre 6-7 mm. daha geniş bırakmak gerekir. Ön
takozlarda, son dilim uç genişliklerini 6 veya 7mm. Arka takozda son dilim uç
genişliklerini 18-20mm. bırakmak gereklidir. Daha sonra arka takozda dilim uçlarının
27
birleşme noktası merkez alarak 20 yada 25mm. çapında yarım daire çizilir. Kalıbın en
geniş orta iskelet parçası ve takozlardaki kalan mesafeler ölçülerek yapılmak istenen
dilim sayısına, son dilimler hesaba katılmadan bölünerek orta dilimlerin en geniş ölçüsü
ve uç kalınlıklarının ölçüleri bulunur. Takozlara ve en geniş orta iskelet parçası üzerine
Filato kalınlıkları da hesap edilerek işaretlenir. Filato bir veya daha fazla değerli ağaç
kaplamalardan elde edilen çeşitli genişlik ve kalınlıklarda olabilen şeritlere denir37.
Resim 41: Ses Kutusu Ön ve Arka Takozu
Dilim genişliklerinin tespiti yapıldıktan sonra, dilim ağaçlarının kesilmesi
işlemine geçilir. Kullanılacak dilim ağacının sert ağaç grubundan olması tercih
edilmelidir. İki farklı renkte ağaç kullanılacaksa aynı özelliklerde olmasına dikkat
edilmelidir. Örnek olarak vengi-paduk, tik-maun verilebilir.
Ağaç tercihi yapıldıktan sonra 670mm. uzunlukta kesilip, 30mm. genişlik ve 3
mm. kalınlık ölçülerinde şerit testere makinesi ile taranıp dilim haline getirilir.
Resim 42: Ses Kutusu Dilim Ağaçlarının Kesilmesi
37
İrfan ZORLU; Ağaçişleri Konstrüksiyon Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, s.114.
28
Hazırlanan dilimler ıslatıldıktan sonra kalıba uygun bir şekilde fırın veya el
ütüsü yardımı ile kıvrılır.
Resim 43: Ses Kutusu Dilimlerinin Kıvrılması
Kıvırma işleminin ardından dilimlerin alıştırılması işlemine geçilir. Dilim
alıştırma işlemine ilk olarak orta dilimde başlanır. Orta dilimin eksenini belirleyip
işaretledikten sonra, dilimin en geniş ölçüsünü ve uç kalınlıklarını, eksen çizgisine
simetrik olarak işaretleyip 6 numara planya ve mermer zımpara yardımı ile düz bir
zemin kontrolünde alıştırılarak, kalıp ekseni ile dilim ekseni çakışacak şekilde takozlara
sıcak tutkal ile yapıştırılır.
29
Resim 44: Ses Kutusu İlk Diliminin Alıştırılması ve Yapıştırılması
İlk dilimin ardından ikinci ve üçüncü dilimlerin alıştırılmasına geçilir. Dilimler
arasında boşluk kalmadan hassas bir şekilde alıştırıldıktan sonra kalıp ve takozlar
üzerinde belirlenmiş olan ölçüler dilim üzerine işaretlenip fazlalıklar diğer kenarlardan
düz bir biçimde alınarak alıştırılır. Hazırlanan dilimler filatolu olarak takozlara ve ilk
dilime sıcak tutkal ile raptiye ve havya yardımı ile yapıştırılır.
Resim 45: Ses Kutusu 2. ve 3. Dilimleri
30
Dilimlerin birbirine alıştırılması işleminde, dilim uçlarından alarak alıştırma
yapılırsa dilim kalıba doğru yatar. Dilim ortasından alınarak alıştırma yapılırsa kalıbın
dışına doğru açar. Burada dikkat edilmesi gereken nokta kalıbın form gelişine uygun
biçimde alıştırma yapıp kademe farkı oluşmasını önlemektir.
İkinci ve üçüncü dilimlerin ardından aynı işlemler ses kutusu tamamlanıncaya
kadar tekrarlanır.
Resim 46: Tamamlanmış Ses Kutusu
Tamamlanan ses kutusunu kalıptan çıkararak, iç yüzeyde oluşan tutkal akıntıları
ve kalınlık farkları sistre yardımı ile tesviye edilir. Önceden hazırlanan 8 mm.
genişliğinde kağıt veya bez bantlar ile dilim birleşme yerleri ortalanacak şekilde
takozlara kadar sıcak tutkalla yapıştırılır.
Resim 47: Ses Kutusu İç Görünüşü
31
Daha sonra ses kutusu dış tesviyesine geçilir. Dilim kalınlıkları 2-2,5mm. nin
altına düşmeyecek şekilde pastran kol ve sistre yardımı ile yüzeyde bozukluk ve kademe
farkı kalmayacak şekilde tesviye edilir. Tesviye işleminden sonra son dilim ağız
tesviyesi disk zımpara makinesi ile yapılarak sapın takılmasına uygun hale getirilir.
Resim 48: Ses Kutusu Dış Görünüşü
Dış yüzey tesviyesinden sonra, arka takozda dilim uçlarının birleşme yeri
forstner matkapla dilim kalınlığı kadar oyulur ve tıkaç matkabı ile hazırlanmış aynalık
yerine monte edilir.
Resim 49: Ses Kutusu Arka Görünüşü
32
C-Sap Yapımı ve Ses Kutusuna Montajı
Sapın hazırlanmasına ıhlamur ağacının 250 mm. uzunluk, 60 mm. genişlik ve 25
mm. kalınlık ölçülerinde kesilmesiyle başlanır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta,
yıl halkalarını ağacın geniş yüzeyine dik gelecek şekilde ayarlamaktır. Böylelikle
tellerin çekme yönünde oluşan gerilime karşı mukavemet ve karşı koyma gücü
oluşturulur. Daha sonra sapın ölçülendirilmesi işlemine geçilir. Eksen çizgisi
işaretlendikten sonra, sap boyu, genişlikleri, kalınlıkları ve kırlangıç geçme çizimleri
yapılır. Çizgiler üzerinden düzgün bir şekilde şerit testere makinesi veya çekme testere
yardımı ile kesilir. Genişlik ve kalınlık ölçüleri işaretlenirken 2,5 mm. dilim kalınlık
payı hesaplanarak ölçülendirme yapılır. Bitmiş sap genişlikleri 36x56 mm. 38x58 mm.
veya 36x58 mm. olarak, kalınlık ölçüleri 17x21 mm. veya 18x22 mm. olarak verilebilir.
Sap boyu ölçüsü, tel boyunun 1/3 ‘üne eşittir.38
Kalınlık ve genişlik ölçülerini belirleyen öğe yapımcının tercihi ve beğenisine
sunacağı icracının isteğidir.
Ölçülendirme işleminin ardından sap, ses kutusu ön takozunun formuna uygun
bir şekilde baş eşik noktasına doğru avuç içi rende ve zımpara takozu ile yuvarlanır.
Resim 50: Sap Üst ve Arka Görünüşü
38
Bkz: Ek s. 80,81,82.
33
Yuvarlama işleminin ardından sap dilimlerinin hazırlanmasına geçilir. Dilim
sayısı 7-9-11’li olabilir. Tercih edilen dilim sayısı ses kutusu dilim sayısı ile orantılı
olmalıdır. Örnek olarak 23 dilimli ses kutusu için 9 dilimli sap düşünülebilir. Sapın en
geniş ve en dar yeri tercih edilen dilim sayısına bölünür ve çıkan sonuçlar eksene
simetrik olarak birleştirilerek dilim genişlikleri tespit edilir. Dilimler, filatoların
kalınlıkları da hesap edilerek ses kutusunda olduğu gibi orta dilimden başlanarak
yapıştırılır.
Resim 51: Sapa Dilim Alıştırılması ve Yapıştırılması
34
Hazırlanan sapın kırlangıç geçki genişlikleri ve kalınlık ölçüleri, ses kutusu
eksen çizgisine paralel ve simetrik olarak ölçülendirilip işaretlenir.
Resim 52: Kırlangıç Geçki Görünüşü
Belirlenen çizgiler üzerinden kesilerek, fazlalıklar düz kalem yardımı ile alınır.
Resim 53: Kırlangıç Geçki Yuvasının Açılması
35
Daha sonra sap 2,5˚ lik açı ile ses kutusu eksenine paralel bir şekilde39, sap dibi
birleşim noktasında boşluk kalmayacak şekilde açılı zımpara takozu ve lama eğe ile sıkı
sıkıya alıştırılır.
Resim 54: Sap Alıştırılması ve Açı Kontrolü
Ses kutusuna alıştırılan sap, sıcak tutkal ile yapıştırılır.
Resim 55: Sapın Yapıştırılması
39
Bkz: Ek s. 77,78,79.
36
Tutkal kuruduktan sonra ön takozun iç kısmı oyma kalemleri yardımı ile ses
kutusu içine uygun bir biçimde oyulur. Bu işlem Ud’a hafiflik kazandırabilmek için
kırlangıç geçki mukavemeti düşürülmeden yapılır.
Resim 56: Ön Takoz İç Görünüşü
D-Burguluk Yapımı Ve Montajı
Burguluk Ud’un tellerinin takıldığı ve akord işleminin yapıldığı bölümdür.40
Resim 57: Burguluk
Yan ağaçlar, takozlar, arka kapak, kenar çıtaları ve başlık olmak üzere beş
bölümden oluşur.
40
Bkz: Ek s. 84.
37
Burguluk yapımına yan ağaçların hazırlanmasıyla başlanır. Yan ağaçlar birbirine
preslenmiş iki parçadan oluşur. İç kısımda Akçaağaç dışa gelen kısımda ses kutusu
ağacı kullanılır. Ses kutusu iki farklı renkte ağaçtan yapılmış ise son dilim ağaçları
tercih edilir. Akçaağaç 12 mm. kalınlık, burguluk form boyu ve eni ölçülerinde kesilir.
Dış ağaçlar 2,5 mm kalınlık ve belirlenen boy ve en ölçülerinde kesilerek, Akçaağaç
üzerine sağlı sollu sıcak tutkalla yapıştırılır. Tutkal kuruduktan sonra daha önceden
hazırlanan burguluk şablonu ile formu çizilip, burgu delik merkezleri biz yardımı ile
işaretlenir. Daha sonra şerit testere makinesi ile çizgiler üzerinden kesilerek,zımpara
takozu yardımı ile gönyeli bir biçimde tesviye edilir. Bu işlemlerin ardından burgu
delikleri 6 mm. lik matkap ucu ile dikey delik makinesinde delinir. Hazırlanan yan ağaç
ortasından kesilerek simetrik iki parça haline getirilir. Daha sonra takozların
hazırlanmasına başlanır.
Takozlar yan ağaçları birbirine simetrik bir şekilde bağlayan ağaçlardır. Yan
ağaçların kalınlıkları ölçülür, burguluk alt ve üst genişlik ölçülerinde çıkarılarak alt ve
üst takozun genişlik ölçüleri bulunur. Daha sonra 6 mm. kalınlıkta Akçaağaç üzerine
belirlenen ölçüler çizilerek kesilir. Hazırlanan takozlar sıcak tutkalla yan ağaçlar
birbirlerine karşılıklı gelecek şekilde ayarlanıp sıcak tutkalla yapıştırılır. Tutkal
kuruduktan sonra takozların fazlalıkları tesviye edilerek arka kapak hazırlığına başlanır.
Arka kapak 2 mm. kalınlıkta, burguluk genişlik ve uzunluğunda kesilerek hazırlanır.
Hazırlanan ağaç ıslatılıp ütü yardımı ile burguluk arka formuna uygun olarak kıvrılır.
Kıvrılan arka kapak sıcak tutkal ile burguluk formunda hazırlanmış aparat yardımıyla
yapıştırılır.
38
Resim 58: Burguluk Arka Kapağının Yapıştırılması
Bu işlemlerin ardından burguluk kenarları 3,5 mm. ye 3,5 mm olacak şekilde
freze yardımıyla açılır. Daha sonra ses kutusu üzerinde kullanılmış filatolara uyumlu
çıtalar kesilir. Kesilen çıtalar uzun kenarlara uygun şekilde kıvrılır ve açılan kanala
yapıştırılır. Daha sonra alt ve üst kenar çıtaları, uçları verev olacak şekilde alıştırılarak
yapıştırılır.
Resim 59: Burguluk Kenar Çıtaları
Bu işlemin ardından yan ağaçların iç kısımları ve takozlar içe doğru bıçak ve
zımpara takozu yardımıyla yuvarlanır. Burguluğun başlığı şablona uygun bir biçimde
kesilerek üst takoza yapıştırılır. Hazırlanan başlığın son şekli bıçak yardımıyla verilerek
burguluk sapa takılmaya hazır hale gelir.
39
Resim 60: Burguluk Parçaları ve Aşamaları
Burguluk 35˚-40˚’lik bir açıyla, 5 mm. baş eşik payı bırakılarak sapın son
dilimlerine paralel olacak şekilde ayarlanıp sap üzerine çizilir. Daha sonra çizgiler
üzerinden hassas bir şekilde kesilir. Burguluk, kesilen yüzeye boşluk kalmayacak
şekilde açılı takoz ve eğeler yardımıyla alıştırılarak, sıcak tutkal ile kaydırılmadan
yapıştırılır.
Resim 61: Burguluk Montajı
E-Ses Tablası Yapımı
Ses tablası Ud’un sesinin oluşmasını sağlayan bölümdür. Ses tablasında
kullanılan ağaç türleri ladin ve köknardır. Tercih edilen ağaç türünün özellikleri
(sertliği, yumuşaklığı, damar yapıları) sese etki eden faktörlerdir. Yapımcılar arasında
40
aranan özellikler ve hazırlanışı farklılıklar gösterebilir. Ses tablası sekiz ana bölümde
oluşur.
Resim 62: Ses Tablası
a-Ses Tablası
Ses tablası birbirine simetrik 500 mm. uzunlukta, 200 mm. genişlikte ve 2,5 mm
kalınlıkta hazırlanan iki parçadan oluşur. Ses tablası ağacı altı numara planya yardımı
ile gönyeli bir şekilde boşluk kalmayacak biçimde birbirine alıştırılıp sıcak tutkalla
yapıştırılır. Bu işlemin ardından ses tablası ön ve arka yüzeyi perdah rendesi yardımı ile
istenilen ölçülerde inceltilip sistre ve zımpara makinesi ile yüzey düzleştirilir. Kapak
inceltme işlemi sırasında komparatörle kalınlıklar ölçülüp kontrol edilmelidir. Aksi
taktirde istenilen ölçülerin dışına çıkılarak zayıf ve mukavemetsiz bölgeler oluşur.Ses
tablası ölçüleri ağacın sertliğine ve yumuşaklığına göre ayarlanır. Sap dibi kısmında 1.8
mm eşik yeri kısmında 1.5 mm’nin altına düşürülmemelidir. Hazırlanan ses tahtası ses
kutusu ön formuna eksen çizgileri üst üste gelecek şekilde yerleştirilip çizildikten sonra,
çizgi dışından 2 mm. pay kalacak şekilde bıçak yardımı ile fazlalıklar kesilerek ses
deliklerinin açılması işlemine hazır hale gelir.
41
Resim 63: Ses Tablası Kalınlık Kontrolü
b-Ses Delikleri Ve Rozaları
Ses delikleri ses kutusunda güçlenen ve çoğalan sesin dışarı çıkmasına yarayan
bölümdür. Bunun dışında rozaları ve kafes süslemeleriyle görüntü zenginliği yaratır.
Resim 64: Ses Delikleri ve Rozalar
Büyük ses deliği merkezi sap dibi eşik yerinin tam ortasına gelecek şekilde
işaretlenir. Küçük ses delikleri büyük ses deliği merkezinden 85 mm. eşik yerine doğru
eksene dik olacak şekilde 85 mm. sağına ve soluna simetrik olarak merkezlendikten
sonra işaretlenip özel olarak hazırlanan roza ve ses deliği açma aparatıyla, roza ile ses
deliği kanalları açılır.
42
Resim 65: Roza Kanalları
Rozalar roza iç çapları ölçüsünde 10mm. daha geniş ölçülerde hazırlanmış
silindirler üzerine, roza kanalları genişliğinde farklı renkte kaplamaları üst üste getirip
silindir etrafına sıcak tutkal veya beyaz tutkalla yapıştırılarak hazırlanır. Daha sonra 2
mm. kalınlıkta kesilir. Hazırlanan rozalar kanal çapına uygun bir biçimde uçlarından
verev olarak kesilerek alıştırılır. Daha sonra sıcak tutkal ile yapıştırılır. Tutkal
kuruduktan sonra ses tablası yüzeyi ile bir olacak şekilde tesviye edilir.
Resim 66: Rozalar ve Yapıştırılması
43
c-Balkonlar ve Ses Tablasının Montajı
Balkonlar ses tablasını güçlendirip, direnç veren çıtalardır. Ses tablasında
kullanılan ağaçtan kesilerek hazırlanırlar. Balkon ölçüleri ses tablası arka yüzüne eksen
çizgisine dik olacak şekilde çizilir.41 Belirlenen uzunluk ölçülerinde 6 mm. kalınlık, 20
mm genişlikte yıl halkaları yapışacak yüzeye dik gelecek şekilde ayarlanıp kesilir.
Hazırlanan çıtalar gönyeli bir biçimde düz veya kenarlara doğru eğmeçli olarak
hazırlanıp sıcak tutkal yardımıyla yapıştırılır. Daha sonra yükseklikleri ve kenar
şekilleri verilerek ses kutusuna montaja geçilir.Balkon yerleri, ölçüleri ve şekilleri
yapımcılar arasında farklılıklar gösterebilir.
Resim 67: Ses Tablası Balkonları
41
Bkz: Ek s.88.
44
Ses tablasının ses kutusuna montajına, ses kutusu ekseni ile tabla eksenini
çakışacak şekilde ayarlayıp, balkonlar üzerine form çizgileri işaretlenerek başlanır.
Daha sonra
son dilim kalınlıkları balkon çıtaları üzerine işaretlenmiş olan
form
çizgilerine paralel olarak içe doğru işaretlenip, balkon uç kısımları alıştırma testeresi
yardımıyla kapağa zarar vermeden kesilir.Fazlalıklar bıçak yardımıyla atılır.
Resim 68: Ses Tablasının Ses Kutusuna Alıştırılması
45
Daha sonra ses tablası eksen çizgisi referansında ses kutusuna yerleştirilerek
kontrol işlemi yapılır. Hazırlanan kapak ses kutusu son dilimleri üzerinde içe doğru
eğmeçli bir şekilde yapılan tesviye sonrasında, sıcak tutkal ile kağıt bant kullanarak
yapıştırılır. Tutkal kuruduktan sonra kenar fazlalıkları ses kutusu son dilimleriyle bir
olacak şekilde alınarak kenar filatolarına hazır hale getirilir.
Resim 69: Ses Tablasının Montajı
c-Mihrap ve Klavye
Mihrap sap dibi kısmına görüntü zenginliği yaratmak ve parmak baskısı sonucu
ses tablasının kirlenmesini önlemek için yapılan parçadır. Mihrap ve klavye sert
ağaçlardan yapılır. Örnek olarak abanoz ve pelesenk ağacı verilebilir.Tercih edilen ağaç
ses tablası sap dibi kalınlığında kesilir. Hazırlanmış ağaca mihrap şablonu ile şekli
çizilerek kıl testere yardımı ile kesilir. Daha sonra mihrap sap dibi üzerine eksene
46
simetrik olacak şekilde bıçak yardımı ile çizilip, fazlalık oyulduktan sonra sıcak tutkal
ile yapıştırılır.
Resim 70: Mihrab Alıştırılması ve Yapıştırılması
Klavye sap üzerine parmak baskısı olan yüzeye yapılan parçadır. Sapın açısına
uygun bir şekilde sap genişliklerinde konik olarak kesilerek oluşturulur. Hazırlanan
klavye sap üzerine bant işkence yardımı ile sıcak tutkal kullanılarak yapıştırılır.
Resim 71: Klavyenin yapıştırılması
47
Bilezik, sap dibi arka yüzünün birleşme yerini güzelleştirmek ve kapatmak
amacı ile yapılır. Ses kutusu ağacından 2,5mm. genişlik 1mm. kalınlıkta kesilir, ütü
yardımıyla sap dış formunda kıvrılır ve sıcak tutkalla yapıştırılır.
Resim 72: Bilezik
e-Kenar Filatoları
Kenar filatoları ses tablası kenarlarına sağlamlık ve görüntü güzelliği yaratmak
amacı ile yapılır. Genellikle klavye ve mihrap yapımında tercih edilen ağaçlardan
hazırlanır. 4mm. genişlik 1mm. kalınlık ölçüsünde ses kutusu kenarları freze yardımıyla
açılır. Daha sonra kenar ölçülerine uygun şekilde çıtalar hazırlanıp sıcak tutkal ve kağıt
bant yardımı ile yapıştırılır.
Resim 73: Kenar Filatolarının Yapıştırılması
48
Yapıştırma
sırasında
ses
tablasına
sızan
tutkallar
nemli
bir
bezle
temizlenmelidir. Aksi taktirde kuruyan tutkallar temizlenirken kenar kalınlıkları
istenilen ölçünün altına düşer yapıştırma işleminin ardından fazlalıklar sistre yardımıyla
tesviye edilerek kenar köşelerinde keskin hat kalmayacak şekilde yuvarlanır.
f-Eşik
Eşik tellerin takıldığı ve tellerde oluşan titreşimin ses tablasına iletildiği
parçadır.
Resim 74: Eşik
Eşik yapımında genellikle Akçaağaç kullanılır. Yapılmak istenilen eşik
formunda Akçaağaç ölçülendirilip kesilir. Daha önceden oluşturulan eşik şablonu ile
form, kağıt üzerine çizilir ve hazırlanan ağaca yapıştırılır. Daha sonra kıl testere ile çizgi
üzerinde kesilip saatçi eğeleri yardımıyla tesviye edilerek yuvarlanır. Bu işlemlerin
ardından tel delik yerleri eşik alt kısmından 6mm. yükseklikte çizimlerde belirtilen
ölçülerde kumpas yardımıyla eşiğe taşınarak işaretlenir. Çiftli teller 1mm. lik, en kalın
telin geçeceği delik 1,5 mm. lik matkap ucuyla dikey delik makinesinde delinir.
Hazırlanan eşik siyah renge boyanıp, verniklendikten sonra eşik yerine sıcak
tutkal ile yapıştırılır.
49
Resim 75: Eşik Montajı
g-Kafesler
Kafesler ses delikleri içine görüntü zenginliği yaratmak için yapılan
süslemelerdir.
Ağaç, sedef, bağ, fil dişi ve kemik gibi malzemelerden yapılır. Hazırlanmış
kafes motif fotokopileri, tercih edilen malzeme üzerine yapıştırılır. Motif içinden
çıkarılacak parçalar üzerine teğet birer delik delinir Daha sonra
kıl testeresi bu
deliklerden geçirilip kıl testeresi kolu gerildikten sonra dikey kesme ile çizgi üzerinden
kesilir. Kafeslerin kesilmesi işlemine motif merkezinden başlanır. Kesilen kafesler ince
zımpara yardımıyla temizlenip ses deliklerinin iç kısmına yapıştırılır.
50
Resim 76: Kafes Montajı
h-Mızraplık
Mızraplık Ud’un çalımı esnasında, mızrap vuruşlarının ses tablasına zarar
vermesini engellemek amacıyla yapılır. Kaplama ve bağ gibi malzemelerden, göze hoş
gelecek şekilde simetrik veya asimetrik olarak 0,5 mm kalınlık ölçüsünde hazırlanıp, ses
delikleri ve eşik arasına yapıştırılır.
Resim 77: Mızraplık
51
G-Klavye Tesviyesi
Klavye tesviyesi tellerin klavyeye olan yüksekliğinin ayarlanması işlemidir. Sap
dibinde klavye ile teller arasında 2,5 mm boşluk kalacak şekilde sapın esneme payı da
göz önünde bulundurularak burguluk kısmından mengeneye bağlanıp perdah rendesi
yardımı ile sap dibinden başlayıp baş eşik yönüne doğru tesviye yapılır. bu işlemin
ardından hassas mastar kontrolünde sırasıyla 180-220-400 kum zımparaya kadar takoz
yardımıyla tesviye edilerek yüzey düzlenir.
Klavye tesviyesinde önemli olan nokta tellerin klavyeye olan yüksekliğinin iyi
ayarlamaktır. Teller çok yakın olursa klavyeye çarpma yapar, yüksek olursa icracıya
rahatsızlık verir. İdeal olan, cızlama yapmayacak şekilde 2,5-3 mm. yükseklik
bırakmaktır. Tesviye işleminin ardından Ud cilaya hazırlanır.
H-Cilaya Hazırlama ve Cila
Son şekli verilmiş ses tablası ve klavye üst yüzeyi, cilalama ve üst yüzey
işlemleri sırasında kirlenmemesi için Ud ön görünüşü şeklinde hazırlanmış kartonla
kenarlarından bantlanarak kapatılır. Daha sonra cilalanacak yüzey sistre ve sırasıyla 220
kum ile 400 kum zımpara yardımıyla pürüzsüz ve temiz bir yüzey elde edilene kadar
zımparalanır. Bu işlemlerin ardından yüzey nemlendirilir. Bu sayede yapım esnasında
oluşan ezikler şişer, kurutulan yüzey 600 kum zımpara ile zımparalanarak cilaya
hazırlanır.
a-Cila
Cila çalgının dış yüzeyine sürülen, çalgıyı dış etkenlerden korumaya yarayan,
aynı zamanda çalgıya parlaklık kazandırarak güzel görünmesini sağlayan katmandır.
52
Cila işlemi iki aşamalıdır. Birinci aşama ağacın gözeneklerinin doldurulmasıdır. İkinci
aşama ise, parlaklığın sağlandığı son kat ciladır.
b. Selülozik Dolgu Verniği
Dolgu veya astar vernik adı ile piyasaya sürülür. Dolgu verniği, ağacın gözenek,
göze zarı ve gözenekler arası boşluklarını doldurur. Mat ve parlak vernik sıvısı için
sağlam, düzgün bir temel oluşturur. Vernik sıvısının ağaç tarafından gereksiz
emilmesini önler. İyi sonuç alınabilmesi için ağaca sürülen dolgu verniğinin kalınlığı,
işlemin sonunda oluşan filmin bütün kalınlığının ¼’ünü geçmemelidir. Kalın dolgu
verniği, vernik filminin kalitesini düşürür. Fazlası, ağacın renginde değişiklikler de
yapabilir. Dolgu verniği ile gözenekleri dolan ağaç, yeteri kadar verniklenmiş kanısını
verebilir. Ancak bu görüntü yanıltıcıdır. Dolgu verniğinin oluşturduğu katmanın suya,
neme ve özellikle çizilmeye dayanımı çok zayıftır. Selülozik dolgu verniklerinde
ortalama kuruma zamanı 20oC.de 10-15 dakikadır. Zımparalanacak sertliğe erişmesi
için 30-60 dakika kurutulması gerekir. Selülozik vernikler, hemen bütün tekniklerle
yüzeye sürülebilir. Bunları şöyle sıralayabiliriz: Cila topu, fırça, püskürtme tabancası.
Püskürtme tabancası ile çalışırken gerekli basınç 2-3 atmosferdir. Tabanca uç açıklığı
1.5-1.8 mm. olmalıdır.
Resim 78: Cila Uygulaması
53
Resim 79: Cila Uygulaması
c. Selülozik Saydam Vernik
Saydam ve parlak katman veren selülozik vernikler, değişik özelliklerde
üretilerek piyasaya sürülür. Örneğin bir türü dolgu verniklerini andırır. Nitroselüloz,
alkid reçine, yumuşatıcılar ve yüksek oranda çinko bileşiği katılarak hazırlanırlar. İri
gözenekli ağaçları bir veya iki defada dolduran türleri vardır. Selülozik verniklerin ağaç
işlerinde en çok kullanılanı, eritici sıvı ve topla düzeltileni veya diskle parlatılan
türüdür. Orta uzunlukta molekül bağlı Nitroselülozdan üretilir.
Parlak katman veren selülozik verniklere yüzde otuz –kırk oranında alkid yapay
reçinesi katılır. Reçine katımı yüzünden kombine vernik adı verilen bu verniklere yüzde
yirmi oranında yumuşatıcı ilave edilir. Yumuşatıcı gereçler vernik filmini esnekleştirir
ve esnek kalmasını sağlar. Filimde çatlama olmaz.
Selülozik parlak vernikler, gözenekleri doldurulmuş işlerde kullanılır. Vernik
filimi parlatılabilir veya matlaştırılabilir. Selülozik parlak vernik püskürtme tabancası
ve fırça ile uygulanabilir.Püskürtme tabancası ile çalışılırken gerekli basınç 2-3
atmosferdir. Tabanca uç açıklığı 1.5-1.8 mm. olmalıdır. Kullanışı diğer verniklere göre
daha kolaydır. Küçük ve orta ölçekli atölyelerde rahatlıkla kullanılabilir.
54
Selülozik parlak vernik aşındırma yolu ile parlatılır. Yüzeyin özenle
zımparalanmış ve üzerindeki girinti ve çıkıntıların düzeltilmiş olması, parlatma işlemini
doğrudan etkiler. Zımparalanan iş sert kauçuk plakalı döner diskle ve parlatma pastası
ile yapılır.
Resim 80: Son Kat Cila
J. Ud’un Tellenmesi ve Akordu
Tellenme işlemine baş eşikten başlanır. Baş eşik, klavye yüksekliğinden 0.5 mm.
fazla olacak şekilde yerine alıştırılıp yuvarlanır. Daha sonra tel genişlikleri ön görünüş
çiziminde belirtildiği şekilde baş eşik üzerine işaretlenip yuvarlak saatçi eğesi yardımı
ile açkısı yapılır. Bu işlemlerin ardından burgular, burgutraş yardımı ile hazırlanıp
burgu deliklerine rayba ile alıştırılır. Monte edilmiş burgulara tel delikleri biz yardımı
ile işaretlenip, çiftli teller 1 mm’lik en kalın tel burgusu 1.5 mm’lik matkap ucu ile
delinir.
55
Baş eşik ve burguların montajından sonra teller sırası ile alt eşik ve burgulara
takılır.
Resim 81: Burguların Montajı ve Tellenmesi
56
Ud’un üzerinde beşi çift biride tek olmak üzere on bir tel kullanılır. Çift tellerin
aynı sesi verecek şekilde akordlanması gerekir. Tellerin adları inceden kalına doğru sol,
re, la, mi, si, fa diyezdir. Geleneksel Türk Müziği ses sistemindeki adlarının uluslar
arası
Müzikteki karşılığının farklı olması nedeniyle tel isimlerinin uluslar arası
müzikteki karşılıkları inceden kalına doğru re, la, mi, si, fa diyez ve do diyez
olmaktadır.
57
III. BÖLÜM
UD SÜSLEMECİLİĞİ
Çalgı süslemeciliği çalgının görüntüsünü zenginleştirmek ve değerini arttırmak
amacıyla yapılır. Süslemecilik uygulamaları, çalgının sesini ve direncini olumsuz yönde
etkilemeyecek kısımlara uygulanmalıdır. Ud süslemeciliğinde uygulama alanları ses
kutusu, klavye, mızraplık, ses deliği kafesleri ve eşiktir. Süslemecilikte tasarlanan motif
kompozisyonu, kullanılan malzemeler ve işçilik çalgının değerini ve görüntü güzelliğini
etkileyen unsurlardır. Kullanılan malzemeler sedef, fildişi, bağa, kemik, ağaç ve çeşitli
ağaç kaplamalardır. Türk çalgı süslemeciliğinde motif desenleri genellikle bitkisel,
hayvansal, geometrik figürler kullanılarak oluşturulur. Uygulama teknikleri kakma ve
kakma çeşitlemeleri (geçme ve keserek oyma) yöntemleridir.
Fildişi, sedef, bağa, kemik, ağaç ve çeşitli kaplamalardan kıl testeresi ile kesilen
desen ve şekilleri, masif ağaç üzerinde kesilen parçalara uygun bir şekilde açılan
yuvalarına gömmek suretiyle elde edilen kompozisyona kakma denilir.
Bu yöntem Ud’da genellikle klavye ve
ses kutusu için uygulanır. Kakma
işleminin ilk aşaması, uygulanacak kısmın formuna uygun motif ve desenlerin
çizimlerini oluşturmak ve malzeme türlerini seçmektir. Kakma işleminde tercih edilen
malzeme 2-2.5 mm kalınlığında ince levhalar şeklinde hazırlanır. Bu levhalar işlemenin
hangi parçasını oluşturacaksa, o bölümün çizimleri parçalar üzerine yapıştırılır. Daha
sonra kenar çizgileri üzerinden teğet ve dik olarak kıl testere ile kesilir. Kesilen parçalar
hatalı yerleri varsa ince eğeler ile düzeltilir. Daha sonra elde edilen parçalar,
kompozisyona uygun şekilde, alıştırma işleminin yapılacağı masif ağaç üzerine konulur.
Sivri uçlu bir bız ile parçaların sınırları ağaç üzerine çizilir veya hazırlanmış motif
kompozisyon çiziminin kopyası alıştırma yapılacak ağaç üzerine yapıştırılır. Daha sonra
parçaların gireceği yerin sınırları sivri ve keskin uçlu bıçak yardımı ile kesilerek
derinleştirildikten sonra motif parçaları kalınlıkları kadar oyma kalemleri ve bıçak
yardımı ile oyularak boşaltılır. Motif yuvaları oyulduktan sonra parçaların yerine girip
58
girmeyeceği kontrol edilir. Bu işlemin ardından, oluşturulan motif oyuklarının içi ve
kenarları tutkallanır ve parçalar yerine yapıştırılır. Tutkal kuruduktan sonra yüzey
tesviyesi ile işlem tamamlanır42.
Kakma tekniği diğer bir çeşitlemesi olan keserek oyma yöntemi ile Ud’da ses
deliği kafesleri ve eşik yapılır. Ses deliği kafeslerinin oluşturulmasına, kafes
motiflerinin ses deliği çapına uygun bir şekilde çizilmesi ve uygulamanın yapılacağı
malzemenin hazırlanması ile başlanır. Tercih edilen malzeme, 2.5 mm. kalınlıkta ses
deliği ölçülerinde hazırlandıktan sonra, kafes motifi parça üzerine yapıştırılır. Daha
sonra motif üzerinden çıkarılacak parçalara 1 mm’lik matkap ucu ile delik açılır. Kıl
testeresi, bu deliklerden geçirilip, kolu gerilerek çizgilere teğet ve dik olarak kesme
işlemi yapılır. Kafes kesim işlemi, motif merkezinden başlanıp dışa doğru yapılır.
Hazırlanan kafes daha sonra ince zımparalar ile tesviye edilerek parlatılır.
Geçme yöntemi iki farklı malzemenin söztemsili sedef ve bağanın üst üste
getirilip kıl testeresi ile kesilmesiyle oluşan parçaların yer değiştirilmesi sonucu elde
edilen kompozisyona denilir.
Bu yöntemle genellikle Ud’da mızraplık ve ayna üzerine işlemeler yapılır.
Geçme yönteminde ilk aşama uygulanacak motifin dış ölçülerinde kullanılacak yerin
kalınlığına göre farklı malzemelerin hazırlanmasıdır. Hazırlanan malzemeler üst üste
geçici yapıştırmayla birbirine tutkallanır. Daha sonra uygulanacak motif fotokopisi
yapıştırılarak, kesilecek motif çizgisi üzerine 0.7 mm’lik delik açılır. Açılan delikten kıl
testeresi geçirilerek motif kenar çizgisine teğet ve dik olarak kesilir. Kesilen parçalar
geçici yapıştırmalarından ayrılıp, birbirleri ile yerleri değiştirilerek motif kompozisyonu
tamamlanır. Bu yöntemle birden fazla kompozisyon elde edilir. Geçme yönteminde
malzeme olarak ağaç kaplama tercih edilirse, kaplamalar 2 mm’lik ağaç levhalar arasına
sıkılarak kesme işlemi yapılır.
42
İrfan ZORLU; Ağaçişleri Konstrüksiyon Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1997, s. 120-123.
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
SONUÇ
71
Devlet Türk Müziği Konservatuarları bünyesinde yer alan çalgı yapım
bölümlerinin kuruluş amaçlarından birisi, Geleneksel Türk Müziği çalgılarının yapımı
ve geliştirilmesi üzerine araştırmalar yürütmektir. Ud yapımı ve süslemeciliği konulu
çalışmamı bu noktadan hareketle oluşturmaya çalıştım. Gerçekleştirdiğim bu çalışma
Ege Üniversitesi Devlet Türk Müziği Konservatuarı Çalgı Yapım Bölümünde Lisans 12-3 ve 4 sınıfları müfredatında kullanılabilecek şekilde tasarlanmıştır. Bu çalışmada yer
alan Ud projeleri 1/1 ölçekli çizilerek, yapım aşamaları fotoğraf destekli olarak
anlatılmış ve anlaşılabilirlik özelliği kazanması göz önünde bulundurulmuştur. Bu
çalışmada yer alan verilerin uygulanması durumunda Ud yapımının sistemli bir şekilde
gerçekleşeceği düşüncesindeyim. Teknik çizimin uluslararası bir dil olması nedeniyle
bu çalışma uluslararası yapımcıların da kullanabileceği işlerlikle hazırlanmıştır. Bundan
sonraki çalışmalar yine benzer doğrultuda gerçekleştirilerek başka çalgılar için de
uygulanabilir.
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
RESİM DİZİNİ
Resim
Sayfa
Resim 01: Şerit Testere............................................................................................ 02
Resim 02: Hava Kompresörü...................................................................................03
Resim 03: Planya ve Daire Testere.......................................................................... 03
Resim 04: Disk Zımpara.......................................................................................... 04
Resim 05: El Freze Makinesi................................................................................... 05
Resim 06: Titreşimli Zımpara Makinesi.................................................................. 05
Resim 07: Dikey Delik Makinesi............................................................................ 06
Resim 08: Kumpas................................................................................................... 07
Resim 09: Metreler.................................................................................................. 07
Resim 10: Komparatör............................................................................................. 08
Resim 11: Gönye..................................................................................................... 08
Resim 12: Kontrol ve Tesfiye Mastarı.....................................................................09
Resim 13: Çekme Testere........................................................................................ 09
Resim 14: Alıştırma Testeresi................................................................................. 10
Resim 15: Kıl Testere .............................................................................................. 11
Resim 16: Planya..................................................................................................... 11
Resim 17: Avuç İçi Rende....................................................................................... 12
Resim 18: Pastıran Kol............................................................................................ 12
Resim 19: Rayba...................................................................................................... 13
Resim 20: Burgu traş............................................................................................... 13
Resim 21: Düz Kalemler......................................................................................... 14
Resim 22: Oluklu Kalemler..................................................................................... 15
Resim 23: Bıçaklar.................................................................................................. 15
Resim 24: Sistireler..................................................................................................16
Resim 25: Zımpara Takozları.................................................................................. 17
Resim 26: Masat...................................................................................................... 17
Resim 27: Eğe ve Törpüler...................................................................................... 18
Resim 28: Helisel Matkaplar................................................................................... 19
89
Resim 29: Çizecek ve Bız........................................................................................ 19
Resim 30: Roza ve Ses Deliği Açma Matkabı.........................................................20
Resim 31: Forstner Matkabı.................................................................................... 20
Resim 32: Tıkaç Matkabı.........................................................................................21
Resim 33: Tutkal Tavası ve Fırçası......................................................................... 22
Resim 34: Mengene................................................................................................. 22
Resim 35: İşkenceler................................................................................................23
Resim 36: Havya......................................................................................................23
Resim 37: Fırın........................................................................................................ 24
Resim 38: Ütü.......................................................................................................... 24
Resim 39: Ses Kutusu Kalıbı................................................................................... 26
Resim 40: Ses Kutusu.............................................................................................. 27
Resim 41: Ses Kutusu Ön ve Arka Takozu............................................................. 28
Resim 42: Ses Kutusu Dilim Ağaçlarının Kesilmesi............................................... 28
Resim 43: Ses Kutusu Dilimlerinin Kıvrılması....................................................... 29
Resim 44: Ses Kutusu İlk Diliminin Alıştırılması ve Yapıştırılması...................... 30
Resim 45: Ses Kutusu İkinci ve Üçüncü Dilimleri.................................................. 30
Resim 46: Tamamlanmış Ses Kutusu...................................................................... 31
Resim 47: Ses Kutusu İç Görünüşü......................................................................... 31
Resim 48: Ses Kutusu Dış Görünüşü ...................................................................... 32
Resim 49: Ses Kutusu Arka Görünüşü.................................................................... 32
Resim 50: Sap Üst ve Arka Görünüşü..................................................................... 33
Resim 51: Sapa Dilim Alıştırılması ve Yapıştırılması............................................ 34
Resim 52: Kırlangıç Geçki Görünüşü......................................................................35
Resim 53: Kırlangıç Geçki Yuvasının Açılması..................................................... 35
Resim 54: Sap Alıştırılması ve Açı Kontrolü.......................................................... 36
Resim 55: Sap Yapıştırılması.................................................................................. 36
Resim 56: Ön Takoz İç Görünüşü........................................................................... 37
Resim 57: Burguluk................................................................................................. 37
Resim 58: Burguluk Arka Kapağının Yapıştırılması...............................................39
Resim 59: Burguluk Kenar Çıtaları......................................................................... 39
90
Resim 60: Burguluk Parçaları ve Aşamaları........................................................... 40
Resim 61: Burguluk Montajı................................................................................... 40
Resim 62: Ses Tablası.............................................................................................. 41
Resim 63: Ses Tablası Kalınlık Kontrolü................................................................ 42
Resim 64: Ses Delikleri ve Rozaları........................................................................ 42
Resim 65: Roza Kanalları........................................................................................ 43
Resim 66: Rozalar ve Yapıştırılması ...................................................................... 43
Resim 67: Ses Tablası Balkonları............................................................................ 44
Resim 68: Ses Tablasının Ses Kutusuna Alıştırılması............................................. 45
Resim 69: Ses Tablasının Montajı........................................................................... 46
Resim 70: Mihrab Alıştırılması ve Yapıştırılması................................................... 47
Resim 71: Klavye Yapıştırılması............................................................................. 47
Resim 72: Bilezik.................................................................................................... 48
Resim 73: Kenar Filatolarının Yapıştırılması.......................................................... 48
Resim 74: Eşik......................................................................................................... 49
Resim 75: Eşik Montajı........................................................................................... 50
Resim 76: Kafes Montajı......................................................................................... 51
Resim 77: Mızraplık................................................................................................ 51
Resim 78: Cila Uygulaması..................................................................................... 53
Resim 79: Cila Uygulaması..................................................................................... 54
Resim 80: Son Kat Cila........................................................................................... 55
Resim 81: Burguların Montajı ve Udun Tellenmesi ............................................... 56
91
MOTİF DİZİNİ
Şekil
Sayfa
Şekil 1: Kafes Motifi............................................................................................. 60
Şekil 2: Kafes Motifi............................................................................................. 61
Şekil 3: Klavye Motifi........................................................................................... 62
Şekil 4: Klavye Motifi........................................................................................... 63
Şekil 5: Klavye Motifi........................................................................................... 64
Şekil 6: Klavye Motifi........................................................................................... 65
Şekil 7: Mızraplık Motifi....................................................................................... 66
Şekil 8: Mızraplık Motifi....................................................................................... 67
Şekil 9: Mızraplık Motifi....................................................................................... 68
Şekil 10: Aynalık Motifi.......................................................................................... 69
Şekil 11: Aynalık Motifi.......................................................................................... 69
Şekil 12: Aynalık Motifi.......................................................................................... 70
Şekil 13: Aynalık Motifi.......................................................................................... 70
Şekil 14: Aynalık Motifi.......................................................................................... 71
92
KAYNAKÇA
AFYONLU, A. Safa: Ağaç İşleri Takım ve Makine Bilgisi, Milli Eğitim
Basımevi, İstanbul, 1997.
ŞANIVAR, Nazım: Ağaç İşleri Üst Yüzey İşlemleri, Milli Eğitim Basımevi,
İstanbul, 1997.
ŞANIVAR, Nazım- ZORLU İrfan: Ağaç İşleri Gereç Bilgisi, Milli Eğitim
Basımevi, İstanbul, 1980.
ZORLU, İrfan: Ağaç İşleri Konstrüksiyon Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi,
İstanbul, 1997.
93
ÖZGEÇMİŞ
Ejder Pamukçu, 24. 01. 1972 yılında Diyarbakır’da doğdu. İlk ve orta
öğrenimini İzmir’de tamamladı. Lise öğrenimini İzmir Atatürk Endüstri Meslek Lisesi
Metal İşleri bölümünde tamamladı. 1990 yılında Ege Üniversitesi Devlet Türk Musıkısi
Konservatuarı Çalgı Yapım bölümünü kazandı. Bu bölümde yaylı çalgılar ana sanat
dalında eğitimini tamamladı. Çalgı yapım bölümünden 1995 yılında mezun oldu. 1995
yılında Çalgı Yapım bölümünde Öğretim Görevlisi olarak göreve başladı.
1996 yılında Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel Bilimler Ana Bilim Dalında
Yüksek Lisans kazandı. Çeşitli nedenlerden dolayı eğitimine bir süre ara verdikten
sonra, 2000 yılında eğitime tekrar başladı.
Halen Çalgı Yapım Bölümünde Öğretim Görevlisi olarak çalışmaktadır.
94
Download