etkili iletişim teknikleri

ETKİLİ İLETİŞİM
TEKNİKLERİ
İLT104U
KISA ÖZET
DİKKAT…Burada ilk 4 sayfa gösterilmektedir.
Özetin tamamı için sipariş veriniz…
www.kolayaof.com
1
1. ÜNİTE Etkili İletişim ve Doğru Anlamak
GİRİŞ
İletişim, insanın ana rahmine ilk düştüğü andan itibaren sahip olduğu en temel beceri
olarak değerlendirilmektedir. Bu açıdan bakıldığında ise iletişim, insanın varlık sürdürme biçiminin bir ürünüdür. Ayrıca varlık sürdürme biçiminde meydana gelen her türlü gelişmeden ve
değişikliklerden kolayca etkilenen bir olgudur. Diğer bir deyişle, iletişim insana özgü bir olgudur. Sosyal bir varlık olması sebebiyle, insan, iletişim kurarak diğer insanlarla bir uyum ve işbirliği içinde yaşayabilir.
İLETİŞİM NEDİR?
İletişim hem özel yaşamdaki bir insanın, hem kurumlarda çalışan yöneticinin/personelin hem de kurumların ta kendisinin varlıklarını sürdürme biçimlerinin bir ürünüdür. Ayrıca bu
ürün (iletişim becerisi, iletişim yaklaşımları) hem günlük yaşamda hem de iş yaşamında meydana gelen her türlü gelişmeden ve değişimden kolayca etkilenen bir olgudur. İletişim hem
bireysel bir kişilik olan insanlara, hem de tüzel bir kişilik olan kurumlara özgü bir olgudur. Diğer
bir deyişle, iletişim, hem insanların hem de kurumların günlerini mutlu ve huzurlu geçirebilmeleri için gerekli olan bir beceridir. Özetle iletişim tarafların bilgi/sembol üreterek birbirlerine iletme ve bu iletileri anlama, yorumlama sürecidir. Bu süreçte, iki sistem arasında duygu,
düşünce ve bilgi alışverişi gerçekleşir. Alışveriş sözünden anlaşılacağı gibi, iki taraf da bu süreçte aktif olmalıdır.
İletişim Bir Bütündür
İletişim, kelimeler, ses tonu ve beden dilinden oluşan bir bütündür. Kelimeler “ne” söylediğimizle; ses tonu ve beden dili “nasıl” söylediğimizle ilgilidir. İletişimi yapılandırmada, kelimeler aynı kalmak koşuluyla, kelimeler %10, ses %30 ve beden dili de %60 oranında rol oynar.
Beden Dili
Başarılı iletişimin en temel önceliği olan doğru anlama eylemini etkili bir biçimde gerçekleştirebilmek için karşımızdaki kişinin beden dilinin nasıl okunması gerektiğini, bedenimizin
iletişim kurarken aslında sözlerimizden daha önemli olduğunu ve beden dilimizi nasıl doğru
kullanabileceğimizi bilgili ve becerikli olmamız gerekmektedir. Doğru ve başarılı anlamak için
karşımızdaki kişinin ses tonu ve konuşmasının akıcılığı, beden duruşu, mimikleri ile mesafe ve
bedensel temas önemlidir.
Ses Tonu ve Konuşmanın Akıcılığı
Sesin etkili bir biçimde kullanılması, kişinin kendini ortaya koyuşu ve mesajını iletmesindeki etkinlik açısından büyük önem taşır. Ortama ve mesaja uygun bir ses tonu, akıcı bir
üslup, açık, işitilir ve düzgün cümlelerle yapılan bir konuşma, dinleyende rahatlık uyandıracak
ve söylenenleri etkili kılacaktır.
Mimikler
Kişi, duygu ve düşüncelerini beden diliyle en çok da mimikleriyle dışa vurur. Yüz ifadesi,
verilen mesajla uyum içinde olur ya da alınan mesaja göre şekillenir. Dolayısıyla, verdiğimiz
mesajın alıcı tarafından etkili bir biçimde anlaşılmasında mimiklerimizin etkisi büyüktür.
İLETİŞİMDE ALGININ ROLÜ
Dış dünyanın farkındalığı algıyla başlar. Algı, duyu organlarımızdan beynimize ulaşan
verilerin örgütlenmesi, yorumlanması ve anlamlandırılmasıdır. Başka bir deyişle hem kişinin
referans çerçevesi, hem de iletilerin hedefin alıcı kanallarına uygun olup olmaması algılamanın
temelini oluşturur. Algıyı belirleyen ya da etkileyen en önemli süreçlerden biri de dikkattir.
Algı ve dolayısıyla dikkat becerileri sayesinde dış dünyayı tanımaya başlayan insan, öğrendiklerini kendi iletişim sürecinin içine yerleştirmeye başlar. Kişi kendisinin farklı algılama ve
anlamlandırma süreçlerine uygun şekilde iletişim kurmasını sağlar. Dolayısıyla insan dünyayı
2
ya da karşılaştığı bir durumu nasıl algılıyorsa, kendisini o şekilde ifade eder. Algının Farklılaşmasının nedenleri: *Fizyolojik nedenler: Gözümüzün görebilmesi, kulağımızın duyabilmesi,
beynimizin işleyebilmesi *Özgeçmiş: Deneyimlerimizin, algımızı etkileyecek derecede iz bırakmış olması *Kültürel değerler: Yorumlarımızı etkileyen kültürel bir birikime ve yargılara sahip
olunması *Güncel duygu durumu: Gün içinde yaşamış olduğumuz bir olayın anlık tepkilerimizde ve algılarımızda etkili olması. *Çevresel faktörler: Sosyal bir varlık olan insanın, içinde
bulunulan saptama ve yorumlamayı etkileyen dış çevredeki etmenler.
ETKİN DİNLEME
Anlamak, üç unsurun başarılı bir biçimde bir arada tutulabilmesine bağlıdır. Bunlardan
birincisi, niyet, ikincisi bilgi ve üçüncüsü de gayrettir. Diğer bir deyişle, anlamak, niyet, bilgi ve
gayret gerektirir. Önce karşımızdakini anlama niyeti taşımalı, eğer bir çatışma varsa, bunu çözmek için gereken yöntemleri bilmeli, nihayet bunun için gereken gayreti göstermeliyiz. Etkili
bir anlama süreci için bu üç unsur da tek başına işe yaramaz. Bunları birlikte hayata geçirebilmemiz noktasında ise iyi bir dinleme gerçekleştirmeliyiz.
Çoğu zaman iyi dinleyemiyoruz. Başarılı bir dinleme için vazgeçmek zorunda olduğumuz alışkanlıklarımız var. İyi bir dinleme için düzeltmek zorunda olduğumuz alışkanlıklarımız
aşağıda sıralanmıştır:
*Dinliyor Gibi Görünmek: Dakikada ortalama 150 kelime söyleyebiliriz; buna karşın, ortalama
500 kelime dinleyebiliriz. Bu durum, dinlemekten sıkılmamıza sebep olur. Sonuçta da büyük
ihtimalle başka şeyler düşünür, hayal kurmaya başlarız. Bu tür bir alışkanlığımız bizim iyi bir
dinleyici olmamızı olumsuz bir biçimde etkiler.
*Seçmek: İyi bir dinleyici olmak için anlatılanları kaçırmadan genelini dinlemek gerekir. Ama
sadece kendimizi ilgilendiren kısımları dinleriz. Çünkü doğamız gereği insanoğlu en çok kendisiyle ilgilidir. Bu da başarılı bir dinlemeyi olumsuz biçimde etkiler.
*Prova Yapmak: Karşımızdaki kişi konuşurken, onu kesintisiz bir biçimde dinlemek yerine, konuşması bittiğinde ona verebileceğimiz cevabımızı düşünürüz. Karşımızdakinin söylediğine cevap ararken de dinlemeyi unuturuz. Aradığımız cevap, genellikle kendi bakış açımızı yansıtan
bir tavsiye ya da ne kadar bilgili olduğumuzu gösteren bir kanıt içerir. Bu tür bir yaklaşım, etkili
bir dinlemeye zarar verir.
*Akıl Okumak: Karşımızdaki kişi konuşurken, onu yüreğimizi açarak dinlemek yerine, daha ilk
kelimeden, cümlenin devamının nasıl geleceğini kestirmeye çalışırız. Genellikle bunu başardığımızı düşünür, düşündüklerimizde haklı olduğumuzu düşünür, karşımızdaki kişiyi dinlemeye
değer bulmayız. Dolayısıyla bize anlatılanların bir kısmını kaçırırız.
*Karşılaştırmak: Söylenenleri kendi başımıza gelen bir olayla ya da başkalarından duyduklarımızla karşılaştırmaya başlarız. Bu biçimde bir dinleme bizi anlamak noktasında başarısızlığa
götürür.
*Şüphelenmek: Konuşmanın başında karşımızdakinin “abarttığına”, “şımarıklık yaptığına” ya
da “doğru söylemediğine” karar veriyoruz. Diğer bir deyişle, önyargıyla yaklaşıyoruz. Bu da etkin bir dinlemenin gerçekleşmesi karşısında büyük bir engel olarak karşımıza çıkıyor
EMPATİ
Empati bugün, psikiyatride ve psikolojide adından sıklıkla söz edilen önemli bir kavramdır. Empati, bir insanın, kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamasıdır. Empati insan ilişkilerinin sürekliliği açısından önemli bir
etmendir. İnsanların karşılarındaki kişi ile empati kurabiliyor olmaları, iletişimin başladığını ve
alıcının, kaynağı algılamaya çalıştığını ve etkili bir dinleme sergilediğinin göstergesidir. Çevremizde birçok insan vardır. Bunların bazıları empatik insanlardır. Bazıları ise empati gösterme
becerisinden yoksun kişilerdir. Hakkında şöyle düşündüğümüz kişiler, empati göstermeyi bilen
3
kişilerdir: *“Keşke onu daha önce tanısaydım” *“Ben derdimi en iyisi gidip ona açayım”
*“Keşke sohbet edecek daha fazla zamanımız olsa”
Empati üç aşamadan oluşur. Bunlar:
*Birinci Aşama: Olayları karşımızdaki gibi algılamaya çalışmak
*İkinci Aşama: Karşımızdakinin duygu ve düşüncelerini doğru olarak anlamak
*Üçüncü Aşama: Kendisini anladığımızı karşımızdakine sözlerimizle, ses tonumuzla ve beden
dilimizle ifade etmek
2. ÜNİTE Etkili İletişim ve Doğru Anlatma
GİRİŞ
Güne başladığımız andan itibaren kendimizle olan iletişimimiz de başlamış olur. Gün
içinde yaşadığımız her şey bir iletişim ağı çerçevesinde gerçekleşir. Kendi kendimize ilettiğimiz
mesajların yanı sıra çevremizde de birçok grupla mesaj alışverişinde bulunuruz. Sabah uyandığımız andan itibaren kendimizle olan iletişimimiz başlar. Ne yiyeceğimize, ne giyeceğimize ve
nereye gideceğimize karar veririz. Okul yaşamında öğretmenlerle ya da arkadaşlarımızla iletişim kurarız. Kendimizi ve dış çevremizi anlama çabası içine gireriz. İş yaşamımızda o günlük
gereken işleri yapar ve bunu yaparken de yine iş arkadaşlarımızla ya da yöneticimizle iletişim
halinde oluruz.
İçinde bulunduğumuz çevre ile başarılı bir iletişim kurmak, iletişimi doğru bir şekilde
gerçekleştirmek de hepimizin isteğidir. Başarılı iletişimin temelini de karşılıklı anlaşabilmek
oluşturur. Karşılıklı anlaşabilmeyi gerçekleştirdiğimiz sürece doğru iletişimi de sağlamış oluruz.
Bunu yaparken de dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Karşılıklı anlaşabilmek için “anlamak” ve “anlatmak” oldukça önemli olan en temel kavramlardır.
BİREYLERARASI İLETİŞİMDE ANLATABİLME
Birey öncelikle kendisi için etkin iletişimi gerçekleştirmelidir. Kendisi için bunu ne kadar
başarırsa çevresi içinde etkinliği sağlamış olur. Kendi düşünce ve davranışlarında etkili iletişim
kurmayı başardığı sürece, çevresini anlamayı kendine ilke edinir ve kendisini de doğru ifadelerle anlatmayı başarır. Bireylerin iletişim becerilerine sahip olmaları aile içi ilişkilerinde, eşiyle
olan ilişkilerinde, öğretmen öğrenci ilişkilerinde, işyerindeki çalışma arkadaşları, astları ve üstleri ile olan ilişkilerinde, sağlıklı ve uzun süreli ilişkilerin geliştirilmesine ve sürdürülmesine olanak sağlar. Anlamlı ilişkileri kuran bireyler, kendilerini daha mutlu hisseder. Kendisini mutlu
hisseden bireylerin verimleri de yüksek olacağından, çevrelerine ve topluma katkıları üst düzeyde olur.
Kişilerarası iletişimde anlatabilmenin önemi büyüktür ve karşılıklı iletişim esnasında etkin düzeyde anlatma ilişkinin boyutunu belirler. Kişi genellikle inançları, değerleri, istekleri,
davranışları, yetenekleri, özellikleri hakkında açıklamalar ya da tanımlamalar yapmaktadır. Bir
anlamda, anlatma kişinin diğer kişilerle kurduğu iletişimden kendi hakkında bilgi edindiği bir
iletişim sürecidir. Anlatma, bir iletişim biçimidir.
KIZGINLIK
Kızgınlık her canlının tehdit karşısında gösterdiği doğal bir tepkidir. Diğer tüm duygular
gibi, kızgınlık da organizmada bazı fizyolojik değişikliklere yol açar; kalbin daha hızlı çarpmasına, kan basıncının yükselmesine, enerji veren hormonların salgılanmasına sebep olur. Kızgınlık, genellikle saldırgan duygu ve davranışlara yol açarak gerektiğinde savaşmamızı ve kendimizi savunmamızı sağlar.
Kızgınlık kavramı da diğer büyün duygular gibi iletişim açısından olumsuz bir etki yaratır. Burada önemli olan duygu kontrolünü doğru bir şekilde sağlamak ve kızgınlığın bir iletişim
engeli olmasının önüne geçmektir. Etkili bir iletişimi sağlayabilmenin en önemli yolu da duygu
4
kontrolüdür. Karşılaştığımız olumsuz olaylar, beklenmedik bir durum, hayal kırıklığı gibi etmenler kızgınlığa sebep olur. Birçok noktada da bireyler kızgınlığı bastırmayı tercih ederler. Kızgınlığı bastırmanın doğru bir davranış olup olmaması da tartışmalı bir konudur.
“BEN” MESAJI, “SEN” MESAJI
Bireylerarası iletişimde kızgınlıkla başa çıkmak doğru ifade ile alakalı bir durumdur. Bizler insan ilişkilerimizde kızdığımızda ya kızgınlığımızı bastırırız ya da dışa vururuz. Öncelikle
şunu ifade etmekte çok büyük bir fayda var ki, o da iletişimde kızgınlığı bastırmak hiç doğru bir
şey değildir. Kızgınlığımızı dışa vurmamız ama bunu da sağlıklı bir biçimde dışa vurmamız gerekmektedir.
Kızgınlığımızı o an doğru ifade edemeyeceğimizi düşünüyorsak, belli bir süre bekleyip
sonra karşımızdaki kişiye ifade etmek olabilecek bir şeydir. Ama kızgınlığı bastırmaktan kastımız bir süreliğine değil, kızgınlığımızın nedenini karşımızdaki kişiye hiç ifade etmemek, hiçbir
zaman konuşmamaktır. Bu anlamda bastırmak hiç iyi bir şey değildir. Çünkü kızgınlığımızı bastırdığımızda bazı psikosomatik problemler yaşamaya başlarız.
Kızınca kızgınlığımızı doğru kişiye, doğru biçimde, doğru düzeyde, doğru zaman ve ortamda ve doğru nedenden dolayı ifade etmeyi başarmamız gerekmektedir. Bu anlamda bize
yardımcı olacak iletişim dili ise “Ben Dili’dir.
OLUMLU İLGİ
Bireylerarası iletişimde başarılı olmak için sadece “Ben Dili” ile konuşmak yeterli değildir. Bunun yanı sıra olumlu ilgi de göstermemiz gerekmektedir. Çünkü karşımızdaki kişi sevilmek ve değer verilmek değil; sevildiğini ve değer verildiğini hissetmek ister. Olumlu ilgili, karşımızdakinin olumlu yönlerini görmek ve bunu onunla paylaşmaktır. Olumlu ilgi göstermek,
hataları eksikleri görmezden gelmek değil, bu hataları ve eksikleri doğrulardan sonra söylemektir. Hataları düzeltmek, eksiklikleri tamamlamak için doğruları yakalamak, konuşmaya
doğruları vurgulayarak başlamak gerekir. Örnek vermek gerekirse, “Ne biçim rapor, bir sürü
eksiklikler ve yanlışlar var, doğru dürüst yap getir şunu” demek yerine “Raporun şurası iyi olmuş, devamı da böyle olsun” demek arasında çok fark vardır.
3. ÜNİTE Sanal İletişim
GİRİŞ
İletişim insanlık tarihi kadar eski bir olgudur. İnsanın varoluşundan günümüze değin
pek çok iletişim türü geliştirilmiştir ve geliştirilmeye de devam etmektedir. Bireylerarası iletişim ile diğer insanlarla etkileşimde bulunuruz, onlardan bir şeyler öğreniriz ve duygularımızı
diğerlerine gösterme fırsatı buluruz. Küçük grup iletişiminde diğer grup üyeleriyle etkileşimde
bulunurken çeşitli sorunları çözeriz, yeni fikirler geliştiririz ve aynı zamanda bilgi ve deneyimlerimizi de paylaşırız. Kültürlerarası iletişim ile yeni kültürler öğrenirken bize yabancı toplum
ya da topluluklardan arkadaşlar ediniriz, onlarla etkileşimde bulunurken birbirimizin yaşam biçimini, kültürünü, hayata bakışını, duygularını ve düşüncelerini öğreniriz. Kitle iletişimi ile
medya adını verdiğimiz kitle iletişim araçlarıyla bilgileniriz, eğleniriz, medya tarafından bazı
konularda ikna da edilmeye çalışılırız! Son yıllarda teknolojinin hızla gelişmesi ve yayılması,
toplumların artık bilgi toplumları olarak adlandırılması ve bilgi toplumunda teknolojik araçların, özellikle de bilgisayarların devreye girmesi ile birlikte iletişim artık sanal iletişim olarak
algılanmaktadır.
İLETİŞİM: TANIMI
Sanal iletişim kavramını tanımlamadan önce genel iletişim kavramına odaklanmamız
gerekmektedir: İletişimi bir ya da birden fazla bireyin katılımı ile gerçekleşen, bir bağlam içerisinde oluşan, bazı etkileri olan ve çevredeki gürültüden az ya da çok etkilenen ve sonucunda
da bazı geribildirim olanakları sunan bir tür eylem olarak açıklayabiliriz.
5
İletişim Bağlamı
İletişim daima bir bağlam içerisinde gerçekleşir. Bazı zamanlarda bu bağlam ince ve zarif bir biçimde kendini gösterebilir; bazı durumlarda arka planda çalan bir müzik parçası gibi
olabilir. Bazen de bu bağlam daha net ve sert bir biçimde de olabilir. İletişim bağlamını daha
iyi anlayabilmek için bağlamın üç boyutunu incelemek gerekmektedir. İletişim bağlamının üç
boyutu; fiziksel, sosyo-psikolojik ve zamansal boyut olarak sınıflandırılır. Elle tutulur ya da
maddi ortam ve çevrelerde gerçekleşen iletişimde fiziksel boyut ön plandadır. İletişim bağlamının sosyo-psikolojik boyutu bireyler arasındaki sosyal statü farklarını, oyunlardaki rolleri,
toplumlardaki töre ve gelenekleri, bazı durumlardaki arkadaşlık ilişkilerini, kurallı ya da kurallı
olmayan durumları, yine bazı durumlardaki ciddiyeti ya da şakaları kapsamaktadır. İletişim
bağlamının zamansal boyut’u iletişimin gerçekleştiği günün ve tarihin zamanı olarak açıklanabilir.
Kodlama ve Kod Açma
İletişim çalışmalarında konuşma ve anlama, ya da yazma ve yazılanları okuyarak anlama
süreci kodlama ve kod çözme işlemleri olarak tanımlanmaktadır. Konuşma ve yazma diğer bir
deyişle iletişimde ileti üretme süreci, iletişim çalışmalarında, iletiyi kodlama olarak tanımlanmaktadır. Kodlanmış iletileri diğer bir deyişle ses ya da yazı biçimine dönüştürülmüş iletilerin
kodlarını çözme işlemine de iletinin kodunu çözmek veya kod açma denir. Bu nedenle konuşmacılara ya da yazarlara kodlayıcı, dinleyici ya da okuyuculara da kod açıcılar ismi verilir. İletişimde kaynak ve alıcılar aslında kodlayıcı ve kod çözücülerdir. Bir iletişim ortamında, karşılıklı
konuşmada, bir diğeri ile iletişimde bulunan bir birey hem kodlayıcı hem de kod açıcıdır.
İletiler ve Kanallar
İletişim sürecinde gönderilen ve alınan (kodlanan ve kodları çözülen) iletiler pek çok
farklı biçimde olabilir. İletilerin gönderme ve alma işlemleri birden fazla duyu organımızın yardımıyla gerçekleştirilebilir. Genel olarak yazılı-sözlü (sözel iletişim) olarak gönderilen ve alınan
iletiler çok değişik biçimlerde de olabilir. Sözlü iletişimin yanı sıra, sözsüz iletişim de gündelik
yaşamımızda önemli bir yer tutar. Sözel veya sözel olmayan ve isteyerek ya da istemeyerek,
kasıtlı veya kasıtsız gönderilen (kodlanan) iletilerimiz bizim iletişimimizi oluşturur.
Gönderilen ve alınan iletilerin iletildiği kanalları iletişim ortamları olarak tanımlıyoruz.
Gerçekte iletişim çok seyrek olarak tek bir kanaldan oluşmaktadır. Genelde bir, iki, üç ve hatta
dört kanaldan anlık olarak (eş zamanlı) iletişim gerçekleşmektedir. Bu nedenle, örneğin, yüz
yüze gerçekleşen iletişimde hem konuşur hem dinleriz (ses kanalı), aynı zamanda jest ve mimiklerimizi de kullanırız (görsel kanal), bunlara ek olarak koku da duyarız (kimyasal-koku kanalı), çoğunlukla da birbirimize dokunuruz bazen de tat almak için dilimizi kullanırız (deri-dokunma ve tat alma kanalı).
Yansıma
Kaynağa geri gönderilen bilgi ya da iletiye yansıma diyoruz. Yansıma bireyin kendinden
(kaynaktan) gelebileceği gibi diğerlerinden de gelebilir (alıcıdan). Yansıma hem olumlu hem de
olumsuz olabilir. Aynı zamanda, yansıma, anında ya da gecikmeli de olabilir. İlerleyen bölümde
kısaca yansıma biçimlerinden söz edeceğiz.
Yansıma Kaynakları
Sözel olarak ileti yollarken, diğer bir bireyle konuşurken, aynı zamanda söylediklerimizi
kendimiz de duyarız, hareketlerimizi görür ve hissederiz, yazdıklarımızı görürüz vb. gönderdiğimiz iletileri biz de duyumsarız. Başka bir bireyle konuşurken hem biz ileti yollarız hem de
karşımızdaki bireyden gelen iletileri alırız. Karşımızdaki bireyden gelen ileti ya da bilgilere yansıma adı verilmektedir.
6