iLAHiYAT FAKÜLTESi ..

CUMHURİYET ÜNiVERSiTESi
.
\
iLAHiYAT FAKÜLTESi ..
DERGiSi
2.
Sayı
SİVAS - 1998
TUNUS'DA iLK ·vE ORTA DERECELi OKULLARDAKi DiN
ÖGRETiMi DERS PROGRAMLARI
Y.
D~ç.Dr. Mehm~t. Zeki AYDIN*
Günümüz dünyası hızlı değişimlere sahne olmaktadır: Ulaşım ve iletişim
sorunlara ve olaylara uluslararası bir nitelik
. kazandırmıştır. Artık dünyanın herhangi bir bölgesinde meydana gelen bir olay, anında
diğer ülkelerde duyulmakta, nedenleri tartışılmaktadır. Farklı ulusları bir araya getiren
. örgütler, tüm uh,ısları ilgilendiren kararlar almakta, dünya kamuoyunun altışmasına
· neden olmaktadır. Dünya kamuoyu bazen o kadar etkili olmaktadır ki, ulilslar kendi
sorunları 'hakkında karar alırlarken dünya kamuoyunun etkisini göz önünde bulundurmak
durumundadır.
Bilim ve teknolojideki gelişmeler, insan hayatını ve insanın
yetiştirilmesi süreci olan eğitimi çok yakından etkilemektedir. Ekonomik, sosyal ve
kültürel şartların etkisi altında kalan eğitim sistemleri, ister istemez değişiklikle karşı
· karşıya kalmaktadır, Bu nedenle ülkeler eğitim sorunlarının nasıl çözümleneceğine dair
sürekli araştırmalar yapmakta ve projeler hazırlamaktadır. Bu durum, sadece geri kalmış
ya da kalkınmaleta olan ülkelerde değil tüm ülkelerde aynıdır.
·
araçlarının gelişmesi dünyamızı küçültmüş,
Eğitimde reform çalışmalarının evrensel bir boyut kazandığı dUnyamızda ~lusların
egitim sorunlarında benzerlikler göze Çarprnası doğaldır. Her ulus s'orunlaı:ını kendi
ş~rtları içinde çözütnlese de çözüm yolları üzerinde başka ulusların yaklaşımlarını göz
önünde bulundurmaktadır. Bununla ilgili farklı ve benzer sorunların çözümünde işbirliği
y~pmak, farklı görüş ve anlayışları uzlaştırmak için bazı uluslararası örgütler
kurulmuştur. Birleşmiş Milletiere bağlı U.N.E.S.C.O. (Birleşmiş Milletler Eğitim
Bilim Kültür örgütü) ve U.N.I.C.E.F. (Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu) vb.
örgütler dünyadaki eğitim sorunlarına çözümler ararriak amacıyla uluslararası etkinlikler:
yapmakt<ı, dokümanlar hazırlama:ktadırlar. Bir disiplin olarak Mukayeseli Eğitim Bilimi
yukarıda anlatılanları gerçekleştirmek için çalışmaktadır, Bu sebeple mukayeseli eğitim,
toplumlarda mevcut eğitim sorunlarını ve bunları doğuran nedenleri, diğer toplumlarda
benzer faktörlere değinerek belirleyen, yorumlayan bir inceleme ve araştırma alanı olarak
tanımlaninaktadır. !Mukayeseli eğitim·çalışmalarında başlıca iki yol izlenmektedir.a. Bir
memleket ya da bit bölge incelenir, buna alan incelemesi den.ir.b.çeşitli memleketler ya
da bölgeler mukayeseli olarak incelenir. Buna da mukayeseli inceleme denir.2Türkiye'de
mukayeseli eğitim alanındaki çalışmalar daha çok Batı ülkeleri eğitiin sistemleri
tizerinde.olmuştur. Çağdaş İslam ülkelerindeki eğitim sistemleri. ve özelde de din eğitimi
uygulamaları ile ilgili çalışmalar oldukça az ve yüzeyseldir. Halbuki özellikle din
eğitimi ile ilgili İslam ülkelerindeki uygulamaların bilinmesinde yarar vardır, Bu nedenle
İslam ülkelerindeki din eğitimi çalışmalarına .önem verilmeİidir.Xukarıdaki amaçlar
doğrultusunda bu yazıda, Tunus'ta ilk v~ oıta dereceli okullardakbdin eğitimi ders
''' C.Ü. Ilahiyat Fakültesi Din Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
1 Josef A, Lauwerys, F.Varış ve K. Neff, Mukayeseli Eğitim, Ank., 1979, A.Ü.E.B.F. Yay.· s.5.
2 Adil Türkoğlu,, Türkiye ve Fransa'da Lise Programlarınııı Karşılaştırmalı Olarak incelenmesi,
Ank.,l984,._AV E.B.F. Yay. s.28.
264
·
Mehmet Zeki
Aydın
.
programları tanıtılacaktır. İslam ülkeleri arasında Tunus' un çok ayırdediCi bir öz~lliği
'ôlmamasına rağme.n, ülkenin bir süre Fransa' nın hakimiyetinde k~lması, komşulanolan
.diğer kuzey Afrika ülkeleri olan Fas, Cezayir ve Libya gibi halkın çoğunluği.inı,ın Majiki. ···
mezhebine mensup olması ve farklı bir kültür içinde yer alması bu ülkenin özelliği
olarak sayılabliir. Yazıda önce, Tunus ve Tunus eğitim sistemi hakkında çcık kısa bilgi
verilecek, ardından din derslerinin programhırı ele alınacaktır. Prograın)arın
tanıtılmasında önce genel bilgi sonı'a özet bilgi ve yorum verilecek ayrıntılar· ekler
kısmında tablolar halinde gösterilecektir.
·
·
··
·
·
TUNUS HAKKINDA GENEL BiLGi
Tunusı
Berberiler,
Kartacalılar
ve
Romalılardan
sonra
Araplaiın buraları
fethetınelerinin sonucu halkın Müslüman olmasıyla İslam ülkeleri arasında yer almıştır.
Tı,ınus'ta Osma,nlıları11 hakimiyeti 1574'de başlamış ve 188l'de Fransızların hakimiyeti
ile son bulmuştur. Tunusinların Fransızlara karşı ilk bağımsızlık mücadelesi gösterileri
1938'de l;:ıaşlamış ve ülke 1957'de tam bağımsızhğını elde etmiştir. . Bugünkü• Tunus,.·
162.155 km2 yüzölçümüne. ve 1994 sayımına gör.e 8.735.000 nüfusa s~hiptir. Tunus
halkının
% 99'u
Müslümı:ı.n olup çoğunluğu
Maliki mezhebine bağlıdır. 3 . · ·.
..
·
.
.
.
.
GENEL OLARAK EGiTiM SiSTEMi
. Tem.el eğitim 6-16 yaşlar arası olup 1991 yılından bu yana ın~cburidir.4 çi::ıcuğmı~
okula vermeyen vetiye 10 ile l Tunus Dinarı arasında para cezası verili!< Suçun ·
tekrarında bu ceza 200 TD'dır. 5 Temel eğitim 6 yillık bidnci kademe (ilkokul) ve 3
yıllık ikinci kademe (ortaokul) den meydana gelmek .üzere toplam 9 yıld.ır. ·Temel
eğitimden Önce okul önc;esi eğitiminde isteğe bağlı ana okullari bulunmaktadır . .1994~95.:
öğretim yılıijda 6 yaş grubunda okuilaşma oranı% 98 iken. Bu oran 6-12 yaş gruhund~
% 91. dir.6Temel eğitimden sonra ortaöğn~tim yani lise 4 yıldır:Liselerde. Edebiyat,
Matematik; Deneysel 'Bilimler,
Teknik, . Ekonomi. ve Yönetim. :bölümleri.
.bulunmaktadır. Lisenin sonunda Fransız eğitim sisteirine benzer bir şekilde bir bitiı·me .
sınavı (Bakalorya) yapılmakta ve öğrenciler ol<uduklan böltime göre diploma
alıiıaktadırlar. Klasik sınav tipi şeklinde yapılan bu sınavtla öğrenciler aldıkları· puana
gÖre üniversitelere kaydolmaktadırlar.7
·
· · .
.·
~· .· : . · ··
Bu, sınavasadece· 2 defa girilebilmektediLTuniıs'ta res~i okullar yanında'okuf'
öncesi 1 i1k ve orta dereceli okullar düzeyinde özel okullar da bulunmaktadır. 1994,95'
öğretim yılında özel okuflarin orani ilkokulda binde 7, .orta ve lisede %·ı ı' dir. örta ve '
lisede özel okuilaşma oranın 'yüksek olması, büyük ölçüde devlefqktılunda başarılı
o lamayari öğrencilerin öğretiimlerini özel paralı okulda tamamlamak istemeleriridedir. 8 ·
Ayrıca Fransızların da özel okulları. vardır. Eğitim Bakanlığının resmiverilerine göre;'
1994~95 öğretirn yılında temel eğitimde 4286 okul, 1.472.844 öğrencive 58.279;
•
'
ı
'
•
,'
•
.
'
ı
'
:
3'Geniş bilgi için bak. Mehm~t Zeki Ayğın; Sosyo-kültüreiAçidan BugUııkiı T~ııus,
C.U. ilahiyat Fakülte~i
· · , ·· .; • .
, ·
4 JurniıL Oficiel ... de .liı · Rei!l!hJiqıı.~. Tl!_l!!ş_iÇ!!!!!! C'İll!lJlS_ .<:;umhuriyeti Resmi Gazetesi),: 46.f~i.l] ........:·~·······
.(Temmuz). l 992, 92- ll 80 sayılı kanun, madde:7.
· · · · · -~-· · • ·. ,..-:-·:~··--:~..-·-·~----·----·:-·--·------5 Aynı yer, İiıadde:32. 1997 yılı itibariyle yaklaşık olarak, ı TO= ı $ olup, 200 TD'ı narİnal bir m~muruiı blr
aylık maaşıdır. ' .
· ·
·
.·
· · · · · ··
.
•. ·. · ;
··'·· · .
6 Bu ve aşağıda yerilen istatistik bilgileri Tunus Eğitim Bakanlığının. yayınladığı :Eı,Cumhui'iyyetu t> ·
..TunisiyyeVizaratu t-Terbiye Es-Senetu d~Dirasiyye ı994-95 adlı resıni:broşürden alınmıştır. ·
. · ;
7 Le Systeriıe Educatif, La loi du 29 Juillet 199l et [;es Textes d'Appllcation. Ministere De.L'Education
. et des Sciences, Le Cabine. (Tunus Eğitim ve Bilimler Bakanlığı yayını.)
.
. . . .. ·
8 Bu ve diğer yorumlar, yazarın Tunus'ta ,1994-95 öğretim yılında edindiği kiŞisel gözt~riıierin~
dayanmaktadır.
· ·
·
Dergisi;sayı:l, 1996, Sivas. Tunus Ulke Raporu, lst1,1997, ITO Yay.
.. ,,
,.
.
..
•
,.
..·
. Tuniı~'da İlk ve Orta Okullarda Din Öğretimi
265
öğretmen b~li.ınmaktadır: Ayriı yıl ortaöğretim de 712 lisede 662;l22. öğrenciye karŞıiık
. 27.785 öğretmen göı:ev yapmıştır.Üniversiteter 2 ile 6 yıl arasinda değiŞeri lisans
: öğn:!timiyapmaktadırlar. üniversitelerde 1994 yılında toplam 102.791 öğrenciye karşılık
5979 öğretim üyesi görev yapmıştır. 1983 yılında: üniversitede okuilaşma oranı % 7;5
·iken 1994' te % ll ,2 olmuş ve .öı yılında % ıS; e çıkması hedeflenmektedir. Başkent
Tunus'ta. 4 ile Sus ve Sfaks şe.hirlednde birer olmak üzere toplam 6 üniversite .
bulunmaktadır: TuriUs Hükümeti eğitim ve kültüre çok önem vermekte ve bütçesin'in .
. bUyük bir bölümünü bu alanlara ayırmaktadJr.1995Devlet bütçesinden eğitime ayrılan
pay % 13,5 olmuştur.
·
Dil
Eğitimi
· Tunus'un resıni dili Arapça ve Fransızcadır. Resmi yazışmalarda: her ikisi de ·
kulhınılmaktadır. Tunuslular ana dili olarak Arapça'nın "Darice" denileri lehçesini
konuşmaktadırlar. Bu lehçeye Berberice, Fransızca, Türkçe, ispanyolca ve İtalyancadan
bir çok kelime girmiştir. Özellikle teknik kelimelerin tamamına yakını Fransızcadır.
Halk sokakta ve evinde bu lehçeyi kullanmakta ve çocuk böylece okula başlamaktadır.
Öğrenciler okulda "fusha" denilen kitap Arapçasını öğrenmeye başlamaktadır. ilkokul 3.
sınıfından itibaren de haftada 10 saat olmak üzere Fransızca öğrenmeye başlainaktadır. ·
Ortaokul ve lisede zorunlu yabancı dil olarakİngilizce ve üçüncü yabancı dil olarak
Almanca, İtalyanca ve ispanyolca dilierinden birisi öğretilınektedlr. Fransızca Tunus'da ·
·ikinci dildir. Tmıusluların kendi arasında Fransızca konuştukları nı. göremiyoruz. Ancak
bin yabancıyla çok rahatFnansızca konuşmaktadıdar. Fransızca ikinci dil olarak böyle
kuiianılırken, diğer dilierin öğretimi konusunda da oldukça baŞarılı olduklarını
. söyİememiz gerekmektedir. Tunuslular yabancı dil öğrenmeye çok isteklidirler.İlkokulda
bütün~ersler Arapça verilirken, Ortaokul ve lisede Matematik, Fizik, Kimya, Biyoloji ·
ve. teknik d~nHer Fransızca olaı~ak yapılmaktadır. Hükümet bunların da Arapça verilmesi
için çaba sarf. etriıesjne rağmen bu dersleri Arapça okutacak öğretmenierin yetişmemiş
olmasından dolayı Fransızçayapılmaya devam edilmektedir.üniveı'sitelerdeis.e fen ve
teknik öğretimin tamamı, sosyal bilimleı:in de çoğunluğu yine Fransızca yapılmaktadır.
Bu konuda öğretirıı üyeleri arasında·bir tartışmanın olduğu söylenebilir. Bir kısmı
Arapça' nın bir bilim dalı olarak yeterli olmadığım sö;ylemektedirler. Bunun kendilerinin
· Arapça bir: öğretim yapamayacak durumda olmalarından kaynaklandığı düşünülebilir.
Yüksek Öğretimde Din Eğitimi
Üniversite se-viyesinde Öğretim yapan Zeytuniye Üniversitesine bağlı 2 i~~iyat
:flaküJ~~şi __b_l;ll_y_ı:ımııktadır. Bu fakültelerin isimleri "Usu!ü d-Din"_ ve "Hadaratu 1İsJaıniyye .(İslam Medeniyeti) " dir. Bu fakülteler anisında program açısından fazla bir
fark bulunmamakla birlikte ''Hadaratu !-İslamiyye" bölümü sadece yabancı öğrencileri
kabul etmektedir.9 Zeytuniye Üniversitesinin temeli .hicri 150 yılında yapılan ve halen
cami olarak kullanılan Zeytuniye Camisinde yapılan eğitime dayanmaktadir. Zeytuniye
Camisinde eğitim her seviyede ve her branşta.yapılırken daha sonra Tunus Üniversitesi
bünyesine alınarak sadece ilahiyat . Fakültesi seviyesinde din eğitimi verineye
. başlamıştır~ Bugün ise Zeytuniye Üniversitesi adı ilemüstakil bir üniversite olup sadece·
· 2 tane irahiyat Fakültesi ile öğretimine devarn etmektedir. Zeytuniye Üniversitesine
bağlı ilahiyat Fakültelerine öğı'e1.1ciler lise sonunda girdikleri bitirm'e sınavı sonu6una
göre girmektedirler. Mezunları okullarda öğretın~1;1lik ve camilerde din görevlisi ol~rak
görev yapal;ıilmektedirler. Ancak kadrOların a?;l!ğı _sı~bebi..ile mezunlaı:ınHL~iJhşma
sahası oldukça azdır. Bu_<:l!!.. si~!!!.~:-~~ım~JC9ğie.nci :~-~!111t!~i-~i.. :~!1I~ll1~~t~~ir: ilahiyat
9 Zeytuniye Üniversitesinin yayı~~adı~ı resmi
broşürden alınmıştır.
·
•
1·
\
·Mehmet. Zeki
266
.
.
.
Fakültelerinde öğretim yıldır ancak yabancı öğrenciler Için Arapça hazırlık sınıfı
buİunmak:fadır. Mezun lar, yük~ek lisans vedoktoni öğrenimine mezuniyçt dereGelerine ··
göre devam edebilmektedirler. ·. · · · ··.· · ·
· ···· ··· · · · ·:· .. ····-~-:-----:--~ ·- - . · .
4
İLK.VE ORTA DERECELi OKULLARDA DİN DERSLERİ.
Din eğitimi ilkokul !.sınıftan itibaren içinde Kur'an öğretiminiri de bulundugu
"Terbiyetu 1-İslamiyye =İslam Eğitimi" adlı haftalık 2 saatlikdersle başlamaktadİr. Bu.
ders lisede "İslam Düşüncesi" adını alıiıakta ve lise 3. sınıfa kadar zorunlu, lise. son
sınıfta ise seçmeli ders olarak programda yer almaktadır .. Bunların yanında çok az da olsa
bazı camilerde Kur'an eğitiminin de yapıldığı görülmektedir~ Ortaokul v.e lise düzeyinde
bizde olduğu . gibi bağımsız .din öğreti'ni i· veren bir meslek okulu
bulunmamaktadır.Eklerqeki tablolarda .(Tablo: 1,2,3) da görüleceği· gibi)slam Eğitimi,
dersi ilkokul birinci sınıfta haftada ikisaati O olarak başlamakta; ~. ve 3. sınıfta 2 saat;
4. sınıfta bir buçuk saat; 5. ve 6. sınıfta bir saat olarak devam etmektedir. Ort~okul'
1.2.3. sınıflarda bir buçuk saat olan İslam Eğit'imi dersi lisede İslam Düşüncesi~ismiyle
1. ve 2. sınıflarda bir buçuk saat; lise 3~ sınıfların· Edebiyat kolunda bir buçuk, diğer
kollarda birer saat okutulurken, 4. sınıfta ise sadece Edebiyat kolu~da seçmeli ders ohirak
.
.
.
.
.
ll
.
.
.
.
haftada'bır b~çuk saat olarak okutulmaktadır. ·
.
. .
.
. .
··. · ..
EGiTiM PROGRAM~ MODELi·
Tunustaki ilk ve orta de;e~~li
okullarında uygulanan eğitim progr~mlai:ı ç~ğdaş bir
.
anlayış ve modelde 'programın uygulayıcıları olan öğretmeniere yol gösterici şekilde·
hazırlanmıştır.
12
Programlarda dersin amaçları ~e öğtenci davranışları aÇıkça if~de'
edilmiştir. Ekte verilen örneklerde de görükceği gibi, programda ünitenin,komiları yani.·
içerik verilirken bunun işlenişinin nasıl yapılacağı da yönelişler başlığı. alt~nda .
verilmiştir. Yönelişlerde dersin işieniş yöntem ve teknikleri açıklanırken konuyla ilglli .
ayet ve hadisler de verilerek öğretmeniere rehberiilc edilmektedir. Son olarakdersin süresi·
de verilınektedir.Öğretim programlarının diğer önemli bir öğesi olan değerlendirme
boyutu, mevcut programda yer almazken ders kitabında ise ayrıntılı olarakalınrriaktadır. ·
Böylece günümüzde çokça kullanılan program modellerinde yer alanamaçlar (hedefler),.
içerik, eğitim durumu ve değerlendirme öğelerinin tamamının· yer aldığı bir program·.
karŞıırııza çıkmaktadır.Öğretim programının modelinin daha iyi anlaşıhi.bilmesi için
13
.·
ilkokul 3. Sınıf Akaid ders programını görmek yararlı. ölabilfr.
.
,.
.
.
'
.
'
'
'
Her ders 30 dakikadır.
1
. . I.Jurnal Ofıciel- de la Republique Tu~isienmi, ·26.Jui~.l992, 92-l-180sayılı kanun, ~- ·
12
Çağdaş eğitim programı modelleri. ve ~nlayış ı. için bak .. Selahattin. Ertü;k, · Eğitlm~c Program.
Geliştirme, Ank.,l973; Fatma Varış, Eğitill!.de Program Geliştirme ''Teorive Teknlkhir",'Ank.,l988;.
yeysel Sönrrıez, Program Geliştirınede Oğretmen El Kitabı, Ank., 1996; Özcan Dell)İrel, Genel'
Oğretlm Yöntemleri, Ank.,l992, s.l2 vd.;
·
·
,
. ·..
·
13
Vizaratu t-Terbi~~. EI-Beramic er~Resrniyye bii·M~dreseti l~İbtldaiyye Es-Senetu·s~Saiise, Tunus,
1993,s. 49, madde:ll4.
·
·
·
·
\.
\
...
.L
'
Tunus'da İlk ve Orta Okullarda Din Öğretimi
267
·-
İLkokul Üçüncü Sınıf İslam Eğitim ( Akaid
Ders
.Programın
Uygulanışı;,
ı·
ÜNi'İE:Y~DI LIŞ VE. ALLAH'IN KUDRETiNEİ1vİAN.
AMAÇLAR:
Öğrencinin;
İnsan hayatında ve tabiatta mevcut olan nizarndan Allah'ın kudretine detaylı ve,
tutarli kanıtlar getirmesi. .
·
Belirleneri ayetleri doğru ve huşu içinde oku ması.
İÇERiK (1\:0NULAR)
Allahın Kudretine İman.
Allahın Evreni Yaratmadaki .Gücüne Örnekler.
Allah'ın Hayvanları Yri'ratmadaki Gücü ve Hikmetine Örnekler.
İŞLENİŞ
(YöNLENDiRMELER)
Bu içerik aşağıdakile~Ie dest~klenir; .
"Görmedi n mi ? Allah gökten su· indirdi. Onunla renkleri çeşit Çeşit olan
meyveler çıkatttık. Dağlardan beyaz kırmızı ve değişik renklerde ve simsiyah yollar
yııptık." Fatır/27. ,
· ·
'Iİ~sanlarda, hayvanlarda ye davarlarda da yine böyle tUrlü renkte olanlar vardır.
Kulları içinde artcak alimler Allah'tan (gereğince) korkar. Şüphesiz Allah daima
üstündür, çok bağışlaya~dır" Fııtır/28.
·
·
·
"Yeryüzünde birbirine komşu kıtalar üzüm bağları, ekinler, birlikten ve çeşitli
köklerden dallanmış hurmalar vardır. Bunların hepsi bir su ile sulanır. (Böyle ikeri) ·
· yemişlerindebir kısmıni bir kısmına üsten kılarız. işte bunlarda akıllarını kullanan bir
·
toplum için İbretler vardır." Rad/4.
E~renin düzerti ii e ilgili bitki hayvan ve insan· hayatından resimlerlı:ı örnekler .
gösterilmes"i ve böylece çocukların· çevrelerinde gözlemledikle~i Çeşitli konuların ele
. alınması. Komiyla ilgili iki surede geçen ilişkilerin, belirtilrnesi.Allah'tan başka hiçbir.
kimsenin çeşidi ve hacmi ne olursa . olsun hiçbir şey · yaratamayacağının
vurgulanması.İşlenilen
dersl~rin pekiştirilU:esi
için
ayrıntılara· iriilmesi.
·
.
·
'
.
.
. .
.
.
'
Ders Süresi: 8 saat
İLKOKULDA İSLAM EGİTİMİ DERS PROGRAMI •
.
.
.
.
~
İlkokuldaki' İslam Eğitimi ders programında ayrıntıları' eklerdeki tablolarda
görüleceği gibi öğrenci davranışları, dersin hedefleri, içeriği, işlenişi ve süre yer
almaktadır. Konuy,a girmeden önce tüm ilkokul sın.ıflart için belirlenmiş öğrenGi
davranışiarına göz atmakta yarar vardır.
·
·
'
1.
',
•'
.-1
268
Mehmet
Z~ki Aydıri
·
Temel Eğitimhı Birinci ':Kademesinde (İlkokul) . İslam Eğitimi
14
Ders i öğrenci' Davraıuşlarl
J.BöLiiM:
·
Temel eğitimin birinci k~demesinde İslam Eğitimi pı'ogramlarını (Kur' an, Akaicİ,
ibadet, Ahi \lk ) tamamlayan bir öğrenci şu davranışları kazanır; ı. Programda belidenen
ayetleri ve Fatiha' dan Nebe suresine kadar olan sureleri hatasız ve h u şu içerisinde ezbere
okur. Bu sayede öğrencinin hafizas,ı kuvvetlenir, konuşması düzelir ve kelime hazinesi
zenginleşir. 2. Allah, peygamber ve. kutsal kitaplara i mart çerçevesinde genel jslarni
anlayış ve kav_rayışı gelişir. Bu inancı yanlış inanışlardan ayırdeder:3 .Temel İslami
ibadetleri ve hükümlerini bilir ve gen::ğini iıygular:4. Ayet ve hadislerde geçen hüküm ve
değerleri (savunduğu düşüncelerde) uygun duıumlarda kullariır.s. islam'a içtenlikle bağlı
olmaktan, nazik, dengeli ve başkalarına karşı hoş görülü olmaktan gurur duyduğunu
açıkça ifade eder.
.
2. BÖLÜM
1. Temel eğitimin birinci kademesindeki "İslam Eğitimi " dersi şu öğeletiiçerir..
.
Birinci ve ikinci sınıflarda: Kur' an, Akaid, Ahlak.
Dördüncü, . beşinci
altıncı. s ınıflarda:
Kur;an, Akrud,' Ahlak,
İbadet.2. Her ders 30. dakika sürmektedir.
. .
'
.
ve
İslam Eğitimi dersinin ilkokuldaki bu ge.nel amaçlariodan sonra programın .
ayrıntısına geçebiliriz. Burı:ı,da ilkokuldaki 6 sınıfın prograı:mndaki dersin bölümleri te.k
tek ele alınacqktı~..
··
·
·
Kur' an Programı
Ku~'an d.ersiride" ÖğrenCinin kazaqacağı davninişlara baktiğımı~da ilkokulun ilk iiç
sınıfında öğrencilerin Kur'an'ın bazı
surele_rini ezbere okumalarının. heddlendiğini
görüyoruz. Programda bu hedef, şöyle ifade edilmektedir; ·~Fatiha ve Nas'dan KureyŞ ·
suresine kadar olan bütün .sureleri yanlışsız )Jir şekilde ve h u şu içerisinde okur."
İlkokulurt birinci sınıfında öğrenci Fatiha suresinden Kureyş suresine kadar olan namaz
surelerini; ikinci sıhıfta Fil suresinden Alak suresine .. kadar; üçüncü sınıftıi Tiri
suresinden Bel ed suresine kadar o lah sureled ezberlemektedir,(Tablo:4) İlkokul'dördüncü
sınıftan itibaren surelerin ezberlenmesinin yanında anlamları, açıklııma ve tefsiri üzerinde
.de d uru lmaktadır. Bu, durum 6. Sınıf prograinınd~ şöyle ifade edilmiştir; "öğrenci; Kuran- ..
. ı Kerimden tespit edilen sureled doğru bir Ş~kilde ve. kekelemeden okur. _Belirlenen·
stirelerin anlanilarını kısaca açıkl_ar ye surede geçen hüküm ve kavramlar! belirtir.
Oözlem, tecrübe ve araştırma sonuçlarına ayetlerden örnekler verir. Gerekli dururiiiarda ·.
ayetlerderı K:a~ıtlar .getirir.. Kuran-ı Kerim. öğretimi sayesinde kelime hazi~esi gelişir.•i 15 ·.·
Akaid Programı
. Akaid, progrann ilkrikul birinci. ve ikinci ·sınıflarda İslam ina~cıyla ilgilj bazı
temel kavramları ri kazandınlmasinıamaçlamaktadir;-.ilkiki 'sınıfın üniteleri Ne.konuc:'" ,i_~,,c
başlikları. şunlardır; .İslam'ın Anlamı, Müslümanların Vasıflıı.rı. Allah!a ve Ra.sulüne ··
..· ··•
iman, ·Kelime:..i şahadt:t; isiamin şartları; çevremizdeki Allah'ın Nimetİeri" .. Programdan .. ·
·
1
•
•
•
l 4vizariıtıı t-Terbiye, El-Beramic er·R~s~iyye bil-Medreseti I~İbtidaiyye Es~Senetu'I-Uia, Tunus, ·19~3.,
•
. ..
s.3l,madde:I02..
. .
1
15
Vizaratu tcTer!ıiye, El•Beı:au'ıic er::Resmiyye pii-Medres~ti 1-İbtidaiyye Es-S.enetu s-Sadis, tunı:s;
1993, ınadde:127. ·
·
·· ·
·
·
.,,
•ı,
: ,•,
Tunus'da
İlk ve
.
Orta Okullarda bin-
. .
.
Öğretimi
269
.
.
'
.
.
ve ders kitaplarından anlaşıldığına göre burada öğrencinin bazı temel İslami bilgilerini kavtayarrtasa bile öğrenmesi bir anlamda ezberlemesi söz konusudur.
Aynı kpnular ayrıntılı olarak ve kavramaya yönelik olarak daha sonraki sınıflarda tekrar
edilmektedir. Nitekim üçüncü sınıftan itibaren Akaid derslerinin işlenişinde aye(ve
hadislerin·i:Jaha çok yer aldığını görüyoruz. ilkokul 6. SınıfAkaid dyrs programında bu
şöyle ifade edilmektedir. "Öğrenci; Allah'a, Rasulüne ve kutsal kitaplam inancını açıklar.·
Allah'a itaatle Rasulüne itaatıırasındaki ilişkiyi açıklar. Allah'ın, yaratıkları ve nimetleri
· 'hakkında düşünerek, O' nun varlığını birliğini adal~tini ve yüceliğini ispat eder.
16
Belirlenen ayet ve hadisleri yanlışsız bir şekilde okur. ••
·
tanı anlamıyla
Ahlak
Programı
Ahlak konuları, .ilkokulun bütün sınıflarında temel İslami ahlak ve adab-:ı
muaşeret dediğimiz görgü kurallarını kapsamaktadır. Örneğin, üçüncü sınıf programında
şöyle denilmektedir. "Öğrenci; Kur'an okurken gerekli adaba uyar. Toplum, okul ve
.. evdeki görgü kur~Iiarına uygun tutum v~. davranışları öğrenir. Ailesi, arkadaşları ve
çevresiyle olan ilişkileı~ini hoş görü, yardımlaşma, dostluk ve sevgi esaslarına gl:>re
17
düz({nler. Ez&erlemiş olduğu ayet ve hadislerden gerektiğinde kanıt getirebilir."
..
.
Yine programda 5. sınıf sonunda öğrencilerin kazanacakları davranışlar· şöyle
sıralanmıştır. "Öğrenei; Kuran okurken adabına uyar. Evde okulda 've toplumda birlikte
yaşamarıın şartlarına uygun davranışları açıklar ve günlük yaşamdaki önemini vurgular. ·
Karşılaştığı herdurum ve o~tamda: ahlaki değerleri korumaya özen gösterir.'; IB Ahlak
dersiniri üniteleri ve konu baş.Iıkları sınıfiara göre şöyledir:
Birinci Sımf. AileİçiGörgü Kuralları; Anne-Babaya Saygı Ve Sevgi: Kardeşliğin
Ve Kardeşler· Arası Yardınııaşmanın Sevdirilmesi. Kur' an Okuma Ad ab ı. Temizlik .. ,
Selamlaşma. Oturma Adabı.
· . ·
.
.·
. . .
.
İkinci Smıj: Aile İçi Görgü Kuralları; İyillk. Kardeşler Arası Yardımlaşma.
Temizlik. Yemek Adabı. (Eve Ve Odaya Girişte) İzin isteme Adabı. Güzel Geçinme.
Okuldaki Görgü Kuralları; .Güzel ~eçinme. İstikrar V~ Çalışma. Toplumdaki GÖrgü
I):uralları; Doğrul'uk. Yardımlaşma.
.
·
.
2
Üçüncü Sınıf: Aile İçi Görgü Kuralları; Aile Büyükleri İle İlişkiler. Akraba
·Ziyareti. Yardımlc'ışına. Okuldaki GörgÜ Kuralları;, Doğruluk. ilim Öğr11nmede
,Çalışmanın Yeri. Arkadaş Seçimi. Davranışlarda Hoşgörü. Selam. Toplumdaki Görgü
Kuralları; Komşularlaİyi Geçinme.
Dördüncü Smıf: Aile İçi Görgü_Kuralları;
Anne-Baba Sevgisi. Ev İşierine Yardımcı Olma. Aile İçi Yardıınlaşma. Okuldaki Görgü
Kuralları; İlim Öğrenmede Çalışmanın Yeri. Öğretmeniere Karşı Götevlerimiz.
·Başkalarının Mallarını Koruma. Bilimsel Ve Kültürel Çalışmalar. Toplumdaki Görgü
.·
Vizaratu t- Terbiye EI-Beraınic er~Resmiyye bil-Medreseti I-İbtidaiyy~ Es-Senetu ·s-Sadis,
I 993, ıiıadde: I21.
.
I Vizaratu !,Terbiye, EI-Beramic er~Resmiyye bii-Medreseti 1-İbtidaiy~e Es-Scnctu s-Saiisc,
1993, s. 47, madde: I I2.
.
· ·
·
.
18
Vizaratu t- Terbiye, ·EJ-Bcramic cr-Rcsmiyyc bii-Mcdreseti 1-İbtida(yyc Fs-Sene tu 1-HamiS~,
I993, s. 35, madde: 122.
19
Vizaratu.·ı- Terbiye; EI-Bcramic er-Resmiyyc bii-Medreseti I-İbtidaiyyc Es-Sene tu I-Ula,
I993; s. 30.-37.
20
Vizaratu ı-Terbiye, El-lleram ii: cr~Rcsmiyyc bil-Mcdresefi 1-İbtidaiyyc Es-Senetu s-Saniye,
1993, s.
16
7
Tunus,
Tunus,
·
.
Tunus,
Tunus,
Tunus,
.
Mehmet ·Zeki
270
Aydın
Kuralları; Baş.ka İnsanlara Saygı: Yardımlaşma Ve Ziyaretin Kuralları. Yardımlaşma.
?
.
ı
AlçakGönüllülük.'
'
·
·
.
'
\
.
·Beşinci Suıd: Aile İçi Görgü Kuralları; Anne Babaya Şefkat. Konuşma.Adabı.
Konukseverlik. Okuldaki Görgü Kuraliarı; Okul Araçlarını Koruma. Arkadaşlara Karşı
Hoşgörü. GüzelSoz. AlçakGönüllülük. Fedakarİık; Sevgi.
Altıncı Srmf: Aile İçi· Görgli Kuralları; Anne Babaya Karşı Öörevlerimiz.
Okuldaki Görgü Kuralİarı; Kardeşlik. Kötü Ahlaktan Arınma. Çalışma, Çalışmanın
Fazileti Ve Çalışmanın KarşılığL Dengeli Olmak. Toplumdaki Görgü Kuralları;
Doğruluk Ve ilişkilerde Samirniyet Güvenilir (Emln) Olmak. Başkalarının Eşyalarına
Karşı Özen Gösterme. Sözünde Durma. Nesillerin ·Kaynaşması Ve Büyüklere Saygı. 22
Konu başlıklarından da anlaşılacağı gibi .\hlak dersinde, basitten karmaşığa ve
çevreden uzağa, soyuttan somuta olmak üzere öğrencinin kazanması gerekli ahlak
kuralları İslam ahlakı çerçevesinde verilmektedir. Bu konuların öğretimi öğrencilerin
düzeylerine uygun ayet ve hadislerle takviye edilmekt~ ve çevrelerinden verilen örneklerle
dersler işlenilmektedir.
yakın
ibadet. Programı
ibadet prograrnı ilkokui üçüncü sınıfta başlamaktadır. Burada öğrencilere temel
· ibadetJ.eri yaprı:ıa bilgi ve alışkanİığı kazandırilması amaçlanmaktadır. ilk sınıflarda daha ·
çok ezberlemeye dayalı bir öğretim yapılmaktadır. Bu sİnıflarda okıituHın ·ders
kitaplarında abdest, teyemm.üm ve namaz gibi ibadetlerin yapılış şekli resimlerle
gösterildiği gibi ö'ğrenciler derste bunlann nasıl yapıldığını bizzat uygulayarak da
·öğrenmek:tedirler. Bunun yanında yapıhin ibadetlerin birey ve toplum açısından önemi de
tartişİnalarla. ortaya konu lmaktadır. Aynı şekilde konuların öğretimi ayet ve hadislerle
·. desteklenerek yapılmaktadıdbadet programına baktığımızda 3. sın if sonunda öğrencilerin
kazanacakları davranışların şunlar olduğunu görüyoruz; "öğrenci; İslam'ın şartlarını
sayar. Namazın sıhhatşartlarıriı sayar. Gerektiği şekilde abdest alır. Farz namazları kıİar.
Cuma namazının ve hükümlerinin tanımını psikolojik ve toplurrisal yararlarıyla birlikte .
'
.
23
'
açıklar:"
·
ibadet programındaki ünite ve konular ise sınıfiara göre şöyle sıralanm!ştır:
Üçüncü Smıf: Temizlik; Abdest. Namazın Ö~emi. Vakit Namazhi~ı. Cuma
Namazı.
Dördüncü Sınıf: Abdest Teyemmüm. Vakit Namazlarının Kılinışi. Cuma
,
Nama~ının Hükümleri. Cuma Namazının Toplumsal Ve Psik?lojik Yararları.
rBe.şbıci Sınıf: Abdes.tiBozan Şeyler. Namazı Bozan Şeyler. Namazların Kazası.
Zekat; Zekatın Hükmü. Zekatın Yararları.
.
Altıncı Sınıf:
Abdest. Teyemmüın. 5 Vakit
Cuma Namazı. Bayram Namazları. Oruç. Hac
21
'
Namazın Kılınışı.
~
Nafile Namazlar.
·
-···--··-
Vizaratu t-T6rblye:
ı993, s.3ı-4ı
·-·-----·-·-·-·
EI-B~ramic er-Resmiyy~ bil"Medreseti I·İbtidaiyye Es-S~n.etu r~:Rabia, Tunus,
1- ·
•
, .
·
·
.
• 22 Vizaratu ı-Terbiye, EI-Beramic er-Resmiyye bil-Medreseti 1-Ibtidaiyye Es-Senetiı. s-Sad.ise, Tunus,
' ı 993; s. 25-40
.
23
Vizaratu i-Terbiye, EI-Berariıic er-Res~iyye, bil.Medreseti I~İbtld~iyye Es-Senet~ s•Salise, Tunus, ·
1993, s. 47, madde: ı 12.
·
·
'·
•
r
•
·"
..··
\
,.
•
\
Tunus'da İlk ve Orta Okullarda Din Öğretimi
271
. ORTAOl{ULDA (TEMEL EGİTİMİN İKİNCİ KADEMESİ)
İSLAM .EGiTiMi ·DERS IPROGRAMI
·
. . Temel eğitimin ikinci kadernesi olan ortaokul.Iaı·da İslam Eğitimi dersi Akaid,
ibadet, İslam Uygarlığı, Kur'·an ve Hadis bölümleri~den. oluşinaktadır. Bu bölüriılere
birer ünite gözüyle de bakabiliriz. '
·
Akaid, ,ibadet, Ahlak ve İslam Uygarl_ığı
·oıtaokulda Akaid ve ibadet derslerinde ilkokulda okutulan bazı konu.Iarın
genişletilmesinin ·yanında bazı
yeni konuların da yer' aldığını görüyoruz. Burada
Jikokuldan farklı olarak derslerin işl~nişinde de bazı değişiklikler vardır. Ortaokuldaki
. öğretİrnde Kur'an ve hadisler temel alınarak İslami konuların verilmesi amaçlanmqktadır.
Bunun yanında. derste öğrenCinin çeşitli yazarların kitap ve makalelerinden iktihas edilen
bölümler-ya da özetlenmiş metinlerle karşılaşması da sağlanıriaktadır. Bunun için ders
kitabında önce her konuyla ilgili bir metin yer almakta, sonra metinde geçen ve
konunun temelini oluştur'an kelimelerin anlamları 'genişçe açıklanmaktadır. Daha sonra
konuyla ilgili tartışına ve araştırma soruları verilmekte, metnin yazarı tanıtılmakta ve
konu Hgili ayet ve hadislerden verilen örneklerle destelenmektedir.Bir fikir verınesi
açısından bir kiıç Örhek vermekte. yarar vardır.
konularını şöyle sıralayabiliriz?
Akaid
•
'
4
•
•
• 1
. Pirinci Sınıf: İmanın şartları. Ahiret inancının Hayatımıza Etkileri. Tevhid ve
25
S~nuçları. Peygamberlere iman. Hz. Peygamberin özellikleri. / . .
.
.
. . kinci Sın!Jd İslam'da ToplumsaiSorumluluk. Ailede Sorumluluk. Devlete Karşı
6
Sorumluluklar.
·
· .· ·
·
·
Üçüncü Sılı({: Tevhid. ve Toplumsal ilişkiler. Adalet ve Eşitlik. Dinde Zorlama
27
. .
Yoktur (Din ve Vicdan özgürlüğü). İslam'da Hoşgörü Ö~nekleri.
ibadet konularının baş1ıkları ise şöyledir:
Birinci Sınıf: Temizlik, Abdest Ve Teyemmüm. Temizlikte Kolaylıklar. Namazın
Ve Hikmet) eri. Orucun Hükümleri, Hikmetleri Ve Kolay )ı klar.
·
·
Zekatin Hükümleri. i
Şartları, Çeşitleri.
kinci Sınıf: Cemaatle
· Zekatın :Toplumsal Yararları.
Namaz~
Cuma
.,
Namazı.
Bayram Ve Cenaze
Namazları.
Üçiincii Sınıf: Haccın Hükümleri.Ifaccın Yapılışı. Haccın Toplumsal Yarar lan.
, İslam Uygarlığı ile ilgili konuları~ başlıkları şunıa:dır:.Üçün~ü Sınıf: İslam'da
Ailenin. Yeri. Kari-Koca Arasındaki İlişkiler. Ana-Babaya Saygı. Aile· Bireyleri
Arasındaki İlişkiler. Akraba Ziyareti.
·
· Kur'an ve Hadis Kur'an ve hadis öğretiminde ortaokulda, ilkokulda olduğu
gibi programda .belirlenen surderi ezberleınenin yanında surelerio anlamı ve tefsiri de
Ayniıtılılar Tablo: _ı O ve ll' de verilmiştir.
25
Sdlim Malı cu b vd., Kitabu ct-Terbiyetu 1-İslamiyye 7, Tuniıs, Tarihsiz.
26
Salim Mahcub vd.; Ki tab u et-Terbiyetu 1-İslamiyye 8, Tuniıs, 1996.
27
Et-Tayyib _azi vd., Terbiyetu 1-İslamiyye 3, Tunus, 1993.
'
24
ı'•,'
'.,:
'
..
: ,<
·,
' '
'
'
.. '
·~. ' ' .'
'
.
Mehmet ze'ki. ;Aydtn .
öğretilmektedir. Ancak burada surelerin anla.mlarl ve tefsideri y~tilirken 'daha aynniıy~ •
•'!
inihnekte ve öğrenciyi düşünmeye şevk edecekşekilde.öğretilmektedir: Bu yapılırke11 ·
önce ayet Ve hadis metin leri. verilmekte, metinde geçen önernli kelime ve terimleriri · . ·
anlamları. açıklanmakta, konuyla ilgili araştırılması gerekli· sorulara yer veritnı.ektedir.·. ·.
Bunun yanında konuyla ilgili tartışma konulan
özellikle ilave.. edilmektedir:
.....
.
.,.
'
'
'
'·ı
'
Kur'an programında yer alan konular ve sureler şöylt~i:Iir: . ·
Birinci s ımf Allah' ın birliği, Balmra l 162-163; Öldükten sonra dirilmeye iman,
Yasin 1 76-82; İmanın sosyal .hayata etkisi, şura' 1 35-41; J>eygamberliğin sona ebtıesi, ..
Nisa. 1 162~164; Temizlikte kolaylık, Maide 1 7; OruÇ, Bakani 1 182~185..
·
İkinci sinıf: Aile sorumluluğu, Lokman/ 12-14; A'kraba ziyareti; İsra 1 23-27;
Toplumsal ilişkilerin temelleri, En'am 1 152-154;.Adalt~t.• ihsari ·ve (sözde durrna) vefa,··
N ahi 1 90-92; Haram lar, Maide 192-93, Furkan 1 68, Bakara 1 171~1 7'2, ·
.-
'
'.
Üçüncü· sınıf' Lokman suresi. Müdde,sir suresi.
Hadis programında yer n:ıan bazı konular: .· ·
. '.1
. ·i
i
Birinci sın4: İslam ve iman. İslamııi şartları. Hz.· Muhammetl'(SAV)in··
peyganiberliği. İslam' dan önceki. dinler .. Salih amel. Müslümanın davranışı. · . ·
··
.
"
' :
.
:
.
- .:•
'
i
\
İkinci sınıf: Din kolayliktir. Din rah.mettir:. Genel· .sorumlul'uk; ·. Sosy.al
'sorumluluk. Sahabenin kardeşligi ve sorumluluk:' Toplumsal sorüniİultiğ~n·. terk· :.
edilmesi; zuiüm.
'· • · · · ·
·
''
1
, ,, i
Üçüncü sınıf: Veda haccı hutbesi. Haccın hükmü; İlim've toplumsaldavrrinıŞ:
'~İSEDE
(ORTA ÖGRETiM)
İSLAM
EGiTiMi
.'
'' •',
DERS PROGRAMI .
Orta öğretimde yani lisede din dersinin adı i~lain I)Uş~nc~si ismini. aJ'rnaktadlr.
İslam Düşüncesi ders i lise L ve 2. sıiuflarda bir buÇuk saat, lise 3, siniflariii Edebiyat
kolundap~r buçuk, diğer kollarda birer saa,t okutulurken, 4. smıfta ise',sadece Edebiyat. ··
. koliJnda seçmeli ders olarak haftada bir buçuksaatolarak.okutulııüıktaclıL ·- ' ' ·
·
''
İ~lam DUŞüneesi dersi modelolarak orta okuldaki dersteie bertieliı:e~t~dir: Ya~i
derste· konuiarla .ilgili Çeşitli kitap· ya da dergiierden direk. iktibasJar :veya: öietlenm.iŞ
alıntılardan olı.ışan bir- kitap takip edilinekiedir. Bi.ıtada. da.. derŞin ~ktif.. ôğr,~tirii
yöntemleriyle işl_enmesi hedeflenmiştir~ B.unu gei:çekleşti'rmek için ders lcitaplfırı çok'
güzel biçimde. ha-zıflallmıŞtir.. Lisede konuları!l işlenmesinde,, .önce kısaca.,kq~i.Jnı.ln· .. ~~
'.tanitımının yapıldığı bir.'.--k~ç cüm~elik.· bi_r·~~çık~~.rrıa .yer .~Im_rik.ta,··bıl~.u a~ıl'.,~l~.~.tı~.'·Y~P.ıl.~~· . \
·· · ·... ·,-l
·.·; · · ··ı'
·j
metin izlemektedir. Seçiten metinler ortahırnil bit sayfa ciya~ında,olniaktajki·sayfayı ....·.·
·1
geçmemektedir. Daha sonra metnin yazan hakkınd~ bilgi ve_ı;ilıv.ekteı:[ir.: :r<o~un.:
·i
işlenmesi ise öğre\lcilerin derse aktif katılımİ ile yapılmaktadır: üiıitı;ıletin bitiminde
.i
örnek sınav soruları ve tartışmakonuları ve açıklaimilarayer verilmektediı< .
·.• . .· . .
. ·. .
. • __:_. ~: ·-. ....... : --- '' ·'--'--- ". ·- -•·--~'-'-- -'·"----"--'-~-'c.c.••"-"--=•••~"=••:•.•=c--'7.:C;cci•·-',:c~"'-'-''7c'= -.•••.--~8~~''-'-•;·-''_: '·=..:..o.~·:---:.:.;_~'L~i
. Isl~m Düşüncesi .dersinin sınıfiara göre üniteterin ~aşhkları:şöyledir; . : : •· , ·:; i
·: :
1
1
am) .
'Dördüncü sınıf:·. Akaid:- UsuluMin. (Ket
kbn:uiaıTU ygrirlik: Fii<i~-üsuiu . ·. -,
konuları,Meti\1. incekmesi: I'lei el-Fasi' rıin "Makasidü .. şt?~iatü.l~İs)a:ıniyye .ve ,
.. •.'i"''
·•ı,
'
.
-
,.
.
!.'
~ Tunus'da İlk ve Orta. Okulhırda. Din Öğretimi
273
Mekarimuha" adlı ese~i.Kur'an:Tegabunsuresi.H;adis: Seçme hadis nietinleri; Allah'a ·
isyandan b'aşka hataların bağışlanması. Kader ve insan davranışları. Gerçek müflis .
. Mtinafıkların alarriet1ed?9 ·
·
·
·
· ·. ·
Beşinci·. su;.tf: Akaid: Peygarİlberlik.Uyg.ar.lık: Yenileşme ve Islah
Hareketleri.Metin incelemesi: Muham.med Abduh'un İslam ve Hıristiyanlık adlı
30
kitabı.Kur'an: Hucurat su~~si.Hadis: Seçm.e hadis m~tinleri. . .
·
'
Yedinci smıf Akaid: İslam düşüncesinde insanın yeı;i. Kader ve kaza ile ilgili
tartışmalar. Uygarlık: Miras (Gelenek) ve modernizm. İslam düşüncesinde kadın. Metiiı .
incelemesi: Ahmed-Emin'in "Delilu I-Muslim el-Hazin İla Mukteda s-Suluk fi Kuruni
1-AŞrin" adlı eserincİeri seçme metinler? 1
DERS KiTAPLARI
Diri dersi ders kitapları, öğretim programlan gibi Eğitim Bakanlığı tarafından
hazırlanmakta ve ülkenin tüm okullarında aynı kitap okutulmaktadır. özel ders kitabı
-bulunmamaktadır. Ders kitapları devlet tarafınçlan basıldığı için fiyatları, özel sektörce:
·basılmış aynı kalınlıktaki çlrs kitabı olmayan diğer kitaplara göre biraz daha
ucuzdur.Ders kitaplari bir adet öğrenci için, bir adet de öğretmenler için hazırlanmaktadır.
öğretmen kitaplarında dersin işlenişinde kullanılan· öğretim yöntem ve teknikleri ile
yardımcı bilgiler yer almaktadır.
·
·
ÖZET VE SONUÇLAR
·ise 4
I. Tunus'ta temel eğitim 6 yil ilkokul ve 3 yılortaokul olinak üzere9 yıldır, Lise
·
·
·
·
·
yıldır.
2.Tüm derslerin programları gibi din dersinin programları ve ders kitapları Eğitim
. Bakanlığı tarafından hazırlanmakta ve ülkenin tüm okullarında aynı program
uygulanmaktadiL
· ·
3.Din.dersleri ilkokul.!. sınıftan itibaren lise üçüncü
· lise son sınifta seçmeli dersler arasında yer almaktadır.
sınıfa
kadar zorunlu dersler,
·
·
4:"Terbiyetu 1-İslamiyye =İslam Eğitimi" d~rsi ilkokul birinci sınıfta haftada iki·
· saat olarak başlamakta; 2. ve 3. sınıfta 2 saat; 4. sınıfta bir buçuk saat; 5: ve 6. sınıfta
· bir• saat olarak devam etmektedir, Ortaokul 1:2.3.: sınıflarda bir buçuk saatdır. ·
.
'
.
.
·.
S.İslam Eğitimi dersi lisede İslam Düşüncesi ismiyle 1. ve 2. sınıflarda bir. buçuk
saat,. lise 3. sınıfların Edebiyat kolunda bir buçuk, diğer kollarda birer saat okutulurken,
4. sınıfta ise sadece .Edebiyat kolunda seçmeli ders olarak haftada bir-buÇuk saat olarak
okutulmaktadır.
·
6.1Ikokuldaki İslam eğitiini dersi K~r~an, Akaid, ibadet, Ahlak böljjmlerinden
(ünite) oluşmaktadır.
7.İlk6kulda Kur'an dersinde öğrenciye Nebe'den Nas suresine kadar bir cüzlük .
. bölüm 'bbedetilmekte ve ~ısa tefsiri verilmektedir.
. ·
.
29
30
31
Kemal
Es-Sad
&ı!ıran vd., Ki tab fi t-Tefkiru ı-islami 4,
Tunus, 1996.
ik el-.Huni vd., Kitab fi t-Tefldru ı-islami 5,
Abdussetiar Cu'ber vd., Kitab fi t-Tefkiru
Tunus,
1-İslami 7,
tarilısiz.
tarilısiz.
Tunus,
274
Mehmet Zeki
Aydın
8.İlkokulda Akaid dersinde imanın şartları, ibadet dersinde İslamın şartları, Ahlak
· dersinde temel görgü kuralları ile ahlaki davranışlar öğretilmektedir.
9.İlkokuldan lise sona kadar konular sürekli ayet ve hadislerle takviye edilerek
işlenmektedir. .
·
·
IO.Ortaokul. ve lisedeki Kur'an derslerinde bazı sun:fler. tefsiri ile birlikt.e
·
. öğretilmektedir:
' 1 1.Ortaokul ve lisedeki Hadis•. üniteleri nde. s~çme hadis metinleri şerhleriyle
birlikte 'öğretilmektedir.
'
12.Lisedeki dersler daha çok İslam kültürü ve uygarlığı ile konulardan oluşan
metinler tartışmalı olarak işlenmektedir. Yine İslamd~ yenileşme ve ıslah hareketleri ile
·
ilerleme ve gelişme üzerind~ yoğun bir şekilde durulmaktadir.
13.Din ders i programları, ilkokuldan lise sona kadar, derslere öğrencilerin aktif
·
·
katılımını sağlayacak yöntemlerle işlenecek Şekilde hazırlanmıştır;
. 14.0rtaokul ve !~se seviyesinde bizde olduğu gibi
meslek okulu bulunmamaktadır.
bağımsız
din
öğretimi
veren bir
15.Tunus ilk ve orta dere'celi okullarında i.ıygulana!l eğitim progtamları,
programın uygulayıcıları olan öğretmeniere yol gösterme anlayış ve modelinde
.hazırlanmıştır. ·
·
·.
·
l6.Programlarda günümüz program modellerinde yer alan amaçlar (hedefler),
içeri~, eğitim durumu ve değerlendirme ögelerinin tamamı yer almaktadır.
.
•ı,
i
Tu~us'da İlk ve Orta Okullarda Din Ögretimi
275
EKLER
Tablo:l
Temel Eğitimin·, Birinci Kadernesi (İlkokul)
Haftalık
Dersler
ı.
Ders ·Çizelgesi
sınıf
'
2.s·ı'nır
3.sınıf
sınıf·
6.
4.sınıf
5.sınıf
10.00
7.00
7.00
Arapça
11.30
11.30
10.00'
islam
2.00.
2:00
2.ÖO
1.30
.1.00
1.00
Yurttaşlık
-
-
0.20
0.20
0.45
0.45
Tarih-'
-'
-
-
0.40
-
-
Coğrafya
-
-
0.40
-
0.45
1.00
Tarih.
-
-
-
-
'·0.45 .
ı.oo·
Matematik
4.00
4.00
4.00
4.00
4.00
4.00
Bilime
oiriş ·
1.30
1.30
1.30
1.30
1.30
1.30
Müzik
1.00
1.00
0.30 . '
0.30
0.30.
0.30
Sanat Eğ. ·
0.45
0.45.
0.30
0.30
. 0.30
030
0.45 dk ..
0.45
0.30
0.30
0.45
0.45
1.00
1.00
1.00
. 1.00
1.00
1.00
-
9.00
9.30
11.30
22.3'0
30.00
30.00
30.-00'.
"
Eğitimi
Coğrafya
Teknik
Evg. BedenEğ.
Fransizc_a
~Toplam
22s.30dk
ı
1.00
30.00
. .1
':i
•
,.... 1
'1
1
1
.· '!
276
• 1
Tablo:2. ·
,1
',
Temel Eğ'uimin İkinci Kadernesi (Ortaokul)
Haftalık Ders Çizelgesi.
DERSLER
7. SINIF
Arapça
5.00.
5.00
.. 1.30
1.00
3.00
L30
1.30
4.00
1.30
1.30
. 1.00
1.00
.3.00
27.30
27.30
27.30
-
Coğrafya
Yurttaşlık
·.
·Matematik
Doğal Bilimler ·
Teknik Eğitim
Müzik
Sanat Eğitimi
Beden Egitim i ·
TOPLAM
9 .. SINIF
5.00 .
5,00
L30
L30,.
5.00.
5.00
1.30
1.30 '•
L30
1.30
4.00.
1.30
1.30
1.00
1.00
3.00.
Fransızca
islam Eğitimi
Tarih
8." SINIF
1.30
1.30
. 1.30
4.00
1.30
L30
LOO
Tablo:3
Ortaöğretim Lise L ve 2. Sınıf Ders Haftalık Ders ·Çizelgesi
DERSLER
2. SINIF
l..·SINIF
.·.
'.' 4.30
Arapça ,
.....
Yaşayan
Diller
·, '• -:
.
'
Fransızca
3.30.
. 3.30 .
İngilizce
3.00
3.00, ·
İslam Düşüncesi
. 1.30 • . .
Yurttaşlık .·
· 1.30
L30
1
· ...
Sqsyal Dersler
'(
· 1.30 .·
.. ... ......... ,... :,: •. .... : :. !.:~.
·.r
ı---.,.---'----+·_T_ar.,..:.ih_,-----ı--.,.------,1-'3....:0_··-.,..,...+-'---'',......,:.·,. .J_.3_,o. . ,·---:'."'"....,. . "-~. •,,. ...
Coğrafya .
· Matematik
1.30
..
· ... ,
· · 4.00 ·
L30 · •>
.4'.oo ·..·. ·.·
.
"'
•:.
Doğal
Fen Dersleri
1.30... ..
Bilimler
1.30
.
'
:3.00
flizik
Teknik
Eğitim
·
· cı
" '
.,;.
2.00
. .
'3:00'
'·. •' i'
.·
...............
'·
:
'
..... ,
Beden Eğitimi
Seçme! i Ders le!'
2.00
2 . 00. •· .·.· '
:i.oo ·
. 3.Yabaiı:cı bil
Sanat Eğitimi
,
·.
t;ı
, ... 1
\.
•·.'
·... · . ' '
.,,
··ı,
.
..
.·•··'
·
.......
........ ·.
.·.•:.
2.00 ,'
.
..·;
.·)
•
1
..
·•ı,
.;
Tunus'da İlk ve Orta Okullarda Din Öğretimi
·277
· Tablo:4
.
İllwkul 1
Sınıfın: Sonunda Öğrencinin Kazancİiğı .Davranışlar·
AKAİD
KUR'AN
.,
AHLAK
islam'ın Allah;ın dini
Kıraat ve. tilavetinde Kur'an
bütün · .olduğunu açıklar.AUah ve okuma adabına uyar.Aile içi
sureleri yanlışsız bir
Rasuluneimanı doğru bir
gôrgü kurallarını (ana babaya
şekilde ve h\JŞU iÇerisinde . şekilde ifade eder.Kelime-i saygı ve aile fertleri arasında
'
ki yardımlaşma).
okur.
şahadeti açık b~r şekilde
ifade eder.
bilir.Okuldaki görgü
kurallarını (oturma ve
selamlaşma) bilir.Ayetleri
yanlışsız ve huşu içinde
..
okur.Programda belirlenen
hadisleri söyler. ..
Fatiha suresinden
Kureyş
1
•
•
'
slıresine_kadarolan
Tablo!s
İlkokul
KURAN
1
•
.
2. Sinıfın Sonunda Öğrencinin Kazandığı Davranışlar:
AKAİD
..
Fil suresinden Al ak ·isiamin anlamİnı bilir ve
suresine kadar olan bütün şartlarını sayar.AIIahın
sureleri . yanlışsız · bir nimetlerine değiŞik
şekilde ve huşu içerisinde örnekler verir. Gerektiğinde
Okı.ir.
ayet ve hadislerden
kanıtlar ; ·
·
gösterir.Programda
belirtilen ayetİeri yanlışsız
ve huşi.ı içinde
•
okur.Programda belirtilen
hadisleri söyler. .
AHLAK
Kur'an ökurken.adabına
uygun davranır:Ailedeki görgü·
kurallarından anne-babaya
iyilik, aile bireyleri aias,ında
yardımlaşma, temizlik, yemek
yeme ve izin isten:ıe kurallarıni_.
bilir.Okuldaki görgü
.. .
kurallarından;' arkadaşlarıyla iyi
geçinmenin, çalışmanın
öiıeniini, yararlarını ve sürekli
olmasi gerektiğini
·
bilir:Toplumdaki görgü
·kurallarından, yardirnlaşmanın
yararları, doğruluk ve .birlikte iş
yapabilme kuralla~ını · ·
' bilir.Ayetleri' yanlışsız ve huşu
içerisinde okur, konuyla ilgili
hadisleri 'söyler.
Mehmet Zeki Aydm
278
Tablo:6
İlkolml 4. Sınıfm Sonunda Öğrencinin Kazanacağı
KURAI!
~Fecr suresinden
suresine kadar .
olan bütün.sureleri
yanlışsız bir şekilde ve
huşu içerisinde okur."
Kuriın~ı Kerimden
tespit edilen sureleri
doğru bir şekilde .
okur.-Belirlenen
surelerdeki anlam ve
değerleri anlatır ve
bunlaı~ın ışığında ·
hareket eder.- Yapılan
bir işle ona uygun
olan karşılığı .arasında
baglantı kurar.
Tarık
.
-
·İBADET·.
AKAiD
-Yaradılış
sevgiı:ıin yararlarını
ve
.
AHL.i\K
- Namazın
üzerinde düşünüp,
Allah' a imanını
açıklar.- Allah'ın ·
yüceliğini kudretini
ve yaratılışdaki
incelik ve güzelliği
fark eder.- Allah'ın
Rasulüne imanı ve.
ona itaatin ve
açıklar.- Belirtilen
ayetleri yanlışsız
huşu iÇersinde
okur.
Davranışlar:
-Kuran
okurken adabına
bedenin, elbisenin uyar:.-Toplum,
ve mekanin
okul ve evdeki
temizliğin i
görgü kurallarına ,
açıklar.- Gerektiği
uygun tutum ve
şekilde abdest alır.- davranışları bilir ve
Teyemmümün
uygular.-Ailesi,
hikmetlerini
arkadaşları ve
açıklar.- _Beş vakit
çeyresi ile
namazını tadili
ilişkilerini
erkanına göre
belirlenen. davninış
kılar.- Cuma ve
ve 1tutuınlara uygun
Bayram
olarak düzenler.~
namazları n ı
Gerekli ortamlarda
hükümlerini
ezberlem\ş ölduğu
·kısımlarını
ayet ve hadisleri
toplumsal ve
Ünıt olarak okur.
. psikolojik
yararlarını bilir.
şartları içersinde
-
Tablo:7
İlkokul 5. Sınıfının Sonunda ·Öğrencinin Kazandığı Davranışlar:
KURAN
~Buruc
suresinden ·
infitar suresine
kadar olan sureleri
yanlışsız bir
şekilde ve huşu .
içersinde okur.Kuran-ı Kerimden ·
.
tespit edilen . .
sureleri doğru bir
şekilde ve
kekelemeden okur.Belirlenen
· sürelerfiı
anlamlarını ve
değerlerini kısaca·
anlatır.­
Gere~tiğinde bu
ayetlerden kanıtlar
· getirebilir.
·
AKAiD
. iBADET
AHLAK.
-İslamın beş Şartinı .
·~Kuran okurl<.en
~Allah'a ve
Rasulüne ve kutsal yeri he getirir.adabına uyar.- Evde
kitaplara imanı
Gerektiğinde iıbdest
okulda ve toplumda ··
açıklar.-Allah'm
aıir ve teyerrimüin
birlikte. Yaşamanın .
varlığına ve
yapıı,r.- Farz ve sünnet şartianrta uygun
yüce)iğirii onun
nam~zları tadili
davranışlan aÇıklar
yaratıkları ve
erkanına göre kılar.-.
ve günlük
nimetleri hakkında Vakti geçeri
yaşamdaki .Önemini '
namazlarını hükürhlere . vurguİar.~
·
düşünerek kanıtlar
getirir.~ Belirlenen
uygun olarak kaza
K.arşılriştığı~er
ayet.ve haqisleri
eder.- Namazı bozan
durum ve ortaında
okur.
şeyleri sayar.~. Zekatın ..cc. ahlaki değerlerL-;"-" =:c~""··==~""'
:hQkümlerini ve
.
korumaya özen
toplumsal acıdan .
gösterir,
değerini bilir.
·
·..
,,
. Tunus'da. İlk ve Orta Okullarda Din Öğretimi
279
EK:8
Temel Eğitimin 2. Kade~esi (Ortaolwl) Birinci. Sınıf İslam.
32
Ders Kitabında Geçen Konular ve Yazarlan.
Eğitimi
Birinci Ünite: Alı::aid ve Davranış:İmanı'n .. şartları: Abdurrahınan
Ahirete inanınanın etkileri: Eş-şeyh Abdullah
Ni'ıne.İslam inancının toplumsal boyutları: Dr. Abdusselaın Tanci.Peygaınberler ve
kutsal ~itapları: Eşşeyh Osman Muhammed HabiLBirden fazla peygamber
gönderilmesinin sebepleri: Abdulkeriin Osınan.Peygamberliğin sona e~ınesi: Kemal
Abdullah el-Mehdi.Tevhid inancı üzerine: Seyyid Ahined el-Keylani.Hz. Muhammed
(SAV)in peygamberliğinin öz~llikleri: Muhamn:ed ei-Mubarek.
'·
Nahlavi.Mtislüınanın hayatında
.
İkinci Ünite: İbadet:İslaında temizlik. TeınizHkle ilgili ayet ve hadisler.
TemizHk çeşitleri. Gus.ül ve abctestin hikınetleri. Teyemmüm. Temizlikte
kolaylıklar.Ezan ve kaınet.Farz namazlar. Namazın şartları. Teravih namazı. Namazdaki
kolaylıklar.Oruç. Ramazan orucu. Onicun bireysel ve toplumsal yararları.' Oruçta
kolaylık.Zekat.
·
EK:9
· Temel . Eğitimin 2. Kadernesi (Ortaokul) İkinci
Ders .Kitabında· Geçen Metinler, Yazarları
, 1erı, .33
IT"aynagın ı' sım
Eğitimi
Sınıf İshim
ve Alındığı
u
. Bi~iİıci Ünite: Aka:id ve Davranış:
..
İslam
ve sorumluluk: AH Halil Ebu ı~Ayneyıı.İslaın'da toplumsal
sorumlulukların kayriağı: ömer et-Tumi eş,-şeybani.Aile ilgili soruınlulukta ts·Jam' ın
·dikkati: Cemaleddin Mahfuz.Aile sorumluğunun toplumsal sorumluluklarla ilişkisi: Dr.
Mustafa el-AvcLTopluınsal sorumlulukların kapsamı: Dr. .Ahmed çelebi.Toplumsal ·
sorüınlulukların dağitılınasında kunımlann rolü: Dr. Mustafa el"Avci.Toplumsal
sorumluluklar ve devletin rolü: Dr. ibrahim Sa'dtiddirı Abdullah.
İkinci Ünite: İbadet:Ceınaatle kılınan ııamazlar.imaınlık ve hükümleri.Cuina
ııamazı.Bayram naınazları.Cenaze namazları.Mesbukuıı hüküınleri.Zekat ve
çeşitleri.Zekatııi
.
toplumsal ve bireysel yar_arları.
32" Snliın Mnhcub vd., Et-Tcrbiyetü
·
1-İslıımiyyc ı. Tunus, 1993, Yiznrntu t-Terbiyc, Merkezu
Milli Pedngoji Merkezi) ynyiııı. ·
·
·
33
Sııliın Mnhcub vd., Et-Tcrbiyctü I·İslıımiyyc 8, Tunus, 1996, Yiznrııtu t~Terbiye, Merkezu
Pednğocyu (Eğitiin Bnknıılığı, Milli Pedugoji Merkezi) yayını.
·
Pe_duğocyn (!;:ğitim Bnknıılığı,
1-Kavıni 1-
1-Knvııi(i-
Mehmet· Zeki Aydın ·
280
EK:lO···
Lise Bi~~nci Sınıf İslam Düşüncesi Ders Kitabında Geçen Konul~r
ve
Yazarları.
Birinci. Ünite:Aka~; Usuluddin (KeJam).
Usuluddinin ortaya çıklŞı:
Ahn'ıed
Emin.Tevhid
ilıni:Muhamıned
;'\bduh.Te'\hidde
aJ.:Iın sınırı: İbn Haldun. Usul ve furu': Ebu Fettah eş-şehristani.Ehli sünnet inancı: Ebu
1-Hqsen Ali bin İsınail el-Eş' ari.çocukların cezalandırılması konusımda J(elamcıların
ihtilafı: El-Eş' ari. Kader ve kaza inancı ile ilgili araştırınaların tarihi: Dr. Muhamined
Abdurrahman Merhaba.Halifeliğin usuluddin'den olmadığına dair: Muhammed
Ammani.Mutezilenin 5 temel inancı: Muh~mmed Abid ei-Cabiri.Muteziıenin tevhid:
görüşü: EI-Eş'ari:Kelamın oi-taya çıkışı ve kader inancı: İbnu 1-Kayyuın.
İkinci .Ünite: Uygarlık; Usulü Fıkıh.
Ş~r'i hükümler: Kanun yapımı ve semavi dinler, Hz. Peygamberin ölümünden
sonra şer' i hükümler, i'mam şafii ;nin etkileri, icma, Sonuç; Hüseyin Ahin ed
Emin.Lafızlardaki ihtilaf bilgisi: Ez-zerkeşiliadislerde'ki I'lel konusu; Eş-şafii.İcma:
üzerine; Reşid Rıza.Kıyas üzerine; İbn Kudarne ei-Makdisi.Tamaınlayıcı deliller;
Abdulmecid eş-Şerefi:İslam Hukukumin hedefi; Ebu ishak eş-Şatibi.Fı~hi kurallar; Dr ...
Abdulkerim Zeydari.Genel hükümler ve kapsamı; Dr. Abdulkerim Zeydan.insanların
ictihada ol ari ihtiyacı; Dr. Faruk en7Nebhan.Müçtehit olmanın şartları; Eş-Şev kani. Hz
.Peygamber (sav) in ictihadları; Ebu İshak eş-Şirazi.İslam'da örtünme emrinin yeri;
_Muhan1med et-Tahir İbn Aşur.Fıkıh ekallerinin ortayaçıkışı;İbn Haldun.Döit mezhep;
V~hbe ez-Zİ.ıheyli.Çok evlilik üzerine;· Eş-şeyh Muhaınrrıed Abduh.Savaşta köle
edinmenin. yasaklanması; MÜfıammed Bayra\n ei-Hamis.Karşılıklı mal .
değişimi;Muhaınmed Said ei~Aşmavi.Haber-i rasul üzerine; İbn Hazm.Hz. Peygamberin.
hadislerinde ihtilaf; eş~Şafii._Ehli hadis ve· ehli rey arıisindaki ihtilaf; Ahmed
Emiiı.Taklidin yok· e,dilmesi üzerine: İbn HazınJçtihat ve istihsan üzerine; Eş­
şafii.Günümüzün savaŞı; Muhammed Ahmed Halifellah.
- Metin İncelem~si: ri el El-Fesr ni rı "Makasıdu Ş-Şeriyyetı.i L~İslami)iye Ve .. ·
Mekarimuha" adlı kitabından seçme ınetinlerin başlıkları;Esefin yazarı rlel el-Fasi ·
ki md i~? Fehmi Cu d' f!n.Eserin tanıtımı.Şeriatın anası. içtihat. Maslah atın' ölçüsü.
Kur'an,Teınel kurallar. İnanç özgi.irlüğü:'Şeriatın genel·Jıedefi. icma. Geiıel.ve özel·
du~urnlar/şartlar:
··
·
·
·. ,'.<iL
:f!J~~ıiCi
Qıiite: Kur'~n. •
. . ' .. ' .
, .i>Teğribun suresi:. Allah'ın gucunün tezahürleri.
. günü.Mü'minin gözünde dünya hayatı.
·
' ' .tl
Yalancıların so·nu.Teğabun
'
,.tfl üç.iincü Ünite: . Hadis. ·
.
.
.
-.. _._____ ~--":All ah·' a· -j-~ Yan<;Itüı:·:biŞk1f.: kofniıarda···bağTŞIUma~····v.~ ~kö 1fiYiiK:I(arCıeiler ·-iifiüi]'·naakt ~ . ····---····-··-~·-·--····
'kötülüklerin zaraı;ları.Kadeı:. ·ve insan davranışları.Gerçek ınüfiis kimdir?Munafığın
alametleri..
' • ·" ~
.
. · ·.
- •. -:
.. · · ·
·
.··
34
K~ıi1ai'Umran
Ki(ııb
T~nus,
vd.,
fi t-Tefltiru I-islam 4,
PedagOjya (Eğitim Bakanlığı,Milli Pç:i:lagdji M!'!rkeı;i)
.
1996,
yayını.
'
Vi~aratu t-Terbiye, Merkezu 1-Kiıvıni 1- ·.·
· ·•·
·
·
'
..
"
..
Tunus'da İlk ve Orta Okullarda Din Öğretimi
281
EK: ll
, Lise İkinci SıQıf İslam. Düşüncesi Ders. Kitabmda Geçen Konular
Ve Yazarları.3'5
Birinci Ünite:·· Akaid: Peygamberlik (Nübüvvet).
· · Din niçindir?: Muhammed Tahir f?irt Aşur.Din ve akıl çatışması: MuhaıJımed elHucvi.Peygamberilk (Allah' ın) seçimiyledir: Dr. Mustafa Abdulvahid.Peygamberliğin
gerekliliği: Muhammed Abdullah Dıraz.Peygamberlerin vasıfları: Abduss,elarn et- .
TancLPeyganiberliğin önemi: Cevdet Kazvini.Kuranın inişinin kanıtları: Mahmud
Muhammed şakir.İslam kültürünlin ruhu (özü): Muhammed İkbai.İnsan: yeniliğe açıktır
(Kendisini yenileiT)eye gücü yeter): imaduddin Halii.Nübüvvet ve akıl:. Muh<ımmed
Abduh.Peygambedik ve gerçeklik (realite): Hasan Hanefi.Kur'anın Tedrici' olarak
·.inmesi: Malik bin Nebi.'cazu 1-Kur'an: Nasır Hamid Ebu Zeyd.
İkinci Ünite:Tecdid)
ve Islah
'
. Hareketleri;
'
Çöküşün· aşamaları: Ali Muhafaza.Uyanışın başlaması: Fehmi Cud'un.Dü'nden
bugü,ne ıslah: Ali Umlii.Müslümanların geri kalış sebepleri: Mustafa Fadıl
Paşa.Maslahatı gözetmek: Necmeddin Tufi.Alim, müçtehit ve mukallit: Mtihainmed bin
'
·'
'
)
Ali şevka'ni.Arap d linyasının uyanışırida Avrupa' nın etkisi:Muhammed Kadı, Abdullah 1
Sula.Nur.başkentinde ei-Ezherin Yükselişi: Rifaa Rafi' et-Tahtavi.Ta.nzimatın hedef/'ne -1
·ulaŞması; Hayrettin TunUsi.:Mezheplerin birliği; Cemalettin Afgan_ i.!3a~ıtp;*ı{~~lfmır~l
Abdurrahman el-Kevakibi.Oğretimin ıslahı hakkında; Muhammed ~:A~~dlı'W'Kt11ffiW!fı .
kimlik ve sömürgeCilik;Abdulhai1lid bin Badis.Toplum düzenirıd\?f.tJ.i:JI8]1<fı'lı- 1 aıfı'Uc~ıı1
Muhammed e~- Tahir İbni Aşur.B.ugünkü İslam; Yeni bjr anlay(Ş;;'ı\lill~~rdtfı'Ma{WZfWıYı- 1 Dii
Habbabi.Maslahatın amaçlarla sınırlanması; I'l el-Fasi.DIJvtgiUHlfŞ1<dRIHfrı ·ı~{ft?lJHili1 A 1 · ·
sınırlandırılması; İbni Ebi ed~Dayyaf,Halkıri, mill~ı ıqMH~in~1ııJa~tii;bEiii~unral ,
·. Hüseyin .Islah düşüncesinin· eleştirisi; Kemal Abrlulil.ı:tti:fhlslah cliau~gtlilfiinrrrllifient-J; ·
konulması hakkında; Abdussamed Bülkebir.
;·ı.ıilıssY u? H9li?92 n9brıiua3
Üçüncü Ünite: ·Metin İnceleme&irr~lı.sı;'{. rı~biıı~'t ~i·ı~v.i2 .:;vııli ~mi(l · · ...
·
.
. .,
,:JirriJ~rrı orrı?~2 iligli t>l'{rırıo)I .urrıulqoJ rrınlı:d rı:;rr~l:sO
·.Muhammed Abdulıun "Islam ve Hıristiyanlık" adlı eserinçlen parçalar.Fakihle'rin
dotmkluğu.Diri için ilinin: gerekliliği .ve Müslümanlar arasındaki taassuba
düşmanlık.DTn ilimierin durumu.Takli~-~~~W~~J~l~l-Aşmavi'nin "Ce_vlıeru !-islam'(
adlı eserinden parçalar:Şeriat ve jlerlefiıe.tsHim Hükumeti· uygarlıktır.Toplu olgunlaşma.
, .J ,"2urıuT jj;.jrıjjgu8 rwl.E,ı,.f1: 1 L9·ıÜJiihlco'{w~"..,i)hS .brrı~!:JIV!_ rııb'{A
.
.2ııv ı2 ;o\?Q 1 , 1:ı'{H<'. ,ıaıg·"I90 ıa!lilmliı>!
.
Lise· D*~rdüncü .Sınıf. İslam D~üİıfesi Qefs Ki tahmda Gecen.
Kon~lar V~'~Yfl2~'rfJif~ı!J6 ,\ mıııTaA·l ırmıt:n · n dıiJil · ,.b11 ·ıı:Ho;;,wiJd:A ;ı:}d ıD
•• : u·· :.t,j)v s:ı.. ., .[u<!ı · ~irA ~iri~.~ru9~nti'ı' mij~1~ö ı~w~ı~ .rın::ısö,ıo·ıirrı~G
.B ırıncı
mıe: AKaltl;
Slah'l uuş nces nae u~;:,anm ı:-erı~
·
.
. Ahlak vei i:f4.bqrfilm2!il1'ı'ihde2jrisHfilfı~'/rrye~inRifıits'J; i:wtllci)&ııaiPıv eliJArrfiVı;'KJfllifıfn :a
fi il leri; Muhammed A?r~~~~~~ft~ A:UtıNl~Mijfe~jfli~;.;ıMIJf'l."BWR?iı~şi~rSJfiAıl~J!l.' ~mn:ıa
1
'\'DQI ffrtrı.ırT '. ,..,.,,:~'"'İııİr/i ut:ıu-;d,fi:,,T i"üi-1-kı ·ljr-trf::ı.)/tl rı i H .3:.1 'rılı:flill!i ir.ıı;:no~l ·
EıS"Sadık'. nrvd, •Kıta im" rt• c ır ·ı-ıslamıyye S', .T ıılıs, 'ıal'll sız, v ızaıafll t~ ı e öıye ve l"ulum,
Merkezu !-Kavmi 1-Pedağocya (Eğitim "e· Bilimler Bakanlığı', Milli Pedagoji ·Merkezi) yayını.
36 Abdussetıar Cu'ber, Kitahu fi t-Tcfkiru 1-İslamiyyc Tunus, ıarihsiz, Yizaratu t-Terbiye ve 1-Ulum,
Merkezu !-Kavmi 1-Pcdağocya (Eğitiıi1 ve Bilimler Bakanlığı, Milli Pedagoji Merkezi), yayını.
3S
--
1:
':
,1,.,
· Mehmet Ze~i Aydın
282
diyaloğu';
insanla
Abd u! kerim Gallab.Halifelik ve sorumluluk; imaduddin HaliLKader Ve ..
kaza Ro nusundaki jhtilafın sebepleri; İbn RüŞd.Mutezile ve insanın. seçme özgürlüğü;·
EI-Kadi Abdulcebbar.Kulların fiHlerinin yaratıcısının Allah ı;>lduğuimri açıklanınasi
hakkında; Abdulkadir el-Bağdadi.Zorlama (cebr) ve seçme arasında insan; İbn Rüşd.Kader
· ve kaza konusunda yenilikçi bilim ,adamlarıhın görüşlerinden .kesitler;: _Ceeıl:ıaleddin
Afgarii ve Muhammed Abduh.İbadetin hikmetlerinden; Muhammed .Tahir İbni
Aşur.Kur'an ve insanın özgür bırakılması; :Muhammed Ahmed Halifella:h,Narrıazın
anlamı; Muhammed ikbal.Kesb konusunda Eş'ari ıiıezhe.biniri görüşü;
şehristani.Allah'ın iı:adesi ve insanın iradesi; Et-Tevhidi.
··
1
f
1
1
.i
•••
İldnci Ünite: _Uygarlık; Miras. (Gelenek} Ve Modern,izm;
J :.'
Mirasın. '(gelenc:!k}' anlamı' üzerine;. Sa' d G~rab.Miras ve/sünnet; Abdullah.
.,'
i
Aravi.Mirasın atılarnı; Hasen Hanefi.Modernizm ne demektir?; ·Abdulmecid el~
şerefi.Uyanış ve miras arasında; Burhan Öalyun.Modern\zin ve' ilerleme; Cabii',
r···
Asfuri.Mirasın c!,inle ilişkisı; Rifat Sellam.Örnek, Selefve uyanış; MuhammedAbid el-·
Cabiri.Biz mirasız, miras biz değildir; Selim el-Luğmani.Konuyla ilgili seçme metinler;
Muhammed Abi d elcCabiri, Ali Harb, Selim el-Luğınani.
-
'.'/
·
. Sosyal Düşünce; Örnek Kadılı.
Kadın konusu; Abdulmecid. eş-şerefLKadın ve so'syal · deği.~iın; Hrdr'
Zekeriya. Kadın konusunu araştırmaya teşvik eden sebepler;. Muhammed el-Kadi J
Abdullah Sa:vle.Karı-koca ilişkileri; "Risale Ahmed bin 'Ebi ed-Diyaffi 1-Mer''ei' Tahkik
el-Munsif eş-Şerefi.Erkek ve, kız çocuklarının eğitim-öğretim'vebilgi edinmede birlikte
olmaları; Refa'a Rafi' et-Tahtavi.Kadınla:r~ özen göstermenin gerekliliği Üzerine; Kasım
Emin.Faki_hler ve .şeriat ..arasında kadın; Et-Tahir el~Haddad:Kadın ve sosyal değişim; ·.
Fatima el-Murnisi.Kadın ve ilerleme (kalkınma); Dr. Huda Zurik.Kur'an ayetleri ye ,
kadının da)'a_k,l.it egitimi; Milhammed et-Talbi.Talçlid ve yenil,ik arasın~aki Arap kadıı:ıı': •·
Ahdulkadir-Arabl.Konuyla ilgili seçme metinİer;Fetfir'ösiila-n vd. . ·.
-._v .
-
•••
•
H
•
O
Üçüncü Ünite: Kitap· l:O:~e-lem-esi; Hasan· Ahmed Emin'in ' . "Delihı.
L-Muslim El-Hazin · . .İla Mııkteda s~Suluk 'fi · Kuruni . L-Aşriıi" Adlı
Eserinden SeÇilen Şu Yazıla,ı:;.
. . , · .-:·_....... - -~--:-:-::-·..,-·'~-·--- .. · · .
· ••
.
Din~
ilave ..Si yeri~ yeniden
yazılu;-aiıı,J1adis ·Uydurın.a.Tasavvufcula~m yolu; . ·..
Özleneiı İslam topl!JrİıU. Komıyla ilgiJi seçme metlnfe'r. . . ' .
Aydın
m
•
·~'
m
; KAYNAKLA~
Açıdan
Mehmet Zeki, "Scisyo-kültürel
Bugünkü Tunus".;
Fakültesi Dergisi, sayı: ı, 1996, Sivas: ' .·· · . . '
•
-~:-:
-
C.Ü. İiahiya~: •
' Cu'ber, Abdussettar· vd., Kitiıb fi t.T~fkiru I-İslami 7, Tunus, tarihsiz. ·
.
:
.
•
.
.
',
'
'
,ı'
Demirel, Özcan, Genel Öğretim Yöntemleri, Ank.,l992; s.l2
.
• .
~
. ' .
.
'· .
·•
1
•., ; .
-.·
va:;
'
:.
'
•
', 1'
'
'·
EI- Hı,ı.ni, Es-Sad ı k· ·vd~T-Kita~'-fic..t~'l'efkiruc;-1~ İslartıi'"Sf='r.un us;.:.ctar-i.hslz; ·
Ertürk Selahattin,
Eğitimde Program~Geliştirme, . • A~k.,l«;l.7:3~:-· ·
o- :ani,. Miftah ve 'Bin
Mebruk, . el-Hadi,
.
Ter)Jiyyetui-İslamiyye
'
'
'
'
•• :
.ı,
3,.Tunus,
1992..
. .
'
1
ı,
·· .../
•'
.
1:
'','
1 •••
•'ı,
,.
.
,.
·-·
'
.
',.
. (
Tunus'da İll,i ve Orta Okullarda Din Öğretimi
283
Fercani, Miftah, Bin Mebruk, el-Hadi ve· Ferhat Belhac, Terbiyyetu 1-İslamiyye 4,
Tunus, 1992.
.
.
Gazi, Et~ Tayyib vd;, Terbiyet~ 1-İslamiyye 3, Tunus, 1993 .
.İstanbul Ticaret Odası, Tunus Ülke Rapor~, 1st.,l997, iTO yay.
Jurnal Oficiel de la liepublique Tunisienne (Tunus ·Cumhuriyeti Resmi
Gazetesi), 26.Juin (Ten:ımuz).l992, Tunus. .
..
Lauwerys Josef A;, F.Varış ve K. Neff, Mukayeseli
A.ii.E.B.F. Yay.
Eğitim, Ank., 1979,
Mahcub, Salim vd., Et-Terbiyetü 1-İslamiyye 1, Tunis, !993,
Sönmez, Veysel, Program
Geliştir~ede Öğr~tnt~n El Kitabı. Ank., 1996.
Türkoğlu
Adil, Türkiye ve Fransa'da Lise Progrıilnl~rmm
Olarak incelenmesi, Ank.,1984, A.ü. E.B.F. Yay.
Karşılaştırmalı
Umran,. Kemal vd., Kitab fi t-Tefkiru 1-İslami 4, Tunus, 1996.
Varış, Fa tma, Eğitimde
Ank., 1988.
Program
•
Geliştirme . "Teori
ve . Teknikler",
· Vizaratu t-Terbiyetu ve 1-Uium, ed-Divan, En-Nizamu t-Terbevi Kanun ~9
Cuviyy~ 1991 ve n-Nususu t-Tatbikiyye, Tunus, 1991.
Vi zara tu t-Terbiye, 1994-95 Yılı Eğitim' İstatistikleı:i. ·EI-Cumhuriyyetu t.
Tunisiyye Vizaratu t-Teriıiye Es-Senetu d-Di.rasiyye ,1994-95,
· Tunus, -ı 995
Vizaratu t-Terbiye, EI-Beraıriic er-Resmiyye bil-Medreseti I~İbtidaiyye Es"S~netu 1-~amise, Tunus, 1993, s. 35, madde.: 122.
Vizaratu t-Terbiye, El-Beramic er-Resiniyye bil-Medreseti 1-İbtidaiy:re Es~
Senetu 1-Uia, Tunus, i993, s. 30-37.
Vizıiratu t-Terbiye, EI-Beramic er-Resmiyye bil-Medreseti f-İbtidaiyye Es-
. Sene tu 1-Uia, Tunus, 1993,
s. 31, madde: 102.
Vizaratu t-Terbiye, EI-Beramic er-Resıiıiyye bil-Medreseti 1-İbtidaiyye EsSenetu. r-Rabia, Tunus, 1993, s.31-4l
Vlzaratu t-Terbiye, EI-Beramic er-Resmiyye bii-Me.dreseti I•İbtidaiyy~. EsSe~etu s-Salise, Tunus, 1993, s. 47,· madde: 112.
Vizaratu t:Terbiye, El-Beramic er.Resliıiyye bil-Medreseti 1-İbti'~,aiyye Es.·. Senetu s-Saniye, Tunus, 1993, s:
)·
;t:.-
\fizaratu t-Terbiye, EI-Beramic er-Res~iyye bil-Medreseti 1-ibtidaiyye EsSenetu s-Sadise, Tunus,
1993, s. .25-40
.
.
1
· Vizaratu t-Tei-biye, Merkezu riKavmi I~Pedağocya (Eğitim. Bak~nlığı, Milli Pedag~i
Merkezi) yayın'ı.Mahc.ı.ıb, Salim vd., Et-Terbiyetü I~Islamiyye 8, Tunıs,
1996,
·"'
/: ..
M~hmet Zeki Aydın
284
Vizaratu.t-Terbiye, Merkezu.l-Kavmil-Pedağocya (EğitiıTI Bakanlığı, Milli Pedagoji
Merkezi) yay.ını.Ministerı:: de 1-Education et des Sciences, Le Cabinet, Le ·
Systeme Educatif La Loi du 29 Juillet 1991 et les Textes
Tu~tis, 1991.
d' Application.,
'.
;
~·
. i
'•
\
'.
.. ,,
•ı,
'.
.,.