İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM
advertisement
27 2. ÜNİTE İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM ÜNİTEMİZE HAZIRLANALIM 1. “İbadet, farz, sünnet ve dua” sözcüklerinin anlamlarını araştırıp öğreniniz. 2. Ettiğiniz bir duayla ilgili anınızı defterinize yazınız. 3. Sevdikleriniz için nasıl dua edersiniz? Bir örnek bulunuz. 28 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM 1. İbadet Nedir ve Niçin Yapılır? Allah’a kulluk etmek ne demektir? Söyleyiniz. İbadet; Allah’a kulluk etmek, saygı göstermek, buyruklarını yerine getirmek ve yasaklarından kaçınmaktır. İbadet yapmakla, Allah’a olan sevgi, saygı, inanç ve bağlılığımızı ortaya koymuş oluruz. Kur’an, ibadet konusu üzerinde önemle durur. Allah, “…Rabb’inize ibadet edin ve iyi işler yapın ki kurtuluşa eresiniz.”1 buyurmaktadır. Namazlarda okunan, “Yalnız sana ibadet ederiz ve yalnız senden yardım dileriz.”2 ayetiyle de ibadetin sadece Allah için yapılması gerektiği ifade edilmektedir. Namaz, oruç, hac ve zekât İslam’ın temel ibadetlerindendir. Bunların zamanı, yeri ve yapılış şekli dinimizce belirlenmiştir. İbadetler bunlarla sınırlı değildir. İnsanın inancı gereği Allah’ın hoşnutluğunu kazanmak için kulluk bilinciyle yaptığı her olumlu ve faydalı davranışı ibadet sayılır. Örneğin Kur’an okumak, dua etmek, tevhit okumak, Peygamberimiz ve ehl-i beytine salavat getirmek, çalışmak, iyiliği özendirmek, kötülüğe engel olmak ve güler yüzlü olmak birer ibadettir. Ayrıca Allah’ın yasakladığı her türlü davranıştan kaçınmak da ibadettir. 1 Hac suresi, 77. ayet. suresi, 5. 5. ayet. 2 Fâtiha suresi, ÇİZELİM Küçük bir tebessüm, içten bir selam, Dosta hatır soran, bir iki kelam, Kısaca diyor ki insana İslam, İhlâsla yaptığın, her şey ibadet … Cengiz NUMANOĞLU, Şuur, s. 232,233. Yukarıdaki dörtlükte yer alan ibadetle ilgili kavramların altını çiziniz. 29 2. ÜNİTE Hiçbir ibadet başka bir ibadetin yerini tutmaz. Bu nedenle inanan insan, namazını kılıp orucunu tuttuğu gibi çalışmak ve yardım etmek gibi güzel davranışları da ihmal etmemelidir. İbadet, Allah emrettiği için yapılır. Allah, “Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabb’inize kulluk ediniz…”1 buyurarak insanların kendisine ibadet etmelerini istemektedir. Bu durumda Müslüman olan herkes, Allah’ın yapılmasını istediği şeyleri yapmalıdır. Yapılmasını istemediği şeylerden de uzak durmalıdır. ÖRNEKLER VERELİM “Allah’ın sevgisini kazanmak için yapılan her iş ibadettir.” sözüne örnekler veriniz. • İnsanlara yardımcı olmak • ........................................................ • ........................................................ • ........................................................ İnsanın, Rabb’ine ibadet etmeyi ve onun rızasını kazanmaya çalışması gerekir. Bu, insanın yaratılışına da uygundur. Bir ayette bu durum şöyle ifade edilmiştir: “… İnsanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım.”2 1 Bakara suresi, 21. ayet. 2 Zâriyât suresi, 56. ayet. 30 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM İb d tl yalnızca l All h’ hoşnutluğunu h tl ğ k k için i i yapılır. l Bu B husus h bi İbadetler, Allah’ın kazanmak bir ayette şöyle belirtilmektedir: “De De ki: Benim namaz namazım, ibadetlerim, l hayatım ve ölümüm, hepsi âlemlerin Rabb’i A Allah içindir.”1 İbadet, Allah’ın verdiği İbadet, verdiği nimetlerden dolayı ona şükretmek amac dilir. Allah, Allah, insana insana sayısız n imetler vermiş cıyla edilir. nimetler ıyla e vermiş ve pek çok iyilikştur. Ona dü şünebilme yetene ği ver m te bulunmu bulunmuştur. düşünebilme yeteneği vermiştir. Dünyadaki c ş canlı sunmuştur. Bunca iyiliğe anlı ve cansız varlıkları, onun hizmetine sunmu kkarşılık da Allah’a Allah’a inanmalı inanmalı ve ya lnızca o arşılık iinsan nsan da yalnızca ona ibadet etmedir. lilidir. ğı ibadete ihtiyacı yoktur. Ama kulAllah’ın, kullarının yaptı yaptığı çları vardır. Çü ların ibadet etmeye ihtiya nk ibadetlerin biihtiyaçları Çünkü reysel ve toplumsal pek ç ok yararı vardır. Örneğin, namaz çok kkötülüklerden a kılmak birlik ve ötülüklerden uzaklaştırır, cemaatle nam namaz ştirir, zek ât dayanışmayı beraberlik duygularını peki daya pekiştirir, zekât sağlar. İİbadet u badet eden insan, Allah’ın buyr buyruğuna uymuş ve ğunu yerine getirmi sorumlulu sorumluluğunu getirmişş olu olur.r Böylece Allah’ın ssevgisini şnutluğunu kazanı evgisini ve ho hoşnutluğunu kazanır. Allah’ın kendisine kulluk edenler için ödül olara olarak hazırladığı cente d lur. ne e llayık ayık o nete de olur. YAZALIM “Allah’a niçin ibadet ederiz?” sorusu çerçevesinde bir paragraf yazınız. ……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… y 1 En’âm suresi, 162. ayet. 31 2. ÜNİTE İbadetlerle İİlgili p, Sünn et 2. İbadetlerle lgili Kavramlar: Farz Farz,, Vaci Vacip, Sünnet Farz, vacip ve sünnet kavramlarını daha önce hiç duydunuz mu? Bunların anlamlarını biliyor musunuz? İbadetle ilgili kavramların başlıcaları farz, vacip ve sünnettir. Farz: Allah’ın Kur’an’da kullarından kesinlikle yapmalarını istediği iş ve davranışlara denir. Örneğin, günde beş vakit namaz kılmak, ramazan ayında oruç tutmak, zekât vermek farzdır. Vacip: Farz kadar kesin olmamakla birlikte yapılması gerekli olan iş ve davranışlara denir. Vitir namazı kılmak, kurban kesmek ve bayram namazı kılmak vacip olan ibadetlere örnektir. Müslümanların bunları da yapmaları gerekir. Sünnet: Farzın dışında Peygamberimizin yaptığı bizim de yapmamızı istediği iş ve davranışlara denir. Ramazan ayı dışında oruç tutmak, umre yapmak, beş vakit namazların sünnetlerini kılmak ve selamlaşmak sünnettir. LİSTELEYELİM Sünnet olan davranışlara örnekler vererek listeleyiniz. • Yemekten önce ve sonra elleri yıkamak • …………….. • …………….. 32 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM İ 3. Başlıca İbadetler Başlıca ibadetler hangileridir? Allah’ın, yerine getirilmesini emrettiği başlıca ibadetler; namaz, oruç, hac ve zekâttır. Peygamberimiz bir hadisinde şöyle buyurmuştur: “İslam beş temel esas üzerine kurulmuştur: Allah’tan başka ilah bulunmadığını ve Muhammed’in Allah’ın kulu ve elçisi olduğunu kabul etmek, namaz kılmak, zekât vermek, hacca gitmek, oruç tutmak.”1 BİLGİ KUTUSU DYANET TAKVM Namaz Namaz, Müslümanların yerine getirmekle zorunlu oldukları ibadetlerden biridir. “Tekbir” ile başlayıp “selam” ile biten ve Allah’a kulluk etmek amacıyla yapılan bir ibadettir. Namaz sayesinde Allah’ı anar, ona şükreder ve ondan yardım dileriz. Hicrî: 28 Zilhicce 1432 Rumî: 11 Teörîn-i Sanî 1427 KasÖm: 17 Ay Doõuö : 05 56 Ay BatÖö : 15 53 11. Ay • 30 Gün • Y§l§n 328. Günü • Kalan Gün 37 24 KASIM 2011 • Öretmenler Günü • Öretmenler Haftas§ (24-30 Kas§m) PEREMBE óSTANBUL ómsak : 05 23 Güneö : 06 54 Öõle : 11 58 ókindi : 14 25 Aköam : 16 49 YatsÖ : 18 13 KÖble S. : 10 00 ĊLÇELER Ċmsak Güneč ÖČle Ċkindi Akčam Yats× K×ble S ĊLÇELER Ċmsak Güneč ÖČle Ċkindi Akčam Yats× K×ble S Arnavutköy Beylikdüzü Büyükçekmece Çatalca Çekmeköy Esenyurt Kartal Küçükçekmece 05 24 05 24 05 24 05 25 05 22 05 24 05 22 05 24 06 56 06 55 06 56 06 57 06 53 06 55 06 53 06 55 11 59 11 59 11 59 12 00 11 57 11 59 11 57 11 58 14 25 14 26 14 26 14 26 14 24 14 26 14 24 14 25 16 49 16 51 16 50 16 51 16 48 16 50 16 48 16 50 18 14 09 59 18 15 09 57 18 14 09 57 18 15 09 57 18 12 10 01 18 14 09 58 18 12 10 00 18 14 09 58 Maltepe Pendik Sancaktepe Silivri Sultanbeyli Sultangazi ôile Tuzla 05 22 05 22 05 22 05 26 05 22 05 23 05 20 05 21 06 53 06 53 06 53 06 57 06 53 06 55 06 52 06 52 11 57 11 57 11 57 12 01 11 56 11 58 11 55 11 56 14 24 14 24 14 24 14 27 14 24 14 25 14 22 14 24 16 48 16 48 16 48 16 52 16 48 16 49 16 46 16 48 18 12 10 00 18 12 10 00 18 12 10 01 18 16 09 56 18 12 10 01 18 13 09 59 18 10 10 04 18 12 10 01 *Takvimde yer almayan ilçelerin namaz vakitleri, illeriyle aynÖdÖr. 1 Buharî,, İman,, 8. Namaz vakitlerini gösteren takvim. 33 2. ÜNİTE rgenlik çağına çağına g amaz azıı farz farz fa Allah, e ergenlik gelmiş, elmiş, akıl sağlığı sağlığı yerinde olan her Müslümana namazı nam 1 kılmıştır “ Namazı kılın, kılın zekâtı verin…” verin ” kılmıştır. Allah şöyle buyurmaktadır: “…Namazı Namaz belli vakitlerde yapılan bir ibadettir. Günde beş vakit namaz, haftada bir defa cuma namazı, yılda iki kez bayram namazı ve ramazan ayında yatsı namazıyla birlikte teravih namazı da kılınır. BULALIM Namaz Namaz dinin direği, Aydınlatır yüreği. Kulluğun bir gereği, Müminler kılar onu. Rabb’imizin isteği, Peygamberimizin sünneti, Beştir namazın vakti, Müminler kılar onu. Sabah, öğle, ikindi, Akşam ile yatsıyı, Arkasından vitiri, Müminler kılar onu. Haftada bir Cuma var. Yılda iki bayram var. Affedilir günahlar; Müminler kılar onu. Ramazan ayı gelir, Teravihe gidilir, Neşe ile kılınır. Müminler kılar onu. Murat ÖKÇESİZ İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Kılavuzu 5, s. 39. Yukarıdaki şiirde hangi namazlar geçmektedir? Bulunuz. y 1 Hac suresi, 78. ayet. 34 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM Oruç Oruç Oruç, İslam’ın beş temel esasından biridir. Oruç, ibadet niyetiyle tan yerinin ağarmasından akşam güneş batıncaya kadar herhangi bir şey yiyip içmemektir. Ergenlik çağına ulaşmış, akıllı ve sağlıklı Müslümanlar, oruç tutmakla yükümlüdürler. Allah, orucun farz bir ibadet olduğunu Kur’an-ı Kerim’de şöyle belirtir: “Ey iman edenler! Oruç sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı...”1 y 1 Bakara suresi, 183. ayet. 35 2. ÜNİTE RÖPORTAJ YAPALIM Çevrenizde hacca giden biri varsa ziyaret ettiği yerler ve yaptığı ibadetlerle ilgili duygu ve düşüncelerini içeren bir röportaj yapınız. Röportajınızı görsel unsurlarla destekleyerek bir metin hâline getiriniz. Hac Allah’ın yapılmasını istediği ibadetlerden biri de hacdır. Hac, gerekli şartları taşıyan Müslümanların, ömürlerinde bir defa Kâbe ve çevresindeki kutsal yerleri ibadet niyetiyle ziyaret etmeleridir. Hac ibadeti sayesinde dünyanın birçok ülkesinden gelen Müslümanlar, bir araya gelerek birlikte Allah’ı anar, ona şükreder ve dua ederler. Haccın farz bir ibadet olduğunu Allah şu ayette belirtmektedir: “…Gücü yetenlerin o evi (Kâbe) haccetmesi, Allah’ın insanlar üzerinde bir hakkıdır…”1 Zekât İslam dininde emredilen ibaDEĞERLENDİRELİM detlerden biri de zekâttır. Zekât; zengin olanların, sahip oldukları “Oruç insan için koruyucu bir kalkandır, mal ve paranın belli bir miktarını sadaka bir gölgedir, zekât bir nurdur.” ihtiyacı olan kimselere vermesiGazali dir. Yüce Allah bu konuda şöyle Mahmut YILMAZ, İhya’dan Hikâyeler, C 2, s. 194. buyurmaktadır: “Namazı kılın, zekâtı verin; kendiniz için yapYukarıdaki sözü oruç ve zekât ibadetinin tığınız her iyiliği, Allah’ın yanınönemi açısından değerlendiriniz. da bulursunuz. Şüphesiz Allah 2 bütün yaptıklarınızı görür.” Zekât sayesinde muhtaçlara yardım edilir ve Allah’ın hoşnutluğu kazanılır. 1 Âl-i İmrân suresi, 97. ayet. 2 Bakara suresi, 110. ayet. y 36 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM Sultanahmet Camii / İstanbul 4. Camiyi Tanıyalım Camilerin Müslümanlar için önemi nedir? İbadet etmek amacıyla yapılan yerlere mabet denir. Mabetler bütün dinlerde sembol hâline gelmiştir. Müslümanların mabetlerine cami veya mescit adı verilir. Kur’an-ı Kerim’de cami ve mescitler, Allah’a ibadet edilen ve onun adının anıldığı yerler olarak nitelendirilir. Camilerde namaz kılınır, Kur’an okunur, dua edilir, vaaz ve hutbe dinlenir. Cami ve mescitler, mimari özellikleri bakımından diğer binalardan farklıdır. Caminin minare, mihrap, minber ve vaaz kürsüsü gibi kısımları vardır. Minber: Camide cuma ve bayram namazlarında hatibin hutbe okumak için çıktığı merdivenli yüksekçe yerdir. Mihrap: Cami ve mescitlerde Kâbe yönünü gösteren kısımdır. İmam, cemaate namaz kıldırırken mihrapta durur. Vaaz kürsüsü, caminin içinde vaaz verip cemaati dinî konularda aydınlatan kişinin oturduğu yüksekçe yerdir. 37 2. ÜNİTE Mi kti i geldiğini ldiği i bildi i i camide id müezzinin ü i i ezan okuduk d Minare; namaz vaktinin bildirmekk için ğu, salâ verdiği, şerefesi olan, çoğunlukla taştan yüksek ve ince yapıdır. ŞİİR YAZALIM Minare caminin eli, Beş vakit konuşan dili, Ezan, seslerin güzeli, Uzun, ince minareler. … Seyit Ahmet ARICI, Diyanet Dergisi, S 25, s. 25. Minare hakkında bir şiir yazmış olsaydınız hangi özelliklerine dikkat çekerdiniz? Akrostiş tekniğine göre siz de bir şiir yazınız. M İ N A R E ……………………… ……………………… ……………………… ……………………… ……………………… ……………………… 38 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM C il Allah’a All h’ ibadet ib d t etmek t k iiçin i yapılmış l l di Camiye C i gelen l insanlar, i l beden b d Camiler, yerlerdir. ve kıyafet temizliğine dikkat etmelidirler. Yüce Allah, “Ey âdemoğulları! Mescide her gidişinizde, güzel elbiselerinizi giyiniz…”1 buyurmaktadır. Camiler, Müslümanların bireysel ve toplumsal yaşayışında önemli bir yere sahiptir. İnsanların toplanıp birbirleriyle kaynaştığı, aralarındaki sevgi ve dayanışma bağlarının güçlendiği yerlerdir. Bu yönüyle camiler, birlik ve beraberliğin pekişmesinde önemli görevler üstlenmektedir. İnsanlar cami ve mescitlerde birbirleriyle görüşür, tanışır ve kaynaşırlar. Birbirlerinin sorunlarından haberdar olurlar. Bunları çözmek için çaba harcarlar. Bu da toplumsal barış ve dayanışmaya katkı sağlar. YAZALIM Aşağıdaki fotoğrafta rakamlarla gösterilen kısımların isimlerini yazınız. 1)....................... 2)....................... 3)....................... 1 3 y 1 A’râf suresi, 31. ayet. 2 39 2. ÜNİTE 5 Dua D 5. z? Dua ettiğinizde neler hissettiniz? vinç ve üzüntüleri YaraDua, istekleri Allah’a iletmektir. Sevinç m kurmak, kurmak, ondan ondan yaryardan ile paylaşmaktır. Allah ile iletişim diği nimetler iiçin çin ona dım istemek ve ona sığınmaktır. Verdiği an dolayı Allah’tan şükretmektir. Dua, yapılan hatalardan bağışlanma dilemektir. Rabb’imiz yalnızca kendisinden yardım istememizi ve yalnızca kendisine dua etmemizi istemiştir. Bu konuda Kur’an’da şöyle buyurmuş-…”1 tur: “Gerçek dua ancak onadır…” arşıYüce Allah, böyle yapılan dualara karşıduanılık vereceğini, “… Bana dua edin, duanı2 bildirmiştir. za karşılık vereyim…” buyurarak bildirmiştir. BULALIM Doğru Davranmayan Kimlerdir? (√ ) Annem hastalanmıştı. Doktora gitti. Onun çabuk iyileşmesi için dua ettim. (…) Ağabeyimin zor bir sınavı vardı. Günlerce çalıştı. Sonra Allah’a dua etti. Sınavı kazandı. (X) Evini sağlam yapmayan birisi depremden korunmak için Allah’a dua etmenin yeterli olacağını düşündü. (…) Uzak bir ülkede deprem olmuştu. Çocuklar evsiz kalmıştı. Harçlıklarımızı topladık onlara gönderdik. Onları koruması için Allah’a dua ettik. (…) Ali çalışmadı. Sadece dua etti. Ama sınavda çok başarısız oldu. d suresi 14. ayet. 1 Ra Ra’d suresi,, 14. yet. 2 Mü’min suresi, 60. a ayet. 40 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM İ NOT EDELİM Dua Bir ihtiyar Yorgun argın Çöktü yere Susadım, dedi. Bir çırpıda Koştum eve Su getirdim İçti ve … Su gibi aziz ol! dedi... Ahmet EFE, Işığın Yüreği, s. 33. 5.1. Dua İbadetin Özüdür Dua etmenin de bir ibadet olduğunu biliyor muydunuz? Dua; kalbin, Allah’a yönelmesi ve ondan yardım istemesidir. Ancak bu yardım isteği, Allah’a saygıyla sunulmalıdır. Allah’ı sevmenin ve ona saygı duymanın en güzel ifadesi ise ibadettir. İnsan, ibadet etmekle Allah ile iletişim kurarak isteklerini ona iletir. Kulun Allah ile iletişim kurduğu ibadetlerin başında ise dua gelir. Bu nedenle dua, müminler için bir ibadettir, denilebilir. Kur’an-ı Kerim’de pek çok ayette ibadetle dua bir arada yer almıştır. Bütün ibadetlerin içinde veya sonunda dua edilmesi öğütlenmiştir. Dua eden kişi, duadan önce üzerine düşen görevi yapmalıdır. Hiçbir şey yapmadan, çalışmadan, tehlikelere karşı tedbir almadan ve günahlardan korunmadan Allah’tan istekte bulunmak doğru değildir. Önce, Rabb’imize karşı görevlerimizin başında gelen ibadetleri yapmalı, sonra da ona dua ederek ondan yardım istemeliyiz. Dua ile ibadetin ayrılmaz bir bütün olduğunu Peygamberimiz bir sözünde şöyle ifade etmiştir: “Dua, ibadetin özüdür.”1 Nitekim kişi, dua etmekle Allah’a olan inancını, Allah’ın merhametine olan güvenini ve onun karşısındaki acizliğini itiraf eder. Gücünü aşan konularda Allah’tan yardım ister. Eksiklerinin tamamlanması, hatalarının affı için Allah’a sığınır, tövbe eder. Allah’a bağlılığını ve sevgisini dua ile ortaya y Böylece y ş kulluk görevi g y g ş olur. koyar. Allah’a karşı olan ibadetini de yerine getirmiş 1 TTirmizî, irmizî, Daavat, Daavat, 1. 1 41 2. ÜNİTE BELİRTELİM “Rabb’iniz şöyle buyurdu: Bana dua edin, karşılık vereyim... ” Mü’min suresi, 60. ayet. “Sabır ve namaz ile Allah’tan yardım isteyin…” Bakara suresi, 45. ayet. “Onların mallarından kendilerini temizleyeceğin, arındıracağın bir sadaka al ve onlara dua et; senin duan onların kalbini yatıştırır ve huzur verir. Allah işitir ve bilir.” Tevbe suresi, 103. ayet. “Hac ibadetlerinizi bitirince atalarınızı andığınız gibi hatta ondan daha kuvvetli bir şekilde Allah’ı anın. İnsanlardan öyleleri var ki: Ey Rabb’imiz! Bize dünyada ver, derler. Böyle kimselerin ahiretten hiç nasibi yoktur.” Bakara suresi, 200. ayet. Yukarıdaki ayetlerde hangi ibadetlere vurgu yapılmıştır? Belirtiniz. 5.2. Niçin ve Nasıl Dua Edilir? Gece Duası Geldi uyku zamanı, Huzur gönder ya Rabb’i, Bütün yaratıklara, Rahatlık ver ya Rabb’i. ’i … Temiz yatağımızda, Sağ yatıp sağ kalkalım.ım. Sabahleyin neşeyle, Yolumuza çıkalım… Gökhan EVLİYAOĞLU ĞLU Çocuk ve Dua, s. 9. Yukarıdaki şiir sizlere neleri hatırlatmaktadır? 42 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM All h bizlere bi l bi k nimet i t vermiştir. i ti Bizler, Bi l Allah birçok verdiği bu nimetler için Allah’a şükretmeliyiz. Verdiği nimetler sebebiyle onu anmalı, bizleri bu nimetlerden mahrum bırakmaması için ona içtenlikle dua etmeliyiz. Yüce Allah, kendisine yapılacak duaları kabul edeceğini haber vermektedir. Kur’an-ı Kerim’de, “Kullarım sana benden sordukları zaman bilsinler ki ben onlara çok yakınım. Benden isteyenin, dua ettiğinde duasını kabul ederim. Artık onlar da benim davetime uysunlar...”1 buyrulmaktadır. Dua, insanın Allah katındaki değerini artırır. “Ey Muhammed, de ki: Duanız olmasa Rabb’im size niye değer versin?..”2 ayeti bunu belirtmektedir. Peygamberimiz de “Allah’ın lütfundan isteyin. Çünkü Allah kendisinden istenmesini sever. İbadetin en değerlisi dua edip kurtuluş beklemektir.”3 buyurmaktadır. BİLGİ KUTUSU 1 Bakara suresi, 186. ayet. 2 Furkân suresi, 77. ayet. 3 Tirmizî, Daavat, 126. YORUMLAYALIM “Belaya uğramaktan korkan kişi Allah’a dua etsin.” Cafer-i Sadık Tabersi, Mekârimü’l-Ahlak, C 2, s. 10. Yukarıdaki sözü duanın önemi açısından yorumlayınız. 43 2. ÜNİTE Bazen insan yalnızlık çekebilir, çekebilir, derdini paylaşacak Çaresiz ve Bazen paylaşacak kimse bulamayabilir. Çaresiz sıkıntılı zamanlarında insan, insan elini ve gönlünü Yüce Rabb’ine açarak bütün içtenliği ile derdini ona döker, dua eder. Ona sığınarak ondan yardım ister. Allah’ın yardımının kendisi ile birlikte olduğunu düşünür ve manevi güç kazanır. Böylece iç dünyası ferahlar, gönlü huzur ve mutlulukla dolar. Bu konuda Hz. Ali, “Bela dalgalarını dua ile uzaklaştırın. Bela ile karşılaşmamış olan kişinin, bela ile karşılaşandan daha fazla duaya ihtiyacı bulunmaktadır.”1 diyerek duanın önemine dikkat çekmiştir. İnsan, bir ihtiyacı olduğunda Allah’a dua eder, ondan yardım ister. İstenmeyen bir davranış yaptığında Allah’a dua ederek bağışlanmasını diler. Anne-babasının, kardeşlerinin ve bütün inananların iyiliğini ister. Kimsesiz, fakir ve zor durumda olanlar ile yaşlıların daha iyi olmaları, mutlu ve rahat bir hayat sürmeleri için Allah’a dua eder. İslam dininde duaya büyük önem verilmiştir. İnsan istediği zaman ve içinden geldiği gibi Allah’a dua edebilir. İsteklerini ve içinde bulunduğu durumu doğrudan Allah’a iletebilir. Hiçbir aracıya ya da özel bir yer ve zamana ihtiyaç duymaksızın Allah’tan yardım isteyebilir. Duada önemli olan, insanın samimiyetle içinden gelenleri Rabb’ine söylemesidir. DEĞERLENDİRELİM “Bir mümin Allah’a ortak koşmaksızın günah işlerse ona merhamet edip işlediği günahın affı için dua edilmelidir. ” Ebu Hanife el-Âlim ve’l-Müteallim, s. 17-18. Yukarıdaki sözü duanın önemi açısından değerlendiriniz. Allah, Kur’an’da insanlardan dua etmelerini istemekte ve dua edenlere de karşılık vereceğini belirtmektedir. Allah; insanın içinden geçirdiği güzel duygu ve düşünceleri de bilir. Allah’a hangi dilde ve ne şekilde dua edilirse edilsin o, herkesi duyar. Rabb’imize kısık sesle ve içten gelerek dua ederiz. Nitekim bir ayette şöyle buyrulmaktadır: “İçinden yalvararak ve ürpererek yüksek olmayan bir sesle sabah ve akşam Rabb’ini an. Sakın umursamaz kimselerden olma.”2 Allah’a, güzel adlarını anarak dua etmeliyiz. Bir ayette Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: “De ki: “İster Allah diye dua edin, ister Rahman diye dua edin…”3 Dua ederken sadece kendimiz için değil, annemiz, babamız, kardeşlerimiz ve arkadaşlarımız için de dua etmeliyiz. Duanın sonunda “Allah’ım duamı kabul et!” anlamında “Âmin!” deriz. Tek başına dua edilebildiği gibi topluca da dua edilebilir. Örneğin yemeklerde, düğünlerde, sünnet törenlerinde, camide ve bayram namazlarında topluca dua edilir. 1 Bihâru’l-Envar, C 93, s. 288. 2 A’râf suresi, 205. ayet. 3 İİsrâ srâ suresi, 110. ayet. ayet. 44 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM YAZALIM Dualarımıza Allah’ın güzel adlarının anlamlarını içeren şu ifadelerle başlayabiliriz: Rabb’im! ……….....….. Ey Allah’ım! ………….. Ya Rabb’i …………...... Yukarıdaki ifadelerden biriyle başlayan bir dua yazınız. 5.3. Kur’an’dan ve Hz. Peygamberden Dua Örnekleri “…Rabb’im! İlmimi artır.” Ayetteki dua cümlesinden ne anlıyorsunuz? Tâ-Hâ suresi, 114. ayet. Kur’an-ı Kerim’de birçok dua örneği vardır. Allah kendisine nasıl dua edileceğini Kur’an-ı Kerim’de öğretmektedir. Kur’an’dan Dua Örnekleri: “Allah’ım! Yalnız sana ibadet ederiz ve yalnız senden yardım dileriz. Bizi dosdoğru yola ilet. Kendilerine nimet verdiklerinin yoluna, gazaba uğrayanların ve doğruluktan sapmışların yoluna değil.”1 “… Rabb’imiz! Bize dünyada iyilik ver, ahirette de iyilik ver. Bizi ateş azabından koru.”2 “Rabb’im! Beni ve soyumdan gelecekleri namazı devamlı kılanlardan eyle; ey Rabb’imiz! Duamı kabul et.”3 “Ey Rabb’imiz! Hesabın görüleceği gün beni, ana-babamı ve müminleri bağışla!”4 “…Ey Rabb’imiz! Bizi ve bizden önce gelip geçmiş imanlı kardeşlerimizi bağışla! Kalplerimizde iman edenlere karşı hiçbir kin bırakma! Rabb’imiz! Şüphesiz ki sen çok şefkatli, çok merhametlisin.”5 1 2 3 4 5 Fâtiha suresi, 5-7. ayetler. Bakara suresi, 201. ayet. İbrahim suresi, 40. ayet. İbrahim suresi, 41. ayet. ş suresi, 10. ayet. y Haşr 45 2. ÜNİTE “…Rabb’im! Anne-babama ve bana verdiğin nimetlere şükretmemi ve razı olacağın yararlı işler yapmamı sağla…”1 “…Rabb’imiz! Biz iman ettik. Bizim günahlarımızı bağışla...”2 “…Rabb’im! Yüreğime genişlik ver. İşimi bana kolaylaştır.”3 “Rabb’im! Bana hikmet ver ve beni iyiler arasına kat.”4 “… Ey Rabb’imiz! Unutur ya da yanılırsak bizi sorumlu tutma! Ey Rabb’imiz! … Bize gücümüzün yetmediği şeyleri yükleme! Bizi affet, bizi bağışla, bize acı! Sen bizim mevlamızsın, inkârcılara karşı bize yardım et.”5 Hz. Peygamber dua etmeye önem vermiş; bazı sözleriyle de dua etmeye teşvik etmiştir. Kendisi de sık sık dua etmiştir. Peygamberimizin yaptığı dualar bizim için de örnektir. Hz. Peygamberden Dua Örnekleri: “Allah’ım! Sen affedicisin, affetmeyi seversin. Beni de affet.”6 “Allah’ım! Kur’an okumak, seni anmak, sana şükretmek ve sana güzelce ibadet etmek için bana yardım et.”7 “Allah’ım! Senden faydalı bilgi, temiz rızık ve kabul edilmiş bir ibadet dilerim.”8 1 2 3 4 5 6 7 8 Ahkâf suresi, 15. ayet. Âl-i İmrân suresi, 16. ayet. Tâ-Hâ suresi, 25-27. ayetler. Şuarâ suresi, 83. ayet. Bakara suresi, 286. ayet. Tirmizî, Daavat, 85. Ebu Davut, İstiğfar, C 4, 5318. İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi, C 17, s. 32. 46 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM “Bi i yediren, di iiçiren, i kko“Bizi ruyan ve barındıran Allah’a şükürler olsun.”1 “Allah’ım! Sen benim Rabb’imsin, senden başka ilah yok. Beni sen yarattın ve ben senin kulunum... Beni bağışla.”2 “Allah’ım! Üzüntüden, cimrilikten, korkaklıktan, acizlikten, tembellikten ve kötülükten sana sığınırım.”3 SÖYLEYELİM Böyle Ol Böyle Söyle Allah’ım! O güzeller güzeli, Hangi iyilik diledi senden, Dilerim ben de öylelerini. Allah’ım! Peygamber Efendimiz, Hangi şerlerden sığındıysa sana, Upuzak tut benden onları. Cahit ZARİFOĞLU, Şairin Duası-Dua Şiirleri Antolojisi, (hz. Mustafa ÖZÇELİK) s. 143-144. Yukarıdaki şiirin ana temasını söyleyiniz. 1 Müslim, Zikr, 64; Tirmizî, Daavat, 16. 2 Buharî, Daavat, 2. 3 Ebu Davut, Salat, 367. 47 2. ÜNİTE 5 4 Kültürümüzden 5.4. Kültü ü ü d Dua D Örnekleri Ö kl i İmtihana gireceğini söyleyen bir arkadaşınıza nasıl dua edersiniz? Kültürümüzde birçok dua örneği vardır. Bu dua örnekleri Allah’a nasıl dua edeceğimiz hususunda bize yol göstermektedir. Örneğin yemek yedikten sonra şöyle dua edebiliriz: Rabb’imize hamt, Peygamberimize salat ve selam olsun. Ey Yüce Allah’ım! Bize hayat verdin. Yiyecek, içecek, bol rızık verdin. Bizi inananlardan kıldın. Hamt olsun verdiğin nimetlere, sağlık ve afiyete. “Yiyiniz, içiniz; fakat israf etmeyiniz!”1 buyuran Rabb’imiz! Kimseyi kimseye muhtaç bırakma. Hastalara sağlık, milletimize dünyada ve ahirette mutluluk ver. İnsanlığı doğru yola ilet. Dünyada barışı hâkim kıl. Şüphesiz sen, dualara karşılık verensin. Bizim de dualarımızı kabul et. y 1 A’râf suresi, 31. ayet. 48 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM Yüce Yaradan Kur’an’da, “Allah ve Yüce ve melekleri, Peygambere çok salat ederler. Ey müminler! Siz de ona salavat getirin ve tam bir teslimiyetle selam verin”1 buyuruyor. Yüce Allah, bu ayetle bütün müminlerden Hz. Peygambere ve onun ehl-i beytine salat ve selam etmelerini istemektedir. Bu ayetin içerisinde geçen salavat: “Allahümme salli alâ seyyidinâ Muhammedin ve âl-i seyyidinâ Muhammed” şeklinde söylenir.2 “Allah’ım! Efendimiz Hz. Muhammed’e ve onun ehl-i beytine rahmet et!” anlamına gelir. Salavat Alevi-Bektaşi geleneğinde de önemli bir yer tutar. NOT EDELİM “Yapılan her şeyin karşılığını veren Allahım! Beni cehennem ateşinden ve ona yaklaştıracak günahlardan koru! Ve bana merhamet et.” Ebu Hanife Vehbi Süleyman Gavci, Ebu Hanifetü’n-Numan, s. 90. Alevi-Bektaşilikte bir başka dua örneği de akşam yatarken okunan şu duadır: “Bismişah Allah Allah! Yattım Allah kaldır beni, rahmetine daldır beni, eğer vadem yetti ise iman ile gönder beni. Yattım sağıma, döndüm soluma. Sığındım Sübhan’ıma. Kalkarsam Allah, kalkmazsam amentü billah. Destur Allah, eyvallah.” Kültürümüzde yukarıdakilere benzer daha pek çok dua örnekleri vardır. Örneğin asker uğurlamada, açılış törenlerinde, cenaze, mevlit ve sünnet merasimlerinde ve Kur’an’ı hatmettikten sonra yapılan çeşitli dualar bunlardan bazılarıdır. TAMAMLAYALIM Ben olsaydım akşam yatarken şöyle dua ederdim: Ya Rabb’i! ……........................................................ ................................................................................ ................................................................................ 1 Ahzâb suresi, 56. ayet. 2 Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Lügat, Salat ve Salavat maddesi. 49 2. ÜNİTE 6. Güzel İş ve Güzel Davranış: Salih Amel “(İnsanları) Allah’a çağıran, iyi iş yapan ve ‘Ben Müslümanlardanım.’ diyenden daha güzel sözlü kim olabilir?” Fussilet suresi, 33. ayet. Yukarıdaki ayette altı çizili kısımlara birer örnek veriniz. İslam dininde insanın güzel davranışlar sergilemesine ve güzel ahlaklı olmasına büyükk önem verilir. İnsanlar, iyilik yapmaya ve başkalarının yararına olacak davranışlarda bulunmaya teşvik edilir. İnsanın kendisine ve çevresine yararlı olmak amacıyla Allah rızası için yaptığı her güzel iş ve davranış, salih amel olarak adlandırılır. İnsanlar ve diğer varlıklar için yararlı olan her iş Allah’ı hoşnut eder. Salih amel de hiç kimseden karşılık beklemeksizin sadece Allah’ın hoşnutluğunu kazanmak için yapılır. Onun için namaz kılmak salih amel olduğu gibi birine güler yüz göstermek, ihtiyacı olan bir hastaya kan vermek ve selam vermek de salih amel sayılır. Bir yakınımızın eksik veya yanlış davranışlarının düzeltilmesine yardımcı olmak salih ameldir. 50 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM A lah, Al h insanlardan, insan a lard dan n, kötülükten kö öttü ülü ükt kten e kaçınıp kaç açın ınıp ıp güzel güz güz üzel el işler işl işler er yapmalarını yap yap apma mala ma larırını n istemektedir. nı ist ist stem emek em ekt kte tedi dir. Kur’an-ı Kur ur ’a ur’ ’annı Allah, şlarda bulunanlar övülmektedir. davranışlarda Kerim’de salih amel yapanlar, yani güzel iş iş ve davranı Allah bildirilmek Allah’a ’a inanıp güzel işler yapanların Allah tarafından ödüllendirilecekleri bildirilmektedir. Bununla ilgili olarak Kur’an-ı Kerim’de, “İman edip salih ameller işleyenlere gelince halkın en hayırlısı da onlardır… Allah kendilerinden hoşnut olmuş, onlar da Allah’tan hoşnut olmuşlardır…”1 buyrulmaktadır. Dinimiz; yaşlıları, kimsesizleri koruyup gözetmeyi, yoksullara, muhtaçlara ve zor durumda olanlara yardımcı olmayı emreder. Bir Müslüman; annesine, babasına ve diğer büyüklerine saygılı olmalı, küçüklerini sevmeli ve korumalıdır. Çevresindekilerle iyi geçinmeli, kötü söz söylememeli, kimseyi kırıp incitmemelidir. Dinimiz, bunun gibi bütün erdemli davranışları, salih amel kabul eder ve bunların yaygınlaşmasını ister. LİSTELEYELİM Salih amel olarak nitelendirebileceğiniz davranışlarınızı listeleyiniz. • Bir zamanlar görme engelli birine caddenin karşısına geçerken yardımcı oldum. • …………….. • …………….. 7, 8. 8. ayetler. 1 Beyyine suresi suresi,, 7, 51 2. ÜNİTE 7. İb 7 İbadetler d tl Davranışlarımızı D l Gü Güzelleştirir ll ti i “(Resulüm!) Sana vahyedilen Kitab’ı oku ve namazı kıl. Kesinlikle namaz, ahlaksızlığa ve kötülüğe engel olur. Allah’ı anmak elbette en büyük ibadettir. Allah yaptıklarınızı bilir.” Ankebût suresi, 45. ayet. Yukardaki ayette verilmek istenen mesaj nedir? İbadetlerin insan davranışları üzerinde olumlu katkıları vardır. İbadet, insanı kötü davranışlardan uzak tutar ve iyi davranışlara yöneltir. İbadet etmesine rağmen kötü davranışlardan uzaklaşmayan insan, ibadet bilincine ulaşmamış demektir. İbadetler; davranışlarımızı güzelleştirir, Allah’a olan sevgi ve saygımızı geliştirir. Allah’a saygılı olan insanlar, onun yarattıklarına karşı da saygılı olurlar. Örneğin namazını bilinçli bir şekilde kılan insan, Allah’ın yüceliğini daha iyi fark eder. Onun her an kendisini görüp gözettiğini düşünür. Bu bilinçle her zaman iyiliklere yönelmeye çalışır, insanlara yardım eder. Kimseyi küçümsemez. Yumuşak huylu, anlayışlı, hoşgörülü olmaya özen gösterir. Kötülüklerden uzak durur, temizliği, dürüst ve adil olmayı alışkanlık hâline getirir. 52 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM Oruç ibadeti de davranışlarımızı güzelleştirmeye katkı sağlar. Oruç tutan insan, açlığın ve susuzluğun zorluğunu kavrar. Sabırlı ve anlayışlı olmayı davranış hâline getirir. Peygamberimiz bu konuda şöyle buyurur: “Sizden biri oruçlu olduğu zaman kötü söz söylemesin, bağırıp çağırmasın, bir kimse kendisine kötü söz söyleyecek olursa yahut sataşırsa ona, ‘Ben oruçluyum.’ desin.”1 Ayrıca oruç tutan kişi, yoksulların durumunu daha iyi anlar ve onlara yardım etmeye çalışır. Hacda dünyanın dört bir yanından gelen insanlar aynı giysiler içerisinde beraberce ibadet ederler. Dil, renk ve ırk farkı gözetmeden birbirleriyle kaynaşırlar. Aralarında dostluk, sevgi, saygı ve barış duyguları gelişir. İnsan hacda; dili, rengi ve ırkından dolayı kimseyi küçümsememesi gerektiğini öğrenir. Hac ibadeti, her türlü sınıf ve cinsiyet ayrımının ortadan kalkmasını ve Müslümanların dünya çapında birbirleriyle kaynaşmasını sağlar. Zekât veren insan; paylaşma, cömertlik ve yardımseverlik gibi güzel davranışlar edinir. Zekât, zengin ve fakir arasındaki ayrımı kaldırır, insanların birbirlerine karşı güzel duygular beslemelerini sağlar. İbadetler, insanı kötülüklerden, zararlı alışkanlıklardan uzaklaştırır. İnsanı düzenli ve sabırlı olmaya alıştırır. İnsanın görev bilinci kazanmasına katkıda bulunur ve zamanı iyi kullanmayı öğretir. İnsanlar arasındaki sevgi ve kardeşlik bağlarını geliştirerek bütün bunları davranış hâline getirir. Toplumsal barış için insanların din, vicdan ve ibadet özgürlüğüne sahip olmaları çok önemlidir. Ülkemizde din, vicdan ve ibadet özgürlüğü cumhuriyet yönetimiyle devlet güvencesi altına alınmıştır. Herkes, istediği dine inanabilir ve inandığı dinin ibadetlerini serbestçe yerine getirebilir. 1 Buharî, Savm, 2. 53 2. ÜNİTE TAMAMLAYALIM Pankartlardaki anlatımları tamamlayınız. Temiz li hâlin ği alışkan e lı kötülü getirir ve k ğe en olur. gel lmayı Sabırlı o tir. re ğ ö Kardeşlik duygusunu geliştirir. Dayanışma ve yardımlaşmayı artırır. Din, vicdan ve ibadet özgürlüğü herkesin doğal hakkıdır. Bu laikliğin de bir gereğidir. Çünkü laiklik, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrı yürütülmesini, herkesin inanç ve ibadetlerinde özgür olmasını öngörür. Ayrıca laiklik anlayışına göre devlet bütün dinlere ve inançlara karşı eşit mesafededir. Hiçbir din ya da inancın yanında veya karşısında değildir. Bu niteliği ile de laiklik ilkesinin kabul edildiği bir ortamda bütün vatandaşların din, vicdan ve ibadet hürriyeti güvence altındadır. Cumhuriyetimizin kurucusu Atatürk de yaptığı konuşmalarda din ve vicdan hürriyetine verdiği önemi dile getirmiştir. Örneğin o bir sözünde, “Laiklik yalnız din ve dünya işlerinin ayrılması demek değildir. Tüm yurttaşların vicdan, ibadet ve din özgürlüğü de demektir.”1 demiştir. Atatürk’ün bu konuyla ilgili başka bir sözü de şöyledir: “Türkiye Cumhuriyeti’nde, her yetişkin, dinini seçmekte hür olduğu gibi belirli dinin merasimi de serbesttir. Yani, ibadet hürriyeti vardır…”2 Böylece o, din ve vicdan özgürlüğüne ne kadar önem verdiğini, herkesin vicdanının emrine uymakta serbest olduğunu açıkça ifade etmiştir. 1 Atatürkçülük, C 1, s. 111. ç 2 Atatürkçülük, C 3, s. 227. 54 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM 8. R 8 Rabbenâ bb â D Duaları l ve A Anlamı l Rabbenâ dualarının namazda okunduğunu biliyor musunuz? Rabbenâ ile başlayan bu dua, Kur’an’da ayet olarak yer almaktadır. Çok kısa olmasına rağmen çok kapsamlıdır. Peygamberimizin en çok yaptığı dualardan biridir. Namazların son rekâtında selam vermeden önce okunur. Okunuşu Rabbenâ âtinâ fiddünyâ haseneten ve filâhireti haseneten ve kınâ zâbennâr. Rabbenağfirlî ve li vâlideyye ve lil mü’minîne yevme yekûmülhisâb. Anlamı Ey Rabb’imiz! Bize dünyada iyilik ver. Ahirette de iyilik ver. Bizi cehennem azabından koru. Ey Rabb’imiz! Hesabın görüleceği günde beni, annemi, babamı ve bütün müminleri bağışla. KONUŞALIM Rabbenâ duasının anlamı üzerinde arkadaşlarınızla konuşunuz. 55 2. ÜNİTE ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM A. Aşağıdaki açık uçlu soruları cevaplayınız. 1. İbadet ne demektir? Açıklayınız. 2. Başlıca ibadetler nelerdir? Sıralayınız. 3. Caminin toplumsal birlik ve dayanışmaya katkılarını açıklayınız. 4. Nasıl dua edilir? Açıklayınız. 5. Dualarımızın kabul edilmesi için dua etmeden önce bize düşen görevler nelerdir? Açıklayınız. 6. Salih amel nedir? Yazınız. B. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini işaretleyiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi İslam’da belli zamanlarda yerine getirilen ibadetlerden biri değildir? A) Namaz B) Hac C) Oruç D) Dua 2. Aşağıdakilerden hangisi Allah’ın Kur’an’da insanlardan kesinlikle yapılmasını istediği iş ve davranışlara verilen addır? A) Sünnet B) Farz C) Vacip D) Sadaka 3. Aşağıdaki kelimeler bulundukları yer itibarıyla gruplandırıldığında hangisi dışarıda kalır? A) Kurban B) Mihrap C) Minber D) Kürsü C. Aşağıdaki bilgilerin doğrularını “D”, yanlışları “Y” ile işaretleyiniz. (...) Müslümanlar hac ibadetlerini yerine getirmek için Kâbe’yi ziyaret ederler. (...) Dua sadece namazdan sonra yapılır. (...) İbadetlerimizi yalnızca Allah rızası için yaparız. Ç. Aşağıdaki tabloda numaralandırılmış bilgileri eşleştiriniz. 1 Minare vaaz verilen yer 2 Minber abdest alınan yer 3 Mihrap imamın namaz kıldırdığı yer 4 Kürsü hutbenin okunduğu yer 5 Şadırvan 1 ezan okunan yer 56 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM ÖZ DEĞERLENDİRME “İbadet Konusunda Bilgilenelim” ünitesinin sonunda neleri ne kadar öğrendiğinizi anlamak için kendinizi değerlendiriniz. Bunun için size uygun olan seçeneklere “X” işareti koyunuz. ÖZ DEĞERLENDİRME İbadet kelimesini tanımlayabilirim. İbadetle ilgili kavramları açıklayabilirim. Niçin ibadet edilir? sorusu çerçevesinde bir paragraf yazabilirim. Başlıca ibadetlerle ilgili bir kavram haritası oluşturabilirim. Hacla ilgili bir sözlü tarih çalışması yapabilirim. Caminin bölümlerini anlatan bir görsel tasarlayabilirim. Kur’an-ı Kerim’den bir dua ayeti söyleyebilirim. Salih amel ile ilgili örnekler verebilirim. İbadetlerin davranışlar üzerindeki etkisini söyleyebilirim. Rabbenâ dualarının ana düşüncesini söyleyebilir ve Rabbenâ dualarını ezbere okuyabilirim. Bunu çok iyi yapabiliyorum. Bunu kısmen yapabiliyorum. Bunu yapamıyorum.
