sesin madde ile etkileşimi al i uz un

SESİN MADDE İLE ETKİLEŞİMİ
www.youtube.com / FEN KUŞAĞI
Ses Dalgaları Neden Maddesel Ortamda
Yayılır?
Ses Nedir?
Ses, madde moleküllerinin titreşimiyle oluşan bir
dalga hareketidir (titreşim hareketidir).
Ses; katı, sıvı veya gaz gibi maddesel ortamlarda
yayılır.
Ses dalgalar halinde yayılan bir enerji türüdür. Ses
dalgalarını suya atılan taşın oluşturduğu dalgalara
benzetebiliriz. Su dalgaları sadece suyun
yüzeyinde yayılırken, ses dalgaları her yönde
yayılır. (Bir balonun şişmesi gibi her yöne
doğrudur.)
ALİ UZUN – FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ
Titreşen bütün cisimler ses üretirler.
Ses; katı, sıvı veya gaz gibi maddesel ortamlarda
yayılır. Ses , en süratli katılarda yayılır.
Sesin maddelerin titreşimi ile oluştuğundan
dolayı, yayılabilmesi için maddesel ortama ihtiyaç
vardır. Bu nedenle ses boşlukta yayılmaz.
Ses Boşlukta Yayılmaz
Ses; katı, sıvı veya gaz gibi maddesel ortamlarda
yayılır. Sesin yayılabilmesi için maddesel ortamlara
ihtiyaç vardır. Bu yüzden, ses boşlukta yayılmaz.
İçinde hava bulunan
cam fanus içindeki
çalar saatin sesi
dışardan duyulur.
İçindeki havası
boşaltılan havasız
cam fanus içindeki
çalar saatin sesi
dışardan duyulmaz.
SONUÇ:
Ses sadece maddesel ortamlarda yayılır; boşlukta
yayılmaz.
www.youtube.com / FEN KUŞAĞI
2- Lokantada patlayan tüpün etkisiyle çevre
dükkânların camlarının kırılması
Doğal ses kaynakları: İnsan, hayvan ve doğadaki
sesler doğal sestir.
Yapay ses kaynakları: Çeşitli araçlardan çıkan
seslerdir. Araba motoru, davul sesi örnektir.
Ses Bir Enerji Türü Müdür?
3- Böbrek taşlarının özel bir cihazdan (ultrason)
Bir davulun önüne mumlar koyup, davulun
arakasına tokmakla vurduğumuzda mum alevlerinin
titreştiği görülür. Bu olay bize acaba neyi kanıtlar?
Bu olayda mum alevlerinin titreşmesi sesin bir
enerji olduğunu ispatlar.
Ses, maddesel ortamlarda dalgalar halinde yayılan
bir enerji türüdür.
Ses enerjisi, ısı enerjisine ve hareket enerjisine
dönüşebilir.
Sesin Bir Enerji Türü Olduğunu İspatlayan
ALİ UZUN – FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ
gönderilen ses dalgaları ile kırılması
4- Bir opera sanatçısının bağırarak bardağı kırması
Durumlar
1- Araba içerisinde müzik dinlerken camların
titreşmesi
5- Alçaktan uçan bir uçağın bina camlarını
titreştirmesi
www.youtube.com / FEN KUŞAĞI
Yankı Nedir?
6- Çalan hoparlörün veya tokmakla vurulan bir
davulun önüne konulan mum alevinin
hareketlenmesi
Bir ses kaynağından çıkan ses dalgalarının bir
engele çarptıktan sonra tekrar ses kaynağına geri
dönmesi olayına yankı denir. Yankı, aynı
zamanda bir ses yansımasıdır.
Ses Bir Engele Çarptığında Ne Olur?
- yansıyabilir,
- soğurulabilir
- iletilebilir.
1- Sesin Yansıması:
Ses kaynağından çıkarak çevreye yayılan ses
dalgaları bir yüzeye çarptığında yön değiştirir. Bu
olaya sesin yansıması denir.
ALİ UZUN – FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ
Sesin madde ile etkileşimi ışığa benzer. Ses bir
maddeyle etkileştiğinde;
Bir engele ses dalgalarını gönderip, engelden
yansıyan sesin tekrar geri dönmesi arasında geçen
süreden engelin uzaklığı tespit edilir.
!!! NOT:
Yankı olayının gerçekleşmesi için engelle
aramızdaki mesafe 20 °C’de en az 17 metre
olmalıdır. Engelle aramızdaki uzaklık 17
metreden küçükse yansıyıp geri dönen sesi ayırt
edemeyiz.
Örnek - 1:
Abuzittin bir dağa doğru bağırıyor ve sesinin
yankısını 10 saniye sonra duyuyor. Buna göre,
Abuzittin’in dağa uzaklığı kaç metredir?
(Sesin havadaki yayılma sürati 340 m/s’dir)
Çözüm:
Sesin yansıma özelliğinden yararlanılarak deniz,
göl, kuyu ve okyanusların derinlikleri
ölçülebilmektedir. Kapalı ortamlarda konuşulanların
açık ortamlarda konuşulanlardan daha iyi
duyulması sesin yansımasının bir sonucudur.
Sesin Yansımasından Faydalanılarak;
- Deniz tabanlarının haritası çıkarılabilir.
- Okyanusların derinlikleri hesaplanabilir.
- Yarasalar yönlerini bulabilirler.
- Ultrason ile iç organlarımız görüntülenebilir.
Örnek - 2:
Memati bir dağa doğru bağırıyor ve sesinin
yankısını 6 saniye sonra duyuyor. Buna göre,
Abuzittin’in dağa uzaklığı kaç metredir?
(Sesin havadaki yayılma sürati 340 m/s’dir)
Çözüm:
2. Sesin soğurulması
Ses yalıtımı:
Sesin maddeler tarafından yutulmasına sesin
soğurulması denir. Pürüzlü ve gözenekli yüzeyler
sesi daha çok soğurur.
Aşırı gürültülü ortamlarda ses dalgalarının şiddeti
fazla olduğu için bu ortamlar sağlık sorunlarına
neden olabilir. Sesi az geçiren veya hiç geçirmeyen
malzemelerin kullanılması gürültüyü önler. Bu
nedenle aşırı gürültülü ortamlarda ses yalıtımına
ihtiyaç duyulur.
Kar yağdığında ortam daha sessiz olur. Bunun
nedeni sesin kar tarafından soğrulmasıdır.
Araba egzozlarındaki susturucular motor sesinin
şiddetini azaltmak için kullanılır. Susturucularda art
arda odacıklar yapılır veya sesi soğurucu maddeler
kullanılır.
Ağaçlar, ortamdaki seslerin soğurulmasını sağlar.
ALİ UZUN – FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ
Ses yalıtımında kullanılan bazı maddeler:
Lastik
Pamuk
Yün
Halı
Keçe
Köpük
Binalar yapılırken ses yalıtımının sağlanması için
duvarlar sıvanır ve duvarların arasına sesin
soğrulmasını sağlayan ses yalıtım malzemeleri
(köpük) konulur.
Çift camlı pencereler hem ses hem ısı yalıtımını
sağlar.
3. Sesin iletimi
Sesin katı, sıvı ve gaz ortamlardaki yayılma
süratleri farklıdır. Gaz tanecikleri birbirinden çok
uzak, katı tanecikleri ise birbirine çok yakındır. Bu
nedenle ses katılarda en süratli, gazlarda ise en
yavaş yayılır.
Sesin oluşması, yayılması ve duyulması gibi
özelliklerini inceleyen bilim dalına akustik denir.
Akustikte yankı olayı istenmez.
Tarihi camiler, tiyatro salonları, konser verilen
yerler ve sinema salonları gibi yerler akustiğe
dikkat edilerek inşa edilmiştir.
ALİ UZUN – FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ
Aynı ortamdaki 12 bilyeyi üç farklı gruba ayırarak
şekillerdeki gibi dizip K bilyesine vurduğumuzda en
önce 1. dizilişteki N bilyesinin hareket ettiğini, en
geç ise 3. dizilişteki N bilyesinin hareket ettiğini
gözlemleriz.
Akustik
Tiyatro salonu
Cami
1.dizilim katılara, 2.dizilim sıvılara ve 3.dizilim
gazlara benzetilirse bu etkinlik sonucunda katılarda
sesin en süratli, gazlarda ise en yavaş yayıldığını
çıkarabiliriz.
Sinema Salonu
Örnek - 3:
Örnek - 5:
Doğru Cevap:
Örnek - 4:
ALİ UZUN – FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ
Doğru Cevap:
Örnek - 6:
Doğru Cevap:
Doğru Cevap:
SİZİ DE GRUBUMUZDA GÖRMEK İSTERİZ.