ısı.·

•
e
ısı.·
...
10. Sayı
.
~"
:
·.
336
·JM.' BocıumsJd
_._.
. _ . ·Felsefe, sadere ıiznıanlann ugİaştıgı bir probleriıd~dir;.ÇÜnkü
o, bazan_ dikkate deger, de görülebilir_:·_ Muhtemelen fe~fe.yap~yan
hiçbir insan .yoktur. Veya en azından hayatııiın· bii arnnda filozof·
olmayan bir . adam -yoktur. Bunun herŞeyden önce tabiat
alimlertnd.en, tarihçilerden ve saıiatçılardan ·oldugu bir gerçektir.
Onlaİm hepsi er veya geç felsefe ile meşgul olmayı ahşkanlık haline
getlrniişlerdir ... Bep insa.nlıgın, .·bri -anlamlı vazifeyi başar.abilecegini ·.
serbestçe söyleyemiyorum. Felsefe yapari fakat uzınan- olmayan
kitaplar~ -bunlar meşhui flZikçiıer, şaıi-Ier veya politikacılar olabilirkötü bir ahşkanlıktı,r. Onlar çpgu ~- safbir çocuklugri ve en çok
'· da yanİış bir felsefeyi ihtiva ederler. Fakafbu, burada-ikfnçlderecedeönemllt:lir~. Görüldügü gibi bizini hepimizin felsefe yapması ve yapmak
zorunda olmamız önemlidir.
:' ·.
- Bundan dolayı; aslında, felsefe ne9ir ? sorusu herşey için
önemlidir. Maalesef bu en zdr sorulaman bii.idir.. Beit, felsefe kelimesi
gibi .bir çok anlamı olan çok. az "kelime tanıyorum. Frans~'da,
Am~:ffka'lı ve Avrupa'lı filozoflarm katıldıklan bii." :riılizakerede hazır~
bul"!inmuştum; Onfan:ri hepsi .felsefe I:ıakkında konuşmalarina
· _ragtnen anlayışlan tamamen .farklı idi. Biz farklı, faltat .Yalon ·
· yornpıları _!artarak: görüş. ve tartfleriıı-.gerçek·· kaynaşmasmdcı;·
·~yışıri yolUl}u b_ulmayı deneyecegiz:-
Herşeyden önce, .felsefe henüz Umi olarClk kabul .edilıiıeyeıi •
iÇin müşterek oldugu. şeklinde bir görüş vardır. Bu,: Bertrand ·
Rus8el'm ve birÇok pozitivist filozqfiın görüşüdür; Onlar, .Aristo_'nun
felsefesinde ve. ilmfiıde bunun aynı manaya geldigine ve daha s<>nra
tek tek fliriılerin; önce tıb sonra.fizikôah~ sonra psikoloji, en-son
olarak da; bugün .en çok matematik fakültelerinde tanmdıgı gibi
formel mantıgınfelsefed~ıi ayriıdıgına·dikkat çekiyorlar.. Veya mesela
bilhassa nievzusu ile matematikte · varoldugu_ gib~ bu ~amda,
kesirilikle felsefe olrni:Jdı.gı şeklinefe degişik ifadeler vardır~· Felsefeilin
böyl_e bir objesf yoktur. Bununla çeşitli, henüz ·oıgunlaşmamıŞ
problemleri açıklamak için riıücerret ve keSin denemelere işaret edilir.
herşey
•
.
..
-
.
.
.•
•
i
.
•
.
.
..
· : l3u tamamen ilginç bir
görüş tarzıdıi,
Ve ileri sürülen. deliller ..
herŞeyden.önce inandıncı görünür. Fakat bu Iddialan yakindan
~- Bı.i makakt J.M~Bixhe~kt'ntri 'Weie zum phtlosophtschen. Denken", ·.
Herderbücheret, Freiburg-Basel"Wten. ~985. ~isimli 'fcitabuıın23-34 sayfalan
ariısı tercümesfdir.
· ·
·.
·· ' · ·
·
·
t~ak: gereklİ'; SonraJ)üyük bfr şüphe ortadan. kaldtnlacaktır.
Çiiiıkü birinciSi, herfilozofun söyletiW gibi ol~ 'saJl!a b!Z bugün .
.· ortalama' bin. yıl öncesinden daha az felsefeye Sahip oluruz. Fakat bu ·
e~ Qir vak'a degüdir. ·Bilaltls felsefe. bugüD. önceki h.erh3:ngibfr
zamandan daha çoktur~ . Ben sadece düşünurlerin sayıslı:ı.ı ..
düşünmüyorum. Oruatın sayısı onbiiılerce ·obibiliİ'. Bilaltis ben .:
'meşgul oıw.ıan probleıiılerm 8ayısını düşüııüyonim: EskLYtilıan. ·,
felSefesi bizim 'fe1SefemJz1e ~tıri1.Irşa.>gô~ ki biz XX ·yy~ da··
·Yunandan daha ~nlamb ve daha ÇOk problemUaruyonız..
..
- •tkin.cisi; . zamanın akİşı .içiJlde. felsefeden birÇok cuSipliıiliı
· · aynldıgl bir ge~ktir.. Fakatbunun 'ya.riıbda eger böyle özel blt:llimbıi '
. iŞe koyulursa takriben. aynı zamanda paralel felsefi bii:: disipliniıı
mevcud oldugu göze çarpar,." Böfle bir mtsa1 son zartıanıan:ıa. formel· .
.ımintık' felsefeden aynldıgı:za:man, .iılantıgm tartıŞılan ·felsefesi .diye .
·isimlendirilen~: şumullü olarilk gentşletilen.bitJeJ.Sefe me\Tcuttu.·au ..
hakkında· bugün,. mantıkta. mümtaz. bir yere sahip olan·
·AİI;ıerika Birleşik: Devletleriilde -saf ınaıitıki. ptobleıiıler üzerinde
:niulıteıİıel~. b:Iİ'Çok ~yazılıp t8rtışiımaktadır. Bu olaylar gösteriyor
~it. felsefe ilimlerin gelişmeleri vasıtasıyla yavaş-y.ıvaş ôlec~ yerde •.
daha caııh ve~ zengmleşıjor. '·
·
· ·
· ·
manfik·
."ve Sonunda biçbirfelsef~nin olııiadıgmı düşlinenlere ıçınden
.. çıkılmaz bı,t soru : Hangi disiplin·adi alQri<m. ve hangi. Ilim tarafından
buiddia ()rtaya konultiyor. baba önce AriSto, felsefeilin :inuanzlannı
· şu aşagiruıki cümle ile muaheze· etıriişU: O; ya felsefe yapıJmah ya da
. yapılinama1ıdıi. ·Eger felsefe yapııiılamasigeiekiyorsa sadece felsefe adı
altinda. yap_ılmalıdır. Yani felsefe. yapılı:riiyorsa bile felsefe yap'Qlak···
zortiruudur, ·demektedir: Bu J>ugün dahi bir gerçektir. Hiçbir şey
·felsef~Iıiıl düşünülen·düşmaruarınuı gÖrünüşünden daha eglendirid
deg1ldiı:: ki~ ·oruarin . büyük bir -çoguruugu; .felsefenltı .OlmadıgJiiı
gösterebihİıekiçin f~ .delllleri zikiederler. ·•.
·
.. :Sırİnci gÖrüşe hak verilebıİ~egfuip. pe~ muhtemel gö~edfgi
:kes.irueşti. ·Felsefe, olguruaşnıanıış probleıiıler için bii, rezervuardan .
biraz~ degiŞik otmak: zorun_qadlr. O, elbette. burada ·ve orada 1>u ·
fonksiyonu da japmıştıi. Fakat o,.bundaıi Çok daha başka.~;·
.: ·. ·
· ·. , ·. Buna karşi tkinci
görüşte,
bütüh. mümkün· olan ilimlc::r ondan
ayrılsa da felsefeıim zail <?lmadıgı i9dia ediliyor.'"Çürikü o bu · ·
düş~ceye göre ilim degildir.· O,. söylenildlgi gibi' a1W üsfünu, veya en
azuidan
öıi:uh
smrimda duran
kavranilamazı. araştıni';
Yani felsefe.
illınlerle; akilla yalnızca çok aı müştereklige sahiptir. Ôntiİı ugt'aştıgı .
alan aklinin dıŞmda durur. Felsefe yapmak bunauygun olarak hlolla ·
tetkikleryapmak·degfldir. Bilakis. hc;:rh~diger bır şekilde. daha-çok
338.
·veya daha ·az "akılsizlık" demektir. Bu;. özellikle. Avrupa kıtasırida
bugün ·(iaha muhtevalı olcirak genişletilen ve digerleri arasl;D.da
egzistansiyıilist filozoflar tarafından. temsil edilen .duşüncedrr. ·.Bu·.
akımın· tam8men. extrem bir temsilcisi Paris'li illozof Profesör Jean
Walil'dir; OnW:ı ıÇın felsefe ve şifr atasırtda.·temelde önemli btt fark __
yokttır: Aynca tanııimış egZistansiyalist filozof Kail Jaspersdebu ·
ilişkide J. ·Wahl'in yanında. bulunut;cenevreU bayan filozof J eanl).e. ·
Hersch. tarafındaP. yapl.Iaıi yorimida :felsefe~
ve. ilfın arasıi:ı(iaki_
sırurda duran brrdlişüiicedii. :bıger b~ egzis~t fii~f G~~J:iel
Mareel :felsefi· bir,· kitabıİlda cl:l.rekt olarak bazı müZik parçalarını .
yafınııyor. Burada, 'Şunu dabeli:itnıeJ:C gerekir ki;_ bug'{!n b~.illozoflar, ·
rori:ıanlaimd~ k:ônuşmaksızin yainıayı gorev biliyor!ar.
. · · ·· ..., .
miiZJ.k
-
~.
,,., ·,: '·'
· Bu düşünce:de geÇetJ,i.fels~fı:bir:_tezdtr. Gerçi qnuntercıhıert.
şekilde zikredilebilii: Burilarôı:p:i blriricisCsınıi:-da buluiıan,
geriellikle felSefi olaıi sorulıı.rdır~. tnsaıl şajr gıbı" fantazilıin, !iadenin ve
duyguların bütün gücünÜ kullarirri.ak. tQruiJ,dadır. İkinciSi !d: biıı:ia
· ' göre, feisefenin temei realitelert ~ asla·ulaşiıabilir degıldir. Yam.
onlar ne dereceye. kadar geçerlidıi ? Bunun digeı: vasıtalarl~( idrak
edihne8inin. denenme5~ gerekir. üçÜncüsh, aıtıa aıt olıiıı herşey. uz1ın ··
zaıruiridaiı beri, birinei:veyadiger bir ilme aittir. Yapi felsefe (Çin bu
. şairce düşünce, sınırcıa veya hatta aklıİl slillliriııi diger t~afında
kalıyor. Belki ~aJıa bu nev'in diger düşüncelert zikredilebilir.
:..
farkli
. · ·._.·FakatbugörüŞe bitçok düşünür:k8işıÇııtimiktadıi.Biı hükme
kai'ş·ı Çıkaiııariri. .arasıİlda .ilki· Ludwig Wittgensteinidır~· O,: "Neden.
Jtonrişufrnuyor ? Bunıın :hakkinda· neôen susnia.k zorunludur.?"·
diyor. Wittgerısteiİl burada "konuşma" · ile a.kli konuşmayı .yani .
"düşünme" yi kastediy9r; Şairce felsefenin muarızları, bazı şeyleİ"in
.normal iiJ.Saİıi bilgi vasıtalarıyla kavralıam~yaca:gını söylÜyorlar ki;. •·
bu, sonra ·akılla kesiiılikle idtak edilemez derriektir. tnsaiı, bazışeyleri
' idrak edebilinek için sadece i:nümküri olan iki metodu tanımaktadır :
Ya·o_bje~ert herl~angi bir şekilde·gömıekya da. açmak, Bt.ınların lıer
ikisi de .bir. bilgi. fonksiyonudur ve bu, •öneİ:nli_ hilgi fo~iyonunda
aklın bir faa.liyetidir. Bundan: birşey sevilir, nefret edilir, herhangi bir
·korıru, bii tiksiri.tlveya· benzer bir yaşaırui neticesi Çıkıyor. :Böylece
tnsari ·kendisini mutlu ·veya mut~uz hisseder. Bunun dışmda hiçbir
şey yoktur: Diger· filoioflar· · söyledikleri· bu sözlerıe·· dıgerl~rtnırı­
. yüzlerine gülüyorlar ve şairlertn ciddi oıniayan hayalperest inSaı;ılar
olduklannı. sôyledikle~ beri lmtada ese.fie tespit etmek' zorundayım. .
·Aynca burad~ soruların tartiŞmasına'girişm~k istemiyorum.
Biz1m bu konuda daha sonra fırsatımız olacak Bunun.I3. beraber ben,
b~da birini zikretmekistlyonıı:iı.~En eski Yunanlı filozCıfTiıales;deh
Merle~uPonty ve· Jaspers'e kadar felsefe tarihini tetkik ettigirniide,
.. gerçekligiıı.felsefesini açıklama denemelertiıiı:i yapı1dıgıni tek:ı:frr tekrar· . ·
339
-
\
--
gcjrqyoruz. Açiklama:· açıklanan objeye.; aklın yardııııo/ıa aıili btr .
anlam·. vertrie demektir.. Felsefed_e . aklın. kullanılnİaslila" karşı en
şiddetli bir _şekilde karşı koyaruar1n. başmdaser alan -Bergson dahf; ·
ay:ill Şekilde dayrarımıştır. Filozof, -en azından öyle görünen~ İnantıki
bir şekilde.. düşünen; ·d~neyen, _nizarn ve· buna. mukabil akıl deriı~k
... olah açıkl$, dünya ve hayata gı;!tirehdir. Feışefelerinde· gerÇeği işleyen.·
ve meşguliyetleri hakkında hiçbir şey. söyl~meyen tnanasına gelen
felsefe tarJ.lıtiıde göriilmektedir kf fe~5efe, büyük, umtmıi, ak1i ve ilmi
faaliyette. bir şifr. degn ])ir ögt"etldir. Şimdi veya çok .önce Ph'ıton ve
Şainf Augiıstlnus'ta · oldugu gibi; filozoflaı: da· şairce· kabiliyetlere
sabiptlrler y~ eger: büyüklerie Ilinasıt yazarlar karşılaştınlabilirse~
bunla.I' arasında birkaÇ·.lyi ·uyatro parçası· yazan Jean:..Paiıl Sartre.
vardır. Büİün buİılann orilarin nezd:t:ri.de, düşüncelerilı 'tebliginde·
. daha]rolay bi! vasıta olarak kabul. edildW göJ':ÜlliDe!dedir. ·Felsefe,
oruarın yaşad).kları: süre iÇiride söyledikleli. gibi daima bir ögrefi, bir
ilimidi .
.. . . . .
. . Böyle . olİhakla beraber felsefe~ilif neyiri .-ilmi .o~dugu sorusu:
tekrar karşımıza çıkmaküıdır. Madd.e dünyası fizik. canlının dürıyiısı
· biyoloji,_ şuurun .ki ..psikoloji,_ toJ>lUrtıtıh :dünyası· ise sosyoloji
vasıtasıyla_·~aştınlıyor. İlipı·olarak felsefe· iÇin-ne· kalıyor.? Onuri
sahasi nedir?
·
·
·
BiZ, bui).un hakkırida farklı felsefi okullar~tarafından çok farklı
cevaplar alıyoruz. ·Burada, ohlar. arasından önemli olan birkaçını.
zikredecegim.
.
.
. .
-.
· BttlncLcevap. bilgi .teorisind~n gelmektedir. Diger. iİiİnler
görildeiki felfref~•. _bilgiıliiı. ·imkanını. yaru .mümkün· olah 1Jtlgiriin
sınırlarını ve· şartlarını araştırır:. l!İıriıan1,1el Kant ve. onıın. takipçilerl
arasında bir Çoklari böyledir; .
.
.
· ·İkinCi· cevap-· degeri er ·.teorisidii. Felsefenin ·dıŞriı.daki• her-ilim .
··"nedir" sôrusuriu araştirir; :BUııa karşı felsefe, "İıe olma1idır, ne olması .·.
gerekli:"' sorusUI1u araştıflr;. B~ cevabin tarartarlan. Güney .AJıiıaıl· .
. okulu· olarak isimlendirilen akıı:İıın temsilcil,eri ile sayısız. çagdaŞ
Fransız
filoZÔfudur.
··
'
·
·
·
·
-
· Üçüncü cevap olarak iiısam ~bul eden gÖrüşler. Gerçi
· temellendirme 've faraziye olarnk-herşey başkadır. Ancak bu görüşün·
temsilcilertrie gö~e. gerçeldikte ·herşey'herhangi bir şekilde insanı
ilgilendinhektedir. Bu' .afuka. tabial ilimleri ve manevi ilimler
·. tarafindan da· ihniai edil:niiştlr. Felsefe bu 3ıak;aya Sahiptir ve sahip·.
oldugu bu deger lle insanın kendisiİli bu görüş açısindan yegane ·objesi yapacaktır. Birç(.)k egzistans!yalist filozof. bu. görüşü
. Dördüncü cevap olarak "dil" problemini kabul edeiılet.
Wittgensteili, "felsefi cümleleı:: ·yoktur, aksine sadece.
_cüinlelerin açıklanması vardır'' diyor._ Felsefe· dJğer :l.liıiılerin QillerWi,.
. onlaruı: yapılaniııiı.. bakış açılaiından te~. eder.. Bu· ögretl Ludwıg ·
·. Wiftgenstein ve en. çok
çagd.aş -ı:iıantıkçı pOzitMstler; tarafindan
Jleri Sürtılıiıektedir~-.
...
.
.
.
BÜiılardan
da
.-· Bu göliışler, aynı şekilde oiaiı· çok daha fazla göıilşlerin sadece
-birkaçıdır; Ortlardan herbiri kendi delillerine sahiptir ve ke~di
görüŞleİüıl old~ da inandıi-ıcı bir şek1lde temsJl etmeırtedirler~ Bu
görüşlerin her temsııcisi,- djğe!lerinin faiaftiıdanna. _onlarin asla
filozof oJınadiklarınl. söylüyorlar. Sadece dfiıiellilıtıesi gerekir kf de:dn: _
kanaatlar böyle. .: düşünceleri sevd.:trecektir. · Biitün. mantıkçı
_pozltMstler.- onlarla aynı~de olriuiyanbütün ffiOZ()fları metaftzikçl" ·
oJ.arn.k görürler.. Oruara. göre metafiZik; kelimenin tani- manasıyla
. . 5açinadiJ.:,; anlamsızdır. ~ir metafizikçi gliriiltü uretlr; söyler ~fakai.
•_ netlced~ hlçbir Şey_ yoktur.· keza: Kantçılar. da, .Kaiıt metafizlk~isi
olarak, onlar için degişik görüŞtedirler.- Kantçılar da, metaffztge saçma:
diyen pozitivistleri felSefeden UZaklaşmak ve ÇagdışıkaJruaklaJtham . _
. ·etmektedirler~ Bir :<ıiger ·suçlama -olarak _karşımıZa çıkan-­
.. egzistanSiyalist moZoflamı. dıgerle!fni_hiçe. sayan, iıilkiriedici görüşleı:I~ .
·hakkında ·konuşmak istemiyor:um. · Zateiı· Qnlar. geriellUdc:f
timınmaktadırlar. ·
· ·· ·
.
-.
.
-
Beri_butada: onlara şabsi, mütevazi düşüricelertn:ıi formille
· edebilmek iÇin, .bu dogmatik ·ınançlann karşısında, -felsefi fikirlerin.
_birine veya diger bir fikre baglanmaiım öneılıJj bii: hiızursuzltigunu
·----duyuyorum:: Eger illozofup"·bilgi. deger, insan ve dJ1 Jle ugiaşması
gerektigiiddia .olun5a bu bana çok dahaakligöruı:ıüyor: Fakat niçin
sadece bunİarla .?'Felsefenin başlı- bir objesiniri olmadıgırii hangi
filozof iqdÜi edeb illi- ? Kim'-böyle; bir iddiada btılunursa ona
Goethe'ilin eSeriiideki Mephistopheles'te· oldugu ~i herşeydenönce
bir kerede ögrenl:neye.delJl olari.CollegıUı:n Logicı:im'u ta\rsi.ye-edem.n~
"" BOyle hiçbir şey delilleridirllenfemişijr. 1;3ize göre diin.yada, özel bir ilim
tarafından ne tetldk 'edilmiş_ ne de tetklk edJleb:Uiı::' olan özel mevzulara
sahip;- önemlı ve' tamamen çözülmemiş sorular vardıF.' Böyle bir .
sqrunun örnegı kanuiı: problemidir~ o~ ·elbette' matematik btr
problemdir. MatenıatlkÇı, oriun kaliurılanrıı telnkinli bir şekilde, her _
· soruya vaziyet alına~ızın formüllendtrip tetkik edebilir. Onlar,
moiÖjiye de aıt degildirler. ·çını:ktr·dJl onlarla meşgul olİnaz. Aksine
· orı18r biraz dfu.ıyada veya en azından .düşüncededirler. Diger taraftan:matematik kantiruar bir deger de degildir. Oıılar; "ne_olıruısı gereken"
bit _şey degil·aksine ·"riedJ:t"_sorusuna alftlr. Öyle·J:se ·kanun_ rusla-bir
. i
''""'•>.:-
>
0
~0
"• " '
----.
~'
' 0
•
..
______,..________ _'
degei' teotlsiııe aıt degllcUr. Şayet (elsefe~ herluliıgi ~ı btr ilirnde veYcı be~
-
birer birer
g~sterdigim
disiplinlerin birinde
daraltılır,
kaYıtlarursa 'sonra bu probl~inler müzakere: edilemez ve müzakere _
.ecuıecek:oıialnı .da· bulamaz.- Bu elbette. gerçek ve _öneiİlli bir.·-
· problenıdir'.
•
'
•
>,
·· ·
.:
·
•
. _ · : Felsefe, ·özel bir ruiiue ·aynil~ştlrnemez ve hususr bir bölgede
sıkışbnlamai gibi. görünüyor.·. Çüı:Jk.ii (), tam manasıyta_ üiliveJ:Seı bir
ilimdir. Onuri alanı diger clli;iplinİ~tde oldl,igu gibi sikıştırılmış~ .·:
belir~. degtıafi..
.
.
.
. . -
._ . Fakat eger'böyl~ felsefenin, diger.ilimlerin ugraşfıgı ~y:tlı
oldugu görülebilir ve gerçekten de görübnektedir,
<)yle :tSe felsefeniil diger· ilimlerderi (arkı ~eredectir? Cevap bu sorunun
. içÜıdedir.. çiinkü felsefe 'bakış açısı vasıtasıyla farkedildtgi gibi ontin
. metodu vasıtasıyi~ da çok iyi bir şekilde Jark;edilniektedii. Fllozof. ·
bilginin -•birÇok: metodlan. arasından 'hiçbirinin kullail11Ilını
yasaklamadıgı iÇin fetsefe, .metodu vasıtasıyla far~dilebllit. Fllozof,
mesela gQz!enebllen- maddiolayların -hepsini bir ~bebe iSnad etmeyi .
· görev bllen bir fizikçi gibi degildir. Fizikçinin yapbgi, olayların ve
digerleİinln ·tetkikinde · kullanılabilen, . emprik:Ore«;;uktlf -c-metodla·
smırtanı:Iıak demektii. ··
mevzutarl~uı:ıeşgul
1
. . _.·. Diger taraftan fel~fe, digerilimlerden·bakİŞ açısı vasıtasıyfu
aynlır. Eger-o, ayıuobjeyÜetkike iıırrsa felsefeonu, QaJına:ve 5adece
adeta tei:nergörünuşleririin ve Sll'iınnm nokta:-i ~an.görur~ Bu
, antamda felsefe temel -iliındir. DJğer iliiiılerm· dUrduklan ve artık srini .
sormadıkl~ ve şartlan kabul ettikleri yerde felsefe Öncelikle soru '
somıaya başlar.·tıpnıer sadece bilirler, fe~fe iSe ''bllmek.iıedir'' diye·
sorar• Diger ortaya· kontılı;ın kanunlarda "kruiunun . n~· olması. . ·
gerekt_igi'' sorusu lle ızaziyet an,:-. Sıradanbir iıisan ve pôlitikacı duygu ·
·.ve m aksada uygunlUk ölçüsühde~kônuŞtır.. ra:kat filozof, aslında gaye .
ve duygu. altında anlaŞılması _gerekenin· ne· oldugunu sQrar~ :
.Btnaenaleyh felseferiıdikıil bit ilii:ı:ıdir. Bu anlanıda felsefe~ digerlerinin
bu:ltindugu yerden memnun oldukları yerde herhangi birlndep. d8ha, .
. · .fazla. de_rJnlenıesine kökleı;-e. llk sebeplere gider ve- soru sorinaya,
anişt:i.[maya devam etniekiSter.
·
_
-
! "-
~
. . ~Felsefe lle münferıt· bir ilun _arasında .esas sınirın- nerede
oldugunu söylenı.ek kolay·. deglldir._ Şöyle·. ki içinde· buliındugumuz
·.·yüZyılda materiıatikte, çok güZel gelişen teiii.e18raştıtmalar elbette tam .
bir felsefi 'araştınrtadıi.. Çünkü ayru. zama:nda o.. ina~ematlk
araştırmalarla: yakın bir illşkiiçindedir. Buriurila beraber, ~sıriirlann•
b8riz bir şeldlde görüldrigü bir·bç nokta vardır. Bu bir taraftari,
bundaı;ı. veya şundaıi olmayan aksirie .obje, varlık, özellik ve benzer
ne~eler giJ?l. genel şeylerden balışeden bir disiplin, .bir ontolojidir.
' ··
342.
Diger. taraftan, degerierin araşbnlması, topl~riıdakl gelişmede
.göründügü gibi degtl aksine, kendi içiıideki gelişıiıeye aittlr. Çokbasıt
· :·olarak felsefe, bu her :Iki bölgede ondan baŞka diger objelerle m~ul
olan veya olabilen_ bir ili:i:ıin.varoldugunu kesiıilikle sınırlamaz. Sonra ·
ontoloj( diger bölgelerdeki araşbımalarda onunla diger illmler nazarı
itlb~ alinarak• ontoloji tariıfmdart hiçbir şeyin bilJnemedigr bir
farkın meydarui geldigi far,redillr.
·
· ·
··
· ··
. Feisefe,. bütün· zamaniann ·birçok· büyük ·mozofu tatarından
· böyle görülmüŞtür. Yani ·şiir ve müZik olmayan; bUakiS reallst
araştııma.olaiı bir ~dir~ Bu anlamda felSefe. görülebUir her metOdu ·
kıJJ1anan vebitbölgey.~ sıkıştıriianıayaİıüni_versel bir llimdir. Felsefe,
· :te~el problemierin ve smırm.bir·:i.lmidit. Aynızaınanda o. ·<iiger
illmler:lıi. açıkladıkları fara.Ziyelerle nıemnuıı. linayan .akSine .i1lt
· , · preı:ısiplerin köklei::iıie kadar aiaşbnnaya devam etmek1steyen radiKal
bir ilinldfr.
.
. .
.
o
Felsefeniıifevkalade.zorbir-llim oldugu sÖ}rıeniJınekzorundacbr. ··
Daima göz önünde· btill.lndurulmak zorunda olan ontolojiriin çok
karişık problemleri, rivayet OO:ilmeye:ri fatiıZiye ve metodlaim geçerlillgi
.ve hemen hemen herşeyin daima soru içeri$inde yöneltilme işi elbette
· kolay degildir. Düşüncelerin fel5efede çok. ÇeŞitli· olarak. birbirinden.
_uzaklaşmalan birmucize değildir~ Tarihin en büyük. septik oıniayan~~ ·
sistemei· düŞüiıürlerinden. Aquiiı'lu . Saint Thomas, .felsefeİıin temel
sorulaiına. yanlışlıklarui kanştıiılmadan.JızlJ!l ~!in. ~ı:ır_a •sağ~c~ ..
birkaç k:işfriin çözebflecegmı. Söylemiştir.
·
. . Fakat insan(el~eyi isteyip~tememesine ragıiıen kesin olariık ·
felsefe yapaıidır. Sözlerimi bitirirken birşeyi daha: söylemek istıyorum. .
Bazı ·şeylere ·sebebiyet veren· muazzam zorlt.Jklara ragnien, .felsefe
.. yapmak insaİı lıayatmc1ak:l en güzel .en astİ şeydir; Kim bir ırere saf
felsefe ile temasa gelirse~ ondan dalına cezbedici duygular hissedilir.-
ve