OECD VERİLERİ IŞIĞINDA DÜNYADA KATMA

H
OECD VERİLERİ IŞIĞINDA DÜNYADA KATMA DEĞER
VERGİSİNİN DURUMU*
(THE SITUATION OF VALUE ADDED TAX IN THE WORLD IN THE LIGHT OF
OECD DATA)
Yusuf ARTAR
(Vergi Müfettişi/Tax Inspector)
ÖZ
Dünyada ilk olarak yaklaşık 60 yıl önce uygulanmaya başlanan
katma değer vergisi (KDV), günümüzde birçok ülkede uygulanmaktadır.
Bununla birlikte, KDV’nin toplam vergi gelirleri içindeki payı her geçen
gün artmaktadır. Öte yandan, ileride öneminin artarak devam edeceği
beklenen KDV uygulaması hakkında birçok çalışma bulunmaktadır.
Bunlardan, OECD’nin 2016 yılının sonuna doğru yayınladığı “Tüketim
Vergisi Eğilimleri 2016” adlı raporu, hem güncel olması hem de birçok
ülkenin verilerini birleştirerek sunması nedeniyle oldukça önemlidir. Bu
çalışmada, dünyada katma değer vergisinin durumu, OECD’nin söz konusu raporunda yer alan istatistiki bilgilere yer verilerek açıklanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Katma Değer Vergisi, KDV, OECD, Tüketim Vergisi Eğilimleri 2016
ABSTRACT
The share of value added tax (VAT), which started to be applied in
the world for the first time about 60 years ago, is applied in many countries today. At the same time, the share of VAT in total tax revenues is
increasing day by day. On the other hand, there are many studies about
the VAT application which is expected to increase in importance in the
future. The “Consumption Tax Trends 2016” report which published by
H
*
Hakem denetiminden geçmiştir.
Bu makale 06.05.2017 tarihinde Yayınevimize ulaşmış olup, 02.06.2017 tarihinde
birinci hakem; 02.06.2017 tarihinde ikinci hakem onayından geçmiştir.
1412
OECD Verileri Işığında Dünyada Katma Değer Vergisinin Durumu
the OECD towards the end of 2016 is very important because it is not
only up-to-date but also presenting by combining the data of many countries. In this study, the situation of value added tax in the world is explained by including the statistical information of OECD’s report.
Keywords: Value Added Tax, VAT, OECD, Consumption Tax Trends
2016
***
1. OECD’YE GÖRE VERGİLERİN SINIFLANDIRILMASI
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı (OECD)’nın sınıflandırmasına göre vergiler altı ana bölümden oluşmaktadır. Bunlar;
1) Gelir, Kâr ve Sermaye Kazançları Üzerinden Alınan Vergiler
2) Sosyal Güvenlik Yükümlülükleri
3) Ücret ve İstihdam Vergileri
4) Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler
5) Mal ve Hizmetlere İlişkin Vergiler
6) Diğer Vergiler’dir (OECD, 2016a, s. 35).
Tüketim vergileri ise, “5) Mal ve Hizmetlere İlişkin Vergiler” içerisinde yer almakta olup iki alt kategoriye ayrılmaktadır. Bunlar;
5.1. Mal ve Hizmetlere İlişkin Genel Vergiler (veya Genel Tüketim Vergileri) olup; katma değer vergisi (KDV), satış vergileri ve mal ve
hizmetlere ilişkin diğer vergiler bu vergilere örnektir.
5.2. Spesifik/Belirli/Özel Mal ve Hizmetlere İlişkin Vergiler olup;
bu vergilere özel tüketim vergisi (ÖTV), gümrük ve ithalat vergileri ve
sigorta primleri veya finansal hizmet vergileri gibi özel hizmetlere ilişkin vergiler örnek olarak gösterilebilir.
2. VERGİ TÜRLERİNE GÖRE TOPLAM VERGİ GELİRLERİ
2.1. OECD Ülkelerinin Vergi Türlerine Göre Toplam Vergi
Gelirleri
2014 yılı itibariyle OECD ülkelerinin vergi türlerine göre toplam
vergi gelirleri aşağıdaki Tablo 1’de yer almaktadır.
MHD - Cilt: 13/Sayı: 150/Yıl: 2017, s. 1411-1424
Yusuf ARTAR
1413
Tablo 1: 2014 Yılı İtibariyle OECD Ülkelerinin Vergi Türlerine
Göre Toplam Vergi Gelirleri (%)
Kaynak: (OECD, 2016a, s. 135). DOI: http://dx.doi.org/10.1787/
888933416116
MHD - Volume: 13/Issue: 150/Year: 2017, p. 1411-1424
1414
OECD Verileri Işığında Dünyada Katma Değer Vergisinin Durumu
2.2. Vergi Türlerine Göre Toplam Vergi Gelirlerinin OECD
Ortalaması
OECD ülkelerinin 1965-2014 yılları arasında vergi gelirleri, vergi
türlerine göre değişiklik göstermiştir. Örneğin, sosyal güvenlik yükümlülükleri 1965 yılında toplam vergi gelirlerinin %17,57’lik kısmını oluştururken 2014 yılında bu oran %26,15’e yükselmiştir. Yine; gelir, kâr ve
sermaye kazançları üzerinden alınan vergiler söz konusu yıllar arasında
dalgalı bir seyir izlemekte olup 2014 yılı itibariyle toplam vergi gelirlerinin %32,83’ünü oluşturmaktadır.
Konuya ilişkin detaylı bilgiler Tablo 2’de ve görsel olarak daha
kolay anlaşılması bakımından grafiksel olarak Şekil 1’de yer almaktadır.
Tablo 2: OECD Ülkelerinde 1965-2014 Yılları Arasında Vergi
Türlerinin Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki Payları (%)
Kaynak: (OECD, 2016a, s. 35). DOI: http://dx.doi.org/10.1787/
888933416186
MHD - Cilt: 13/Sayı: 150/Yıl: 2017, s. 1411-1424
Yusuf ARTAR
1415
Şekil 1: OECD Ülkelerinde 1965-2014 Yılları Arasında Vergi
Türlerinin Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki Payları (%)
35
30
25
20
15
10
5
0
Katma Değer Vergisi
Spesifik/Belirli/Özel Mal ve Hizmetlerden Alınan ÖTV Benzeri Vergiler
Kişisel Gelir Vergisi
Kurumlar Vergisi
Kaynak: (OECD, 2016b, s. 18). DOI: http://dx.doi.org/ 10.1787/
888933419936
3. TÜKETİM VERGİLERİNİN TOPLAM VERGİ GELİRLERİ İÇERİSİNDEKİ PAYI
OECD verilerine göre tüketim vergilerinin toplam vergi gelirleri
içerisindeki payı 1965-2014 yılları arasında %36’dan %30’a düşmüştür.
Buna karşın KDV, vergi gelirleri içerisinde sürekli yükselen bir trend
göstermiştir. Özellikle KDV uygulamasının yıllar içerisinde tüm dünyaya yayılması bu durumun en önemli sebebidir. Öte yandan, özel tüketim
vergisi (ÖTV) gibi spesifik mal veya hizmetlerden alınan vergiler Türkiye haricinde tüm OECD ülkelerinde düşmüştür. 2014 yılında OECD ülkelerinin ÖTV benzeri vergilerden elde ettiği gelir, toplam vergi gelirlerinin %9,6’sı iken bu oran yalnızca Türkiye’de %22 civarındadır
(OECD, 2016b, s. 17).
MHD - Volume: 13/Issue: 150/Year: 2017, p. 1411-1424
1416
OECD Verileri Işığında Dünyada Katma Değer Vergisinin Durumu
Şekil 2: OECD Ülkelerinde 1966-2014 Yılları Arasında Tüketim
Vergilerinin Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki Payları (%)
Tüketim Vergileri
ÖTV Benzeri Vergiler
Genel Tüketim Vergileri
KDV
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Kaynak: (OECD, 2016b, s. 18). DOI: http://dx.doi.org/ 10.1787/
888933419925
4. KDV UYGULANAN ÜLKE SAYISI
1960’lı yılların sonunda 10’dan daha az ülkede uygulanan KDV,
günümüzde dünya genelinde 166 ülkede uygulanmaktadır (OECD, 2016b,
s. 19). Aynı zamanda, 35 OECD ülkesinin 34’ünde uygulanan KDV’nin
bulunmadığı tek OECD ülkesi, Amerika Birleşik Devletleri’dir.
MHD - Cilt: 13/Sayı: 150/Yıl: 2017, s. 1411-1424
Yusuf ARTAR
1417
Şekil 3: 1960-2016 Yılları Arasında KDV Uygulanan Ülke Sayısı
Kaynak: (OECD, 2016b, s. 19). DOI: http://dx.doi.org/10.1787/
888933419943
5. UYGULANAN KDV ORANLARI
5.1. OECD Ülkelerinde Uygulanan KDV Oranları
OECD ülkelerinde 1975-2016 yılları arasında uygulanan KDV
oranları Tablo 3’te gösterilmiştir.
MHD - Volume: 13/Issue: 150/Year: 2017, p. 1411-1424
1418
OECD Verileri Işığında Dünyada Katma Değer Vergisinin Durumu
Tablo 3: 1975-2016 Yılları Arasında OECD Ülkelerinde Uygulanan KDV Oranları (%)
Kaynak: (OECD, 2016b, s. 83). DOI: http://dx.doi.org/ 10.1787/
888933420089
MHD - Cilt: 13/Sayı: 150/Yıl: 2017, s. 1411-1424
Yusuf ARTAR
1419
Tablo 3’te görüleceği üzere, 2014-2016 yılları arasında sadece iki
OECD ülkesinde KDV oranları artmıştır. Bu ülkelerden Japonya’da 1 Nisan
2014 yılından itibaren KDV oranı %5’ten %8’e yükselmiştir. Lüksemburg’da
ise %15 olan KDV oranı 1 Ocak 2015 itibariyle %17 olarak uygulanmaktadır. Buna karşın, iki ülke KDV oranlarını azaltmıştır. İzlanda’da
%25,5 olan KDV oranı 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren %24’e düşmüştür. Yine İsrail, %18 olarak uyguladığı KDV’yi 1 Ekim 2015 tarihinden itibaren %17 oranında uygulamaktadır (OECD, 2016, s. 69).
Şekil 4: 2016 Yılı İtibariyle OECD Ülkelerinde Uygulanan KDV
Oranları (%)
Kaynak: (OECD, 2016b, s. 70). DOI: http://dx.doi.org/10.1787/
888933419966
5.2. Uygulanan KDV Oranlarının OECD Ortalaması
OECD ülkelerinde uygulanan ortalama KDV oranı yıllar içerisinde
dalgalı bir seyir izlemekle birlikte 2009-2014 yılları arasında sürekli
yükselmiştir. 2014 yılının sonunda %19,20’ye kadar yükselen ortalama
KDV oranı, bu yıldan günümüze kadar ise sabit bir seyir izlemektedir.
MHD - Volume: 13/Issue: 150/Year: 2017, p. 1411-1424
1420
OECD Verileri Işığında Dünyada Katma Değer Vergisinin Durumu
Şekil 5: 1976-2016 Yılları Arasında OECD Ülkelerinde Uygulanan KDV Oranlarının Ortalaması (%)
Kaynak: (OECD, 2016b, s. 69). DOI: http://dx.doi.org/10.1787/
888933419952
6. OECD ÜLKELERİNDE KDV’NİN TOPLAM VERGİ GELİRLERİ İÇERİSİNDEKİ PAYI
KDV, OECD ülkeleri bakımından harcama üzerinden alınan en
önemli vergi kaynağıdır. OECD ülkelerinde 2000 yılında ortalama
%19,2 olan KDV’nin toplam vergi gelirleri içerisindeki payı 2014 yılına
gelindiğinde %20,1’e yükselmiştir. OECD ülkeleri bazında bakılırsa;
2014 yılı itibariyle KDV’nin toplam vergi gelirleri içerisindeki payının
en yüksek olduğu Şili’de bu oran %41,6’dır. Diğer OECD ülkelerinde
KDV’nin toplam vergi gelirleri içerisindeki payı aşağıdaki Tablo 4 ve
Şekil 6’da görüleceği gibidir.
MHD - Cilt: 13/Sayı: 150/Yıl: 2017, s. 1411-1424
Yusuf ARTAR
1421
Tablo 4: 1965-2014 Yılları Arasında OECD Ülkelerinde KDV’nin
Toplam Vergi Gelirleri İçerisindeki Payı (%)
Kaynak: (OECD, 2016b, s. 46). DOI: http://dx.doi.org/10.1787/
888933420056
MHD - Volume: 13/Issue: 150/Year: 2017, p. 1411-1424
1422
OECD Verileri Işığında Dünyada Katma Değer Vergisinin Durumu
Şekil 6: 2014 Yılı İtibariyle OECD Ülkelerinde KDV’nin Toplam
Vergi Gelirleri İçerisindeki Payı (%)
Kaynak: (OECD, 2016b, s. 17). DOI: http://dx.doi.org/10.1787/
888933419914
7. OECD ÜLKELERİNDE KDV’NİN GAYRİ SAFİ YURTİÇİ
HASILA (GSYİH) İÇERİSİNDEKİ PAYI
OECD ülkelerinde KDV, genel tüketim vergileri içerisinde en geniş paya sahip olan vergi türüdür. Öyle ki, 2014 yılında genel tüketim
vergilerinin GSYİH içerisindeki oranı %7,0 iken bunun %6,8’i
KDV’den kaynaklanmaktadır. 2012 yılından bu yana 34 OECD ülkesinin 22’sinde KDV’nin GSYİH içerisindeki payı yükselmiş olup, bu pay
sadece 5 ülkede düşük bir oranda azalmıştır. 2014 yılı verilerine göre
KDV’nin GSYİH içerisindeki payının en yüksek olduğu Yeni Zelanda’da bu oran %9,7’dir. Diğer OECD ülkelerinde KDV’nin GSYİH içerisindeki payına ilişkin bilgiler Tablo 5’te yer almaktadır.
MHD - Cilt: 13/Sayı: 150/Yıl: 2017, s. 1411-1424
Yusuf ARTAR
1423
Tablo 5: 1965-2014 Yılları Arasında OECD Ülkelerinde KDV’nin
GSYİH İçerisindeki Payı (%)
Kaynak: (OECD, 2016b, s. 45). DOI: http://dx.doi.org/10.1787/
888933420048
MHD - Volume: 13/Issue: 150/Year: 2017, p. 1411-1424
1424
OECD Verileri Işığında Dünyada Katma Değer Vergisinin Durumu
DEĞERLENDİRME VE SONUÇ
Ülkelerin en önemli vergi kaynakları arasında yer alan katma değer vergisi hakkındaki en güncel çalışmalardan biri olan OECD’nin,
“Tüketim Vergisi Eğilimleri 2016” adlı raporu, geçmişten bugüne
KDV’nin gelişimini açık bir şekilde ortaya koymuştur. Adı geçen raporda yer aldığı üzere; KDV uygulaması yıllar içerisinde tüm dünyaya yayılmış, ülkelerin uyguladığı KDV oranları günümüze yaklaştıkça yükselmiş ve böylece KDV, toplam vergi gelirleri içerisinde sürekli yükselen bir trend göstermiştir. Günümüzde KDV’nin toplam vergi gelirleri
içerisindeki payı %20 gibi oldukça yüksek bir oran ile ifade edilmektedir. Yine KDV’nin GSYİH’ye oranı neredeyse %7’ye yükselmiştir.
Tüm bu bilgiler ışığında, ülkelerin bütçe gelirlerinin vazgeçilmez
bir unsuru haline gelen KDV’nin gün geçtikçe öneminin arttığını ve gelecekte de bu önemin artarak devam edeceğini söylemek mümkündür.
KAYNAKÇA
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı [Organisation for Economic Co-operation and Development-OECD]. (2016a). Revenue Statistics 2016, Paris: OECD Publishing.
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı [Organisation for Economic Co-operation and Development-OECD]. (2016b). Consumption
Tax Trends 2016, Paris: OECD Publishing.
MHD - Cilt: 13/Sayı: 150/Yıl: 2017, s. 1411-1424