DİONY SOS: Şa rap ve Eğ len ce Tanrısı

DÝONY SOS: Þa rap ve Eð len ce Tanrýsý
Dionysos, Yunan mitolojisindeki en bilinen tanrýlardan biridir. Þarap ve eðlencenin tanrýsý olan Dionysos'a ait mitler, en
renkliler arasýnda yer alýr. Dionysos kadar olmasa da Bacchos
(Bakkus) ismiyle de yaygýn olarak bilinir.
Dionysos, Anadolu kökenli bir tanrýdýr. Yunan mitolojisine
sonradan katýlmasý nedeniyle mitleri hep eðreti durur ve anlatýcýlar bir türlü diðer tanrýlarýn arasýna onu tam yerleþtiremez. Üstelik annesi ölümlüdür ve Zeus' un yüzlerce kaçamaðýndan biridir. Yunan mitolojisine yönelik araþtýrmalarda
kökenlerinde Hint ve Mýsýr mitolojisine kadar giden efsaneler bulunmuþtur.
Dionysos, Zeus'un Thebia Kralý Kadmos'un kýzý Semele'den olan oðludur. Zeus, Semele'ye çok yakýþýklý bir erkek
olarak görünür. Semele'nin hamile kalmasýnýn ardýndan Zeus'un bu kaçamaðý da -diðerleri gibi- Hera' nýn kulaðýna gider ama Hera bu kez öcünü çok daha kadýnsý bir yöntemle
alýr. Semele'ye yaþlý bir kadýn kýlýðýnda görünerek, "Zeus seni sevmiyor, sevse gerçek suretiyle görünür" diyerek onu
kýþkýrtýr. Semelene'nin Zeus'a sürekli kendi yüzünü göstermesi yönündeki baskýlarý, Zeus'un bütün uyarýlarýna raðmen
sonuç vermez ve Zeus'un ýþýklar içindeki gerçek görüntüsü
sonucu Semele kavrularak yanar. Ýþte bu sýrada Zeus, Dionysos'u ateþlerin arasýndan alarak kendi vücuduna koyar ve daha sonra yeniden doðurur. Ancak Hera'nýn þerrinden korumasý için Dionysos'u Nyssa daðýnda sarmaþýklarla ve üzüm
baðlarýyla kaplý bir maðaraya yerleþtirir. Dionysos, burada ilk
gençliði sýrasýnda þarap yapma sanatýný icat eder ve insanlýk
böylece þarap ile tanýþýr. Dionysos'un bu özelliði mitlere de
yansýr ve eðlenceler düzenlediði, türlü rezilliklere karýþtýðý
"alayý" ile ilgili çok sayýda hikayeleri anlatýlýr. Dionysos, çýlgýn eðlencenin, çýðlýðýn simgelediði bir tanrýdýr. Dionysos'un
"alayý"da sürekli çýðlýk atan Mainadlar, sürekli perilerin peþinden koþan yarý hayvan yarý insan Satir'lerden oluþur.
Dionysos'un en ilginç mitlerinden biri de tahmin edileceði
92
ACTUAL
üzere genç ve sarhoþ olduðu bir sýrada ortaya çýkmýþtýr. Dionysos'un sarhoþ olduðu bir sýra Etrüks'lü denizciler onun
tanrý olduðunu fark etmezler ve köle olarak satmak için gemilerine alýrlar. Dionysos uyandýðýnda elleri baðlý halde
Etrüks korsanlarýnýn gemisindedir. Açýk denize kadar gidilmesini bekler ve burada korsanlarý yunus balýðýna
dönüþtürür.
Dionysos zalimliðiyle de ünlü bir tanrýdýr. Ancak Kral Midas, Dionysos'un ölümlülere bahþettiði bir iyiliðe þahit olmuþ, ancak bundan daha sonra büyük piþmanlýk duymuþtur.
Yunan mitolojisinin en bilinen mitlerinden biri olan Kral
Midas'ýn bu yaþadýklarý ayný zamanda bireysel "ders" anlamý
da taþýmaktadýr.
Dionysos'un alayýndan çok sevdiði bir Satir sarhoþ olur ve
geride kalýr. Bu satiri Kral Midas bulur ve gerekli özeni gösterir. Daha sonra onu Dionysos'a yetiþtirir. Çok memnun olan
Dionysos, Kral Midas'ýn dileðini yerine getireceðini söyler.
Kral Midas, büyük bir açgözlülükle dokunduðu herþeyin
altýn olmasýný ister. Mitin sonu ise bilindiktir, Kral Midas
dokunduðu herþeyin altýn olmasýnýn kendisine hiç mutluluk
saðlamadýðýný hatta hayatýndaki en büyük mutsuzluk kaynaðý olduðunu öðrendiðinde iþ iþten geçmiþtir. Dionysos'a
tekrar yalvaran Midas, çözüm yolunu öðrenir. Bugünkü Sart
Çayý'nýn kaynaðýnda yýkanarak bu "ödülünden" kurtulur.
Dionysos'a tapýnan Yunan ve Romalýlar her zaman sýkýntý
yaratmýþtýr. Hatta Roma imparatorluðu döneminde ciddi
önlemler alýnmak zorunda bile kalýnmýþtýr. Ancak, Dionysos
anlatýcýlar tarafýndan tanrýlarýn ve mitolojinin içine eðreti
yerleþtirilse de insanlarca çok sevilmiþ ve en ünlü tanrýlardan
biri olmuþtur. Yunan Mitolojisi üzerine araþtýrmalar yapan
Alman yazar Gerhard Fink, Ýngilizce ve Fransýzca'da çok sýk
kullanýlan Dennis isminin kökeninin Dionysos olduðunu
ileri sürmektedir. MEDICINE
TEMMUZ 2006