YAZILI YEREL BASININ ÇEVRE KİRLİLİĞİNE TEPKİSİ ÖZET Bu
advertisement
YAZILI YEREL BASININ ÇEVRE KİRLİLİĞİNE TEPKİSİ Savaş AYBERK, Bilge ALYÜZ*, Şenay ÇETİN Kocaeli Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü, Kocaeli *İletişim kurulacak yazar [email protected], Tel: 0262 3033001, Fax: 0262 3033003 ÖZET Bu çalışma ile Kocaeli İli’nde son 16 yılda meydana gelmiş sanayi ve kentleşme merkezli gelişmeler sonucu oluşan çevre kirliliği sorunlarının yerel basına yansıması, Kocaeli Gazetesi arşivi aracılığıyla araştırılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda, Kocaeli Gazetesi’nde 1992 yılı Ocak ayından 2007 yılı Nisan ayı sonuna kadar olan 16 yıllık arşiv içerisinde 982 çevre kirliliği haberine rastlanılmıştır. Elde edilen bu haberler istatistiksel olarak değerlendirilmiş ve sonuçlar yorumlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Çevre Kirliliği, Kocaeli, Yerel Basın. 1. GİRİŞ Asya ile Avrupa'yı birleştiren önemli bir yol kavşağında bulunan Kocaeli İli, nüfus yoğunluğu bakımından 81 il içinde 2. sırada yer almaktadır. Ülkenin sanayileşmesinde en hızlı gelişim sergileyen merkezlerin başında gelmektedir. 1960’larda başlayan ve hızla artan sanayileşmeye bağlı olarak gelen göçler yörede yoğun bir nüfus artışı ile araç yoğunluğu yaratmıştır. Bu artışlara bağlı olarak evsel, trafik ve endüstriyel kaynaklardan kaynaklanan kirleticiler kirliliği yüksek düzeylere çıkarmıştır. Bu nedenle ilde kirlilik çalışmaları büyük önem taşımaktadır. Açığa çıkan kirlilik ve kirlilik giderimi için yapılan çalışmalar konusunda halkın bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi ile gösterilen tepkinin ilgili makam ve kişilere iletilmesinde yerel basının önemi büyüktür. Yöre sakinleri ile yönetim arasında bir köprü vazifesi görebilir. Bulunduğu yörede okurunun ya da dinleyicisinin o toplumun sorunlarına katılımını sağlayan mekanizmalar geliştirebilir. Sorunları yönetime sürekli hatırlatabilir. Bu çalışmada, Kocaeli ilinde yaşanan çevre kirliliği olaylarına yazılı yerel basının tepkisini ölçmek adına, Kocaeli Gazetesi’nde çıkan çevre kirliliği haberleri araştırılmıştır. 1992 yılı Ocak ayından başlamak üzere, 2007 yılı nisan ayı sonuna kadar olan 16 yıllık arşiv taranmış ve elde edilen veriler istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. 2. BULGULAR Yapılan çalışma ile, Kocaeli Gazetesi’nde 982 çevre kirliliği haberine rastlanılmıştır. Bulunan haberler başlangıç olarak 3 sınıfa ayrılmıştır: Çevre kirliliği haberleri; bu sınıfta su kirliliği, hava kirliliği, katı atık, tehlikeli atık ve radyoaktif kirlilik haberleri yer almaktadır. Proje haberleri; bu sınıfta çevre adına yapılmış yatırımlar, çevre konulu paneller ve iyileştirme projelerini kapsayan haberler yer almaktadır. Tahribat haberleri; bu sınıfta ise ekolojik dengeyi sarsan olayların haberleri ve doğa tahribatı haberleri yer almaktadır. Bu haberlerin 650 tanesinin kirlilik haberi, 291 tanesinin proje haberi, 41 tanesinin de tahribat haberi olduğu gözlenmiştir. Bunların yıllara göre dağılımı Şekil 1’de görüldüğü gibidir. Kirlilik haberleri 1992-2007 yılları arasında değerlendirildiğinde 1993, 1999 ve 2005 yıllarında pik yaptığı görülmektedir. Haberler içerik açısından değerlendirildiğinde ise, 1992 yılındaki “Kocaeli’de Kanser Kabusu” manşetli haberin, 2005’li yıllara gelindiğinde “Kocaeli’yi Kalp ve Kanser Öldürüyor” manşetli haber şeklinde tekrar gazetelerde yer aldığı gözlenmektedir. 1992 yılından 2007 yılına kadar geçen süreçteki proje haberleri değerlendirildiğinde 1992 yılından 2004 yılına kadar azalmanın olduğu 2004 ve 2005 yıllarında pik yapıp sonra tekrar azaldığı gözlenmektedir. Tahribat haberleri değerlendirildiğinde ise yıllara göre çok fazla dalgalanma olmadığı görülmektedir. 80 70 60 Haber Sayısı 50 40 30 20 Tahribat Proje 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 0 1992 10 Kirlilik Şekil 1. Haberlerin dağılımı. İkinci olarak çevre kirliliği haberleri sınıflandırılmıştır. Su kirliliği, hava kirliliği, katı atık ve tehlikeli atık, radyoaktif kirlilik ve genel çevre kirliliği haberleri olmak üzere 5 sınıfa ayrılmıştır. Bu sınıflandırmaya göre; 650 çevre kirliliği haberinin 214 tanesi su kirliliği, 175 tanesi hava kirliliği, 131 tanesi katı atık, 32 tanesi radyoaktif kirlilik ve 98 tanesi de genel çevre kirliliği haberidir. Genel çevre kirliliği haberlerinin kapsamında, çevrenin birden fazla öğesine verilmiş zararlar ve bu zararın bedeli olarak verilen ceza haberleri bulunmaktadır (Şekil 2). Genel 15% Hava Kirliliği 27% Su Kirliliği 33% Radyoaktif 5% Katı Atık ve Tehlikeli Atık 20% Şekil 2. Kirlilik haberleri dağılımı. Kirlilik haberleri dağılımında ilk sırada yer alan su kirliliği haberleri değerlendirildiğinde, endüstriyel su kirliliği haberlerinin 133, evsel su kirliliği haberlerinin 81 olduğu gözlenmiş ve yıllara göre dağılımı Şekil 3’de verilmiştir. Şekilde de açıkça görüldüğü gibi geçmişten günümüze endüstriyel su kirliliği birçok dönemde baskın olmuştur. Evsel su kirliliği 1999 ve 2006 yıllarında endüstriyel su kirliliğine oranla daha baskın olmuş, gazete haberlerine göre 1999 yılında özellikle deprem nedeniyle, 2006 yılında ise kanalizasyon atıksularının arıtımındaki yetersizlik nedeniyle baskın olduğu anlaşılmıştır. Kocaeli İli’nde, su kirliliği, özellikle 1960’lı yıllarda başlayan ve 1970’li yıllarda tırmanışa geçen körfez kirliliği ile önemli olmuştur. Yapılan yatırımlar ile kentsel ve endüstriyel alanda oluşan atıksular denetim altına alınmaya çalışılmıştır. Büyükşehir Belediyesi önderliğinde gerçekleştirilen Doğu Kanalı 42 Evler Atıksu Arıtma Tesisi ile, İller Bankası tarafından kurulan Kullar, Plajyolu, Gölcük, Karamürsel, Altınova Evsel Arıtma Tesisleri kentin atıksularının arıtılmasında önemli bir işleve sahiptir. 2004 yılında tırmanışa geçen su kirliliği haberlerinin bu yıldan itibaren azalmaya başlaması bu konuda yapılan ve gerçekleştirilen projelerin bir göstergesi olabilir. 20 Haber Sayısı 15 10 5 Evsel 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 0 Endüstriyel Şekil 3. Kaynağına göre su kirliliği haberlerinin karşılaştırılması. Kirlilik haberleri dağılımına baktığımızda ikinci sırada hava kirliliği gelmektedir. 175 tane hava kirliliği haberinden ise 102’si endüstriyel hava kirliliği, 50’si ısınma kaynaklı hava kirliliği, 23’ü de taşıt kaynaklı hava kirliliği haberidir. Şekil 4’de de görüldüğü gibi 1997 yılı öncesi ısınma kaynaklı hava kirliliği büyük pay almıştır. Kömür denetimleri, yakıcıların eğitimi, doğal gaz kullanımı gibi ana önlemler ile ortam havasındaki kükürt dioksit ve partikül miktarlarında önemli düşüşler sayesinde 1992 yılındaki “Kükürt soluyoruz, nefes alamıyoruz” 1993 yılındaki “Kirli hava çocukları hasta etti” manşetli haberler 1994 yılında “Hava kirliliğinde gerilerde kaldık” manşetli habere yerini bırakmıştır. Kocaeli İli’nin hava kalitesinin belirlenmesine yönelik farklı yerlerde kurulan istasyonlarda izlenen kükürt dioksit ve partikül madde konsantrasyonlarının ölçüm sonuçlarına göre de 1994 yılından itibaren azalmanın olduğu gözlenmiştir. 1997 yılından sonraki dönemde ise, endüstriyel hava kirliliği evsel hava kirliliğinin yerini almıştır. Her ne kadar sanayide alınan önlemler ile endüstriyel kaynaklı hava kirliliği salınımları önemli oranda denetim altına alınmışsa da haber sayılarındaki artışa bağlı olarak alınan önlemlerin daha da arttırılması gerektiği düşünülmektedir. Yapılan araştırmada son yıllardaki gazete haberlerinde özelikle meclisin gündemine konu olmuş Dilovası ile ilgili haberlere rastlanılmıştır. Bu durum, Dilovası’ndaki kirliliğin etkilerinin yeni yeni görülmesi ve kanser vakalarının son yıllarda artmış olmasının sonucu olarak düşünülmektedir. Dolayısıyla yerel basında yer alan hava kirliliği haberleri ve mevcut durum göz önünde bulundurulduğunda hava kirliliği sorununun tümüyle çözülmediği düşünülmektedir. Havayı kirleten bir diğer etmen ise taşıt kaynaklı egzoz gazlarıdır. Taşıt kaynaklı hava kirliliği her dönemde varlığını hissettirmiştir. Her geçen yıl gerek gelir düzeylerine gerekse ihtiyaçlara ve yaşam koşullarına bağlı olarak araç sayısının arttığı dikkate alınırsa, trafikten kaynaklanan kirliliğin artığı söylenebilir. 25 Haber Sayısı 20 15 10 5 Taşıt Kaynaklı Isınma Kaynaklı 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 0 Endüstriyel Şekil 4. Kaynağına göre hava kirliliği haberlerinin karşılaştırılması. Kirlilik haberleri dağılımında üçüncü sırada katı atık ve tehlikeli atık sorunu gelmektedir. İzmit yöresi, sanayileşirken ve kentleşirken bir yandan da katı atık yığınları yükselmiş ve tehlikeli atıklar da artmıştır. 1993 yılında Büyükşehir Belediyesi öncülüğünde, “Çevre Entegre Projesi” çerçevesinde başlatılan Katı Atık Deponi Alanı ve “İzmit Klinik ve Tehlikeli Atık Yakma ve Değerlendirme Tesisi” ile katı atık ve tehlikeli atıklar bertaraf edilmektedir. Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı bir işletme olarak kurulan İZAYDAŞ İzmit’in çevre sorunlarının çözümünde oldukça önemli bir sorumluluk üstlenmiştir. Ancak son yıllarda zehirli varillerin bulunması katı ve tehlikeli atık konusunda çalışmalara devam edilmesi gerektiğini göstermektedir. Yıllara göre haberleri değerlendirdiğimizde dalgalanma gözlenmektedir (Şekil 5). 18 Haber Sayısı 15 12 9 6 3 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 0 Yıllar Şekil 5. Yıllara göre katı ve tehlikeli atık kirlilik haberleri dağılımı. Yıllara göre radyoaktif kirlilik haberleri değerlendirildiğinde 2000 ve 2005 yıllarında pik yaptığı gözlenmektedir. Bu durum ilde kurulan ve yaygınlaştırılan baz istasyonları ile ilgilidir. 10 Haber Sayısı 8 6 4 2 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 0 Yıllar Şekil 6. Yıllara göre radyoaktif kirlilik haberleri dağılımı. 3. SONUÇ Kocaeli, 1960’lı yıllarda başlayan sanayileşme ile yöreye nüfus çekmiş ve yoğun bir kentleşme yaşanmıştır. Sanayileşme ve kentleşmenin ortaya çıkardığı çevre sorunları Kocaeli ili’ni olumsuz etkilemiştir. Doğal bitki örtüsü, biyolojik çeşitlilik, ormanlar, verimli tarım alanları ve kıyılar bu olumsuz etkilenmeden payını almıştır. Bu kadar sorunla yüzleşen Kocaeli, halen göç almakta ve yapılaşma büyük bir hızla devam etmektedir. Verimli tarım alanları ve ormanlar büyük bir baskı altındadır. Halkın bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi ile alınan önlemler sayesinde ileriye yönelik olumlu sonuçların alınacağı düşünülmektedir. Kimi zaman yerel gazetede çevre felaketinden haberdar olan halk, kimi zaman da bu felaketlere dur diyebilmek için gösterdiği tepkiyle gazeteye manşet olmuştur. 1992 yılından günümüze halkın çevre kirliliğine isyanı, 90 habere konu olmuştur. Halk çevre bilincine sahip olmak zorundadır. Araştırmanın doğruluk payının arttırılması açısından, arşivi taranan gazete sayısı da çok önemlidir. Gazete sahiplerinin görüşleri ve çevreleri, gazetenin en büyük gelir kaynağı olan reklam sahipleri dolayısıyla bazı gerçekler gazete manşetlerine taşınmamış olabilir. KAYNAKLAR -Kocaeli Gazetesi Arşivi, (1992-2007).
