Turk J Vet Anim Sci 25 (2001) 551-557 © TÜB‹TAK Koyunlarda Do¤um Öncesi ve Sonras› Dönemlerde Bovine Viral Diarrhea (BVD) Virus Enfeksiyonunun Serolojik, Virolojik ve Patogenez Yönünden Araflt›r›lmas›* ‹brahim BURGU, Y›lmaz AKÇA, Feray ALKAN, Aykut ÖZKUL, Taner KARAO⁄LU, Seval B‹LGE-DA⁄ALP, Çi¤dem O⁄UZO⁄LU, Kadir YEfi‹LBA⁄ Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Viroloji Anabilim Dal›, D›flkap›, Ankara - TÜRK‹YE Gelifl Tarihi: 03.08.2000 Özet: Dokuz farkl› kamu iflletmesinde 3 y›l süre ile yürütülen bu çal›flmada, koyunlarda transplasental pestivirus enfeksiyonlar›n›n sonuçlar› ve patogenezi araflt›r›ld›. Bu amaçla koç kat›m tarihleri dikkate al›narak, 174 adedi gebeli¤inin 2-3. aylar›nda ve do¤um yapt›klar› gün, 487 adedi yaln›zca do¤um yapt›klar› gün olmak üzere toplam 661 koyundan ve 29 koçdan kan örneklendi. Ayr›ca 109 adedi ikiz do¤um yapan sözkonusu toplam 661 koyunun do¤urdu¤u 770 kuzudan da prekolostral kan örne¤i sa¤land›. Kan örneklerinin pestivirus antijeni yönünden kontrolu sonucunda, materyal sa¤lanan koyunlarda persiste pestivirus enfeksiyonu saptanmad›. Buna karfl›n kuzular›n prekolostral kan örneklerinde antikor tespitine dayan›larak, gebeli¤in geç döneminde oluflan transplasental enfeksiyonlar belirlendi Anahtar Sözcükler: Koyun, pestivirus, transplasental enfeksiyon The Serological and Virological Investigations and Pathogenesis of BVDV Infection in Sheep During Pre- and Post-Partum Periods Abstract: In this research, the pathogenesis and presence of transplacental pestivirus infection were investigated in different flocks. For this purpose, a total of 661 pregnant ewes and 29 rams were used. 174 of 661 pregnant ewes were sampled twice in the second or the third month of gestation and as well as on the day of gestation, whereas 487 of them were sampled only on the day of delivery. In addition, precolostral blood samples of 770 lambs born from those pregnants ewes, 109 of which delivered twins, were also withdrawn. Pestivirus was not detected in the blood samples tested. However, in some precolostral blood samples from lambs, pestivirus specific antibodies were detected indicating transplacental transmission of the virus during late pregnancy. Key Words: sheep, pestivirus, transplacental infection S›¤›rlar›n bovine viral diarrhea virusu (BVDV) , koyunlardan izole edilen border disease (BD) virusu ile antijenik yak›nl›¤a sahiptir (1). Saha çal›flmalar› ve deneysel çal›flmalar, s›¤›rlarda BD virusu ve koyunlarda s›¤›rlar›n BVD virusu ile benzer klinik ve patolojik tablolar ile karakterize enfeksiyonun geliflti¤ini ortaya koymufltur (2,3). Pestiviruslar biyotipik olarak iki farkl› karakter sergilerler. Bunlar; hücre kültüründe morfolojik de¤iflimler oluflturarak üreyen sitopatojen (cp) biyotip ve herhangi bir de¤ifliklik oluflturmadan üreyen sitopatojen olmayan (ncp) biyotiplerdir . Biyotipler aras›ndaki iliflkinin enfeksiyonun seyri ve patogenezinde belirleyici rol oynad›¤› birçok araflt›r›c› (4,5,6) taraf›ndan ortaya konulmufltur. BVDV ve BDV izolatlar›n›n antijenik yak›nl›¤›, fiziksel ve biyolojik benzerlikleri nedeniyle her iki virus Pestivirus genusu içinde ayn› tür olarak identifiye edilmektedirler. Postnatal dönemde kuzu yada koyunlarda her iki biyotipe ait pestiviruslar ile oluflan enfeksiyonlar genellikle subklinik yada hafif klinik bulgular ile geliflen akut Girifl * Bu araflt›rma TÜB‹TAK taraf›ndan desteklenmifltir Proje No: VHAG 1245. 551 Koyunlarda Do¤um Öncesi ve Sonras› Dönemlerde Bovine Viral Diarrhea (BVD) Virus Enfeksiyonunun Serolojik, Virolojik ve Patogenez Yönünden Araflt›r›lmas› enfeksiyona neden olurlar. Bu durumda geçici viremi tablosu gözlenir ve etkene spesifik antikor yan›t›n›n geliflmesini takiben virus vücuttan elimine edilir (5). Gebe koyunlar›n enfeksiyonu ise abort, fötus mumifikasyonu, konjenital anomalili kuzu do¤umlar› yada zay›f ve persiste viremik kuzu do¤umlar›n›n oluflumuna neden olabilmektedir (4,7, 8). Transplasental pestivirus enfeksiyonlar›n›n fötusa olan etkisini belirleyen en önemli faktör enfeksiyon zaman›nda fötusun yafl›d›r ( 5, 9, 10). Koyun fötusu yaklafl›k olarak gebeli¤in 60-80. günleri aras›nda bir antijenik uyar›ma cevap verebilme yetene¤ini kazan›r. Fötusun bu periyottan (gebeli¤in 60-80. günü) önceki, bu periyot boyunca ve sonras›ndaki dönemlerdeki enfeksiyonu farkl› klinik ve laboratuvar bulgular›n›n oluflumuna neden olur. Gebeli¤in ilk 60 gününde oluflan enfeksiyonda virusun replikasyonu sonucu fötusun ölümü muhtemeldir. Bu dönemde enfekte olan baz› fötuslar ise yaflamlar›n› devam ettirebilirler. ‹mmun sistemi henüz geliflimini tamamlamadan pestivirus ile enfekte olan fötus, bu dönemde virusu “yabanc›” olarak tan›maz ve dolay›s›yla da virusa karfl› immun tolerantt›r (persiste enfeksiyon). Bu nedenle de gebeli¤in ilk yar›s›nda , özellikle 16-80. günlerde oluflan enfeksiyon, “persiste viremik kuzu” do¤umu ile sonuçlanabilir. Bu kuzular sürekli olarak virus saç›c›s› olup, sürüde virusun sirkülasyonunda potansiyel kaynakt›rlar (4, 5, 9, 10). Gebeli¤in 80. gününden sonra oluflan enfeksiyonda ise fötus immun yan›t oluflturma yetene¤ine sahiptir. ‹mmun sistemi geliflmifl fötusun enfeksiyonunda immun yan›t konakç›dan virusun eliminasyonu esas›na dayanmaktad›r. Bu dönemde enfekte olmufl kuzular virus tafl›mazlar, ancak prekolostral kan örneklerinde antikor tespit edilebilir (2,5). Gebeli¤in 60-80. günlerinde oluflan fötal enfeksiyonlarda ise sonucun ne olaca¤›n› önceden tahmin etmek zordur. Çünkü fötusun immun sisteminin bireysel farkl›l›klara ba¤l› olarak bahsedilen tarihlerden önce yada sonra geliflimi sözkonusu olabilir. Bu dönemde enfeksiyon, persiste viremik kuzu do¤umlar› yada serebral kavitasyon ve serebellar displasi’ye neden olan merkezi sinir sisteminde yayg›n yang›sal lezyonlar›n oluflumu yan›s›ra prekolostral kanlar›nda antikor tafl›yan kuzu do¤umlar› ile de sonuçlanabilir. (2,5,11). Türkiye’de pestiviruslar›n varl›¤› ve ruminantlar için enfeksiyon riski oluflturduklar› birçok çal›flma ile ortaya 552 konulmufltur (12,13,14,15,16). Koyunlarda pestivirus enfeksiyonlar›na ilgili ilk araflt›rma olan Burgu ve ark.’n›n (12) çal›flmalar›nda , abort yapan koyunlardan sa¤lanan kan örneklerinin %3’ünde ve abort olan fötuslar›n %10’unda pestivirus varl›¤› bildirilmifltir. Ancak transplasental pestivirus enfeksiyonlar›n›n di¤er sonuçlar›ndan olan merkezi sinir sistemi bozuklu¤una sahip kuzu do¤umlar›, persiste enfekte kuzu do¤umlar›, antikor tafl›yan kuzu do¤umlar›, vb. gibi olgulara ilgili olarak Türkiye'de bir bildirim bulunmamaktad›r. Bu araflt›rmada, gebe koyunlarda pestivirus enfeksiyonunun olas› sonuçlar›n›n yak›ndan izlenmesi ve enfeksiyonun epidemiyolojisinde önemli role sahip sürekli viremik koyun ve kuzular›n belirlenmesi amaçlanm›flt›r. Materyal ve Metot Örneklenen hayvanlar Bu çal›flma zaman zaman abort olaylar›n›n bildirildi¤i kamuya ait 9 koyun yetifltiricili¤i iflletmesinde 3 y›l süre ile yürütüldü. Saha çal›flmas› amac›yla, öncelikle sürüye koç kat›m› tarihleri tespit edildi. Daha sonra bu sürülerde bulunan 174 koyundan gebeli¤in 2-3. aylar›nda (I. örnekleme) ve do¤um yapt›klar› zaman (II. örnekleme); 487 koyundan sadece do¤um yapt›¤› zaman olmak üzere toplam 661 koyundan kan örne¤i al›nd›. Ayr›ca bu koyunlar›n do¤urdu¤u kuzulardan da prekolostral kan örne¤i sa¤land›. Koyunlardan 109 adedi ikiz do¤um yapt›¤›ndan, 661 koyuna ait toplam 770 kuzudan prekolostral kan al›nd›. Bundan baflka 3 iflletmede bulunan ve do¤al afl›m için kullan›lan 29 koçtan da kan örneklendi. Böylece araflt›rma süresince de¤erlendirilen toplam hayvan say›s› 1460 olarak belirlendi (Tablo 1) . Tablo 1. Materyal sa¤lanan hayvan say›s› ve materyal say›s›. ÖRNEKLENEN Örnekleme Say›s› Hayvan Say›s› Bir Kez ‹ki Kez Toplam GENEL TOPLAM Materyal Say›s› Koyun Kuzu Koç 487 174 661 770 770 29 29 1460 1286 348 1634 ‹. BURGU, Y. AKÇA, F. ALKAN, A. ÖZKUL, T. KARAO⁄LU, S. B‹LGE-DA⁄ALP, Ç. O⁄UZO⁄LU, K. YEfi‹LBA⁄ Buna karfl›n materyal sa¤lanan koyunlardan 174 adedi iki kez (gebeliklerinin 2-3.ay›nda ve do¤um yapt›klar› zaman) örneklendi¤i için, araflt›rmada toplam 1634 kan örne¤i kullan›ld› (Tablo 1). Kan örnekleri virolojik ve serolojik kontrol için yöntemine uygun olarak haz›rland›. Elde edilen tüm materyaller (virolojik ve serolojik çal›flma için ayr› ayr› 1634 kan örne¤i) laboratuvar çal›flmas›na al›nd›. Kan örneklerinde pestivirus araflt›r›lmas› amac›yla Peroksidaz ba¤l› antikor testi (PLA), kan serumlar›nda antikor araflt›r›lmas› amac›yla ise BVD virusun referenz suflu olan NADL kullan›larak, serum nötralizasyon testi kullan›ld›. Transplasental pestivirus enfeksiyonlar›n›n oluflmas› ve sonuçlar›na etki eden en önemli faktörlerden birisi enfeksiyon zaman›nda fötusun yafl›d›r. Bu nedenle koyunlarda gebelik süresinin ortalama 150 gün oldu¤u ve materyal sa¤lanan iflletmelerde örneklenen kuzular›n do¤um tarihleri dikkate al›narak hesaplanan, I. örnekleme zaman›nda fötuslar›n yaklafl›k yafllar›, iflletmeler baz›nda y›llara göre Tablo 2’de gösterildi. Tablo 2. Y›llara göre I. örnekleme zaman›nda fötal yafllar. 1.Y›l ‹flletme No. I II III IV V VI VII VIII IX 2.Y›l 39-45 87-93 60-67 - PLA testinde kontrol virus olarak BVD virusunun sitopatojen olmayan 0712 Hannover suflu, mikronötralizasyon testinde ise BVD virusunun referenz suflu olan NADL kullan›ld›. Konjugat PLA testinde kullan›lan konjugat, peroksidaz enzimi ile iflaretlenmifl domuz anti BVD virus IgG olup, AÜ Veteriner Fakültesi Viroloji Anabilim Dal›nda haz›rland›. Peroksidaz ba¤l› antikor testi (PLA) Kan örneklerinin pestivirus antijeni yönünden kontrolu amac›yla, doku kültürü tüpünde üretilen FDB hücre kültürüne adsorbsiyonsuz yöntemle ekimlerini takiben elde edilen 1. pasaj s›v›lar›na Hyera ve ark. (17)’n›n bildirdi¤i yönteme göre PLA testi uyguland›. ‹mmunplak test ‹zole edilen pestivirus biyotipinin belirlenmesi amac›yla Liess ve ark.’n›n (18) bildirdi¤i immunplak yönteminden yararlan›ld›. Serum nötralizasyon (SN) testi 3.Y›l I.Örnekleme s›ras›nda fötuslar›n yaklafl›k yafllar› (Gün) 46-53 46-53 42-49 13-20 43-50 5-12 60-67 45-50 Virus 47-54 47-54 66-73 35-42 35-42 57-64 68-75 73-80 - Araflt›rman›n yürütüldü¤ü kamu iflletmelerinde yap›lan seyahatler s›ras›nda abort olgusu yada anomalili kuzu do¤umu gözlenmedi. Hücre kültürü Virus izolasyonu, nötralizasyon ve PLA testlerinde Fötal Dana Böbrek (FDB) hücre kültürü kullan›ld›. FDB hücre kültürü standart yöntemle haz›rland› ve kullan›ma al›nmadan önce, pestivirus yönünden PLA testi ile kontrol edildi. Hücrelerin üretilmesinde %10 Fötal Dana Serumlu DMEM (Dulbecco’s Modified Minimal Essential Medium) vasat›ndan yararlan›ld›. BVD virusa spesifik nötralizan antikorlar›n saptanmas› amac›yla Frey ve Liess (19)’in bildirdi¤i yöntemden yararlan›ld›. Bulgular Peroksidaz ba¤l› antikor testi Gebe koyunlar ve bunlar›n kuzular› ile koçlardan sa¤lanan, 1634 adet lökosit örne¤inin pestivirus yönünden kontrolü sonucunda, sadece IV nolu iflletmeye ait bir koyundan 3.y›l II.örnekleme çal›flmas› döneminde, yani do¤um yapt›¤› zaman al›nan kan örne¤inde pestivirus varl›¤› saptand›. Ayr›ca bu dönemde al›nan kan örne¤inde ayn› zamanda pestivirus antikoru varl›¤› da tespit edildi. Buna karfl›n sözkonusu koyundan I.örnekleme zaman›nda al›nan kan örne¤i pestivirus antijeni ve antikoru yönünden negatif bulundu. ‹mmunplak testi IV nolu iflletmede bulunan koyundan izole edilen pestivirusun, immunplak test ile yap›lan biyotip analizi sonucunda, sitopatojen olmayan pestivirus oldu¤u saptand›. 553 Koyunlarda Do¤um Öncesi ve Sonras› Dönemlerde Bovine Viral Diarrhea (BVD) Virus Enfeksiyonunun Serolojik, Virolojik ve Patogenez Yönünden Araflt›r›lmas› Mikronötralizasyon testi Dokuz koyunculuk iflletmesinden örneklenen ve mikronötralizasyon testi ile de¤erlendirilen koç, koyun ve kuzulara ait kan serumu örneklerinin pestivirusa spesifik nötralizan antikorlar yönünden kontrolu sonucunda, örneklenen iflletmelerin tümünde pestivirus enfeksiyonlar›n›n varl›¤› tespit edildi . Koçlara ait kan örneklerinin de¤erlendirilmesi sonucunda I nolu iflletmede bulunan koçlar›n pestivirus antikoru yönünden negatif oldu¤u, buna karfl›n II ve IV nolu iflletmelerde bulunan koçlarda s›ras›yla %20 ve %30 oran›nda pestivirus seropozitifli¤i saptand› (Tablo 3). Tablo 3. Koçlara ait serolojik veriler. ‹flletme Kodu Örneklenen Koç Say›s› Seropozitif Koç Say›s› % I II IV 4 15 10 3 3 20 30 29 6 20,6 TOPLAM Örneklenen gebe koyunlara ait mikronötralizasyon testi sonuçlar› toplu olarak de¤erlendirildi¤inde, gebeli¤inin 2-3.aylar›nda örneklenen 174 koyundan 44 adedinde (% 25,0), do¤um yapt›¤› zaman örneklenen 661 koyunun 142 adedinde (% 21,5) pestivirus antikoru varl›¤› saptand› (Tablo 4). Gebeli¤inin 2-3. ay›nda (I. örnekleme dönemi) ve do¤um yapt›¤› zaman (II.örnekleme dönemi) materyal sa¤lanan 174 koyuna ait serolojik veriler de¤erlendirildi¤inde, 20 koyunun (%11) örnekleme dönemleri aras›nda enfekte olarak serokonversiyon gösterdi¤i, 140 koyunun antikor (%80) durumunda ise herhangi bir de¤ifliklik olmad›¤› tespit edildi. 14 koyun (% 9) pestivirus antikoru yönünden I. örnekleme döneminde pozitif, II. örnekleme döneminde ise negatif olarak bulundu (Tablo 5). Bu çal›flmada, transplasental enfeksiyona iflaret say›labilecek abort ya da anomalili do¤um olgular› izlenmedi. Ancak serolojik çal›flmada, prekolostral kan örneklerinde antikor tafl›yan yavrular›n do¤umuna dayan›larak, fötal immun sistemin geliflimini takiben oluflan transplasental enfeksiyona ilgili veriler elde edildi . Bu verilere göre gebeli¤inin 2-3. ay›nda ve do¤um yapt›¤› zaman (I ve II. örnekleme dönemlerinde) materyal sa¤lanan 174 koyundan 33 adedi ve sadece do¤um yapt›¤› zaman ( II. örnekleme zaman›) örneklenen 487 koyundan 79’una ait olmak üzere toplam 112 koyunun do¤urdu¤u kuzu/ kuzular›n prekolostral kan örne¤inde pestivirus antikoru varl›¤› saptand› (Tablo 6).Sözkonusu 112 koyundan 18 adedi ikiz do¤um yapt›¤›ndan, bu koyunlar›n do¤urdu¤u kuzu say›s› 130 olarak belirlendi. Buna karfl›n 18 ikiz do¤um olgusundan 3 adedine ait ikizler prekolostral kanlar›nda farkl› antikor durumuna (biri pestivirus antikoru yönünden negatif iken di¤eri pozitif)sahip oldu¤undan, 127 kuzunun prekolostral kan örne¤inde pestivirus antikoru varl›¤› saptand› (Tablo 6 ). Tart›flma Tablo 4. Örneklenen gebe koyunlara ait mikronötralizasyon testi sonuçlar›. Pestivirus Antikoru (+) Serum say›s› (%) Örnekleme Say›s› Örneklenen Hayvan Say›s› ‹ki (I ve II) 174 Bir (II) 487 I II 44 (%25,0) 50 (%28,7) 92 (%19,0) Toplam I: I.örnekleme dönemi II: II. örnekleme dönemi 554 661 142 (%21,5) Pestivirus ile gebe koyunlar›n enfeksiyonu, enfeksiyon zaman›nda fötal yafla ba¤l› olarak fötus mumifikasyonu, fötal rezorbsiyon yan›s›ra, konjenital bozuklu¤a sahip kuzu do¤umu ya da pestivirusa spesifik antikor tafl›yan yavru do¤umlar› ile sonuçlanabilir (4,8 ). Bu çal›flmada, örnekleme yap›lan iflletmelerde anomalili do¤um olgular› izlenmemifltir. Canl› do¤an kuzulardan sa¤lanan materyallerde “pestivirus” saptanmam›fl olmakla beraber Tablo 6 'da bildirilen serolojik veriler, fötal immun sistemin gelifliminden sonra oluflan transplasental enfeksiyona ilgili bulgular› ortaya koymufltur. Bu veriler I. ve II. örnekleme döneminde materyal sa¤lanan 33 koyun ile yaln›zca II. örnekleme döneminde materyal sa¤lanan 79 koyun olmak üzere toplam 112 koyunda, do¤um ‹. BURGU, Y. AKÇA, F. ALKAN, A. ÖZKUL, T. KARAO⁄LU, S. B‹LGE-DA⁄ALP, Ç. O⁄UZO⁄LU, K. YEfi‹LBA⁄ Tablo 5. Pestivirus Antikoru Örnekleme Örneklenen Hayvan Say›s› ‹ki (I ve II ) I II Say› Toplam % + - 14 14 9 (14/174) - + 20 20 11 (20/174) + + 110 30 140 80 (140/174) 174 Örneklenen gebe koyunlara ait mikronötralizasyon testi sonuçlar›. I: I.örnekleme dönemi II: II. örnekleme dönemi ‹fiLETME KODU V V VIII VIII V III II IV VI VI VIII YIL 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 I. Örnekleme Zaman›nda Gebelik yafl› (gün) 87-93 87-93 60-67 60-67 35-42 66-73 47-54 35-42 57-64 57-64 73-80 Sadece 1 kez örneklenen koyunlar ve kuzular›na ait veriler TOPLAM Annenin Pestivirus Antikoru Durumu Tablo 6. Olgu Say›s›* Transplasental pestivirus enfeksiyonuna ilgili veriler. Toplam I. Örn. II. Örn. Tek ‹kiz + + + + + + + + + + + + + + + + 8 1 3 2 3 1 1 3 1 6 + + 71 2 33 1** 1 94 6 2** 18 79 112 * : Prekolostral kan örne¤inde pstivirus antikoru saptanan kuzu do¤umu ( ikiz do¤umlarda en az birisinde) olgular›n›n say›s› ** : ‹kiz kuzulardan biri pestivirus antikoru yönünden pozitif di¤eri negatif yapt›klar› zaman al›nan kan örneklerinde ve kuzular›n›n prekolostral kan örne¤inde antikor tespitine dayan›larak, transplasental pestivirus enfeksiyonunun geliflti¤ini ortaya koymaktad›r. ‹ki kez örneklenen ve transplasental pestivirus enfeksiyonunun geliflti¤i saptanan 33 koyundan 20 adedinin I. örnekleme zaman›nda al›nan kan örne¤inde de pestivirus antikoru saptan›rken, 13 adedinin I ve II. örnekleme dönemleri aras›nda etkene maruz kald›¤› ve serokonversiyon gösterdi¤i görülmektedir. Tablo 6 incelendi¤inde I.örnekleme zaman›nda seronegatif bulunan sözkonusu 13 koyunun en erken gebeli¤inin 35.gün ve sonras›nda (V nolu iflletme- 3.y›l ve IV nolu iflletme 3. y›l) ancak s›kl›kla 57. gün ve sonras›nda pestivirus ile enfekte olduklar› görülmektedir. Bu veriler koyun fötusunun ba¤›fl›kl›k yetene¤ini kazand›¤› dönem ve bu dönem sonras› oluflan transplasental enfeksiyon sonuçlar›na ilgili bilgiler de¤erlendirildi¤inde (2, 5,11 ); 555 Koyunlarda Do¤um Öncesi ve Sonras› Dönemlerde Bovine Viral Diarrhea (BVD) Virus Enfeksiyonunun Serolojik, Virolojik ve Patogenez Yönünden Araflt›r›lmas› örneklenen koyunlarda geliflen transplasental enfeksiyonu aç›kça ortaya koymaktad›r. I. örnekleme döneminde pestivirus antikoru saptanan ve prekolostral kan örne¤inde pestivirus antikoru tafl›yan kuzu do¤uran 20 koyundan birisinin gebelik yafl›n›n 47 -54 gün oldu¤u, di¤erlerinin gebelik yafl›n›n ise 60-93 gün oldu¤u görülmektedir. Bu durum koyun fötusunun immun yan›t oluflturma yetene¤ini kazand›¤› dönem dikkate al›nd›¤›nda, sözkonusu koyunlar›n muhtemelen I. örnekleme döneminden çok k›sa bir süre önce enfekte oldu¤unu göstermektedir. Yaln›zca II. örnekleme döneminde materyal sa¤lanan 487 koyun ve bunlar›n kuzular›na ilgili veriler ise, sözkonusu koyunlar›n gebeli¤in 2-3. aylar›nda örneklenmemifl olmas› ve dolay›s›yla muhtemel fötal enfeksiyon zaman›n›n belirlenmesi mümkün olamad›¤›ndan, detayl› olarak ele al›namamaktad›r. Bununla beraber bu koyunlardan 79 adedinin kuzusu/ kuzular›na ait 84 prekolostral kan örne¤inde pestivirus antikorunun tespit edilmifl olmas›, koyunlarda plasental yap› nedeniyle maternal antikorlar›n plasenta ile aktar›lamad›¤› düflünüldü¤ünde, transplasental enfeksiyon oluflumuna ilgili olarak de¤erlendirilmifltir. Di¤er yandan, iki kez örneklenebilen 174 koyundan %11'inin (14/174) ikinci örnekleme döneminde serokonversiyonunun tespit edilmifl olmas› da, pestivirus enfeksiyonunun patogenezi dikkate al›nd›¤›nda, koyunlarda transplasental pestivirus enfeksiyonu riskinin oldukça yüksek oldu¤unu ortaya koymaktad›r (Tablo 5). Transplasental pestivirus enfeksiyonunun geliflti¤i belirlenen ve ikiz do¤um yapan 18 koyundan 15 adedinin do¤urdu¤u ikiz kuzular›n her ikisinde pestivirus antikoru saptan›rken, 3 adedinin do¤urdu¤u ikizlerde farkl› pestivirus antikoru sonuçlar› (birisi pozitif, di¤eri negatif) belirlenmifltir. Transplasental pestivirus enfeksiyonu gametlerin enfeksiyonu yada enfekte anneden fötusa hematojen yolla etkenin aktar›lmas› sonucu geliflebilmektedir. Bu nedenle ikiz kuzularda pestivirus antikoru yönünden saptanan farkl›l›klar›n annedeki virus yo¤unlu¤u, ikizlik olgusunun geliflim flekli (tek yumurta ikizlik yada çift yumurta ikizlik), vb. faktörlere ba¤l› olarak olufltu¤u düflünülmektedir. Koyunlarda persiste enfeksiyonun araflt›r›ld›¤› çal›flmalarda, s›¤›rlara göre çok daha düflük oranda persiste enfeksiyonlar›n varl›¤› bildirilmektedir (Nettleton,1990). Bu çal›flmada kontrol edilen koyunlardan sadece birinde pestivirus varl›¤› saptanm›fl olup, sözkonusu koyuna ait I. örnekleme dönemi serolojik ve virolojik verileri dikkate al›nd›¤›nda, bu koyunun II. örnekleme zaman›nda "geçici viremik" oldu¤u belirlenmifltir. Bu nedenle de persiste enfeksiyon oranlar›na ilgili bulgular elde edilememifltir. Bununla beraber 9 farkl› iflletmede bulunan toplam 1460 koyunun (29 koç, 661 difli koyun ve 770 kuzu) kontrolü sonucunda, persiste enfeksiyon tespitinin olmamas› da persiste enfeksiyonlar›n koyun populasyonunda oldukça düflük düzeyde bulundu¤unu göstermektedir. S›¤›r ve koyunlarda pestivirus ile kontamine sperman›n epidemiyolojik önemi birçok araflt›rmada (2, 20) ortaya konulmufltur. Bu çal›flmada, 3 iflletmede bulunan ve do¤al afl›m için kullan›lan 29 koç, pestivirus yönünden negatif olarak bulunmufllard›r. Koçlara ait serolojik veriler (Tablo 4) incelendi¤inde, iflletmelerden birinde bulunan koçlar›n seronegatif oldu¤u, di¤er iki iflletmede ise %20-%30 oran›nda seropozitiflik saptand›¤› görülmektedir. Sözkonusu koçlarda akut enfeksiyonun zaman›, koç kat›m› s›ras›nda akut enfekte olup olmad›klar› ve dolay›s›yla sperman›n etken tafl›y›p tafl›mad›¤›n› bilmek imkans›zd›r. Bununla beraber gebeli¤in erken döneminde oluflan transplasental pestivirus enfeksiyonlar›n›n abort, persiste viremik kuzu do¤umu, vb. olgulara yol açt›¤›ndan, sözkonusu koçlar›n, bu çal›flmada saptanan transplasental enfeksiyona ilgili bulgularda önem tafl›mad›¤›, ancak sözkonusu iflletmelerde görülen abort olgular›n›n oluflumunda bir faktör olabilecekleri düflünülmüfltür. Sonuç olarak, bu araflt›rma ile koyunlarda gebeli¤in geç döneminde oluflan transplasental enfeksiyonlara ilgili veriler elde edilmifltir. Bununla beraber koyunlarda transplasental enfeksiyon oranlar›n›n daha genifl olarak incelenmesine olanak sa¤layacak ve enfekte bireylerde etkenin organ lokalizasyonunu ortaya koyacak yeni çal›flmalar›n, koyunlarda transplasental pestivirus enfeksiyonu oranlar› ve patogenezine ilgili önemli verileri ortaya koyaca¤› düflünülmektedir. Kaynaklar 1. 556 Plant, J.W., Littlejohns, I.R.; Gardiner, A.C., Vansis, J.T., Muck, R.A. Immunological relationship between border disease, mucosal disease and swine fever. Vet Rec, 1973; 92: 455. 2. Van Oirschot, J.T. Congenital infections with non-arbotogaviruses. Vet Microbiol. 1983; 8: 321- 361. ‹. BURGU, Y. AKÇA, F. ALKAN, A. ÖZKUL, T. KARAO⁄LU, S. B‹LGE-DA⁄ALP, Ç. O⁄UZO⁄LU, K. YEfi‹LBA⁄ 3. Carlsson, U., Belak, K. Border Disease Virus Transmitted to Sheep and Cattle by a persistently Infected Ewe: Epidemiology and Control. Acta Vet Scand. 1994; 35 (1): 79-88. 13. Alkan, F., Burgu, ‹. Investigation on the incidence of Bovine Viral diarrhoea Virus in calves born with encephalopathy in Turkey. DTW. 1993; 100:107-109. 4. Anderson, C.A., Sawyer, M., Higgins, R.d, East, N., Osburn, B.L. Experimentally induced ovine border disease: Extensive hypomyelination with minimal viral antigen in neonatal spinal cord. Am J Vet Res. 1987: 48 (3): 499-503. 14. Burgu,‹. ve Özkul,A. Detection by cultural isolation of bovine virus diarrhea (BVD) virus following field infections in cattle and their fetuses. DTW. 1993; 100: 361-363. 15. 5. Nettleton, P.F. Pestivirus infections in ruminants other than cattle. Revue Scientifique et Technique del office International des E/pizooties. 1990; 9: 131-150. Burgu, ‹., Akça, Y., Alkan, F., Özkul, A., Frey, H.-R., Liess,B., Karao¤lu,T. Prevalence of pestivirus infections of ruminants in Turkey. Türk ve Alman Üniversiteleri ‹flbirli¤inin Tar›m Alan›ndaki Bilimsel Araflt›rma Sonuçlar› Sempozyumu, 29 Eylül-4 Ekim 1997, Antalya 16. Yapk›ç, O. Gebe s›¤›rlarda ve bunlar›n buza¤›lar›nda bovine viral diarrhea virus enfeksiyonlar›n›n immunfloresans ve immunperoksidaz testleri ile araflt›r›lmas›. S.Ü. Sa¤. Bil. Enst. Doktora Tezi, Konya, (1999). 17. Waldvogel, A.S.; Ehrensperger, F.; Straub, O.C.; Pospisil,A. An immunohistochemical study of the distribution of border disease virus in persistently infected sheep. J Comp Pathol. 1995; 113 (2): 191-200. Hyera, J.M.K., Dohle, J., Liess, B., Moening, V., Frey, H.R. Production of potent antisera raised in pigs by anamnestic response and use for direct immunofluoroscent and immunoperoxidase techniques. Pestivirus Infection of Ruminants. EEC Publication, 1987; 87-101. 18. Nettleton, P.F.; Gilmour, J.S.; Harring, J.A.; Sinclair,J.A. The production and survival of lambs persistently infected with border disease virus. Comp Immun Microbiol Infect Dis. 1992; 15 (3): 179-188. Liess, B., Reinecke, S., Sanders, G., Grieser-Wilke., Moening, V. An immunoplaque assay distinguishing between cytopathogenic and noncytopathogenic biotypes of bovine viral diarrhoea virus. J Vet Med B. 1993; 40: 89-96. 19. Frey, H.R., Liess, B. Vermehrungskinetik und verwendbarkeit eines stark zytopatogenen VD-MD virus-stammes für diagnostische untersuchungen mit der mikrotiter-methode. Zentbl Vet Med B. 1971; 18: 61-71. 21. Kirkland, P.D., Richards, S.G., Rothwell, J.T., Stanley, D.F. Replication of bovine viral diarrhoea virus in the bovine reproductive tract and excretion of virus in semen during acute and chronic infections. Vet Rec. 1991; 22: 587-590. 6. 7. 8. 9. Barlow, R.M.; Gardiner, A.C; Nettleton, P.F. The pathology of a spontaneous and experimental mucosal disease-like syndrome in sheep recovered from clinical border disease. J Comp Pathol 1983; 93: 451-461. Gardiner, A.C. The distribution and significance of border disease viral antigen in infected lambs and foetuses. J Comp Path. 1980; 90: 513-518. 10. Terpstra, C. Border disease: Virus persistence, antibody response and transmission studies. Res Vet Sci. 1981; 30:185-191. 11. Hewicker-Trautwein, M., Liess B., Moening V., Trautwein, G. Aspects of the pathogenesis of experimental bovine viral diarrhoea virus-induced brain malformations in the ovine fetus. Proceedings of the second symposium on pestivirus. 1-3 October, France, 1992; 123-126. 12. Burgu, ‹., Öztürk, F., Akça, Y., Toker, A., Frey, H-R., Liess, B. Investigations on the occurrence and impact of bovine viral diarrhea (BVD) virus infections in sheep in Turkey. DTW. 1987; 94: 292-294. 557