İndir - Turuz
advertisement
"Allah'a Aşk İle Ulaş" HOCA AHMET YESEVİ ve HiKMETLER ilgi kültür sanat Cep Yayın No: 09 Hoca Ahmet Yesevi ve Hikmetler Namık Kemal Zeybek Genel Yayın Yönetmeni 1 Ahmet İzci Editar 1 Ye~iın İskender lç Tasarım 1 Çelebi Şenel Kapak! Yunus Karaaslan Baskı- Cilt 1 Ecem Basım Ça.km.aklı M ah. l69. Sk No~ Yayın s F\/2 Kıraç/ Esen.yurt/İı;;ı an.hu1 Td: azı c-nı.,lil: 2 493 ı S66-74 1 8s62oos-2oıo e ce nı basiny<tyiıı~Vhottn:til.coıu Scrlifik~ Nn: l(i2ô6 Cep Boy 1. llasıın, Kasım 201 O İstanbul, Kasım 201 O ISBN: 978-9944-978-70-5 T. C. Kültür Bakanlığı S ertifika No:\41 11 © İlgi Kültür Sanat Yayıncı lık 20 ı O İlgi Kültür Sanat Yayıncılık Çatalçcşmc Sokak. No: 27/10 Cağaloğlu 1 İSTANBUL Tel: 0212 526 39 75 Belgegeçer: 0212 526 39 76 W>l'w.ilg iyayinevi.com [email protected] "Allah'a Aşk İle Ulaş" HOCA AHMET YESEVİ ve HiKMETLER NAMIK KEMAL ZEYBEK i l g i kültür sa n a t İÇİNDEKİLER Giriş ................................................... ................. .............................. 9 Allah'a Giden Yol .......................................................................... 15 All ah'a Aşk ilc U! aş ...................................................................... 23 İhlas, İçtenlik.. .............................................................................. 29 Hangi Hoşgörü' ........................................................................... 38 Yesevi Yolunda Kadın Nerede? .................................................. .42 Emek Sömürüsü Yok .................................................................... 50 Yolun Temeli Bilimdir ................................................................. 53 Ahmet Yesevi Kim? ..................................................................... 58 Ahınet Yesevi ve Türkçe .............................................................. 61 Ahmet Yesevi ve Türklerde İslam'ın Yayılınası ........................ 68 TasavvufNedir ve Neden Tasavvuf? .......................................... 71 Ahmet Yesevi ve Tasavvu{ .......................................................... 82 Yesevi TasavvufYolu .................................................................. 92 Hayat............................................................. .. ........... 97 Yölun İşleri. ................................................................................. 102 Bana Gelince .............................................................................. 107 Hikmetlerden Seçmeler Bismillah ............................................................................ lll Bismillah ...................................................................................... 113 Türkçe Söyledim ................................................................ ı ı 5 Türk Dili ...................................................................................... 11 7 A1lah'a Giden Yol ............................................................... 119 İnsan ............................................................................................. ll9 Kullannın All ahı Kulu 0 1... ................................................................... 121 Görmenin Yolu ............................................................... 122 Garip, Fakir, 4 Yetiınler ........................................................ ....... 124 Aşk Yolları Aşk ......................................................................... 125 Mela.ınet.. ......................................................................... ve l27 Sonsuzluk Dersleri ..................................................................... 128 Tevbe Kılan Aşıklar .................................................................... 130 Aşık Ol Sen .................................................................................. l31 Aşk Derdini Herkese Deme ...................................................... 132 SevenlereDidar Var ................................................................... 133 Aşık Ol ......................................................................................... 134 Tanrı Arifişık ile Söyleşir. ......................................................... 135 Aşıklık Davası ............................................................................. 136 Aşık0dur ................................ .................................................... 138 Aşıkların İşleri.. ............................................... ............................ l40 Aşıkların ...................................................................................... 142 Aşksızlar ........................................................... ............................ 143 Aşkın Yolu ................................................................................... 144 Aşıkların Kabir Hali ................................................................... 146 Taat Kıl, ........................................................................................ 148 Aşk Ateşi ...................................................................................... 149 Aşktan Haber .............................. ................................................ 150 Aşıklar Yolu .......................................................................... ....... 152 Gerçek Aşıklar ............................................................................ 154 Kim Aşık Kim Sevilen............................................................... 156 Aşıklar Cehennemİ Aşık Söndürür ................................................... 157 Eyle ............................................................................... ....... 158 Aşkın ............................................................................................ 160 Aşk'sız Yol Almak Olmaz .................................................... ....... 162 Mansur ................................................... ....................... ...... ....... 164 Mansuı·a Feryad ............................................................. ...... ..... .. 166 C erçek Aşık ................................................................................. 168 Gösterişten Yalan Uzak Ol .......................................................... 17 1 A.~ık .................................................................................... ı 73 Zalimler ve Bizler ...................................................................... ı 7 4 5 Şeyhler .............................................................................. 176 Yalan Yalancı Şeyh ................................................................................ 177 Hakk'a Rakip Şeyh ...................................................................... l78 Gösterişçi Son Demi .................................................................. ı 79 Son Zaman Şeyhi. ....................................................................... ıso Gösteri~te n Uzak Ol ................................................................... 18ı Dünya Benim Diyenlcr .............................................................. 182 Yalancı L:akirlcr ........................................................................... ıs4 Gıybct Rüsva Kıl ar...................................................................... 185 Göste rişç i Dcrvişler .............................................. .................... 186 Haraıncılar ..... ....... .... .... ..... ........ ................................. 188 Yalan Alim .................................................................................. ı 89 Anıelsiz Aliınler .......................................................................... 190 N adanlar (Kara Cahiller) ............................... ............................ 192 Gerçek Alim ................................................................................ ı93 Kim K alıcı .................................................................................... 194 J\!Iehunct Yolu .............................................................................. 195 Dışın Sofiye Benzer .................................................................... 196 Hoşgörü ............................................................................. 20 1 Ho şgörü ....................................................................................... 203 Muhamnıed Nuru .............................................................. 205 ~Iuhmnmcdin lJ., 1 ~ _j Nuru ............ :...................................................... 207 i\lfn , t-.~ +~.., J()C 1 (1.1'\._ I'V.li.J. ~"' ltlJ 1,1,,,,,,, •••••••••, ,, ,,, •••••••••· ····•• ... ··•• •• ·•• .. ••··•· ••···•••• .. .. ......... L.\J(J lvlnhaınmed Ümmeti ................................................................. 210 lvliraç'dan Haber ......................................................................... 2ı2 Olgun Mürşit: Hak Mustafa ...................................................... 214 Gerçek Ünı mc t. ... .......................................... ..... ............ ............. 215 Kapılar ve Makamlar .................. ..... ............. ....... .. ............ 217 Tecelli Makamı................. . .... .. . .... . .. ... . ..... ....... ..... ...... ....... 219 Arifler ........................................................................................... 220 ıVluhabb et Yolla rında .............................. ,......... ...... ................... 222 Arifl er Sohbetinde ........ ....... ............ ............................. ............. 224 6 Muhabbet lvleydanı .................................................................... 225 Muhabbetten ıvıarifete ............................................................... 226 Bu Yollar Pirsiz Olmaz ............................................................... 228 Muhabbet Deryası ...................................................................... 230 Pirsiz Girme ................................................................................ 231 Kılavuz Gerek .............................................................................. 232 Alimler ......................................................................................... 233 Şeriat, Dört Tarikat, Hakikat .............................................................. 234 Kapı ..................................................................................... 236 Yollar ve Kapılar .......................................................................... 23 7 Bu Tarikat .................................................................................... 238 Dervişler ...................................................................................... 240 Yollar ve Kapılar Hak Kulları Dervişler Hu ......................................................................... 242 .................................................................................. 243 ...................................................................................... 244 Halkası ................................................................................... 246 Hak Ya dı ...................................................................................... 248 Allah Ya dı Anlam ile .................................................................. 249 Halka içre Zikredelim ............................ ,................................... 250 Allah Yadı .................................................................................... 252 Lailahe İllallah ............................................................................. 253 O Kuş ............................................................................................ 254 La İl ah e İliallah ........................................................................... 256 Hayy Zikri ................................................................................... 257 Nasıl Bulayım Seni ..................................................................... 258 Erenler Sohbeti ........................................................................... 260 İçinde ............................................................................................ 262 Sırdan Nasip ................................................................................ 264 Talep Yolu .................................................................................... 265 Evvel O, Ahir O, Zahir O, Batın O ........................................... 266 Tarikatın İşleri ................................................................... 267 İhlas Gerek .................................................................................. 269 7 Pak Olana LütufVar ................................................................... 270 İman İslam ................................................................................... 271 Helal Lokma ................................................................................ 272 Riyazet Gerek .............................................................................. 273 Zikreden Yakın Olur .................................................................. 274 Namaz .......................................................................................... 275 Namaz-Oruç ............................................................................... 276 Halka içre .................................................................................... 277 Raks ve Sema ............................................................................... 278 Aşık Ruhun Gıdası Çeng ve Rebab .......................................... 280 Azizierin Cemi ............................................................................ 28l Kıyamette ..................................................................................... 282 Hüseyn Gibi ................................................................................ 283 Aştım İşte .................................................................................... 284 Ömrüm Geldi Geçti .......................................................... 287 Türkistan'a Hasret ....................................................................... 289 Ömrüm Nasıl Geçti .................................................................... 290 Ömür Geçer Yel Gibi ....................................................... ,.......... 291 Can Gider Oldu .......................................................................... 292 Olur Mu ....................................................................................... 294 Bana Kulum Der Mi ................................................................... 296 Kab ir Hali .................................................................................... 297 Ne Edeyim ................................................................................... 298 Seherde ................................................................................... ,..... 300 Duam Sana .................................................................................. 302 Hoca Ahmet ................................................................................ 303 Yer Altına Girdim İşte ................................................................ 304 Bağışla .......................................................................................... 306 Ruhumdan Da Dileyerek Okuyunuz ....................................... 308 Kaynakça............................................................................ 309 8 GİRİŞ "Şu Ahmet Yesevi kim? Bir araştırın göreceksiniz ... Bizim milliyetimizi asıl onda bulacaksınız:' Bu sözler büyük şa­ irimiz Yahya Kemal'indir. Ahmet Yesevi ve onun yolundan giden Yunus Emre hakkında derli toplu bir çalışma yapan ve "Türk Edebiyatında .İlk Mutasavvıflar" adıyla yayınlayan bilgin Fuat Köprülü'nün Yahya Kemal'in bu uyarısı üzerine araştırmasına başladığını söyleyenler de var. "Fuat Köprülü zaten araştırıyordu" diyenler de ... Önemli olan Yahya Kemal'in söylediği sözün Ahmet Yesevi ile ilgili gerçeği en yalın anlatırula ortaya koymuş olması. .. Bu sözleri seviyorum ve sık sık tekrarlıyorum. da bu sözlerle başlamak istedim. "Milliyetimizi insandır? bir etki onda yapmıştır oluşturmuştur? bu yakın bın Ne asıl bulacağıınız" Giriş yazısına insan nasıl bir ki; ne söylemiştir ve sözleri nasıl Milliyetimizle Ahmet Yesevi'nin ilişkisinin açıklaması nedir? Bu soruların cevabını bulma çabası elinizdeki kitaortaya çıkmasına yol açmıştır. Ahmet Yesevi hakkın­ da daha araştırılacak çok konu ve yazılacak çok şey oldu- ğuna inanıyorum. 9 "Söz yok" Fuat Köprülü'nün eseri kendi alanında tarbir kitaptır. Ancak kitabın yazıldığı yıllar­ dan bu yana çok zaman geçmiştir. Yeni bilgiler elde edilmiş, yeni kaynaklara ulaşılmıştır. Ahmet Yesevi'nin baş eseri Divan-ı Hikmet defalarca yayınlanmıştır. Şimdi yeni bir zaman gelmiştir. Yeni zamana göre Ahmet Yesevi'nin tışmasız değerli söyleyeceği sözler nelerdir? Bu sorunun da tam zamanıdır. İşte bu çalışmanın asıl amacı da budur. Ahmet Yesevi'nin bugünkü durumda milletimize ve insanoğluna söyleyeceği sözler nelerdir. Baştaki konumuza dönüp söylersek, milliyetimizi asıl "ulu kişinin" milliyetimizin içinde bulunduğu sorulara cevapları ne olacaktır. onda bulacağımız "Milliyet" dediğimiz gerçekliğin iki ana unsurundan birincisi "dil" ise ikincisi de dilin ana taşıyıcısı olduğu bütün kültür unsurlarıdır. Kültür unsurlarının birey ve toplum üzerinde en etkilisinin de "din" olduğu bilinen bir gerçek. .. İşte Yahya Kemal'in sözünün anlamını burada yakalayabiliriz. Ahmet Yesevi dilimizi, dinimizi ve din anlayı­ şımızı en çok borçlu olduğumuz insandır. Hatırlatalım ki; Ulu Türkistan coğrafyasında Ahmet Yesevi için kullanı­ lan tabirler, Hazret Sultan, Piri Türkistan ve Peygamber-i Sani'dir. Ulu Türkistan coğrafyası bu tabirleri bilinçli olarak kullanmıştır. Türk Dünyasında bu bilinç yaygınlaştırılmalıdır. Türk Dünyası Deyince: Türk Dünyası deyince aklımıza ilk gelen yedi bağımsız cumhuriyetimizdir. Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan, 10 Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetleri... Rusya Federasyonu içinde "federe devlet" olarak varlığını sürdüren Tataristan, Başkurdistan, Çuvaşistan, Saha (Yakut), Altay, Tuva, Hakas, KaraçayÇerkes Cumhuriyetlerini ek1eyelim ... Kuzey Kafkasya'da; Dağıstan, Kabartay-Malkar, Adigcy, Kuzey O set, Çeçen ve İnguş'u da kardeş cumhuriyetler olarak hatırlayalım. Çin içindeki Özerk Uygur Bölgesi denilen Doğu Türkistan'ı, Afganistan'ın Kuzeyini oluşturan Güney Türkistan'ı, İran'daki Azerbaycan, Horasan ve Kaşkay Tiirklerini, Irak'ta Türkmenleri, Suriye'deki Türkmenleri, Kırım Tatarları denilen Türkleri, Moldovya'daki, Ukrayna'daki, Bulgaristan'daki, Yunanistan ve Polanya'daki Türkleri, Rusya Federasyonu'nda başta Moskova olmak üzere çeşit­ li şehir ve bölgelerde yaşayan Türkleri, Avrupa Ülkelerine, Amerika Ülkelerine, Afrika'ya, Avustralya'ya yayılan Türkleri ve şimdi yeniden Türk olduğunu öğrenmeğe baş­ layan Amerika yerlilerinden kimilerini de unutmazsak "Türk Dünyası Kavramına" yaklaşmış oluruz. üzerine yerleşen Türklerin ana "ana dil'ö.ir. Türkçelerini koruyanlar kimliklerini lcorumuşlar; ötekiler eriyip gitmişlerdir. Türk Dünyası haritası birleşme noktası Bugün dünya yüzünde yaşayan Türklerin büyük çodinine bağlıdırlar. Müslüman olmayan Türklerden bir kısım ortodoks, bir kısmı budist, bir kıs­ mı ise mu sevidir. Musevi olanlar Kırımçak'lardır. Karayim denilen Karay'lar ise yanlışlıkla musevi samlırlar ama özlerine özgü bir dinleri vardır. Çuvaşlar ve Gagauzlar ortoğunluğu İslam dokstur. Sayılan bir milyon civarındadır. Tuvalı'Iar budist- ll tir. Saha ve Altay ise yarı eski Türk dini, bu-kanlık biraz ortodoksluk ve karncılık uygulaması içindedirler. Bir gerçek, müslüman olanların aralarında dil bakı­ mından da anlaşma sıkıntısının az olduğu, müslüman olmayanlarla anlaşmak için daha çok çaba gerektiğidir. Gagauzların bu kuralın dışında oluşları vaktiyle ınüslü­ manken sonradan ortodoks oluşlarındandır. Şimdi isterseniz tarihte ve günümüzde Türk'ü tanımla­ yalım: "Türkçe konuşan ve çoğunluğu müslüman olan insanlar topluluğu ..." Her tanımın tartışmalı yönleri olabilir ama gerçeğe en yakın tanım budur. Bu durumuyla Türklük yeryüzünün geçmişinde ve bugününde eşi ve benzeri olmayan bir güzelliktir. Türk'e aşık olanlar bu güzelliği görebilenlerdir. Türk Dünyası ve Ahmet Yesevi 1990 yılında Kazakistan'a yaptığım gezide ilk durağım Türkistan şehriydi. Ahmet Yesevi'nin türbesinden çıktı­ ğıınııda ev sahipliğiınİ yapan Gümüşcan Hanım kulağı­ ma eğildi ve dedi ki: "Siz Hazret Sultan'ın mezarına hürmet gösterdiniz; onun ruhaniyeti de size hiınmet edecektir:' Doğrusu şaşırdım. Henüz Sovyetler Birliği yaşıyor­ du ... Marksizın-Leninizın resmi ideolojiydi... İdeolojinin temeli ınateryalizındi ... Bu ideolojiye inanınayan bir insanın Sovyet sisteminde yükselmesi mümkün değildi. Hele bir ınaneviyat büyüğüne "hürmet ve himmet" kavramlarıyla yaklaşan bir kişinin Başbakan Yardımcısı olabileceğini düşünmek bile olmazdı. Ama işte Gümüşcan Hanım Başbakan Yardımcısıydı ve "Ahmet Yesevi'ye hürmet" onda "himmet" kavramını çağrıştırıyordu. 12 Sonradan öğrendiklerimi o anda bilseydiın, şaşmnaz­ uzun yıllar Komünist Partisi Liderliğin i dım. Kazakistan'ın yapan ve ülkeyi yöneten Kuneyef'in Ahmet Yesevi'nin türbesinin yakınından her geçişinde içeri yalnız girerek "hürmet'' görevini yaptığmı birçok kişiden işittim. Ne oluyordu? Sovyetler Birliği döneminde neler olmuştu? Olan şuydu: "Resmi görüşe uyarak ateist görünen birçok kişi Ahmet Yesevi'nin ruhaniyetine olan bağlılıkları ve bu yolla kimliklerini korumuşlardı:' Rejim Ahmet Yesevi'yi karalıyordu. itibarını ve etkisini ortadan kaldırınağa çalışıyordu ama başaramıyordu. Sözgelimi Özbekistan'da ve Ulu Türkistan'ın birçok yerinde kadınlar haftada bir gün evlerde toplanıyor ve "Divan-ı Hikmet"ten kıtalar okuyorlardı. Okullarda dinsizlik dersleri veriliyor ama evlerde Ahmet Ycscvili dualar ediliyordu. 1993 yılında Ahmet Ye sevi yılı dolayısıyla Azerbaycan, Türkınenistan, gezileriın tım. Özbekistan, Kazakistan ve Kırgızistan'a oldu. Buralarda Her yerde yanıma toplantılarda konuşmalar yap- uzmanlar katıldı. Türkmenistan'da Ahmet Yesevi Hikmetlerini, çevresine topladığı gençlere ezberletmeyi "hayatının işi" haline getiren insanlar gör~ düm. Tataristan ve Başkurdistan'da geçmişte de ve şimdi de Ahmet Yesevi adının ve hatırasının, hikmetlerinin ve etkilerinin dipdiri olduğunu tesbit ettim. Makedonya'da, Kalkandelen'de, Harabati Baba Tekkesinde toplanan Bektaş ilerio "baba''sı olan dost, benim Ahmet Yesevi Üniversitesi'nde görevli olduğumu öğren13 diğinde Bekiaş ilk tepkisi "Ahmet Ycsevi ... Pirimizin piri... Veli'nin piri..:' olmuştu. Hacı Ahmet Yesevi'nin adını bilsin bilmesin Dünya Türklüğünün tamammda ya doğrudan ya da dotaylı olarak ondan bir şeyler vardır. Gönlümüzün derinliklerinde ve dilimizin inceliklerinde biz Ahmet Yesevi'den çok şey­ ler taşıyoruz. 14 ALLAH'A GİDEN YOL ~ • nsanoğlu'nun yaşarken ulaştığı en yüce yükseliş Mirac, Allah elçisinin Allah'a eriştiği andır. Orada "an" var mıdır, yok mudur? Zaman hala orada mıdır? Bilmiyoruz. Bildiğimiz, Allah, elçisi ile "ses ve harf aracılığı" ve başka bir aracı da olmadan doğrudan görüşmüştiir. Kur'an ayetlerini getirmekte aracılık yapan Cebrail adlı ulu melek bile Yüce Muhammed'in vardığı noktaya varamamış, "yanarım" demiştir. I Mirac'dır. Allah'ın elçisi, elçi olmadan önce, yıllarca Hıra mağa­ rasında derin düşünceler içinde Varlığıiı sırlarını sorguIadı ve Mutlak Varlığı aradı. Elçi'nin Elçi olması, Ccbrail ile görüşmesiyle gerçekleşti. Emin adamdı... Doğruydu ... Düzgün yaşıyordu ... Putlara tapınıyordu. Cahil arapların adetlerine uymuyordu. Bildiğince Tek Tanrı'ya tapınıyor­ du. Bütün bunlardan sonra Allah, Elçisine elçi göndermiş­ tL Mirac ise ulaştığı, ulaşabildiği ve ulaşılabilecek en yüce dereceydi. Nasıl ulaşmıştı bu dereceye? Hangi işi, hangi ibadeti, hangi eylemi ile? ıs Allah, Elçisine kendisi ile elçisiz doğrudan görüşme O'nu en yüce noktaya, Cehrail'in bile yücelemediği noktaya niçin yiiceltmişti? fırsatını ıüçin vermişti? Ve hemen can yakıcı ikinci soru... Yüce l'vfuhamıncd'in yolundan gidenlere de aynı yücelik verilecek mi? Yani Allah'ın didarı, cemali, Allah ilc kavuşma, O'na inananlar için mümkün mü? Mümkünse nasıl, hangi yol ve hangi yöntemle? Bu soruların karşılığını Ahmet Yesevi, Hikmet'inin hemen başında veriyor. Sözü söyledim, kim isterse Allah'ı görmek Canını canına bağlasın, damarlarını ekiesin Garip, yetim,fakirlerin görıliinü alsın. Bütün gücünü toplayıp, çabalarını tek hedefe yöneltip, gariplerin, yolda kalmışlan n, yetimlerin, anasız babasızla­ rın, fakirlerin, yoksulların yardımına koşanlar, işte onlar, Allah'a ulaşmak yoluna girmiş olanlardır. İşte Hikmet: Garip, fakir, ye timler/e Elçi ilgilendi O gecede Mirac oldu Allah'ı gördü Döndü geldi yine fakirierin halini sordu. Sorunun karşılığı ulaşması insanların çok açıktır. Allah Elçisi'nin Mirac'a garipleriyle, fakirleriyle, yetimleriyle ilgilenmesiyle oldu. öyleyse sen de Allah'a yücelrnek istiyorsan işte yöntem: 16 Nerde görsen gönlü kırık merhem ol! Öyle mazlum yolda kalsa hemdem ol! Mahşer günü dergahına mahrem ol! Akıllı isen işte Akıllı isen garip/erin gönlünü al bir Hikmet daha: Mustafa gibi ülkeyi gezip yetimleri ara Divanı Hikmet'in yapraklarında ilederneği sürdürelim: Garip, fakir, yetimleri sevindir Aziz canını parçalarcasına Yemek bulursan Hak'tan işitip canın çalış ile konuk eyle bu sözleri söylüyorum. Hikmet: Garip, fakir, yetimleri kim sorarsa Razı olur ol kulundan Yüce Allah Ey habersiz, sen sebepsin, kalanı sırdır Hak Mustafa öğüdünü söylüyorum. Hikmet: Resul önüne bir yetim gelmişti Garip ve Acıdı müptelayım demişti Resul onun haline İstediğini verdi eline 17 Resul dedi ben de bir yetimim Yetimlik ve gariplik/e yetişdiın Muhammed dedi ki kim ki yetimdir Biliniz o benim has ümmetimdir Yetimi görsen iz ineitmeyiniz Garibi görseniz küstürmeyiniz Ahmet Yesevi'ye göre Yüce Muhammed'in yolunda, İslam dininde "en büyük, en yararlı ve en çabuk erdirici ibadet, insana hizmettir" ama ihtiyaçlı olana yani "garip, fakir, yetim olan insana hizmettir:' desem ne dersiniz? Der misiniz ki: "Ahmet Yesevi'nin hikmetlerine göre öyle olduğu anlaşılıyor. Bakalım Yüce Muhammed ve Yüce Kur'an ne söylüyor?" Buyurun, kudsi hadis: "Allah dedi ki: - Ey insan hasta oldum, ziyaretime gelmedin. İnsan sordu: - Ey Rabbim sen alemlerin Rabbisin ... Seni ret edeyim? nasıl ziya- Allah buyurdu: - Bilmiyor musun? Falan kulum hasta oldu; ama sen onu ziyaret etmedin; eğer onu ziyaret etseydin; Beni ya- nında bulacaktın. Allah dedi ki: ·· Ey insan. madın. 18 Açtım, doyurulmamı istedim; beni doyur- İnsan sordu: - Ey Rabbim ben seni nasıl doyururum? Sen alemie- rin Rabbisin. Allah buyurdu: - Falan kulum senden yemek istedi; sen yedirmedin ... Bilemedin mi? Ona yedirseydin beni yarıında bulacaktın. Allah buyurdu: - Ey insan su istedim; vermedin. İnsan sordu: - Ey Rabbim sana Rabbisin. nasıl su vereyim? Sen alemierin Allah buyurdu: - Falan kulum senden su istedi; vermedin. Ona su verseydin; Beni yanında bulacaktın ... Bunu da mı anlayamadın?" Evet, bu bir kutsi hadistir. Yüce Elçi, Allah'ın vahyettiğini kendi sözleriyle bize anlatmıştır. Bunu da aniayamaHasta, aç, susuz insanın gönlünü almak ''Allah'a dık mı? yakın olmanın Şimdi en kestirme yoludur:' can alıcı sorunun karşılığına sıra geldi: - "İslam dininde en önemli ibadet, insana hizmet" diyorsun? Peki İslam'ın ana kaynağı Yüce Kur'an ne söylüyor? Önce namaz suresi dediğimiz ve sık sık okuduğumuz "el-Maun'' suresinden başlayalım. İnançsızların ve inançgibi görünen yalancıların durumlarını anlatan el-Maun suresi ... Ne imiş onların durumları: lı "Din gününü yalan sayanı görüyor musun? İşte yetimi itip kakan; yoksulu doyurmayı özendirmeyen odur... 19 Yazıklar rından Zekatı olsun o namaz kılanlara ... Onlar namazlagafildirler... Onlar gösterişçilerin ta kendileridir... da menedenler onlardır." İşte Yüce Kur'an-a göre münkir ve münafığın özellik- leri: 1- Yetimi itip kakmak 2- Yoksulu doyurmayı özendirmernek 3- Namazdan gafil olmak 4- Gösterişçi 5- Zekatı olmak menetmek Görüyor musunuz? Beş özellikten üçü garip, fakir, ye- timlerle ilgili... Peki el-Belcd suresinin 10-17 ayetleri ne söylüyor: "Biz ona iki yol gösterdik Fakat o sarp yokuşa saldıranıadı Nedir sarp yokuş biliyor musun? Köleleri hürriyete kavuşturmaktır. Açlık günlerinde açiarı doyurmaktır. Yakındaki yetime Toprakta sürü ne n bir yoksula Sonra da iman edenlerden birbirine sabrı ve merhameti tavsiye edenlerden olmaktır." Daha var mı? Elbette var. İşte el-İsra 26. ayet: "Hısıına, 20 yoksula, yolda kalınışa hakkını ver." İşte en-Nur 22. ayet: "Sizden erdem ve servet sahibi olanlar, akrabasına, yoksullara, Allah yolunda göç edenlere vermekte kusur etmesin:' İşte Bakara suresi 83. ayet: "... Allah'tan başkasına ibadet etmeyin, anaya, babaya, yetimlere, yoksullara iyilik yapın .. :' hısıınlara, İşte en-Nisa 36. ayet: ''Allah'a ibadet edin, ona eş koşmayın. Anaya, babaya, akrabaya, yetiınlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanımzdaki arkadaşa, gariplere, emriniz altın­ dakilere iyilik edin:' Denilebilir ki; Yüce Kur'an'da böyle daha bir çok ayet var. Ama insanlara yardımcı olmanın Allah'a ulaştıracağı ­ na dair ayet nerede? Buyrun er-Rı'ıın suresine; işte 38. ayet: "Haydi akrabaya, yoksula, yol oğluna hakkını ver. Bu ALLAHIN CEMALİ'ni dilemelete olanlar için hayırlıdır ve onlar korktuklarından emin, uınduklanna nail olacaklarAyet çok açık değil mi< ALLAHIN CEMALİ'ni dileycnler, yani ALLAHA ULAŞMAK ve ONU GÖRMEK isteyenler, yani kendileri için Mirac talebinde bulunanlar, akrabaya, yoksula, yolda kalmışa haklarını verecekler. Yüce Kur'an "hak"larını ver diyor. Yani verilen onlarm hakkı olandır. Yüce Kur'an güvence veriyor. Diyor ki: "Onlar korktuklarından emin olacaklar; umduklarına erişeceklerdir:' 21 Yine Yüce Kur'an'a bakalım. el-İnsan ed-Dehr surcsi: "Sevdiklerinden vererek yoksulu, yetimi, tutsağı doyu- rurlar. Biz ancak Allah'm cemali için yediriyoruz, sizden karşılık da bckkıniyor, alkış da ..." Ne diyordu Ahmet Yescvi atamız Hikmetli Divanında: Kim Allah'a ulaşmak istiyorsa .. . Garip, yoksul, yelim- Ierin gönlünü 22 alsın... ALLAH'A AŞK İLE ULAŞ •* A llah'a ulaşmak, Allah'a erişmek, Allah'a yücelmek, Allah ile buluşmak. .. Din yolunda olan yüce ereği ... Yani AŞK ... insanın veren de yüce ALLAH. .. Hikmetler Divanı'nda en çok söylenen sözdür. Yüce Allah aşık/ara verdi aşkmı Şükürler o/sım yanıp tu tuştum ben de İki alem gözlerim de haşhaş tanesi Görünmed i yalnız llakk'ı sevdim ben de en AŞK'ı AŞK. .. Candan geçdirn yalnız Hakk'ı cana kattım Ondan sonra derya olup taştım ben de Mekansızlığı seyrederek nu7na açtım Dünya, ukba yüzbin defa boşadım ben de Aşk Allah'a ula ş ma c oşkusu ... Aşk'ın arnacı ALLAH ... Amaç sonsuzluk olunca AŞK'ın kendisi de amaç: 23 Aşk yolunda yok olayım l-fa k bir ve var Ne eylersen aşık ey! e ey Allah'ını Aşk gelince neier olur? "Aşkın kildı şeyda beni Cümle ôlem bildi beni sensin dünü günü Bana sen gereksin sen" Kaygım ''A.şksızların ne dini var ne imaı·ıı Allah Elçisinin sözleri anlam kaynağı Nasıl desenı anlayan bilen hani Bilmeyene des em gönlü katı olur" Aşk aniatmakla dan kokusundan Aşk'ı anlaşılır işlerden değiL.. Aşk'ın tadın­ birşeyler gelmese ne anlarız Aşk'tan ... duymak ve yaşamak gerek. .. "Aşık/arın Aşıklar bildiklerini halk bilemez." nefslerini öldürür ve Allah'ta dirilirler. Aşıklar sonsuzluk sırrı içinde yok olarak sonsuzluğa ulaşıdar. Bunun için de aşıklar ölmczler... aşıklar diridirler ölmezler da yer alıma girmezler Zahid abid bu anlamı bilmezler Gerçek aşıklar halkın Hızır'ıdı rla r" ''Gerçek Ruhları 24 Aşkın Kaynağı Nedir? Aşk gelince mi BİRLİK BİLİNCİ doğar, BİRLİK BİLİNCİ mi AŞK'ı oluşturur. İkisi de olur. Bir gerçek var... AŞK ile BİRLİK BiLİNCi bir arada olur. Nedir Birlik Bilinci? İnsanoğlu her zaman ve zeminde kendisini var eden ve yöneten bir VARLIGIN var olduğunu bitmiştir. BAZEN TEK TANRI, BAZEN ÇOK TANRILAR, BAZEN YILDIZLAR, BAZEN AY, BAZEN GÜNEŞ ... TANRI anlayışları içinde doğruya en yakın olan TEK TANRI inancıdır. "Doğruya en yakındır" çünkü akla, mantığa, bilimlik yaklaşıma en uygun olanı dır. Birden çok KUDRET'in elinde varlık ne olurdu? ne ortaya çıkardı. Bakınız Varlığın sonsuz düzenine ... İşte TEK TANRI inancının kaynağı. .. Karmaşadan başka "TEKTANRI inancı doğruya en yakındır" diyorum. Doğru olan ise TEK'in yani SONSUZLUGUN yani BİR'in TANRI olduğu anlayışıdır. SONSUZ olandır ALLAH ... Allah'tan başka varlık olsa ALLAH sınırlanmış olur. Her şey ALLAH'tandır. Gerçek VAR OLAN sadece ALLAH'tır. Allah'tan başka var dediklerimizin varlığı mecazidir, izafidir, görecelidir. Gölgenin varlığı gibi ... İşte AŞK. .. Mecazi olan ama Mutlak'tan gelen İNSAN'ın Mutlak'a geri dönmek coşkusunun adı... Fenafillah dedikleri, Allah'ta yok olma ve ALLAH ile sonsuzluğa ulaşma halidir. SONSUZ güzellik, SONSUZ 25 iyilik, SONSUZ hoşluk, SONSUZ hoşnutluk, SONSUZ DİNGİNLİK, SO:.JSUL: mutluluk... Sonsuz boyutla son- suzluk .. Bakınız bu coşku Baştan Bir ve ile Ahmet Yesevi'nin dediğine: geçtim, candan geçtim hem imandan cemalini görür miiyüm r Var'ını Peki bu dörtlük ile ne diyor ki: Gerçek dertliye benim ilaç benim derman Hem fışıkım, hem aşık olunan benim can an Rahmet eyleyim, adını Rahman, zatını Siibhan Bir nazarda içierini safalı kıldım. Aşık kim'< Kim maşuk? Kim kime Enel-Hak demiş , kim sübhani, sübhan iş, düz mantığı aşan iş ... İşte Hikmet: "Ca nı !ış/cı gördüm cananda gördüm meydan da Aşıkların nıeydanı Cümle bostan Eri gördüm içirıde er/eş tim İslediğimi sordum Her şey sendedir, dedi Kaldım 26 hayret içinde aşık olmuş? beniın ... Bu iş Kim ince Miskin Hoca Ahmet canı Hem gevherdir hem kaynak Cümle O'nun mekanı O mekô.nsızlık içinde" Ayık olalım ve aniayalım ki, biz Panteizm'den söz etmiyoruz. Hatta dediğimiz Vahdet-i Vücut da değil... Hallacı Mansur'un dediğini, biz demiyoruz. Ama Mansur'un dediği doğruydu Hallac için ... İşte Hikmetler: Mansur der: "Enel Hak" erenler işi, doğru. Mollalar da: yanlış, gönlün e kötü gelip Söyleme Ene'l Hak, kafir oldun Mansur der Kur'an içinde budur deyip öldürdüler taş atıp Bilmedi/er mollalar Enel Hak' kın manasını Zahir ehline hal ilmini Hak görmedi münasip Mansur aşk şehididir: Şeyh Mansur öz başını darda gördü Nur gönderdi Hak cemalini arda gördü. Mansur'a sırlar açıldı. Mansur sırları açıkladı. Dar'a güle oynaya gitti. Vücudunu kesip biçtiler, sema ile raks ile cevap verdi. Kendisine eziyet yaptıklarım sananlara dualar etti. Herkes için iyilik istedi. Mansur darda AŞK yaşa­ dı. Kam ile abdest alıp AŞK NAMAZI kıldı. Diyorum ki, AŞK ince iştir. İşin doğrusunu ALLAH bilir. Sonsuzluğu ancak sonsuzluk anlar. 27 İşte Hikmet: Evvel H u, Ahir Hu deyip sarsıl Hak cemalini göstermese ne olur Zahir Hu, Biitın H u deyip yola gir Hak cemalini göstermese ne olur. Diyorum ki, herşey O'dur. Evvel de, ahir de, görünen de, görünmeyen de ... diyordu. Ahmet Ye sevi ... 28 İHLAS, İÇTENLİK ~ Önce ihla.s gerek ey istekli aşıksan Candan geçip sıkıntiiar çekip sadıksan Ondan sonra Layık huzurıma layıksan olmadan Allah'ını göremezsin. öyle ~iyor Ahmet Yest:vi ... Aşıklığın ilk belirtisidir i hlas ... lhlas yani din adına yaptığın her işi Allah için yapmak. .. Din adına yaptığın her işi severek sevinerek B yapmak. .. Yaptıklarının karşılığında insanlardan hiçbir şey beklememek... Dahası, dindarlığından ötürü insanların beğenisinden korkmak. .. İhlasın karşıtı riya... Yani gösteriş ... İyi desinler, din- dar desinler diye halka din adına yaptıklarını göstermek. .. Riya insan için en büyük tehlike kaynağı. İnsanların kendisini dindar bilmesinden hoşlanan; namazından, orucundan, tesbihinden, zikrinden, kılığmdan kıyafe­ tinden, halinden , tavırlarından dindarlık akıtan din gösterişçileri gerçek dindarlığa ne kadar uzaktırlar. Bakınız 29 Hikmetler Divanı'nda bunlar nasıl anlatılıyor. İşte gösterişçi dervişler: Candan geçmeden "HCı, H Cı" demenin hepsi yalan Bu arsızdan sonnayın soru, yolda kalan Pir hizmetini yaparız biz dervişiz derler Haram, rnekruh ayırmaz torba doldurup yerler Gözlerinde yaş yok zikir halkasma girerler Görünüşleri derviştir hesap gününden korkmazlar Kötii işler işlerler haramlardan ürkmez/er Gösteriş tesbihi ellerinde gözyaşı dökmezlcı: Yine bir hikmet: Dervişim der halka gösteriş içinde Riya kılar yürür orda burda Allah için işler yapan gerçek derviş nerede Gerçek derviş/erin yeri ıssız yerlerdir I<ul Hoca Ahmet kulum diye söz deme Gösterişle yapıyorsan yaptıklarm boş Şeria! ta, tarikatta kazancın yok Ahirette yalancılar ortaya çıkar .A.şkı o!and.a gösteriş o!n-ıaz. Gösterişçiden aşık. ol!naz. Amaç ne ise ona ulaşılır. Halktan yararlanmaksa amaç, amaca ulaşılır. Hak'tan yoksun kalıııır. Amaç Hak ise ona ulaşılır. Hakk'a aşık sadı /dar tenhadıı olur Tan vaktinde Hak önünde izzet görür Cennete girer Allah'ı görür rahat içinde Gizlidir/ eı; halka niye gösteriş yapsın la ı: 30 yalan şeyhler var... Yalan yanlış bir şeyler öğrenir, kendilerini halka "şeyh" diye satar ve bunu bir "geçim yolu" haline getirirler. Bazen de "seçim yolu" Bir de gösterişçi, yaparlar... En tehlikelisi de bunlardır. Gösterişçi derviş kendisini yakar. Gösterişçi şeyh ise kendisiyle birlikte baş­ kalarını da ... Gösterişçinin sözünün etkisi yoktur. Boşuna insanlara vakit kaybettirir. Hikmet: Zalimlerden şikayet etme, sen zalimsin. Gösterişçisin, sözlerinin yok etkisi ... Dünya malını yığarsın doymaz gözün. Böylelerinin yeridir Siccin cehennemi... İşte sahte şeyhlerin belirtileri: Ahir zaman şeyhleri süslerler dışlarını İçtenlikten uzaklar bozuktur içerieri Keramet diye satar gaflet düşlerini Gösterişle halka kendilerini satarlar. Ve işte bir başka halleri: Çekiştirme ağı kurdun halkı yoldan azdırdın Şeyhlik iddia ettin, gösteriş alıp sattın Şeytan la işler yaptın birlikte devran sürdü n Sana ne diye, yüzünü göstersin İşte halk için en büyük tehlike ... Hakk'a rakip olanlar... Allah yerine şeyh e tap ma sapmasına karşı uyanık olunmalı ... İnsanlara kendisini şeyh diye tanıtıp kendilerine hiz- 31 met ettirenler, halkın dünyasını da, ukbasını da bozarlar. Bunun adı şirktir. Allah'a eş koşmaktır. Tasavvuf yolunun en tehlikeli sapma noktalarından birisidir. Ayaklar burda kayabilir. Sonu uçurum dur. Allah'a aşk ile ulaşmak isteyip, yol gösterici arayanlar, gerçekle yalancıyı iyi ayırınalıdır­ lar. Bakınız ne diyor, Hikmet: Şeyh'im deyip iddiacı liakk'a ortak Benlik eyler Sübhamna olmaz yakın Uykusuz külan dertsizlere tabib olan Bu dünyayı inananlara zindem eyler Ve işte böylelerine en şiddetli uyan: Oruç tutup halka gösteriş yapanlar Namaz kılıp Şeyh'im deyip tesbih ele alanlar başka bina kuranlar Son nefeste imaniarım da yitirir/n: Yani ... ınalda Gösterişçinin, hayatı geçen şeyhJerin insanlara son nefeslerinde gösteriş imanları yap- da elle- ri nden gider. "Şeyh'im" deyip başka bina kuranlara karşı uyanık olunmalıdır. Şeyh tasavvuftaki anlamı ile maneviyat yollarından geri dönmüş ve tasav- geçmiş, yokuluğunu tamamlayıp vuf yolcularına yol göstericil iği yapan insan demektir. Pir, mürşid, ş eyh e ş anlarnil sözlerdir. 32 Tasavvuf yolunda bir yol gösterici gereklidir. Çünkü yolun incelikleri dığı vardır. Tehlikeleri vardır. Ayakların kay- yerler vardır. Yol gösterici bütün bu konularda yolcu- yu, yani dervişi uyaracaktır. Ancak! .. Kimi yol gösterici geçinenlerin kendileri de "tehlike" olabilirler. Geçimini yol göstcrişçilikten sağla­ yanlar tehlikelidir... Yolculardan yararlananlar, onlarla dünyalığını kendisini düzeltenler tehlikelidir... zenginleştirrnek Yolcuları mek tehlikelidir... Yolcuları çalıştırıp tehlikelidir... Yolcuları sömür- ticaret ve siyaset amacı ile kul- lananlar tehlikelidir... Yani "Şeyh'im deyip başka bina kuranlar" tehlikelidir. "Merdiven, üzerinde oturmak için değil, yükselınek içindir" sözüne dikkat edilmelidir. Tasavvuf yolculuğunda yollar çeşitlidir. İnsanların yapısına ve seçimine göre yollar çeşitlenmiştir. Tasavvuf yollarına "tarikat" denir. "Yol" demektir. Tarikat ğil, araçtır. vardır, olacaktır. Ama tarikat amaç de- Amaç durumuna gctiriimesi "tehlike"dir. Tarikat adı altında teşkilatlanmak, teşkilatı ticarette ve siyasette kullanmak tasavvufyolunda önemli ve len bir sapnıadır. Böyle olunca gösteren" olmaktan Tarikat adı kın dünyasını çıkar, altında artık şeyh sık görü- ve çevresi "yol "yol kesen" olurlar... başlayıp, teşkilatlananlar hal- da ahiretini de zindan haline getirirler. Sömürme kurumlarının en korkutucusu dini ve tasavvufu kullanarak kurulanlardır. Böyle oluşuıniara karşı uyarmak, aklı başında Bakınız insanları herkesin görevi olmalıdır. Fakrname'de Ahmet Yesevi böyle şeyhler için ne diyor: 33 "Şeyh eğer olur. Eğer alıp bir şey alırsa bu hak edenlere vermek için kendileri yerlerse ımırdar et yemiş gibi olurlar. Eğer giyecek alırlarsa, o giyecek eskiyineeye kadar Hak, namaz ve oruçlarını yok sayar. Eğer alıp yerlerse türlü azaba uğrarlar. Böyle şeyhlere inananlar kat:ir olurlar... Böyle şeyhler lanetlidir. Onların fitnesi Deccal'dan da kötüdür. Şeriatta, tarikatta, hakikatta ve marifctte bunlar dinsizdirler." Bilmiyorum bundan daha açık ve daha ağır nasıl söy- lenebilirdL .. Kc ramete veya benzeri durumlara kanarak böyle şeyh­ lcre bağlananların uyanınalarını dileyelim. Keramet nedir, Hi nd mistiklcrinde, cincilerde çok daha ilerileri yok mu? Gerçek yol gösterici, dirıin ve dış ve iç bilgilerinden bilgin olma- uygulayıcı olmalıdır; yokuluğunu tamamlamış lıdır; kendisine kalkışmayan başvurularda olgun kişi hiçbir olmalıdır. şekilde yaradanınağa Yolsoyu bilinen olmalı­ dır. insanları örgüleyip yararlanmak ticarette ve siyasette kullanmağa kalkanlardan olmamalıdır. Yani, olgun yol gösterici olmalıdır. Yani ihlahsız riyacu.ian) gösterişçiden ne ne mürşid, ne de iyi müslüman ... derviş o!urı Melaınet Allah aşkı ile Allah'a ulaşmak için yola büyük korkusu, hedefi ş aşı rmaktır. Hedefi çıkanların şaşırmak en çok kolaydır. kın Çünkü nefs her an uyanıktır. Yola girenierin halövgüsüne, ilgisine kapılıp Hak'tan uzaklaşınaları teh- likesi vardır. İşte ınelaınet anlayışımn kaynağı ... Mehmet 34 "kendini diye aşağı halkın aşağılamasını görme ve anlatılabilir. Kendini beğenmemeli ve istemek" halkın da be- ğenmemesinl sağlamalı zaklanna düşüp ki; "bi.iyüklenme ve gösteriş" tuHak yolundan uzağa düşülmesin ... Ey derviş ibadet edersin büyüklenme ve gösterişle Can ve gönlün diinyalıkta sözlerinde dillerinde ah ile vah Can verirken olacaksın iman nurundan ayrı Dışm dervişe benzer ama müslüman de,~ilsirı. İyi anlayaiım ki: "Melamet" hem kendine ve hem de başkalarına karşı olur. İbadetiyle, dindarlığı ile kendi ken- dine böbürlennıek ve kendini beğenmek de bir başka tehlikedir. Bakınız ne söylüyor kendine Hoca Ahmet: Kul Hoca Ahmet sen kötülerin en kötüsü Herkes buğday oldu sen sarnaıısın sarnan Yoldan sapan günalılılarm en cahilisin sen Gelin toplanın zikreden kullar zikredeyim siz inle Yine Hikmet: Saç sakalım güzel ağardı gönlü ın kara lvfahşer günü rahmetınezsen halim kötü Sen bilirsin am elim yok günah ım çok Cümle melek yanlışlarımı biliyor dostlar Alunet Yesevi yüz yirmi mibeş yaşı altı "hicri yıl" yaşadı. Yüzyir- için diyor ki: 35 Erenlerden feyz ve fetihler alıımadım Yüzyirmibeşe Hakk'ı girdim bilemedim teala ibadetlerimi yapamadım İşitip okuyup yere girdi Kul Hoca Ahmet Nefs dır. insanın içindeki kaynaklarından Nefsin besin mck ve şeytanı başkalarının , yani yoldan azdıranı­ biri de "kendini beğen­ övgüsünü sevme"dir. Nefsi kırmanın yolu ise melamct. İşte Hikmet: Gerçek gönülde namaz kıl, Allah bilsin Halk içinde kötü görün alem giilsün Toprak gibi hor göriii ki nefsirı ölsün Yardım etsen rıefçimi yenip ağlasam ben. Mdamet zor iş ... Ancak aşk ile dayanılır. Aşıklar için mdametin korkulacak yanı yok: A.şı klar rnelametten kaçnıazlar Bilmez/ere gizlileri açmazlar Anlamaza inci cevher saçmazlar. Kuran'da İslam, İçtenlikli Kulluk'tur: İhlas İslam dininin aslıdır. İhlası olmayan din İslam değildir. İşte Züıncr Suresi 3. Ayet: 36 "Gözünü aç halis din Allah'ındır:' Nisa Suresi 145 ve 146. Ayetler: "Kuşku sındadırlar. yok münafıklar, cehennem ateşinin aşağı­ en Onlara bir yardım edici bulamazsın. Ancak tevbe edenler, durumlarını düzeltenler, Allah'a sarılanlar ve Allah için dinlerinde içtenlikli (ihlas) olanlar başka ... Onlar inançlıların yanındadırlar... Allah inançlıla­ ra büyük bir karşılık verecektir:' Araf Suresi 29. Ayet: "... O'na dinde ancak kendisine içtenlikli inançlılar olarak kulluk edin. İlkin sizi yarattığı gibi yine O'na döneceksiniz:' Hicr Suresi 40 ve 41. Ayetler: ''Ancak içlerinden içtenlikli (ihlaslı) kullanın başka ... Allah buyurdu: İşte bana ulaşan dosdoğru yol..." Evet Allah'a ulaşan dosdoğru yolun temeli içtenlikli Yani ihlas; yani işlerine ibadetleri ve gösteriş ve olmaktır. büyüklenme bulaştırmamak .. Zümer Suresi 2. Ayet: "Biz sana kitabı hak olarak indirdik. O halde sadece Allah için ibadet yaparak dininde içtenlikli (ihlaslı) ol:' Ayetin hükmü çok açıktır. Kuran inançlılardan ibadetlerini sadece Allah için yapmalarını, başka yollara sapmaktan kaçınmalarını istiyor. Zümer Suresi 14. Ayet: "De: Ben dinimi kulluk ederim:' gösterişten arındırarak yalnız Allah'a 37 HANGİ HOŞGÖRÜ? ~ Sünnet imiş kafir de olsa ineitme Gönlü katı gönül kırıcıdan Allah şikayetçi Böyle kullardır asıl cehenneme gidici Bilginlerden işitip söylüyorum bu sözü A hmet Yesevi Atamızın sözlerinin kaynağı Kur'an ve Yüce Muhammed ... Yine kaynaklardan yararlarııp söylüyor... İster inançlı olsun ister inançsız ... Hangi inanca bağlı olursa olsun ... İnsanı incitme ... İnsanları inançlarından ötürü yargılama ve üzme ... Bırak isteyen bildiğine inansın, inandığınca yaşasın ... İşte din ve inanç özgürlüğünün gerçekçi ve köktenci kaynağı. .. Bu yüce anlayış, bugün bile insanlığın ulaşamadığı bir düzeydir. Söylemeliyiz ... Ahmet Yesevi anlayışındaki bu hoşgö­ rü asla "boşvericilik" değildir. Ahmet Yesevi inanç adamıdır. İnançlarına sıkı sıkıya bağlıdır. İnançlarını yayına­ ğa uzun bir ömür adamıştır. Hatta hayatının anlamı inanmak, inandığını yaşamak ve inançlarını yaygınlaştırmak üstüne kurmuştur. Ancak bu yolda zorlama yoktur. Bu yolda insanları ezmek ve hatta üzmek yoktur. Yani "inançlar için insan" an- 38 layışı yoktur. Esas olan "insan"dır ve "inançlar da insanlar içindir" anlayışı vardır. Yüce Yaratıcı ademoğullannı böyle yaratmıştır. Diller, renkler ve inançlar ayrı ayrı olacaktır. I\u da yaratılışın bir sırrıdır. Bu sırra saygılı olmak Yaratıcı'ya saygının bir gereğidir. Hoşgörülmesi incitilmemesi gereken insandır. HoşgörLi, sevgi ve saygı insana gösterilecektir. Her insanla sevgi saygı ölçüleri içinde gürüşme ve görüş alış verişi o1acaktı r. Ancak! Ahmet Ye sevi yolundaki insan başka dinden ve inançtan insana hoşgörüyle bakarken kendi inancını ve anlayışı korumak ve yaygınlaştırınak çabalanndan da hiçbir zaman geri durınayacaktır. Başka dinlerin ve anlayışların saldırılarına, çeşitli adlarla kurdukları tuzaklara karşı da uyanık olacaktır. Ahmet Yesevi'nin doğru esaslara olurttuğu hoşgörü Türk halklan ve anlayışı müslümanlığı dosdoğru ya~ayan Türk'e yakın halklar için çok değerli bir temel oluşturmuş­ tur. İslam'ı doğru aniayanlar için hoşgörünün kaynağı da "ana kaynak" yani YüceKuran'dır. Buyurun El-Kafirun Suresi 6. ayet: "Sizin dininiz size, benim dinim bana." İşte Bakara Suresi 256. ayet: "Dinde zorlama yoktur." 39 Ve Yunus Suresi 99. ayet: "Eğer Rabbin dileseydi yer yiizündeki insanların hep· si iman ederdi. Öyle ise sen, inanmaları için insanları zor· luyor musun?" Peki öyleyse "cihat ne oluyor" mu diyorsunuz. Cihat eğer zor kullanmak ve savaş anlamında kullanılıyorsa, müslümanlara sadece kendilerini, dinlerini ve ınançlan· nı "savunmak" amacıyla savaş izni verilmiştir. Yani din yo· iunda ve savaş anlamında "cihat" sadece savunma amaçlı· dır. Ondan ötesi din dı~ı amaçlarla yapılan savaşlara kut· sallık katmak için "cilıat" adını takmaktan ibarettir. İslam tarihi diye söylenen, yöneticileri ve halkları müslüman olan devletlerin tarih] erindeki savaşlar ise dev· letlerin çeşitli sebeplerle birbirlerine zor kullanarak isteklerini dayalmaları veya topraklarını ellerinden almaları amacıyla yapılan savaşlardır. Bu savaşlarda "din" kurumu· nun da kullanılıyor olması bu savaşlan İslam dininincihat kavramının içine sokmaz. Bu savaşlar sonunda elde edilen zaferieric o ülkelerde müslüınanlığm yaygınlaşmış olması da sonucu değiştirmez. Çünkü "işler niyetiere göre· dir" hükmü, İslam'm ana iikelerindendir ve "dinde zorlama yoktur." Sözgelimi, Eınevi sultanlannın müslümanhklarında öyle çok fazla "ciddiyet" yoktur. Hatta Yezit örneğinde olduğu gibi müslüman olmadıkları bilinenler vardır. Amaç İslanı'ı yaymak olsa önce kendi içlerinde islanı'ı yaymalı değiller miydi?... Yani... Yani İslam'da din bahsinde esas olan hoşgörüdür. Yani Ahmet Yesevi bu konuyu çok açık bir şekitde an· latrn ış ve öğretmiştir. 40 Şimdi bize düşen yeniden Ahmet Yesevi anlayışındaki ve bütün insanlığa yaymaktır. Çünkü bütün insanlığa en ivedi gereklilik budur... hoşgörü yü yaşamak 41 YESEVİ YOLUNDA KADlN NEREDE? ~ D ivanı Hikmet'te yer alan ve YusufBeyzavi adlı bir şa­ irin yazdığı anlaşılan bir manzume var: İşittiler Baba Maçin o zamanda, Ahmet adlı bir şeyh Sohbet Men kılmış kız etmeğe çıkmış Türkistan'da. ve erkek ile arda, Türkistan'a geldi dostlar. Geldi ise gördü o meşayıhı... Sen misin o şeyh, azdırıcı insanları? Hem de azan şaşkın benim sen bil bunu Deyip Hazret ona cevap verdi dostlar. Anlaşılan ve anlatılan Ahmet Yesevi'nin toplantıla­ ve erkekler birlikte otururlardı. Bunu din aykırı bulanlar, "celalli ve kerametli bir kişi rında kadınlar anlayışiarına olan" Baba Maçin'i önleyici olarak Türkistan'a gönderirler. BabaMaçin kendinden, ilminden, davasından, gücünden ve kerametinden emin ... Ahmet Yesevi'nin huzuruna çıkar ve nasihate başlar. Hikayenin devamında Yusuf 42 Beyzavi, Baba Maçin'e kavrayacağı dilden konunun anlatıldığını anlatıyor. Öyle veya değil ama anlaşılan Baba yanlışını anlıyor: BabaMaçin o zaman dedi Ey Ahmedimf Gelmeseydim rezil olacaktım halklar arasında. Ölecektim bu durumda ben de. Ağlayarak halini anlattı dostlar. Atanın gücünü artık anladı. Riyazeti yaptınlarak yola sokuldu. Ata ile üç defa halvete girdi. Murat maksat pirden imiş bilin dostlar. Baba Maçin'in yanlışını anlayıp, doğru anlayışa ulayola girdiği anlaşılıyor. Dileyelim, bütün Baba Maçiniere de bu uyanıklık ulaşır. şıp, doğru Baba Maçin'in Yesevi yoluna girmeden önce kadınla­ evden dışarı çıkmaması, çıksalar da erkeklerle bir arada bulunmamalan gerektiğine inandığı belli... O zamanda da bu zamanda da müslümanlığı böyle anlayanların az olmadığı da biliniyor. .. "islam'da Kadın" en çok tartışılan konulardan biri... rın Yesevi yolunda kadın ve erkeğin birlikte oturduğu, birlikte sohbet halkasına girdiği, birlikte ibadet, birlikte zikir yaptıkları da yine bilinenlerden... Acaba İslam'da durum ne? Sanıldığı gibi Ahmet Yesevi, Türk töresinin gereğini yapmak, Türkler arasında İslam'ı yaymakta zorlanmamak 43 için İslam kurallarından sapmış mıdır? Yoksa İslam'a bulaştırılmış ve kural durumuna getirilmiş Arap kültürünün etkilerinden kurtulmuş bir "saf İslam"ı mı uygulamıştır. "Saf İslam"ı anlamanın en doğru yolu Yüce Muhammed'in dönemine bakmak değil midir? Dr. Rıza Savaş'ın "Hazreti Muhammed Devrinde KADIN" adıyla yayınlanan doktora tezinden likte okuyalım: seçtiğim bazı bölümleri bir- "Hazreti Peygamber, kendisini görmeye gelen kadınla­ ra iltifat eder, onlarla yakından ilgilenir, hal hatıriarını sorar, hatta bazen oturmaları için cübbesini yere serdiği ifade edilir." "Hazreti Peygamber'in hastalanan müslüman kadın­ larla ilgilendiği, hatta evlerine kadar gidip, geçmiş olsun dediği ifade edilir:' "Hazreti Peygamber'in gayri müslim kadınlara da iyi davrandığını söylemeliyiz. Mekke'den Medine'ye gelen ve müslüman olmadığını açıklayan bir kadına yardım eden Hz. Peygamber.. :' "Hazreti Peygamber'in inanmayan kadınları dine girmeye zorlamadığı, hatta en zayıf durumdaki esir kadınları bile iman konusunda, tam bir fikir hürriyeti içinde karar vermeleri için serbest bıraktığını söylemeliyiz:' "Hazreti Peygamber devrinde yaşanmış Cuheyre Kabilesinden Havle (Ummu Subeyye) bint Kayş abdest alırken Hazreti Peygamber'le beraber aynı kabdan elleriyle su aldıklarını rivayet eder. Hazreti Hatice'nin Hazreti Peygamber'le beraber Kabe'de ve Kabe dışında namaz kıl­ dığı rivayet edilir:' 44 "Hazreti Peygamber kadınların mescide gitmelerinin engellenmemelerini emreder. Hatta gece namazları için mescide gitrneğe izin isteyen kadınlara bunun sağlanma­ sını ister:' "Hazreti Ömer Atike'ye evlilik teklif eder. Atike, mescide gitmesini engellernemesi ve dövmemesi şartlarını kabul ederse onunla evleneceğini söyler. Hazreti Ömer bu şartları istemeyerek kabul eder ve Atike ile evlenir. Namazlarını mescitte cemaatla kılmaya devam eden Atike, kocası Hazreti Ömer hilafetinin sonunda mescitte vurulurken bile orada bulunuyordu:' "Hazreti Peygamber devrinde kadınların ve kızların, vakit namazları ve Cuma namazlarından başka bayram namaziarına da katıldıkları anlaşılmaktadır:' "Hazreti Peygamber Ummu Varaka binti Abdillah bin El Haris'i evinin (veya) mahallesinin halkına imamlık yapmak üzere görevlendirir... Ummu Varaka bu görevi Hazreti Ömer devrinde kendi köle ve cariyesi tarafından öldürülünceye kadar yürütür. Hatta Umm u Varaka'nın bir de erkek müezzini olduğu rivayet edilmektedir:' Yani rivayet ediliyor ki kadın ve erkeklere kadından imam, erkek de müezzin olabiliyordu. Yüce Muhammed'in Ummu Varakaüan başka kadınları da imam olarak görevlendirdiği biliniyor. Kadınların toplum içindeki durumlarını ortaya koymak bakımdan Sayın Ayşe Sucu'nun "Diyanet ve Kadın" adlı yazısından bir bölümü okuyalım: "Mesela, Hazreti Peygamber döneminde çarşı pazar işlerini düzenlemekle görevlendirilen, çarşı pazar dolaşa­ rak iyiliği emredip kötülükten sakındıran ve aksi hareket 45 edenleri cezalandırdığı zikredilen Şifa bin Abdilialı adın­ daki bir kadın, bugünkü anlamda bir denetleme ve zabıta görevi yapmaktaydı. Bu olay kadının sosyal ve idari hayatta üstlenebileceği rol açısından tarihi bir hadisedir. Hazreti Peygamber döneminde, güvenirlilik, ehliyet, İcra yeteneği, estetik ve ahlaki yapı yönünden kadın-erkek ayrımı yapılmadan, iş ehline verilmekteydi. Ne var ki, tarih bugüne doğru hep böyle akıp gelmemiştir. Tarihi doğ­ ru okumak ve eleştiri süzgecinden geçirmek, elbette bizim görevlıniz olmalıdır.)) Tarihi okumak ve dini olanla tarihi olanı birbirinden ayırmak... İşte, saf İslam'ı arayanlar için, bir altın açacak... Hazreti Peygamberin anlayışa ve anlayışında bugünkü uygulaınalara nasıl gelindiğini yaygın anlamak için, İslam'ın ilk geldiği Arap toplumunun anlayışını bilmek ge- rekir. Bilinir ki hiçbir din içine geldiği toplumun kültür birikiminin etkilerinden kendisini koruyamaz. Arap topluınunun kadına bakışı, erkek bakış açısıyla birleşince ister istemez İslam, kadın konusunda başlangıcından ayrı bir yere gelm iştir. Arap toplumunun kadına bakışını anlamak için çok derin incelemelere gerek yok. Babaların; kız olduğu için utandıklarından veya geçim korkusundan, kız çocukları­ nı diri diri kuma gömdükleri bir toplumun kadına bakışı­ nı başka nasıl anlayabiliriz. Bir de analara bakalım. Yine Dr. dan: Rıza Savaş'ın kitabın­ "Zühre B. Kilab peş peşe üç erkek çocuğu öldüğü için, sonra doğan kızını diri diri toprağa gömer." 46 Kuranı durum Kerim'de En-Nahl Suresi 58-59 ayetlerde bu anlatılır: "Onlardan biri kız çocuğunun doğduğunu öğrenince yüzü simsiyah kesilir, bu kötü haberden ötürü, alçalmış bir şekilde onu elinde tutma, yahut toprağa gömme endişesi ile toplumdan gizlenirdi:' Prof. Dr. Yunus Vehbi Yavuz "Kuran'da Kadın Hak ve Özgürlüğü" adlı kitabında "O dönemde (İslam'dan önce) yaşayan Araplar kız çocuğu dünyaya gelince, bazen bunun sıkıntısından, evlerini terk ederlerdi. Bu konu Arap edebiyatında yer almıştır" diyor. Tanrı Elçisi'nin en çok üzerinde durduğu ve önlemeğe çalıştığı bu insanlık dışı uygulamanın İslam'ın gelmesiyle ortadan kalktığı bellidir. Ancak Arap toplumunda kadına bakışın toptan değişınediği de bellidir. Geçen zaman içinde ortak zihniyet yorumları, birbiri arkasına ekleyerek bu konuda yeni bir müslümanlık anlayışı ortaya koymuştur. Bunun iç açısı olmadığı ortadadır. "Hadislerle Hazreti Peygamber ve Eshabının Yaşadığı Türkçeye çevrilen eserinde M. Yusuf Kandehlevi'nin değişik kaynaklardan yararlanarak anlattı­ ğı bir olayı geliniz birlikte okuyalım: Müslümanlık" adıyla "Hazreti Ömer minbere çıkarak dedi ki:- Sakın kadın­ ların ınehirlerini artırmayın. Kimin Resulüllah'tan veya ona verilenden fazla mehir verdiğini duyarsaın, fazlasını alır beytulınale koruın:' Minherden indikten sonra bir kadın itiraz ederek: - Ey müminlerin eıniri! Allah'ın kitabı ını yoksa senin sözün mü uyulmağa daha layıktır, diye sordu. 47 - Hazreti Ömer: - Allah'ın kitabı ne diyor? Dedi. - Biraz önce müslümanların kadınlara fazla m ehir vermelerini yasaklamıştın. Halbuki Allahü Teala Kur'an-ı Kerim'in de: Bir zevce yerine başka bir zevce almak isterseniz, birine bir kantar altın vermiş olsanız bile, hiçbir şeyi geri almayın, buyurulmaktadır. Bunun üzerine Hazreti Ömer iki üç defa: - Herkes dini Ömer'den iyi anlıyor, dedi. Sonra dönüp tekrar minbere - Ben çıktı ve halka hitaben: kadınlarımza yasaklamıştım. Şimdi rını haddinden fazla mehir vermenizi ise isteyen, malından istediği kada- versin, dedi. "Mehir" evlenme verdiği adıdır. anlaşması sırasında erkeğin kadına veya verme sözü verdiği, mal, para veya hizmetin Boşanına durumunda geri alınmaz; verilıneınişse verilmeden boşanma gerçekleşmez. Olayları gelin birlikte inceleyelim: - Hazreti Ömer döneminde bile kadınlar erkeklerle birlikte ınescittedirler. - Kadınların da devlet başkanına itiraz hakları vardır. Öte yandan bu olay bile kadınlara karşı kurallar geliş­ tirmenin bir örneği dir. Ya kadın Hazreti Öıner'e itiraz etmeseydi ne olurdu? Olacak şey bellidir. Hazreti Ömer'in hükmü fıkıhta nas haline gelir ve günümüze kadar sürer giderdi. Nitekim böyle örnekler edenler 48 Kur'an-ı Kerim'deki vardır. .. boşanma Çok merak hükmü ile fıkıhta- ki boşanmanın farkını ve bu farkın kaynağını araştıra~ bilirler.:. Kadını dışlayan yakalayabilir mi~ bir toplum hayatı çağın Kadın ile erkeğin birbiriyle gelişmesini karşılaşma­ masını amaçlayan bir anlayıştaki toplum, ruh sağlığını koruyabilir mi? Sayın Yavuz'un eserinde, başka bir açıklama ise çok bilinen bir gerçeği tekrarlıyor. "Eski Türkler'de İslam'dan kadın, önce erkeklerle beraber bütün haklara sahipti. erkeklere hizmet eden bir varlık olarak kabul edilmez, onunla birlikte çalışır, yöneticilik yapar, sorumluluk paylaşır, toplantılara katılır, bir taraftarı da ev işlerini yürütürdi.i. Hatta bazen ülke yönetimine kocalarıyla birlikte ortak olur, bazen de hükümdar olabiliyordu~' Kadın Ahmet Yesevi'nin yaptığı dün doğruydu. Türk Töresi'ne de "Saf İslam'a"da uygun olan dı. Bugün de doğrudur, yarı­ nın doğrusu da budur. 49 EMEK SÖMÜRÜSÜ YOK ~ akrname adıyla yayınlanan kitap Yesevi Yolu'nun değerli kaynaklarından biridir. Burada Ahmet Yesevi yalancı şeyhterin niteliklerini anlatırken diyor ki: F "Onlar müriderinden bağış alırlar, eğer müritleri vermese çekişider ve derler ki: Senden şikayetçiyiın, Allah da senden şikayetçi. Gerçek şeyhler eğer bağış alırlarsa sadece hak edenlere, gariplere, çaresizlere verirler. Eğer kendileri alıp yerlerse leş yemiş gibi olurlar. Eğer alıp giyim yaparlarsa Hak Teala onların ibadetlerini kabul etmez. Onlar cehennem azabına uğrariar. Kim böyie şeyhiere gönlünü kaptırırsa, dinden de çıkar. Böyle şeyhler lanetlidirler. Onların tltnesi deccalden de kötüdür. Onlar şeriatta, tarikatta, hakikatte ve marifette dinden çıkmış sayılırlar. .." Anlamalıyız ki burada "şeyh" yol göstericilik iddiasıdır. Din diye sözü edilen dinde bilinip, ins anları büyüğü çevresine toplayıp, onlardan yararlanan herkes bu lendirmenin içindedir. so değer­ Hikmetler içinde yer alan ve Yesevi yolunun bu konudaki hükmünü çok açık ortaya koyan bir hikmet: Derviş Bağış olup nefs için her dem kapıya bakarsın verecek mi diye her kişiye Allah'ın bakarsın lanetini boynuna her an takarsın de asla müslümarı olmadın. Görünüşün derviş Çok açık olarak bellidir... Şeyhliği, din öndediğini, ya da din yolunda öğrenciliği geçim (veya seçim) aracı yapmak, inançlılar için çok tehlikeli bir iştir. Böyle insanlara bağlanmak ise bir o kadar tehlikelidir. Sonunda "inancı da, dünyayı da, öte dünyayı da yitirmek"ten daha tehlikeli ne olacaktır. Ahmet Yesevi'den öğrenerek diyorum ki, müslümanlar bu işlerde son derece dikkatli, Bilinmelidir ki, "şeytanın ayık ve uyanık olınahdırlar. en etkili tuzağı din adına kurduğu tuzaktır." Nasıl mı uyanık şeyh olunacak? Ölçü belli (veya din yolu önderi) kendisine değil mi? Hangi bağlananları ör- güleyip ticari veya siyasi güç haline getiriyorsa onlardan uzak durulacaktır. "Filancılara veya falancılara li aday listelerinden yerler vererek nen siyaset Onların adamları caymasını, dile- tövbe edip bir daha iş­ dilerim. Ahmet Yesevi binlerce Dünyası'nın onların desteğini ne olacak" derseniz ne diyebilirim ... da bu işlerden leınemclcrini milletveki- öğretmen yetiştirip, Türk her yerine gönderirken, kendisinin ve çoluk sı çocuğunun geçimini; ürettiği tahtakaşık ve kepçeyi sata- rak sağlıyordu... Daha ne diyelim... Bir de şu kaşık işine dikkatimizi verelim mi? Dokuz yüz yıl önce müslümanlar kaşıkla yemek yesin diye kaşık yapan Ahmet Yesevi nerede; bugünkü meyi sünnet sananlar nerede? çağda bile elle ye- Yesevi yolunda dünyaya tapmak yok. .. Ama üretmekten, çalışmaktan kesilip dilencilik de yok. Hilc,.net: Derviş olmayıp Dervişim neylesin, evde yapacak işi yok. der durur da halka verecek aşı yok. Ah vah eder de gözünde damla yaşı yok. Görünüşün derviş de asla müslüman olmadın. Yani ... Yani kişioğlu önce çalışacak, üretecek, halka aş verecek... Sonra halka gösteriş yapmayacak. .. Allah için Allah yolunda olacak. .. Yesevi yolunun büyük ustası Yunus Emre ne Çalış kazan ye yedir Bir gönül ele getir Bin kabeden iyirektir Bir gönül ziyareti 52 demişti: YOLUN TEMELi BİLİMDİR ~ A hmet Yesevi Yolu "Tanrı'yı BİR bilmek" ile BİLİM arasındadır. "La ilah e illallah",. yani "Allah'tan başka ilah yoktur': .. Din ancak BiLiM'le tamamlanır. "İslamın şartı beş" çokça söylenen bir söz ... Söylene kesin hüküm durumuna gelmiş. "Allah'ın birliğini, Muhammed'in elçi olduğunu bilmek... Namaz ... Oruç ... Hac ... Zekat..:' Gerçekte ise Hac ve Zekat sağlı­ ğı ve baylığı uygun olanlar için ... O zaman yoksullar için "islam'ın şartı üç" mü? söylene artık Ahmet Yesevi Yolunda şeriatın, yani dinin dış ölçülerinin şartı I O'dur. Bakınız nasıl kapsayıcı bir tanımlama ... *Allah'ın birliğini ve Muhammed'in elçiliğini bilmek ve İnanmak ... *Namaz *Oruç *Hac *Zekat 53 * Yumuşak söylemek * Dini; Tanrı Elçisinin yolundan yaşamak * iyiliği dilemek * Kötülüğü önlemek * BİLİM'le uğraşmak Yumuşak söylemek niye dinin 10 temelinden birisi ol- sun sorusunun cevabı, Yüce Kur'an'ın Ali İmran Suresinin 159. Ayetinde: ''Allah'tan bir rahmet sayesinde sen onlara yumuşak davrandın. Kaba saba, katı yürekli nin çevrenden kesinlikle giderlerdi. O halde la, onlar için bağış olsaydın se- onları bağış­ dile ve yönetim konusunda onlara da- nış:' Bilime gelince ... "Bilim öğrenmek; kadın ve erkek her müslümana farzsözü Yüce Muhammed'in sözüdür. İnsanlığın en büyük bilginlerinden Türkoğlu Türk Uluğ Bey'in yaptırdığı üniversitenin kapısında bu söz yazılıdır... dır" Her müslüman her gün bilimini arttıracaktır. "İki günü birbirinin aynı olan bizden değildir" sözü de Yüce Muhammed'in sözüdür. Bilimle uğraşmayan, bilimden uzak yaşayan insanlara "Nadan" denilir. Yani cahil ve cahilliğinde kararlı ... Bilimini artırmak için çabalamayan ... Bakınız naclanlar için ne diyor Ahmet Yesevi: Önce sonra iyiler gitti, kaldm yalnız N adanlardan işitmedim bir güzel söz Bilgin gitti nadanlardan çektim üzüntü Yolu bularnadım şaşkın olup kaldım işte 54 İşte başka bir hikmet Kul Hoca Ahmet bilginiere hizmet eyle Bilginierin sözlerine göre işler eyle İş/er yapıp Hak yoluna canını ver İş/er yapmayan Allah'ı göremez ey dostlarım Bilim gerçeğe ulaşmak içindir. Bilim, varlığı bilmek içindir. Varlığı bilmenin yolu bilim yoludur. Varlığı bilen, kendini bilir... Kendini bilmenin yolu da bilimdir. Kendini bilen Allah'ı bilir. Allah'ı bilmenin yolu da bilimdir. Allah sonsuzluktur. Sonsuzluğun doğrudan kendisi "bilinemez"dir. Yani Allah'ın "Zat''ı bilineınez. Ama var ettiklerini bilerek, Allah bilgimizi genişJctebiliriz. Bu bilmenin yolu da bilim yolundan yürümektir. Gerekli olan "bilimlik bilgi"dir. Bilim yöntemlerinden yararlanılarak ulaşılan bilgi... Tasavvuf adı altında kurulan kölelik tuzaklarına düş­ meyen gerçek tasavvuf yolculan BİLİM'e çok değer vermişlerdir. Çünkü ''Allah, bilinmek için var ettiklerini var etti" inancı tasavvufun temel anlayışlarından biridir. Allah'a sevgi ile aşk ile yaklaşan kişioğlu için, Allah'ı bil· menin bir yolu da BİLİ M olunca, aşık bu yoldan nasıl uzak durabilirdi... İslam'da bilinen en büyük bilginlerden biri olan Yüce Muhammed'in torunlarmdan Caferi Sadık bunun için hem dinin dış bilgilerinin, hem iç bilgilerinin doruk adamlarından biri hem de büyük bir fen bilimleri ustasıdır. 55 Değerli Kur'an'da 750 ayetin inançiriara bilimi ve araş­ Nobel kazanmış bilgin Abdüsselam, Türkçe'ye "İdealler ve Gerçekler" adıyla kazandırılmış eserinde söylüyordu. tırınayı emrettiğini Kur'an'da inançlılara, "göklere, yere, gök olaylarına, gece ve gündüzün birbirini izlemesin e, insaniann doğuşu­ na ve oluşumuna, gemilerin denizlerde yüzmesine, insanrenklerinin ve dillerinin ayrı olmasına, geçmiş toplumların tarihlerine ve yaşadıklan şimdi ıssız kalmış yerlere" bakmaları buyurulurken, herhalde bu "boş boş gözların lerle bakmak" anlamında söylenmiyordu. Nitekim daha İslam'ın ilk yüz yılından başlayarak müslümanlar, Kur'an'ın bu hükümlerini doğru anlamışlar; "hikmet müminin yitiğidir, nerede bulursa alır" demişler; düşünmüşler ve araştırmışlardır. İşte İslam Medeniyeti böyle oluşmuş ve vurduğu sert darbelerle Avrupa'yı uyandırmış, dünyayı etkilemiş ve bugünkü medeniyetin oluş­ masını sağlamıştır. Sigrid Hunke'nun yazdığı "Avrupa'mn Üzerinde Doğan İslam Güneşi" bu gerçeği uzun uzun anlatır. Diyorum ki: "Kur'an gelmeseydi, İslam Medeniyeti oluşmazdı. İslam Medeniyeti olmasaydı bugünkü mede- niyet ortaya çıkmazdı. İnsanlık hala karanlık ve karanlık­ çılık içinde yaşardı:' Bütün bunlar doğrudur da... Bir acı doğru daha vardır. Ne yazık. .. Avrupa'nın aydınlanma çağına girdiği dönemlerde, İslam Medeniyetinde kendi içine kapanma, Kur'an'ın ruhuna aykırı bir şekilde bilimden ve bilim zihniyetinden uzaklaşma başlamıştır. Hür düşünceyi, felsefe56 yi tekfir eden, bağnazlığı din durumuna getiren, üretilmiş bilgiler ile yetinip onları tekrarlamayı marifet sanan anlayışlar, İslam toplumlarını kaplamıştır. Bunun sonunun gerilik ve gerilernek olacağı belliydi. Olmuştur. Uluğ Türkistan'da Uluğ Bey "gök bilimin göklerine çıkarken'', oğulları kurduğu gözlemevini yıkmışlardır. Aynı dönemlerde Türkiye'de bilim aşığı ve bilgin Fatih Mehmet'ten sonra torunu Selim Han döneminde başla­ yan bilinç daralması, ülkeyi Akşemsettin'in ak ikliminden, Ebussuud karanlığına getirmiştir. Bu gidişin sonunun Kadızadeliler olması kaçınılmazdı. 4. Murat gibi güçlü Han'ı etkileyebilecek bir ortama ulaşan Kadızadeliler, medreselerden "bidattır, günahtır" diyerek fen bilimlerini kaldırtmayı başardılar. İlginçtir ki bunlara karşı direnip, selim aklı, sanatı, bilimi ve geniş düşünmeyi savunan yine bir tasavvuf bilginiydi. Sivaslı Abdülaziz Efendi... Ama yenildL Müslüman toplumların geri kalışlarının sebebini ka yerlerde aramağa gerek var mı? baş­ Bunlar bilinenler... Yeri gelmişken hatırlatmadan geçemedim. Çokça hatırlamalıyız, diye düşünüyorum. Diyorum ki; yol bilim yolu, gerçeğe ulaşmak için izlenmesi gereken yöntem bilim yöntemleri olmalıdır. Evet "Hayatta en hakiki mürşid bilimdir:' 57 AHMET YESEVİ KİM? ~ "Allah'a ulaştıran yol İNSAN'a hizmetten geçer" diye başlamıştık.. Amacın AŞK olduğunu anlattık... İslam İÇTENLİK'li kulluktur, dedik... HOŞGÖRÜ'nün öne- ınini vurguladık. .. KADINA verilen dik ... EMEK sömürüsü değeri olmayacağını ve dile getir- dinin temelinin BİLİM olduğunu söyledik. .. Bütün bunları da AHMET YESEVİ'nin doğru İslam anlayışını belirginleştirmck için ortaya koyduk. Peki kimdir Ahmet Yesevi? Bilgin Fuat Köprülü "İlk Türk İslam Mutasavvıfıdır" diyor. "Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar" kitabıyla ... Düşünür şairimiz borçlu Yahya Kemal olduğumuz insandır" Beyatlı "Milliyetimizi diyor. Diyor ki: "Şu Ahmet Yesevi kim? Bir araştırın göreceksiniz. Bizim milliyetimizi asıl onda bulacaksınız:' Türkmenistan'da hakkında yayınlanan Türkmenler'in bir kitap Ahmet Yesevi tanımlaması: hammed, Türkistanaa Hoca Ahmet:' 58 "Medine'de Mu- Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tataristan, Baş­ kurdistan, Tacikistan, Afganistan'da söylenen bir söz: "Peygamberi Sani:' Bu sözü Tanrı Elçisi'nden sonraki kişi anlamında anlamak gerek. .. Ulu Türkistan alanında Ahmet Yesevi'nin İslam'ı Türkistan'a yayan insan olduğuna inanılır. 19. yüzyılda Ulu Türkistan'ı dolaşan Macar Prof. Vamberi Arınin seyahatnamesinde anlatıyor: "Her geçtiğim Türk obasında Ahmet Yesevi'nin Hikmet ve Münacaatına rastladım. Türkler bu manevi irşadı coşkun­ lukla okuyorlardı. Her obada, Divan-ı Hazret-i Sultan-ül arifin Hoca Ahmet Yesevi'nin şiirlerini vecd ile okuyan kadın ve erkeklere rastladım. Öteki İslam ülkelerini de gezdim, gördüm ve tarafsız mukayeseler yaptım. Anladım ki; İslam dinine cihanşumül idrak felsefesini veren Türk bilginleridir. Onlar bütün dünyaya mürşit olarak yayılmış­ lar ve İslam ülkelerinde değerli şahsiyetler yetiştirmişler­ dir. Nitekim meşhur Türk seyyahı Evli ya Çelebi de Ahmet Yesevi ailesine mensuptur:' Türkiye Türklüğü içinde milyonlarca insan, yani Hacı Bektaş geleneğine bağlı olanlar "Pirlerin Piri" olarak Ahmet Yesevi'yi bilirler... Öğretmenierin öğretmeni ve Hacı Bektaş'ın öğretmeni ... Bazı kümeler için ise doğru- dan "Pir"dir, Ahmet Yesevi.. . Türk Dünyası'nda Ahmet Yesevi'nin etkileri çok derindir. Mezhep ve tarikat anlayışlarını kaplayan bir etkidir bu ... Bunun için bizde mezhep çatışması yoktur. Hiç olmamıştır. Dışardan gelen ideolojik oluşumların etkisiy59 le doğan çatışmaların ve insanlık ğerlendirilmesi gerekir. dışı durumların ayn de- Biz Türkler Ahmet Yesevi yolu ile İslam'ı tanıdık Bizim için "doğma" yol bu yoldu. Şimdi Ahmet Yesevi Yolu'nu tanımanın ve doğamıza uygun yola ulaşmanın borcundayız. Dışardan sokuşturulan din" "ideolojik, siyasi ve çarpıtılmış yolumuz yine Ahmet Yesevi anlayışiarına karşı çıkar olacaktır. Ahmet Yesevi yolu bizi bize; bizi birbiriınize; bizi çağa ve bizi insanlığa ulaştıracak yoldur. 60 AHMET YESEVİ ve TÜRKÇE ~ "Ahmet Yesevi yolu bizi bize ulaştıracak yoldur" dedik. "Biz" Türkle riz ... Adım ız başka başka olsa da ... Başka soy adları alsak da ... Toptan adımız, TÜRK'tür. Dünyada yaşayan iki yüz milyona yakın bir milletiz. Her bir bölümümüz de "özün ce var"dır. Ama topluca da varız. Var olmalıyız. Avrupa'dayız, Balkanlar'dayız, Türkiye'deyiz, Rusya'dayız, Tataristan'dayız, Başkurtistan'dayız, Kafkaslar'dayız, Gürcistan'dayız, Azerbaycan'dayız, Türkmenistan'da, Özbekistan'da, Kazakistan'da, Kırgızistan'da, Tacikistan'da, Afganistan'dayız, Suriye'de, Irak'ta, İran'dayız, Çin'deyiz, Sibirya içindeyiz. Çuvaşistan'da, Altay'da, Hakas'ta, Tuva'da, Saha'dayız... Amerikada, Avustralya'da, Afrikada, dünyadayız. Bizi biz yapan öncelikle dilimizdir. TÜRKÇE'miz ... Türkçemiz varsa biz varız ... Türkçemiz yok olursa biz de yok oluruz. Türkçemiz kadarız. Türkçemiz, ne yazık, atalarımızın kurduğu en büyük devletlerden olan Selçuklular döneminde yok olma yoluna sokuldu. 61 Selçuklu'yu kuranlar Türklerdi. "Selçuk" hakan soyuna verdi. Dukak oğlu Selçuk. .. adını Çağrı ve Tuğrul kardeşler, devleti yerine oturttular. Alpaslan ve oğlu Melikşah büyüttüler, geliştirdiler. ı 040 yılında Dandanakan Zaferi ile Tuğrul bey "Hakan" oldu. 1157 yılına kadar Büyük Selçuklu Devleti sürdü. ll 7 yıl... Anadolu Selçukluları ı 077-1308 arasın­ da sürdü ... 23ı yıl... Selçuklu büyük ve güçlü devletti. Ne yazık. .. Bu büyüklük ve güç, bir dönem sonra Türklüğe karşı oldu. Türklüğe karşı oldu. Çünkü din ve ilim dili olarak Arapçayı; devlet ve edebiyat dili olarak Farsçayı benimsediler. Büyük Selçuklularda, Nizarniye Medreselerinde Arapça ve Farsça egemendi. Bu medreseleri yani bugünkü anlamda üniversiteleri kuran kişi Nizarn'dı ve Nizarn Fars'tı. .. Anadolu Selçukluları da Büyük Selçukluların yolundan gitti. Farsça ana dil durumuna geldi... Türkçe ise Aşık Paşa'nın tanımladığı durumda oldu: Türk diline kimseler bakmaz idi Türklere hergiz gönül akmaz idi Türk dahi bilmez idi bu dilleri İnce yolu ol ulu meıızilleri tır. Gerçeği bilelim. Selçuklu Bakanlığı Türkçeyi dışlamış­ Selçuklu Farsçayı bir edebiyat dili olmaktan öte bilim dili durumuna da getirmiştir. 62 Selçuklu aydınları, ğil edebiyatçıları, yazarları Türkçe de- Farsça yazmışlardır... Orkıın, Yenisey yazılarında, Dede Korkut hikayelerinde, Kutadgu Bilik'de, Atabetül Hakayık'ta ortaya ko- nulan Türkçenin gücü küçümsenmiştir. Karahanlı aydını Kaşgarlı Mahmut, araplara Türkçe öğretmek için Divan-ı Lügati't-Türk'ü yazacak bir bilinç düzeyi ortaya koyarken, Selçuklu Hakanları Türkçeyi dışlayan bir bilinçsizlik içinde olmuşlardır. Bu tarihimizin karanlık yönlerinden biridir. Selçuklu yoğunluğunun yaşandığı dönemlere bakınız. Türkçe yazan bir şair, bir yazar, bir bilgin göremezsiniz. Allah aşkının Mesnevisi, Divanı, dorıık noktalarında Rııbaiyat'ı sözler söyleyen, Fibi ma Fihi ile bir başka şa­ ire "Ben o yüce tabiatlının nesini öveyim? Peygamber değilse de kitabı vardır" dedirten Mevlana Celalettin bütün eserlerini Farsça yazmıştır. Büyük şairimiz, övünç kaynağımız, insan aşkının en güzel aniatıcısı Geneeli Nizarnİ de Farsça yazmıştır. Nizami de, Mevlana da bizim kayıp değerlerimizdir. Bizim, yani Türkçemizin ... O iki deha ve daha birçok ciahimiz keşke Türkçe yazacak bir ortamda ve bir bilinçte olsalardı. Bakmız uzun süren Anadolu Selçuklu egemenliğinin sonuçlarına ... Çağn'nm, Tuğrul'un, Alpaslan'ın soyundan gelen Anadolu Selçuklu Hakanlarından üçünün adı Key-Hüsrev, ikisinin adı Key Kavüs, üçünün adı Key Kubat'tır. "Key" Türkçe'deki "Alp" sözünün karşılığıdır. Bu üç ad ise Farsların, hem de müslüman olmadan önceki tanınmış 63 şahlarının adlarıdır. Yani, Selçuklu Hakanları çocukları­ na ad ararken Fars tarihine başvuruyorlar... Bilinç kaymasının bundan daha açık göstergesi ne olabilir? Alp-Arslan değil Key-Hüsrev... Bu gidişin sonu Fars!aşma olacaktı. Tarihte örnekleri çoktur. Dilini yitiren bilincini yitirir, bilincini yitiren varlığını yitirir. İşte böyle bir zamanda 12. Yüzyılda Ulu Türkistan'ın YESİ şehrinde Hoca Ahmet adlı bir Ulu Kişi ortaya çık­ tı... Farsça yaygınlığına karşı TÜRKÇE bayrağını yükseltti... Kurduğu okulda Türkçe eğitime başladı. Öğrettiği İslarn'dı... İslam Tasavvufunun yollarıydı. .. Bilimdi. .. Dili Türkçe'ydi. "Türkçe şiir olur mu? Türkçe bilim olur mu? Türkçe din olur mu?" diyenlere karşılık verdi: Sevmiyarlar bilginler Sizin Türkçe dilini Bilgelerden işitsen Açar gönül ilini Ayet hadis anlamı Türkçe olsa duyarlar Anlamını Başı eğip Miskin bilenler uyarlar ZayıfHoca Ahmet Yedi atana rahmet Fars dilini bilir de Sevip söyler Türkçeyi. 64 Hoca Ahmet 126 yıl yaşadı... Binlerce öğretmen yetiş­ tirdi. Yetiştirdiği öğretmenleri Türk dünyasının her bucağına gönderdi. Herkes görevini biliyordu. İslam'ı anlatıyorlardı. Doğru İslam'ı anlatıyorlardı. İçtenlikli İslam'ı anlatıyorlardı. Allah aşkını ... İnsan sevgisini... İnsana hizmetin değerini... Kadına saygıyı. .. Emeğin kutsallığın ı... Bilimin yüceitici önemini. .. Anlatıyorlardı. Yaşıyorlardı. Ve TÜRKÇE anlatıyorlardı. Anlatırken Hoca Ahmet ustalarının Hikmet adlı şiirle- rinden örnekler veriyorlardı. Hikmet'ler Türkçeydi... Türkçe yayılıyordu ... Türkçe edebi değerini yeniden kazanıyordu. Ölmek üzere olan Türkçe dirilrneğe başladı. Öğretmenler, başöğretmenleri Hoca Ahmet'in Hikmetlerine benzeterek şiirler yazdılar... Türk dünyasında, Farsçacı Selçuklu aydınlarının dışın­ da, Türkçeci bir aydınlanma oluşumu başladı. Önce Ulu Türkistan'da başlayan bu aydınlanma Anadolu'ya sıçra ­ dı. Anadolu'ya Hacı Bektaş Veli geldi ... Sarı Saltuk geldi ... 65 Yunus Emre ortaya geldi ... Aşık Paşa onun yolundan geldi... Gazi Bürhanettin onların ardından geldi... Dehkani, Ahmet Dai, Nesimi, Hacı Bayram Veli ve daha niceleri ... On beşinci yüzyıla gelindiğinde Türkistan'ın bü- yük şairi Ali Şir Nevai Türkçe ile Farsçayı karşılaştıran "Muhakemetül Lügateyn"ini yazacak ve Türkçenin üstünlüğünü ortaya koyacaktır. Ahmet Yesevi'nin Türkçe ve Türklük üstündeki etkisi sanıldığından da büyük olmuştur. İşte Konya'yı kısa bir dönem içine alan ve kendisini Başbakan ilan eden Karamanoğlu Mehmet Bey'in ülkenin her yerine görevliler göndererek "bundan böyle dergahta, sarayda, mecliste ve meydancia Türkçe'den başka dil kullanılmamasıyla ilgili" buyruğu bu etkiden doğan bilinçle il- gilidir. Bu Türkçe bilinci bütün beyliklerde yaygın dı. Türkistan coğrafyasında Ahmet Yesevi öğrencileri Selçuklu beylikle- rinde saygı görüyorlardı. Osmanlı beyliği ise kendilerine ''Alperenler" veya "Horasan Erenleri" denilen bu Yesevi laştığı bağlılarının odak- yer olmuştur. Değerli Dervişleri" bilgin Ö. I.. Berkan "Kolonizatör Türk adlı önemli eserinde Osmanlı'nın tarih içinde- ki büyük başansını bu tarih Osmanlı gerçeğine bağlar. Türkçe temelinde başladı. Ahmet Yesevi çizgisinde gelişti. Kurduğu en temel kurumun Yeniçeri Ocağı'nın, Hacı Bektaş Veli yoluna teslim edilmesi en önemli göstergedir. 66 Sonraki yüzyıllarda Türkçeye sokulan çokça Arapça ve Farsça sözler bir başka gerçektir. Öyle de olsa artık Osmanlı'da sonuna kadar devletin bilim ve edebiyat dili Türkçe olmuştur. Türkistan'da kurulan devletlerde devletin bilim ve edebiyat dilinin artık Türkçe olması Ahmet Yesevi'nin büyük ve doğru seçimi ile olmuştur. Evet Yahya Kemal doğru söyledi: "Ahmet Yesevi bizim milliyetimizin yeniden kurucusudur:' Çünkü Türkçemizin koruyucusudur. 67 AHMET YESEVİ ve TÜRKLERDE İSLAM'IN YAYILMASI ~ E ski Türklerin TEK TANRI dinine inandıkları ve bu dinin şu anda yitirilmiş bir kutsal kitabının da olduğu görüşlerine katılıyorum. Araştırınalar derinleştikçe ve genişledikçe bu gerçek ortaya çıkacak. .. Sözgelimi 14. Yüzyılın başlarında Mısırlı Türk Tarihçisi Aybeg'in sözünü ettiği Türklerin kutsal kitabı "Ulu Ata Bitikçi" elde yok... Gürcü kaynaklarında Tek Tanrı'ya inanan ve "Mengü Tangrı Gücündür" (Sonsuz Tanrı'nın Gücüyle) diye başlayan kitaba da ulaşılabilmiş değil... Kim bilir... Belki bir gün bir yerlerden ortaya çıkacak. .. Belki de ikisi aynı kitap ... Bilinen gerçek, Türklerin İslam dinine geçmeden önce birçok dine girip çıktıkları ... Sanıldığı gibi ve yanlış anlatıldığı gibi İslam'dan önce Türkler şaınanist değildiler. "Şaınan" sözü Türkçe değildir. Türklerde şamanlara "kaın, oyun, baksı" gibi adlar verilirdi. Bugün de öyledir. .. Yaygın adıyla şaınanizın ötesi 68 görüşlere dayalı bir din olmaktan çok, madde bir durugörü ve sağaltına yöntemi- dir. İşin ilginç yanı Türkler hangi dine girederse girsinler bu yöntem o dinin içine sızarak ya da yanında yürüyerek varlığını sürdürmüştür. Bugün de öyledir... Çoğunlukla Karahanlı Han'ı Satuk Buğra'nın 10. yüzyılın ortalarında müslümanlığa girmesi Türklerde İslam'ın yayılmasının başlangıcı olarak söylenir. Bu söylentide bir gerçeklik varsa da, Karahanlılardan önce İtil Bulgar-Türk Devleti'nde İslam'ın yaygın olduğu bir başka gerçektir. Türkler arasında müslümanların sayısı çoğalmakla birlikte, yine de birçok Türk topluluğu nesturi hıristiyan, musevi, m ani, buda ve eski Gök Tanrı inançlall. yüzyılda rına bağlı kalmayı sürdürüyordu. Anadolu coğrafyasında ise ortodoks Türklerin varlığı bilinen bir konudur. İşte Ahmet Yesevi okulunda yetişen öğretmenierin birinci görevi; henüz İslam'a girmeyen Türkler ve yakın uluslar arasında dini yaymak; müslümaniaşmış olanlara ise dinin gerçeğini öğretmekti. 12. yüzyılın ikinci çeyreğinden başlayarak Ahmet Yesevi'nin öğrencilerinin bu görevlerini başarıyla yerine getirdikleri ve sonraki yüzyıllar boyunca da yine öğrenci­ lerin öğrencilerinin aynı görevi yaptıklarını biliyoruz. Cengiz oğulla­ rı egemenliğinde kurulan düzen içinde en büyük işi yine Ahmet Yesevi öğrencileri yapmış ve Cengiz'in torunları­ nı müslümanlaştırıp Türkçe'ye ve Türklüğe kazandırmış­ 13. yüzyılın başlarından başlayarak lardır. Cengiz'in büyük oğlu Cuci'nin oğlu Berke, Altınordu Hanı iken Ahmet Yesevi'nin öğrencisi Sarı Saltuk tarafından İslaın'a kazandırılmıştır. Berke'nin başkomuta69 nı Nogay'ı da yine Sarı Saltuk müslümanlığa ısındırmış­ tır. Bugünkü Özbek halkına adını veren Cuci'nin taru- nu Özbek Hana İslam bilincini ve bilgisini veren ise Baba Tüklü diye bilinen Yesevi öğrencisidir. Anadolu'ya yerleşen hıristi­ yan Kıpçak ve Oğuzlar arasında İslam'ı yayan yine Yesevi dervişleridir. Anadolu'nun ve Rumeli'nin birçok köyünde; yakın tepelerde; bu derviş-öğretmenierin mezarları vardır. Bugün bile o mezarlarda yatan kişilerin köylerine müslümanlığı getirdiğini köylülerden dinleyebilirsiniz. Bizans egemenliğindeki Türklere Arapların zorla müslümanlığı kabul ettirdikleri ise bilimlik temelleri olmayan bir iddiadan ibarettir. Erneviierin Türk dünyasına yönelik saldırılan dünyalık amaçlara yönelikti. Tersine müslüman olmalarıyla alacakları vergi azalacağından Türklerin İslam'a girmesinden hoşlanmıyorlardı. 751 yılında Talas'ta Çiniilere karşı birlikte yürütülen savaş dolayısıyla doğan yumuşama İslam'a ilgiyi artırmış ise de asıl büyük katılımlar tasavvufçulann çabalanyla ortaya çıkmıştır. Hallacı Mansur'un bu yolda beş yıl çabaladığını bir örnek olarak verebiliriz. Bütün çabalara karşılık Yesevi okulunu bitiren öğret­ menlerin, Türkler ve yakın uluslar arasında müslümanlı­ ğı ve müslümanlaşmış olanlara doğru müslümanlığı yaymakta en büyük pay sahibi olduğunu söyleyebiliriz. Bu yüzden Türk'ün müslümanlığında tasavvuf renkleri ağırlık kazanmıştır. Diyorum ki; Milletimiz arasında yaygın olan ortak din bilincini, doğrudan Ahmet Yesevi'ye borçluyuz. 70 TASAVVUF NEDİR ve NEDEN TASAVVUF? ~ D oğmadan önce neredeydik? Ölünce nereye gideceğiz? Varlık nasıl var oldu? Varlık neden var? Varlığı bir var eden var mı? Var eden ile varlık arasındaki iliş­ ki nedir< Var eden, varlığı neden var etmiş? Var edenin varlıktan beklediği nedir? Var eden, varlığı var edip sonra bıraktı mı? Yoksa sürekli gözctiyor mu? Madde nedir? Maddenin aslı nedir? Madde olmayan şeylerin aslı nedir? Düşünceler nereden geliyor? Düşüncelerin kaynağı nedir? Duygular, sevmek, nefret etmek, acımak, bağışlamak, intikam almak. .. Bütün bunlar nereden geliyor? beyninin sorduğu sorulardır. Bu soruların cevabını aramak bazı beyinler için kaçınılmaz bir durumdur. Cevapları bulmak için akıl yürütme yapılır, aklı aşan yollara başvurulur,sezgiler derinleştirilir. İşte felsefenin ortaya çıkış sebebi... Ve işte tasavvufun kaynağı. .. Bu sorular insarı Size anlatılanların derinlemesine irdelernek yeteneği­ niz olmayabilir. .. "Dinler"den birine inanıp, size öğreti­ len bilgileri şeınalar halinde zihninize nakşedip rahatlayabilirsiniz... Sonra dönüp hiçbir sorma gereğini duyma7T yabilirsiniz... Yüce Yaratıcı'yı, Mutlak Varlık'ı gökyüzünün bir yerlerinde, etrafında melekleriyle oturan, çok kuvvetli görme, işitme, hissetme duyularına sahip olan, ezelden beri var olan ve hiç yok olmayacak olan, her şeyi bilen, dünyaya ara sıra elçiler gönderip insanlara kanunlar koyan ve melekleri vasıtasıyla da insanların bu kanunlara uyup uymadığını denetleyen bir Tanrı olarak kavrayıp, böylece inancııuzda rahatlayabilirsiniz.... Ama herkesin de sizin gibi olmasını isteyip, başka türlü arayışlar içine girenlere kötü gözle bakarsanız olmaz. Çünkü Yüce Yaratıcı zihinleri başka başka yaratmıştır. O zihinler, Peygamberlerin geldikleri yo1ları merak ederler. Gerçeği bir de kendileri bilmek isterler, düşüncelerinin derinliklerine dalarak, derin tefekkürler içinde olarak... Düşüncelerin kaynağına ulaş­ mak ve düşünceyi aşıp parça aklı arkalarda bırakarak aklın bütünlüğüne yönelmek isterler. Bunun için teknikler geliştirirler, geliştirilmiş teknikleri değerlendirirler ve senin, benim bilemediğimiz gerçekiere erişip "Erenler"e karışırlar. İşte tasavvuf budur... Geliniz isterseniz bir büyük olayı birlikte düşünelim... Var edilmişlerin en yüksek bilinç düzeyi olan Görklü Güzel Muhammed, "Oku" diye başlayan ilk vahye nerede ulaştı? Bu sesieniş karşılaştığı zaman ne yapıyordu? Hurma ağaçlarıyla mı uğraşıyordu? Ticaret mi yapıyor­ du? Evinde hanımı ve çocuklarıyla yarenlik mi ediyordu? Dostlarıyla sohbet mi yapıyordu? Yoksa, Hıra Dağı'ndaki mağaraya çekilmiş, derin düşünceler içinde, tasavvufyollannın inceliklerinde gerçeği mi arıyordu? Bu yollar, en yüce insana velilik ve nebilik yolunu açtıysa, başkalarına 72 da velayet yollarını neden açmasın? Tasavvufun kaynağını eski Yunan'da yahut Hint'te arayanlara konuyu bir de böyle düşünmelerini salık versem bir yararı olur mu acaba? TasavvufYolu Aşılmak İçin Bir gün, bir adam, Hz. Peygamber'in gelip sordu: olduğu meclise - Ey Allah'ın elçisi, "iman" nedir? Peygamber efendimiz soruyu cevapladı, imanın ne olduğunu (cibril hadisini) anlattı. Adam yine sordu: - Ey Allah'ın elçisi "ihlas" nedir? Peygamber Efendimiz soruyu cevapladı, İhlasın ne olduğunu anlattı. Adam yine sordu: - Ey Allah'ın Elçisi, "ihsan" nedir? Peygamber Efendimiz soruyu cevapladı: - İhsan, Allanı görür gibi ibadet etmektir. Sen O'nu görmüyorsun ama O seni görür... İşte tasavvufun amacı budur. İhsan, bir bakıma tasavvuf demektir. Yani, Allah'ı görür gibi ibadet etmek... Hiç kimse sanmasın ki bu kolay bir iştir. Bunun için de tasav- vuf yolu kolay bir yol değildir. Tam tersine zor, tehlikeli ve uçurumlu bir yoldur. Bu yolda "yol gösterici"nizin olması yetmez, "olgun yol gösterici" gerektir. Olgun yol gösterici demek, yolu bilen, yolculuğunu tamamlamış, dininiçini ve dışını öğrenmiş ve Allah'a ermiş kişi demektir. O, gözetler, yardımcı olur, uyarır, uyandırır, tehlikelerden korur... 73 ğı Tasavvuf yolunda yol göstericisi olgun olmayanın ayakayar, uçurumlardan yuvarlanır. Yolunu şaşırır, sapıtır, yolunu sarpa uğratır. Tasavvuf yolunda düşülen yanlışlıklardan birisi, yolu amaç sanmaktır. Yolda toplanıp, yolda oturup, yolu teş­ kilatıandırmak olumsuz anlamda "tarikatçılığa'' yol açar. Halbuki yol aşılmak içindir. Yol, vardırıcı, erdirici, oldurucu olmalıdır. Durdurucu değil. Yol gösteren öğretınendir, amaç değil. Amaca giden yolda yardımcıdır sadece. Bunu unutanlar "şeyhçilik, evliyacılık" çıkmazına saplanırlar. Bilmeden, şeyhlerini Yüce Tanrı yerine koyup "şirk" batağına saplanırlar. Bazen yol göstericilik iddiasında olanlar da yollarını şaşırıp, tasavvufu insanları etrafında toplayıp ticarette ve siyasette kullanma aracı yaparlar. Ne yazık ki vardır böyleleri... Tasavvuf yolunda biraz güç kazanıp mertebe elde edince artık "olduklarını" sanan ve insanları "olduracağım" derken "solduran" ham ruhlar da az değildir. Bütün bunlara ve başka tehlikelere rağmen tasavvuf ve gereklidir. Manevi yollarda yücelmek isteyenler için de bilinen bir yoldur... Tasavvuf, dinin iç dokusudur, içinin içidir, özünün özüdür... vardır, haktır Hangi Tasavvuf Allah'ı görür gibi ibadet eder hale gelmek Hadis-i "ihsan" diye adlandırılır. Tasavvufunun amacı ihsandır. Yani insanı "olgun insan" haline getirmek, netsin kirlerinden ve yüklerinden kurtararak temizlemek ve haŞerif'te 74 fıfleştirmek, varlığın sırlarına eriştirınek ve Allah'a ulaş­ tırmaktır. Tasavvuf yolunda zikir vardır. Zikir, Kur'an -ı Kerim'de Müslümanlara bildirilmiştir. Zikir, '~Ilah, Lailahe İllallah ve H u" gibi sözleri açık veya gizlice çokça tekrarlaınaktır. Tasavvufta rabıta vardır. Öğretınene manevi olarak onun maneviyatından güç alarak "yolu" kolaylaştırmak demektir. Tasavvufta sohbet vardır. Bilenleri ve erenleri dinleyerek öğrenmek ve doğrulmak için yapı­ lır. Ancak tasavvufta çok önemli bir ilke vardır; olgun insan haline gelmiş, dinin dış ve iç esaslarını iyi bilen bir "Yol gösterici"yi seçmek çok önemlidir. Tasavvufta yol göstericilere "Mürşid" ve "Pir" den ilir. bağlanmak ve "Mürşidi olmayanın mürşidi şeytandır" sözü de vardır ama bu söz tasavvuf yoluna girenler içindir. Çünkü tasavvuf yolu "ulaştıran" bir yoldur. Ancak aynı zamanda tehlikeli bir yoldur. Bu yolda ayakları kayanlar, her şeyi mübah görüp ibahiyecilik batağına düşenler, aklının yetersiz sınırları içine varlığın sonsuz kavrayışını sokmaya çalışıp sapıtanlar, kendi ruhunun nurunu görüp yıllarca onu Allah sanıp kendisine tapanlar da vardır. Bütün bu tehlikelerden korunmanın yolu dini meseleleri, dininaçık bilgilerini çok iyi bilen bilginlerden öğrenmektir ve aklı başında, zeki, bilgili, ermiş bir yol gösterici olmadan yola çıkınaınaktır. "Her mürşide d verme ki yolunu sarpa uğ­ ratır." Gerekli olan "Kamil Mürşid'air. Tasavvufta Varlık İnsan zihninintemel sorularından birisi varlığın esası­ nın ne olduğu sorusudur. Felsefe bu sorunun cevabını ver75 meye çalışır iken aklın gücünü ve imkanlarını değerlendi­ rir. Tasavvuf ise aynı sorulara "aşkın akıl'' gücü ile yani aklı genişletme yöntemi ile cevap bulmaya çalışır. Bulduğu cevapları akıl penceresinden takdim eder. sorusuna çeşitli açılardan ve anlayışlardan verdiği cevaplar çok olsa da ortalama bir anlayış ortaya koymak da olabilir. Biz bu yazıda bunu yapmaya çalışacağız. Tasavvufun varlık Cevabı istenen sorulardan birincisi "varlığın nasıl var oldugu''dur. Yani varlığı kim "var" etmiştir. İkinci soru ise varlığın görünmeyen yönü olduğu var sayılan "ruh"un ne olduğudur. Üçüncü soru maddenin "kökü ve anlamı" ile ilgilidir. İslam tasavvufunun birinci soruya verdiği cevap varlığı var eden, varlığa hayat veren ve varlığın hayatta kalmasını sağlayan "hayyü1 kayyum" yani "diri ve diri tutan" bir Allah'ın "var"lığıdır. Allah "var"dır. Ve yarattıkları da "var"dır. Bu iki varbiçimi de aynı "var" sözü ile anlatılır. Ancak mahiyet açısından birbirinden çok farklıdır. Allah'ın varlığı sonsuz bir gerçekliği ifade eder. Ve öylesine güçlü bir varlıktır ki lık yarattıklarının "var"lığı yaratanın "var"lığına kıyaslamr­ sa "yok" gibidir. Bir örnekle anlatmak gerekir ise varlığı insanın ile gölgesinin varlığı arasındaki fark, yaratan ile yahale getirebilir. Biliyoruz ki gölge hem vardır hem de gerçekte yoktur. Var gibi görünen gölge madde ile ışık arasında bir oyundan ibarettir. Gölgeyi kendisinin varlık sebebi olan madde ve ışıktan bağımsız düşünürsek o da kendisine göre bir varlıktır. Burada beş duyumuzun imkanları ile sınırlı ve yaratılan arasındaki varlık farkını anlaşılır 76 şadığımız yeryüzünün nisbi gerçeklerinden etkilenen ak- lımızı zorlayan bir ifade olsa da duyuların ve dünyanın sı­ nırlarından çıkan akıl için anlaşılınayacak bir durum yoktur. Yine bir örnek verelim. Şu anda hangi durumda bulunuyorsak bulunalım zihnimizin çevremizi kavramasında önemli gerçeklerden birisi aşağı ve yukarı kavramlarıdır. Bu kavramlar dünya şartları için gerçektir ve doğrudur. Biz bu gerçeği yok sayarsak dünyadaki hayatımızı sağlıklı sürdüremeyiz. Penceremizden aşağıya baktığımızda yönün aşağı olduğunu bilir ve kendimizi pencereden aşağı bırakmayız ... bir de dünyadan aynldığımızı uzay elbiseleri içinde uzayda yüzdüğümüzü düşünelim bu takdirde aşağı ve yukarısı "neresi" olacaktır. Alışkanlıklarımızdan ötürü başı­ mızın olduğu tarafı yukarısı ayaklarımızın olduğu yeri de aşağısı diye algılamamız tabiidir... Bir an için ters döndüğü­ Şimdi müzü var sayalım. Bu durumda baş aşağı mı durmuş olacağız? Hayır... Şimdi yeni bir "aşağı ve yukarı" yönlerine sahip olduk. Demek ki aşağı ve yukarı diye bir şey uzay gerçeğin­ de söz konusu değildir. Yine demek ki aşağı ve yukarı dünya için vardır uzay için yoktur. İşte bu anlamda, var edilenler, var eden ile kıyaslandığında yok gibidirler. Ama bu kı­ yaslamayı yapmazsak onlar dakendi çaplarında varlıktırlar. ne Var eden Allah'tır olduğunu ve ve O sonsuzluktur. Allah'ın Zat'ının nasıl olduğunu kavramamız mümkün de- ğildir. O nasıl düşünüyorsak öyledir ve nasıl düşünüyorsak ondan başkadır. Sözgelimi bilgisiz çoban için "çarıkları yaınanacak, kendisine süt sağılıp takdim edilecek böylesine saygı gösterilecek bir yaratıcıdır"da bir olgun tasavvufçu için "ötelerin ötesi''dir. 77 Yaratıcı "varlığı" isimlerinin ve sıfatlarının "nur" larının gölgesinden yaratmıştır. Yani varlığın esası "nur"dur. Latif nurlardan daha yoğun nuriara geçiş, yoğunlanmış nurlardan enerji oluşması, enerjinin yoğunlaşması, birikmesi ile de maddeye dönüşüm ve belli evreler ile maddenin durumları ortaya çıkmıştır. Yani "var"lığın esası "bir"dir ve kaynağı da "mutlak bir"dir. Başlangıç da, son da Allah'tır. Görünen de görünmeyen de Allah'tır. Allah'ın yüce isimlerini hatır­ larsak O zahirdir, O batındır, O evveldir ve O ahirdir. İnsan "İnsan benim sırnındır ben de onun sırnyım." Kutsi hadisi insanın önemini aniatma bakımından yeterlidir. Mevlana bir coşku halinde "insanın ne olduğunu bana anlattırmayın, ben de yananın siz de .. :' demişti. İslam tasavvufu insanı "zübde-i kainat ve eşref-i mah- lukat" olarak tarif ediyor. Yani "varlığın özeti ve var edilmişlerin en değerlisi:' Ru anlamda insan, meleklerden de üstündür. İnsan Allah'ın yeryüzündeki vekilidir, halifesidir. İnsan varlığın özetidir. Varlığın Nur halleri enerji biçimi ve madde halinde görüntüleri, hepsi insanda toplanmıştır. İmam-ı Rabhani Mektubat adlı kitabında "insan bir topluluktur" diyor. Buna göre insan on ana unsurdan meydana gelmiştir. Bu unsurların beşi Nasut veya Sebepler Alemi denilen madde alemindendir. Diğer beşi ise Nur'lar aleminden. insanda maddenin katı, sıvı ve gaz hallerini görürüz. İnsancia maddenin bir diğer biçimi "ateş" vardır. Rir anlamda insanın enerjisi veya bataryası diyebileceğimiz 78 "nefs" ise beşinci unsurdur. İnsanın "letayifı" de denilen nurdan varlığının birin- cisi kalp, ikincisi ruh, üçüncüsü sır, dördüncüsü hafı, beşincisi ahfa olmak üzere beş bölümü vardır. Maddeler aleminden olanlar ile nurlar aleminden olanların birlikte meydana getirdikleri bileşim insanın kendisidir ve bu bileşim içinde varlığın tamamı vardır. İşte bunun için insan evrenin özeti veya küçük evrendir: "Alem-i Sagir.. :' Kur'an-ı Kerim'de "Vettiyrı'' suresinde "Biz insanı en üstün yaratılışta yarattık sonra onu en aşağıya indirdik" buyuruluyor. Kur'an'ın ifadesiyle insan "Ahseni Takviym"de yaratıldı. Sonra Esfeli Safiliyn'e indirildi. Perdeler insan için ... Kutsal haberde "Biz insana şah damanndan daha ya- kınız" deniliyor. Allah bize şah damarımızdan daha yakın ama biz ona uzağız. Arada perdeler var. Perdeler bizim için var; Allah için yok. İşte tasavvuf bu perdeleri açma sanatı dır. İnsanın üstün yaratılışından gelen bölümlerinin yani nurdan varlığının etkisi insanı iyiliklere, güzelliklere, yüceliklere yönlendirir. Aşağı bölümleri ise aşağıya doğru çeker. İnsan bu anlamda bir denge üzerinde yürür. İnsanın maddeler aleminden oluşan yönü nefsi oluştu­ rur. Nefs de maddi bedenden güç alır. Nefs insanın enerjisidir. Bir bakıma da insanın içindeki şeytandır. Eğer insanın nurdan varlığı nefs üzerinde bir denetim sağlayamaz­ sa o insan en vahşi hayvanlardan daha da vahşi olabilir. Böylesi insanlar insanlık değerini yitirmiş ve hayvandan da aşağı bir duruma düşmüş olurlar. Kur'an-ı Kerim böylelerine "Belhüm Adal" diyor. .. 79 Nefs için Kur'an-ı Kerim'de kullanılan yedi deyim nefsin yedi kademesini gösteriyor. Nefs-i Emmare, Nefs-i Levvame, Nefs-i Mühimme, Nefs-i Mutmainne, Nefs-i Raziye, Nefs-i Merziye, Nefs-i Safiye ... tasavvufun ana konularından biridir. Bu bakımdan nefs bahsini açmakta yarar vardır. Nefs eğitimi Nefs kural tanımaz Nefs-i Emınare emredici nefs demektir. Emınare nefs hiçbir ölçü ve kural tanımadan hep ister. Doğru-yanlış, haram-helal, iyi-kötü kavramiarına aldırmaz. Bedenin çı­ karı, ihtiyaçları ve hazları için ne gerekiyorsa almak, ne diliyorsa yapmak ister. Nefs-i Levvame demektir. yanlışlıklardan pişmanlık duyan nefs Nefs-i Mühimme kendisine ilhamlar gelen olgunlaşma yolundaki nefs demektir. Nefs-i Mutmainne ise durulmuş, oturmuş, tatmin olmuş, artık kötülükleri istemez olmuş nefs demektir. Nefs-i Raziye makamına gelmiş insan için Allah'tan gelen her şeye razı olma hali doğmuştur. Yunus Emre'nin dediği işte "Ne varlığa bu makamın sevinirim ne yokluğa yerinirim" sözü anlayışıdır. Nefs-iMarziye Allah'ın kendisinden razı olduğu nefs demektir. Nefs-i Safiye ulaşmış dostlarının 80 saflaşmış, nefs demektir. nefsi ... Tanrı enerji olmaktan nur haline Elçilerinin ve Tanrının yakın işte tasavvufun en önemli amacı insanın nefsini eğit­ mek sureti ile insan onuruna yakışır hale getirmektir. Nefsin eğitiminde sındaki farklılığı iki ayrı yöntem tasavvuf yolları arada ortaya koymaktadır. Bazı yollarda bedeni zayıftatmak yani açlık, uykusuzluk, bedeni rahatsız edecek durumlar oluşturmak sureti ile nefsi ezerek eğitmek yöntemi uygulanır. Bazı yollarda ise Letaifi, cilalayarak güçlendirmek ve insanı nuntn denetimine vererek eğitmek esas alınır. Çoğunlukla da her iki yöntem birlikte kullanılır. Rizayet, mücahede, rabıta, tefekkür, tezekkür, sohbet bu yolda kullanılan çeşitli uygulamalardır. 81 AHMET YESEVİ veTASAVVUF ~ T ürklerden İslam'ın ilk yüzyılından itibaren Müslümanlaşanların olduğunu düşünmek yanlış olmaz. Dolayısıyla Ahmet Yesevi'nin ortaya çıkışı olan on ikinci yüzyıla kadar Türkler arasında tasavvufçuların da çıktı­ ğı muhakkaktır. Ancak gerçek anlamı ile Türkistan tasavvufunun kurucusu Ahmet Yesevi'dir. Ahmet Yesevi'nin ilk tasavvuf terbiyesini babası İbrahim Şeyh ve annesi Karasaç Ana'dan aldığını biliyo- ruz. Yesevilik anlayışı İbrahim Şeyh kadar Karasaç Ana'ya da önem verir. Bu da üzerinde durulması gereken bir noktadır. Hazret Sultan'ın içindeki büyük ve gizli gücü ortaya ilk hareketi veren ise yedi yaşındayken karşılaştı­ ğı Arslan Baba olmuştur. Arslan Baba ona varlığın derinliklerinden süzülüp gelen ve Hazret-i Muhammed'de en yüksek bilinç düzeyine ulaşan Kutlu Bilgi'den payına düşeni vermiştir. Sonradan başka piri olsa da hikmetlerinde en çok Arslan Baba'dan bahsetmesi üzerindeki en büyük etkinin ondan geldiğini gösterıneye yeter. Sanki Arslan Baba'nın denetiminde her şey olmuş bitmiş Seyir ve Süluk çıkarıp 82 tamamlanmıştır da sonradan yürüdüğü uzun yolda işin dış görünüşü gerçekleşmiştir. Bu anlamda akıl bilimleri konusunda eğitimini büyük felsefeci bilgin Fahrettin Razi'den, tasavvuf eğitimini ise Yusuf Hemadam'dan aldı­ ğı yaygın görüştür. Şeriat, Tarikat, Marifet, Hakikat Tasavvuf yollannın bir çoğunda gerçeğe ulaşma yolculuğunda dört kapı kırk makam kavramı vardır. Özellikle Yesevilik ve onun devamı olan Bektaşilikte bu konu çok önemlidir. Belirtmeliyiz ki burada sözü edilen şeriat ile ülkemizde sözü geçen şeriatçılık kavramlan farklıdır. İslam Hukukunun dini kökleri ve tarihi oluşumu ile ortaya çıkan bir sistemin savunuculuğu anlamındaki şeri­ atçılık ile dini ve tasavvufı edebiyattaki şeriat kavramları­ nın farklı olduğunu belirtmeliyiz. Ahmet Yesevi'ye nispet edilen ama daha çok yakınla­ nndan birinin dinleyerek yazdığı belli olan Fakrname adlı eserde Hazret-i Ali'den nakledilerek şeriatın on makamı şöyle sayılıyor: 1. Allah'ın varlığına, birliğine, zatına ve sıfatıanna in anmak, 2. Namaz kılmak 3. Oruç tutmak 4. Hacca gitmek 5. Zekat vermek 6. Sözü yumuşak söylemek 83 7. Bilim öğrenmek 8. Dini yüce Tanrı Elçisinin yaşadığı gibi yaşamak 9. Dinin emirlerini yerine getirmek 10. Yasaklardan kaçmak Şeriat kelimesinin hangi anlamda kullanıldığını belirledikten sonra konu ile ilgili Yesevi hikmetinden söz edelim; Her kim eylese tarikatın davasını İlk adımı şeriata atmak gerek Şeriatın işlerini tamamlayıp Ondan sonra bu davayı kılmak gerek Yani Ahmet Yesevi'ye göre tarikata girmek, tasavvuf yollarında ilerlemek isteyen insanın önce dinin dış ölçülerine göre kendisini düzenlemesi gerekir. Bu arada dikkati çekmek isterim ki bilim öğrenmek şeriatın on esasın­ dan biridir. Dinin dış hükümlerine aldırış etmeden tarikata girenleri bekleyen tehlikeyi bir hikmetinde şöyle ifade ediyor: Tarikata Şeytan şeriatsız gelip girenierin imanını ahmıış iş bu yolu pir olmadan g idenler Şaşkın olup ara yolda kalır imiş Fakrname'ye göre tarikatın on makamı da şunlardır: 84 ı. Günahlardan tevbe etmek 2. Tarikata bir yol gösterici ile girmek 3. Korku 4. Ümit 5. Görevini yerine getirmek 6. Yol göstericisinin dediklerini yapmak 7. Yol göstericisinin meclisinde ondan izinsiz söz söylememek 8. Sohbetlerde nasihat dinlemek 9. Tecrit olmak 10. Tefrit olmak Belirtmeliyiz ki; tarikat adı üstünde yoldur, yol ulaş­ tırmak içindir. Üzerinde oturmak için değil. Yoldan geçi- lip yani tarikattan geçilip hakikat ve marifete ulaşılacaktır. Keramet Fuat Köprüiii'nün büyük eseri olan Türk edebiyatmda ilk Mutasavvıflar adlı kitapta Ahmet Yesevi'nin Menkıbevi hayatı üzerinde Öğretmeninin Yesevi çokça duruluyor. Burada Büyük kerametlerinden söz ediliyor. Ahmet birçok yazıda da Köprüiii'den alı­ hakkında yazılan narak kerametler anlatılır duruluyor... Ahmet Yesevi'nin tarih içindeki büyük işinden daha büyük bir keramet olabilir mi? İnsanların zihinlerinden geçenleri bilmek; geçmişte­ ki, bugünkü veya gelecekteki bilinmeyenlerle ilgili bilgiler ortaya koyabilmek; sıradan insanların dayanamayacağı 85 şartlara dayanabilmek; biraz daha ileri noktada su üzerinde yürümek; aynı anda birden fazla yerde bulunabilmek; tasavvuf büyükleri için de anlatılan keraınet örnekleridir. Bedeni güçleri zayıflatmak; ruhani güçleri parlatmak yöntemleri ile insandaki denge, ruhani güçlerin lehine bozuldu ğu zaman olağanüstü bazı yetenekierin ortaya çı­ kabildiği bilinen bir konudur. Dolayısıyla İslam tasavvufu yolunda yürüyenlerde de; diğer dinlerin mistik tecrübelerinde de böyle durumlar ortaya çıkabilir. Bunlar asla amaç değildir. Bu olağanüstü haller o insanın ermiş ve olmuş bir insan olduğunun da göstergesi değildir. İmaın-ı Rabbani Mektubat adlı eserinde büyük velilerin keramet göstermekten kaçmdıklarını; kerametin istemeden zuhura çıktığını ve keramete önem verilmemesi gerektiğini ıs­ rarla belirtiyor. Bu gibi durumlarm Hint fakirlerinde de görüldüğünü; İslam evliyalarında görülmesinin de önem- li olmadığını söylüyor. Teknolojinin büyük patlamalar ortaya koyduğu günümüz insanına; her gün olağanüstü hallerin içinde yaşayan bilgi çağının bireylerine keramet denilen hallerin ne anlatacağını da yeniden değerlendirmek gerekir. Tasavvuf yolu dağlan devirecek, turna olup uçacak güçler elde etmek için değil, insanı kötülüklerden uzaklaştırıp iyiliklere yaklaştıracak bir yol olarak değerlidir. Bu bakımdan Ahmet Yesevi'nin menkıbevi hayatını incelerneyi ilgili bilim adamlarına bırakalım. Biz düşüncele­ rini ve önerilerini aniayıp hayatımıza uygulamaya çalışa­ lım, diyorum. 86 Yol Gösterici Tasavvuf yollan ulaştıran ama zor yollardır. Bu yollar daha önceden aynı yolculuğu yapmış ve yol göstericilik icazeti almış olgun insanlarla yapılırsa ulaştırıcı olur. İşte bu yol göstericilere pir, mürşit veya şeyh gibi ünvanlar verilir. Tasavvuf yoluna Pir'siz girmektense, iyidir. Divan-ı girmeınek daha Hikmet'ten: Ey kardeş bu yollara pirsiz girme Hakk'ı anmaktan bir an bile kesilm e Tanrı'dan başkasına Lanetlenmiş şeytan gönül verme öz yoluna sa/ab ilir. Yesevi atamız tasavvuf yoluna yol gösterici olmadan girenlerin, şeytanın yoluna girebilecekleri konusunda uyarıda bulunuyor. Tasavvuf yoluna girenierin her işlerinde Hakk'ı hatır­ lamaları ve gönüllerinde başkasına yer verınemeleri gerekir. Gönlünde Allah'tan başkasının olmaması işten, güçten, hayattan, insan sevgisinden ve her türlü sevgiden vazgeçmek değildir. Gönlün hedefi Allah'a ulaşmaktır. İşte pir, bu ince yolları işaret edecektir. Böyle bir piri olanın yolu kolay olur. Divan-ı Hikmet'ten: Pir rızası Hak rızası olur do stlar Hak Taala rahmetinden alır dostlar Riyazette sır sözünden bilir dostlar Öyle kullar Hakk'a yakın olur imiş. 87 Yol göstericinin, dinin dış hükümlerini bilen ve onla- ra uyan bir kişi olması ve böyle bir kişiden de "el almış" olgerekir. Aksi halde gösterdiği kerametierin hiçbir de- m~sı ğeri yoktur. Divan-ı Hikmet'ten: Ondan sonra bir er gerek iradeli Olmuş Dine olsa o da bir erden izinli doğru uyan, kerametli Öyle erin eteğirıderı tutmak gerek. Kim bilmeden bu yolları Kerametterı Yarılıştır şeyhim dese velilikten haber verse o ruhül-emirı bile olsa Kendini öyle yanlışlardan koruman gerek. Kendi kendini şeyh, veli, kutub, pir, yol gösteren ilan edenlerden bucak bucak kaçmak gerek... Böyleleri bu dünyayı mürninler için zindan haline getirirler. Divan-ı Şeyhim Hikmet'ten: diye böbürlenen Hakk'a rakip Benlik eder Yaratana olmaz yakın Bidar olup dertsizlere tabib olur Bu dünyayı mürninZere zindan eyler. Yalancı şeyhlerin vereceği zarar şeytandan daha çokkendilerine bağlanan insanlara da, tasavvuf kurumuna da, nispet edildikleri İslam'a da çok za- tur. Yalancı şeyhler, rar verirler. 88 Divan-ı Hikmet'ten: Kendini şeyh sanı ı; bilgisi yoktur Yirmi beşe yetmemiş daha yaşı Nasihatlar eder yaşlıya, gence Kendisi bilmez iyi ne kötü ne. Onun kötülüğü şeytandan da çok yüzü karanlıktır Onların yüzünü görmeyin sakın Onlar gibi lanetliden el çeki n. Mahşer sabahı Gerçek yol erlerinin yanında, şarlatanların, karnma dolduran mürit soyucuların da çoğaldığı zamanımı­ za Hazret Sultan'ın sesienişini birlikte okuyalım, düşüne­ lim ve ayık olalım. ateş Divan-ı Hikmet'ten: Fazladan oruç tutar Halkiara şeyhlik satar İlmi yok görmesi yok Ahir zaman şeyhleri Beline kuşak bağlar Özünü kişi sanır Yarı yolda bırakır Ahir zaman şeyhleri Başına sarık sarar İlmi yok neye yarar Oku yok yayı kurar Ahir zaman şeyhleri 89 Alayından Malı alır al eyler, mal eyler Sahipsiz ömrünü yel eyler Ahir zaman şeyh/eri. Şeyhlik ulu işler, Hazrete eriştirir Aş vermez bağrı taştır Ahir zaman şeyhleri Miskin Ahmet nerdesin Hak yolda ne edersin ne ha/desin, İ Imin yok Ahir zaman şeyhleri Yolcu Tasavvuf yollarına gidip bir yol göstericinin gözetiminde, nefsini eğitmek ve gerçeğe ulaşmak çabası içinde olanlara mürit, derviş, sufı gibi adlar verilir. Derviş sözü yaygın olarak kullanılır. Dervişlerin gerçeği olduğu gibi sahtesi de vardır. Divan-ı Hikmet'te korkular da ... Divan-ı dervişler Hikmet'te Gerçek Dervişler: Erenler cemal görür Dervişler sohbetinde; Erenler meclisinde, Nur yağar sohbetinde. 90 için müjdeler de vardır, Ne dilese o olur Dervişler sohbetinde; Her bir sır açık olur Dervişler sohbetinde Her kim sohbete geldi, Erenden payı aldı, El geldi, bi/iş oldu Dervişler sohbetinde. Kibir ve hased ölür, İçine sırlar dolar, Göz açıp Hakk'ı görür Dervişler sohbetinde. Rasule vahiy geldi, Başından tacını aldı, Kalktı hizmet eyledi Dervişler sohbetinde. Hoca Ahmed sohbette, Dem vurur münacatta, Zihi hoş saadette Dervişler sohbetinde. Bakınız Sufılik divanda dervişliğin korkulu haline: öyle midir daima işin gaflet ile Tesbih tanesi elinde dillerin gıybet ile Çilpeç sellesi vurursun kötü n ef s izzet ile oldun veli, asla Müslüman olmadın. Sufi-nakş 91 YESEVİ TASAVVUF YOLU .m. A hmet Yesevi'nin tasavvuf anlayışını ve bağlı bulunduğu geleneği anlamanın en iyi yolu yine de Hikmetler Divanına başvurmaktır. Yayınlanmış çeşitli "divan"lara alınmış olan "hikmet"lerin tamamı doğrudan büyük öğretici'nin yışın ürünü sözleri olmasa da onun etkisiyle oluşan anlaolması, konumuz bakımından çok değerlidir. Bu açıdan hikmetlere baktığımız zaman Yesevi Yolunun kaynağının doğrudan Yüce Kur'an ve Tanrı Elçisinin sözleri olduğunu görüyoruz. Daha ilk hikmette "isteyenlere dürr ve gevher saçtım" dediği Kuran ve hadislerdir... J.ALhmet Yesevi'nin elinden "do!u)) ğan" yani olgun yol gösterici ise içtiği '(piri mu- doğrudan '~dı görklü Muhamıned'dir:' "Bi hamdillah Pir-i muğan mey içirdi. Pir-i muğan Hak Mustafa bi-şek bilin." Belirtelim ki; hikmetler Yüce doludur. 9i Muhaınmed'e övgülerle Yüce Muhammed'e miraçta da "yar olan" Allah'ın Ali ise "Hoca Ahıned'in" mededkarıöır. Yani yardım edicisi... "Hem miraçda yar bolgan şir-i Hudıi Ali'dür Hoca Ahmed'e mededkô.r şi r-i Huda Ali'dür." Arslanı Aslan Baba ise Ahmet Yesevi'ye "Hak Mustafa" emanetini teslim eden büyüğü ... "Hak Mustafa'' emaneti Allah yokuluğunun yol haritası, pusulası ve güç kaynağıdır. Hasan Basri için hikmetlerdeki ifade kısa ve yalındır. "Nefsini tepti yok etti Hasan Basri." 728 yılında göçmüştür. Zünnun Mısri İslam tasavvufunun ilk dile gelenlerindendir. Hikmetlerde "Hak yolunda yok oldu Zünnun diyerek Zünnun Mısri'den söz edilir. Mısri" Maruf-u Kerhi yine adı bilinen en eski büyük şeyhler­ dendir. Hikmet: "Marufgibi bu yollara ayak bassan" Mamf öz babasını müslüman yapan 815 de göçtü. adamdır. Kabri Bağdat'tadır. İbrahim Ethem hikmetlerde adı çok geçenlerden ... Belh ülkesinde sultan oğlu iken durumunu bıraktı, malı­ m dağıttı ve Allah yolcusu oldu. Yolun en büyüklerinden oldu. 782 yılında göçtü. 93 Hikmet! erde: Allah'ı anmak gönüllere sevinç verir Belh ülkesini dışiadı ve aba giy di Ethem. Gerçek aşıklar geçer olur canlarından Ethem gibi dağıtıp Dünya ve ötesini yok eder malını boşa gitsin Ethem gibi Bişri lında Hafi bilinen en eski büyük şeyhlerdendir. 890 yı­ göçtü. Hikmetlerdeki söz: "Sufı gerek batının eylese safi Kulluk eylese Bişri Hafi misali" Bayezıt-ı Bistami de adı çok geçenlerdendir. Tasavvuf yolunun en büyüklerindendir. 848 de göçtü. "Bayezıt gibi aşık Bayezıt gibi ol ve dünyadan geç geceZere kalk özünü Şeyh Bayezıt yetmiş kere özünü aş sattı. Cüneydi Bağdadi 91 Oyılında göçtü. Hikmetler: "Doğru oldu saf oldu Cüneyd, Şıbli Cüneyd gibi çöller gezip dertZere bas 94 Şıbli 945 de göçtü. Hikmet: "Şıbli gibi aşık olup sema vursam" Ve Mansur... "Ve Mansur" diyorum. Çünkü Hikmetler Divanında Arslan Babadan sonra en çok onun adı geçer. İşte hikmetler: Mansur gibi Zatı başımı ulu sahibim verip aşk darında sığınıp geldim sana. Mansur gibi candan geçip dara konsam Dar üstünde candan geçip Hak dese m. Tarikatın pazarından nasib alsarn Mansur gibi Enel Hakk'n dava etsem Lit-Uı, deyip il1allaha tutkun ol Mansur gibi Enel Hakk'ı dava kıl Mansur der, Enel-Hak erenler işi doğru Mollalar der doğru kötü gelip Şeyh değil gönlü ne Mansur özbaşını darda gördü Nur gönderdi Hakk'n yüzünü orda gördü Yakarn tutup Hazretine sığındı m geldim Aşk kapısında Mansur gibiyi m işte 95 Aşık Mansur Enel Hakk'ı dile aldı Cebrail geldi Enel Hak birlikte dedi Enel Hakk'ın manasını bilmez cahil Bilen gerek bu yollarda terniz mertler Bilmediler mollalar Enel Hakk'ın m anasın Kal ehline hal ilmin Hak görmedi rnünasib Şeyh Mansur'u Enel Hakk'ı yersiz değil. Hikmetler Divanındaki yolu izlediğimizde karşımı­ za çıkan, Yüce Kur'an'dan, Yüce Muhammed'den, Yüce Ali'den, Mansur'dan ve Aslan Baba'dan akıp gelen yolu görürüz. İşte Ahmet Yesevi'nin tasavvuf yolu bu yoldur. 96 HAYAT ~ A hmet Yesevi'nin hayatıyla ilgili kaynaklara ve sözlü birikime dayalı birçok bilgi vardır. Bilgilerin çokluğu arasında gerçeği çıkarmak işin asıl güç yanı ... Birçok kaynak ölüm tarihi olarak 1166'yı verir. Ancak bu tarih bilinen birçok bilgi ile çelişkilidir. Bu bakımdan Kazakistanlı bilgin değerli Muhammetrahim Canmuhammetoğlu ile aynı görüşte buluşarak bu tarihin "ölmeden önce ölüm'' ve yer altına girme tarihi olduğunu . düşünüyorum. Yer altına girdiğinde 63 yaşındaydı. Bu hesap hicri yıla göredir. Miladi 61 diyebiliriz. "Yer altına girdiği tarihten önce kaç yıl yaşadıysa, yer altında da o kadar yaşadı" yaygın görüşünden yola çıkarak 126 yıl yaşadığını söylersek, doğum tarihi 1105 yılıdır. 1105 yılında doğduğu yer bugünkü Kazakistan Cumhuriyeti'nin Çimkent İl'inin Sayram şehridir. ve önemli bir şehirdir. Babası İbrahim Şeyh, anası Karasaç Ana'nın türbeleri yapılı ve bakımlı olarak bu şehirdedir. Sayram o zaman daha canlı 97 Ahmet Yesevi yetim büyümüştür. Abiası Gevher Ana ile çocuk yaşta Yesi'ye yerleşmiş ve burada yedi yaşınday­ ken büyük mürşidi Arslan Baba ile karşılaşmış, ondan Yüce Muhammed'den gelenemaneti almış ve onun eğiti­ mi altına alınmıştır. Yedi yaşta Arslan Baba)'a verdim selamı Hak Niustaja emanetirı verin arnıağan O vakitte binbir zikrin Nefsim ölüm kıldım sonsuz/uğu tamam uçtum işte Yedi yaşta Arslan Baba beni buldu Her sır görüp perde ile sarıp örttü Allaha hamd gördüm, deyip öptü O sebepten altmış üçte girdim yere Arslan Baba ile dünya düzeyinde çokça birlikte olamadı. Can alıcı Arslan Babanı canını aldı Huriler geldi ipeklerden kefcrı kıldı Yetmiş bin nıelaike yığılıp geldi O sebepten altmış üçte girdim yere Ahmet Yesevi'nin hayatında ve hikmetlerinde Arslan Baba'nın sürüp giden etkisi, mana aleminde onunla bağı­ nın kesitmediğini Kaynakların Horasan'ın gösteriyor. anlattığına en önemli Yusuf Hem ed ani'ye 98 göre mürşitlerinden ulaşmış, belli bir dönem "Hocalar"dan Hoca onun dört halifesinden birisi olmuş ve dergahın piri durumuna gelmişken, dönüp gelmiş ve Yesi'ye yerleşmiştir. Yesi'de yolu yeniden oluşturmuştur. Türkçe temelinde ve Türk ruhuna uygun olarak ilk Türk-İslam tasavvuf yolu böylece adı sonradan Türkistan olan Yesi şehrinde başla­ mıştır. Yesi, eski Yassı Kale Şavkar'dır. adı Kalesi ve yeri Yassı olduğundan zamanla Yessi veya Yesi'ye dönüşmüştür. Ahmet Yesevi bütün Türkistan'ın piri olunca da Türkistan'ın Şehri" diye anılır olmuş; kısalarak adı "Piri Türkistan olmuştur. Yesi'de bugün Halvet Mescidi diye amlan Ycsevi'nin büyük işini yaparken kullandığı yapı Ahmet merkezdir. Halvet Mescidi bütünüyle yer altında gibidir. Odalarından birinde bir insanın ancak yaşayabileceği küçük bir yer altı odası vardır. Merdivenle inilir. İşte Ahmet Yesevi'nin yer altında 63 yılını geçirdiği yer burasıdır. Bugün de vardır. Yer altı odasında 63 yıl geçer mi? İşi doğru anlamak gerek. Bu oda Hazret'in ilk girişinde 60 gün kaldığı, sonradan ise" vaktinin çoğunu geçirdiği" yerdir. Buradan çık­ tığında penceresi olmayan büyükçe bir oda, belli ki ziyaretçilerini kabul ettiği, görevler verdiği yerdir. Yan tarafta ise banyo ve tuvalet bölümü vardır. Bütünüyle bu bölümler dünyaya kapalıdır. kurmuş ve burada ye- yaymıştır. Tarihin yönü- Ahmet Yesevi, Yesi'de bir okul tiştirdiği öğrencilerini nü Dünya'ya dcğiştirmiş, Türklüğün "yeniden dirilişini" sağlamıştır. Ömrünün son yılı sayabileceğiıniz 125. yaşında söylediği 99 hikmet de alçak gönülle ve melaınet yolunun gereği ola rak diyor ki: "Eren/erden jeyz ve jütuh aZamadı m Yüzyirmibeşe geldim bilemedi m Hak taala taatların kılamadım İşitıp aniayıp yere girdi Hoca Ahmet" Hicri takvimle 126 yaş, halk arasında yaygın olarak söylenen yaşıdır. 126. yaşında 63 yıl önce "öimeden önce tattığı ölümü" yeniden tadarak ötelere göç etmiştir. Tarih 1227 olabilir. Mezarı üzerine küçük bir türbe yapılmış ve iki asır sonra gelen büyük cihangir Timur tarafından bugünkü türbe ve dergah yaptırılmıştır. Türbesi yüzyıllardan beri ziyaret yeridir. Bu yüzden Ulu Türkistan'da Türkistan şeh ­ rine İkinci Mekke denilir. Yolundan Yürüyenler Ahmet Yesevi'n in yolu sağlığında ve göçmesinden sonra da!lanıp buda!danmı ş; yoldan yeni yo!başcılan çık­ mış; türlü adlarla Tur k Dünyasında yaygınlaşm ış ve günümüze kadar ulaşmıştır. Yolun ilk halifesi Arslan Baba'nın oğlu Mansur Ata'dır. Mansur Ata'dan sonra Abdül Melik Ata sonra Tae Hoca sonra Zengi Ata görev yapmışlardır. İkinci halife Harezmli Sait Ata'dır. Üçün cü halife Süleym an Hakim Ata, Yesevi yolunun Tü rkler arasında en tanınmış şeyhi sayılır. 100 O zaman ki adıyla Rum'da yani Roma coğrafyasında, en tanınmış yol büyükleri Hünkar Hacı Bektaş Veli, Sarı Saltuk, Ahi Evran, Edebali ve sonraki dönemlerde Hacı Bayram ve Akşemsettin'dir. Türkiye'de Siraçlar arasında yaygın adıyla "Hubyar" ve Anadolu ve Rumeli coğrafyasında adı bilinen ve bilinmeyen çok sayıda horasan ereni, alperen, gazi derviş hep Yesevi yolunun yaylCıları ve uygulaylCıları oldular. Şimdi bize düşen onları araştırmak ve gelecek nesillere tanıt­ maktır. Bu yolda Türkistan şehrinde kurulan "Hoca Ahmet Yesevi Kazak- Türkilluslararası Üniversite" ciddi çalışma­ lar içindedir. Bu çalışmalar sonucunda Ahmet Yesevi, hayatı, etkileri ve takipçileri hakkında daha aydınlatıcı bilgilere ulaşacağımızı umuyorum. Kısa adıyla "Ahmet Yesevi Üniversitesi" Türk Dünyası gençlerini Ahmet Yesevi çizgisinde buluşturmak, kaynaş­ tırmak ve Türk Dünyasını bilim çağına ulaştırmak yolunda yürüyor. 1 Ol YOLUN İŞLERi ~ Y esevi yolundan yürümek isteyenlerin önce bir işle­ rinin olması gerekir. Ahmet Yesevi onca işi arasında "kaşık ve kepçe yapımcısı" idi... "Safi olmayıp neylesin evde yapacak işi yok" İşi "aş" olan işini geliştirmeli, kazaneını arttırmalı ve halka verecek kadar varlığı olmalıdır. "SofiZik iddia eder halka verecek aş'ı yok." Yani tembelliğin, işe yaramazlığın adına sofılik denilemez. Sofı yani derviş, yani tasavvuf yolcusu, eğer Yesevi'lik davasında ise önce işini oluşturacak ve halka "aş" verecek duruma gelecektir. Hikmetlerde çokça geçen "dünyadan kesilmek" dünya nimetlerine tapmaktan uzak olmak demektir. Gerçek müslüman dünyayı başının üstüne koyınaz, ayağının altı­ na alır. Kalbinde Allah vardır, elinde ise işi... 102 İşi olmalıdır ki; halka aş verebilsin. Yani en yakınlaştı­ ncı ibadet olan "garip, yetim ve yoksullara" yardım edebil- sin. Yesevi yolcusu "alan el" değil "veren el"dir. Bunun için de "olan el" olmalıdır. Yesevi yolcusu "Allah emeği ile geçinir; arayıcısıdır. başka aşkı"na inançlara isteklidir; ihlası hoşgörülüdür arar; ve bilim Bilim yolunda gerçeği arar. Halka gösteriş yapmad<tn namaz ve oruç temel ibadetlerdir. En çok sabah namazı üzerinde durulur. "Ne hoş tatlı seher vakti olanda Baldan tatlı Hü adı seher vakti o/anda" "Gerçek gönül/e namaz kıl ki Allah bilsin." Yesevi yolunda zikir mektir. vardır. Zikir Allah'ı anmak de- "Lailahe illallah" denilir... ''Allah" denilir. "Hu" yani "O" denilir. "Entel hadi Entel Hak" denilir. Zikredenlere Allah vaat etti: "Zikredin ki sizi zikredeyim" dedi. Zikir sessiz de olur, sesli de... Erre zikri de vardır. Bıçkı zikri de denilir. Allah'm adını Anlamsıza Allah diyen Hakk'ı söyler kullar anlam ile asla kul/ar sa lmaz olur aşık kullar devamlı anmaktan zerre gafil olmazlar 103 Yesevi yolunda zikrin anlamı bilinecektir. Yani ibadet eden kişi ne dediğini bilecek, anlam zihninde canlanacak ve böylece yarar doğacaktır. Sohbet yolun esaslarındandır. Bilenler ve olgunlar söyleyecek, kalanlar dinleyecektir. Sohbet, adabıyla yürüyecektir. Erenler cemal görür Dervişler sohbetinde Erenler meclisinde Nur yağar sohbetinde Ne dilesc o olur sohbetinde Her bir sır açık olur Dervişler sohbetinde Dervişler Resule vahiy geldi Baştan tacını aldı Kalktı hizmet eyledi Dervişler sohbetinde Yesevi yolunda "candan geçip" sema vurmak vardır. Sema, sima, samah, raks aynı eylemin değişik adlarıdır. "Şıbli gibi sema vurup candan geçtim." Melekler toplanıp bir gün sohbet kurdu Raks ve sema vurmak için yürüdü Miraç üste Hak Mustafa bunu gördü Şimdi ben de mks ve sema edesim gelir 104 Ancak sema dünya için olmamalı. Yani gösteriş için, yani dünyalık için. Dünya tepmeden raks ve sema yapan cahil Hak yadrnı bir an demez yürür gafil Dervişim der gönlü dünyalıktadır Dünya için raks ve sema vurur dostlar. Kendinden geçmeden raks ve sema yapmak hata. Sema ve raks da eğer kendinden geçip Hakk'a erişme yoksa, anlamı yok. Her işte olduğu gibi bu işlerde de "ihlas" gerek, yani içtenlik Yesevi yolunda yalnız da toplu da zikir yapılır. Meclis kurulur, halka oluşur... Cemalini isteseniz ey zikredenler Candan geçilip halka içinde görün dostlar. Halka varsa, meclis varsa, zikir, sema ve raks varsa "çeng ve rebab" olmaz mı? Ham ervah ne der bilemem. Ama vardır. "işler niyetiere göredir:' Ruhlarının gıdasıdır çeng ve rebah Ahı çıksa yedi iklimi viran kılar. Çeng ve rebah o dönemin ve o ikiimin sazları. Kopuz da olur, saz da, bağlama da... Medine kadınları Yüce Mu105 haınıned'i teflerle, şarkılada karşılamıştı. Ne de hoş karşı­ lamışlardı... Kimse aldanmasın ... Yesevi yolunda mücahade de var, riyazet de... Eğer gerçekiere erişmek, kapıları açmak, ötelere ulaşmak isteniliyorsa ... Mücahade çetindir, riyazet de... Yesevi yolu bir iklim sağlar ve bu iklimden herkes nasibince yararlanır. İsteyen, dayanıklı olan, mektebde kalır, öğretmen olur. İsteyen dersini alır, açılır gider, isteyen na- sibindeki aza razı olur, yolundan yürür. Herkese istediğince ve nasibince... 106 BANA GELİNCE ~ B u kitabı deriemek benim için çetin oldu. Çünkü büyük bir dava... Büyük bir insan ... Olgun insan ... Benim ise sadece adım Kemal, Namık Kemal "yazıcı olgun:' Ama ben olgunluktan da yazıcılıktan da çok uzaklardayım. Bu kitabı yazmadım, sadece derledim. Bahçe çok büyüktü... Güller... Çiçekler... Benim ellerim küçükti.i. Takatım yetersiz ... Ne kadar derleyebildiysem onu size sunuyorum. Bunlar solmayan güllerdir. Bu kitabı seven olursa, bir kere değil, sık sık okumasını dilerim. Ben öyle yapmak istiyorum. Belki birgün, derlediklerim beni etkiler de, adıma uygun olurum. Tanrıuan ümit kesilir mi? Değerli okuyucum, bunlar içimden gelen içten sözlerim. Sizi alkışlıyorum. Alkış doğu Türkçelerinde "dua'' demek, sizden de alkış istiyorum, doğu Türkçeterindeki anlama göre ... Sağ olunuz, sağlıklı olunuz. Bahtınız ve yolunuz açık olsun. Namık Kemal ZEYBEK 107 HiKMETLERDEN SEÇMELER 109 110 BİSMİlLAH 111 112 BiSMİLLAH Bismillah diye başladım hikmet dedim İstekiiye inci cevher saçtım işte Riyazeti sıkı tutup kanlar yutup ikinci defter sözünü açtım işte 113 TÜRKÇE SÖYLEDİM 115 TÜRKDİLİ Sevmiyarlar alimler Sizin Türkçe dilini 11rij7erden dinlesen liçar gönül iZini Jiyet hadis anlamı Türkçe olsa anlarlar Jinlamına Başı eğip erenler dinlerler Miskin kul Hoca Jihmet Yedi atana rahmet Fars dilini bilir de Sevip söyler Türkçeyi 117 118 ALLAH'A GİDEN YOL İNSAN 119 120 KULLARININ KULU OL Allah diyen kullarının kulu ol Toprak gibi yollarının yolu ol Aşıkların yanıp uçan külü ol Hak cemalin gösterınese ne olur 121 ALLAHI GÖRMENİN YOLU Söz söyledim kim isterse Hakk'ı görmek Cam cana bağlasın damarı katsın Garip, yetim, fakirierin gönlün alsın Gönlü bütün insanlardan Nerde görsen gönlü kaçtım işte kırık merhem ol sen Öyle mazlum yolda kalsa hemdem ol sen dergahma mahrem ol sen Mahşer günü Ben-bencillik güdenlerden kaçtım işte Garip, fakir, yetimleri Resul sordu O gece mirac oldu Allah'ı gördü Geri geldi fakirierin halin sordu Gariplerden iz arayıp indim 122 işte Ümmet o/san garipZere uyar ol sen Ayet hadis kim söylese duyar ol sen Günlük rızık ne verirse doyar ol sen Doyar oldum Medine'ye Resul şev k şambın varıp içtim işte oldu garip Gariplikte sıkıntıyla oldu habib Cefa çekip Yaratana oldu karib Garip oldum ötelerden Akıllıysan aştım işte garip/erin gönlünü al Mustafa gibi eli gezip ye tim bul Dünyaya tapan soysuzlardan uzak ol Uzak oldum derya oldum taştım işte 123 GARİP, FAKİR, YETİMLER Garıp, fakir, yetimleri sevindirin Parçalayıp aziz canı ondan verin Yemek bulsan sevinerek sofra serin Hak'tan duyup bu sözleri dedim işte Garip, fakir, yetimleri kim sorarsa Razı olur o kulundan Yüce Allah Ey bilmeyen sen sebepsin özün gizler Hak Mustafa öğüdünü dedim i~te 124 AŞKYOLLARI 125 AŞK ve MELAMET Aşk kapısı Mevliim açtı bana değdi Toprak etti hazır ol diye boynum eğdi Yağmur gibi m eZametin oku değdi Ok sapiandı yürek bağrım deldi m işte 127 SONSUZLUK DERSLERİ Gönül gözü parlamadan taat kılsan Dergahına makbul değil bildim işte Hakikattan bu sözleri tam öğrenip Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte Bir ve Var'ım dersler verdi perde açtı Yer ve Gökte du ramadı şeytan kaçtı Sofra kurup vahdet içkisi içerek Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte Aşk makamı türlü makam akıl ermez zorluklar sıkıntılar Melametler ihanetler kı lsa geçmez Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte Baştan ayağa 128 Aşk belası başa düşse in ler eyler Aklı alır, şaşkın kılar hayran eyler Gönül gözü açılırda ağlar eyler Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte Ağlar idim seher vakti bir ses geldi "Didarımı göstereyim" vade Aklım aldı şaşkın kılıp aşkın kıldı verdi Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte Allah derdi satılmaz ki satın alsa n Olgun mürşit yolunda toprak olmasan Hak yoluna girmek olmaz pak olmasan Sonsuzlukta Hak'dan dersler aldım işte 129 TEVBE KlLAN AŞlKLAR Hakk'a yanan aşıklara içre dört kaynakta şerheti var Tevbe kılmaz Hakk'a yanmaz gafi/lere Dar kabirde katı azab hasreti var Tevbe kılıp Uçmağ Uçmağ yeri u man kullar tevbe kılsın Tevbe kılıp Hazretine yakın olsun Cennet halkı hepsi ona yardım kılsın ElVlin elvangiyer şeref h il 'atı var Tevbe kılan aşıkZara nuru gelir Gece gündüz oruçluysa gönlü parlar Öldüğünde mezarın da geniş olur Ogan İz'im Rahim Rahman Rahmeti var Tevbesizler bu dünyadan gitmez sanır Öldüğünde kabiriere girmez sanır Kıyamette seher vakti gelmez san ır Heyhat heyhat feryad ediş günleri var 130 AŞlKOLSEN Zahit olma abid olma aşık ol sen Mihnet çekip aşk yolunda sadık ol sen Nefsi tepip dergahına layık ol sen Aşksızların ne canı var ne imanı 131 AŞK DERDİNİ HERKESE DEME Aşk derdini dertsizlere demek olmaz Bu yolların ötesi çok geçmek olmaz cevheri bilmeyene satmak olmaz Habersizler aşk kadri ni bilemezler Aşk 132 SEVENLERE DİDAR VAR "Kııl'um" deyip yananları sever Allah Hak gösterir didarını şahit Allah Nerde olsa tesbihleri "Şeyan lillah" Ne bulursa Hak yoluna ihsan kılar 133 AŞIKOL Hoca Ahmet zahit olma aşık ol sen Bu yollarda ayık yürü sadık ol sen Leyla Mecmm Ferhat Şirin Vamık ol sen Aşk olmadan Hakk'ın yüzü görülemez 134 TANRI ARİF IŞIK İLE SÖYLEŞİR Arif aşık şevki ile kıyamette Tanrısına söz ve cevap kılar imiş Bu alemde çektiği cefalarını Göğsün yarıp Hak yanına salar imiş "Bu alemde Didarı Alem kıldın görürsün diye kıldın şeyda halkı düşman kılıp Tanrısına varıp Didarımı Bu beni halka rüsva verdin kavga" sözler söyler imiş istiyorsan gece yatma dünyanın lezzetinden zerre tatma Halden sorsa nadiinlara sırrı satma Böyle erlere sırlar açılır imiş Didarımı Arş istiyorsan üstünde ahın ile arşa bak sen ateş yak sen Ümmet'sen Muhammed kapısına bak sen Sübhan Igem gerçek aşkı smar Dinleyip aşık imiş raks ve sema vurunca Yedi gökten melekler de hep gelince Arş ve kürsü levh kalem yardım edince Yer depren ip Hakka ağlar olur imiş 135 AŞIKLIK DAVASI Aşıklık davası kılan kişiler Maşukundan zerre gafil olamazlar Aşk cevheri dipsiz derya içindedir Candan geçmeden cevherden alamazlar Cevher alır dalgıç eğer candan geçse olup aşk şarabın her kim içse Nice aylar nice günler eğer geçse Aşkın gülü açılır asla so lamaz Şeyda Aşık olup bula m desen Hak yolunu Saklar ol sen aşk bağında sır gülünü Mihnet ile sınarmış iyi kulunu Gerçek aşıklar ondan gönül alamaz Hoca Ahmet kabul kıldı saklanmayı Kabul kıldı aşk odunda tutuşmayı Canı verip satın aldı yanmaklığı Gerçek sözdür asla bunun yalanı yok Ey dostlarım aşk dalgıcı olmayınca Vahdaniyet deryasına girmek olmaz O deryanın cevheridir Hakk'a varmak Candan geçip girmeyince görmek olmaz 136 Himmet bağı can beline bağlamazsan Masiva sevgisini içten atmazsan Göz yaşıyla niyaz edip yalvarmazsan Sırlar ya lım merdanlardan bilmek olmaz "Onlar sever" şarabını içmeyince "Onları sever" li bası giymeyince Riyazetin potasını boğmayınca Hak cemali n muradınca görmek olmaz ''Allah ile" makamına ermeyince "En temutu" sarayına varmayınca "Fenafillah" deryasına girmeyince "Bekabillah" gevherinden almak olmaz Şeriatın giyimini giymeyince Tarikatın burağına binmeyince Cezbe coşku alemine varmayınca Hakikatın meydanına girmek olmaz Merdanların mu radıdır Hakk'ın yüzü Ha kle'ın yüzü gerekse, ol uykusuzıt Hoca Ahmet seherlerde yaş kıl gözü Uyuyarak Hak yüzünü görmek olmaz 137 AŞIKODUR Muhabbetin şevki ile yar istegil Oruç namaz Ogan'ımın farzı olur adaletle sarar olsa Mahşer yeri Aşıkların Bir Tanrı)'a arzı olur Arzı şudur Tanrı'sına bin yaZvarır "Halim gör" der yaşın saçıp da haykırır N ara atar Mahşer yerin abad eder Aşıkların gönül ahı borcu olur daim diri ölen değil da yer altına giren değil Zahid abid bu manayı bilen değil Gerçek aşık Ruhları Gerçek aşık insanların Hızrı olur Zerre aşkı kime düşse nalan eyler Göz yaşını akıtarak umman eyler Her ne bulsa Hak yoluna ihsan eyler Cimri/erin 138 düşmanlığı buğzu olur Gizli yürür kime baksa aşık eyler Lutf eylese yalancıyı sadık eyler Hak'tan korkan dergahına layık eyler Dışı görmez b atın içre gözü olur Hoca Ahmet malı yoktur adak başı Tan la varsa Rab be armağan göz yaşı Acz ve niyaz kırılmışlık onun işi Kanlı yaşı san yüzü özrü olur 139 AŞIKLARIN İŞLERi On sekiz bin alenıde Hayran olan aşıklar Bulmaz nıaşuk ışığm Şaşkın kalan aşıklar Her an başı dönerek Gözü halka dönerek Hu-Hu diye kavrulup Ağlar olan aşıklar Yanıp yanıp kül olan biiibüi oian Kimi görse kul olan M ertler olan aşıklar Aşkında Yol üstünde hak olan Sineleri çak olan Zikir yapıp pak olan inler olan aşıklar 140 Bele himmet bağlayan bağır dağiayan Yürek Feryad edip ağlayan Giryan olan aşıklar Gahi yüzü sararıp Gahi yolunda garip Tesbihleri "Ya Habib" Cevlan olan aşıklar Hoca Ahmet aşık ol Sıdkm ile sadık ol Dergahına layık Canan olan ol aşıklar 141 AŞIKLARIN Yüce Tanrım Aşıkları dava buyruk verse kudretiyle kılar yürür gider Mahşer yeri efgan ile yaşlar döküp Kendisine günahlı der yürür gider Aşıkların Hak yanında yüz nazı var Na'ra atsa zerre asla kalmaz yanar Oruç namaz tesbihleri Yüce Allah Batınların söyler olur yürür gider Aşıkların göz yaşları bağ ve bostan Bii/biiileri söyler durur daim destan Dışlarını bozar yürür hane vi ran Hak kudreti inşa kılar yürür gider Muhabbetin Burakma binip gider Öyle aşık tarikatta cevlan kılar Sır şarabm Aşk Aşık Sıdkı içip ezel ruhu kanar bahsinde söz söyleyip yürür gider olup Hikmet dedi Hoca Ahmet ile dinleyene yüzbin Rahmet İman verir ona Tanrım taç ve devlet Aşık gönlü 142 safa olur yürür gider AŞKSIZLAR Aşksıziarın hem canı yok hem imanı Resuluilah sözü dedim odur ki'mı * Nasıl desem dinleyip de bilen Habersize desem, gönlü taştır hanı dostlar 143 AŞKINYOLU Di dar için canı kurban kılmadıkça İsmail'ce didar arzu kılman dostlar Candan geçip tarikata girmedikçe Aşıkım diye yalan söz k ılman dostlar ulu sözdür desen bunu lvfihnet ile sınar imiş M eviarn seni Ozüntüler ile ols an tünü *günü Aşıklık Sevdiğinden gönül özge kı lman dostlar Benlik ile tarikata girmediler Can geçmeden yola adım atmadılar Nefs ölmeden teslim jan i olmadılar Tanıahkarlık ile yola girmen dostlar İşbu aşkın yolu dilim dilim olmak ağlayıp ahirette gülrnek Gül'ce renklerin z eferan gibi solmak Böyle olm adan aşk sözü demen dostlar B urada 144 Mürşit/erin söylediği yolları seç yola girdim deme sakın İyi bilsen tarikatta tehlike var Bildiğimce Kılavuzsuz bu yollar girmen dostlar Mürşitler/e yola girsen nefse afet Değme nadan bu yollara dayanamaz Sadık kullar bu yolları bilir rahat Diri ölmeden di dar dilemen dostlar "Yalancılar üm m et değil" dedi size O Muhammet Hak Resulü idi bize Yalancıya cenneti yok Yalan sözle imansızca Tanrı tanık gitmen dostlar Hoca Ahmet özden geçmeden söyleme Halk içinde "aşıkım" diye söyleme Bu aşıklık ulu iştir uyanık ol Gafil olan Hak didarın görmez dostlar 145 AŞIKLARIN KABİR HALİ Gelin dostlar Allah adın daim deyin Allatı adı gönülleri açar dostlar Estağfir ve istigfan daim deyin Lanet şeytan ten mülkünden kaçar dostlar Lanet şeytan size düşman ayık olun Gece Allah gündüz Allah deyin ölü n Dar ka bire girilince nura dolu n Meleklerde Allalı nurun saçar dostlar Allah nuru kabr içini aydınlatır Melekler de knrşısmda hazır durur Mürnin kullar görüp onu hayran olur Bu alemin ışığından geçer dostlar Bütün ruhlar toplanır/ar kutlu kula Toplananlar uğraşı r/ar kutlamağa Dua kılıp yıkanınca kalır tekce Ruhlar sevinerek kucaklarlar dostlar 146 Yedi adım atıp sonra A1ünker-Nekir Heybet ile girip gelir kahırlıcn İki gözü ateş gibi bakıp durur Nuru görür saygıyla kucaklar dostlar lvfünker-Nekir sorusormaz nıile eder Göz yaşını akıtarak jale eder Hak adını söyler özün vc1le eder Kanat çırpar havalanıp uçar dosı-/ar Allaha hamd iyi geldi biz kurtulduk Ka bir içinde azaplardan uzak olduk Nice yıllar ölü idik de dirildik Dua kılıp Hakka kapı açar dmılar 147 TAATKIL Hak'ka yanıp mürnin olsan taat kılgıl Taat kılan Hak didarın görür dostlar Yüz bin bela düşer olsa da inlemez Ondan sonra aşk sırrını bilir dostlar 148 AŞKATEŞİ Aşk ateşi gizli tutar, saklar idim Can yandırdı yürek bağır kebap etti Pirden yardım olmaz olsa şimdi bana Bu dert bizi dostlar hadsiz harap etti 149 AŞKTAN HABER Ey dostlarım yürek ciğer oldu lcebap candan geçer olur Aşk ateşi gönül evi kıldı harap Hakikatlı aşık O sebepten akıl fikir gider olur Aşksız kişi adam değil anlayınız Sevgisizler şeytan kavmi dinleyini z Aşkdan başka sözü eğer söylerseniz Elinizden iman İslam gider olur lvieyhaneye giren aşık sırrı Bağrı pişer yaşı Boşta akar gözü açık ağlar yürür nerde olsa hane vi ran Şeksiz bilin vahdet meyi içer olur Ömrü boşuna gidenler aşkı bilmez Candan geçen divaneyi göze almaz H u sohbeti kuran yere koşup gelmez Can ve gönlü taştan beter katı olur ıso Allahın sevdiği daim ağlar yürür Hak'tan korkar razın söylerseher durur Yahya gibi durmaz Bu dünyayı Aşıkların işi Aşıkların ağlar matem tutar arkalara atar olur odur söz ve güdaz istekleri oruç namaz Mahşer günü göz yaşıdır Hak' ka niyaz Arif aşık derd ve elem tartar olur Aşıkları melametten kaçmaz olur N adanlara iç sırrını açmaz olur Namertlere inci cevher saçmaz olur İçierine acıları atar olur Hoca Ahmet Hak sözünü söyler daim Hak'tan özge sözler demek olmuş haram Oruç tutsayeri olur Daru's selam Bağışlanma denizine batar olur 151 AŞIKLAR YOLU Yola giren erenlerden yol sormadırn Ağlamadım ey dostlarım hata ettim Hak, zikrini gece gündüz söylernedim liy dostlarım öz canıma cefa kıldım Allah yadı gönülleri aydınfat ır AşıkZara Allah kendi vaadeyledi Aşkın ye/i Mustafa'ya m·mağandır O sebepten göz yaşımı Allah dedi: "Aşıklarım tanık kıldım Burak birer Hak zikrini söyleyeneRahmet yağar Çuk ağlayan didarımı mutlak görür Mahşer günü didarımı bağışladım" Dertsiz adam adam değil bunu anla Aşksız adam hayvan cinsi bunu dinle Gönlünüzde aşk bolmasa bana ağ/a Ağlayana 152 has aşkımı bağışladım Kul olursan ben-benliği sakm dışla Seherlerde canına kıy durma işle Yoldan çıkıp sapanları yola başla Bir nazarda dillerini safa kıldım Hak'ka aşık olup dedi Hoca Ahmet Sadık olup dinleyen e yüz bin Rahmet Dua ettim görmeyiniz mihnet zahmet Akıllıysan bir söz ile eda kıldım 153 GERÇEK AŞIKLAR Muhabbet deryasında dalgıç olup Marifet cevherini almak isterim Tarikatın meydanında O Tuba daliarına kanat çırpıp konmak isterim O Tuba ağacını eksen de bitmez Allah diyen aşık kuldan kusur gelmez Gerçek aşık eren asla yolda kalmaz Aşık olup Allah yad kılmak isterim Tecellinin nuru ile Allah diye gönül aklı şaşan bağlayıp dağ aşan Muhabbet ateşiyle kaynayıp taşan Ben de Allah deyip varmak isterim Allah yadı gönülZere sevinç verir Belh m ülkü terkederek çul giydi Et hem Çul giyerek hidayete ayak bastı Hidayete böylece varmak isterim Çul giyen ol azizleri Hak sever Sırları da dükkan içre Hak'kı bulur Ahiarından dağlar Selim olup 154 çulları dilim olup akar giyrnek isterim Selim olup saf oldu Cüneyd, Şıbli Nefsi tepti yok etti Hasan Basri Halkı koyup fani oldu Zünnun Mısri Azizierin yoluna girmek isterim Allah yadı kibirlenme evin yıktı Pirlerimiz bu halkayı görklü yaptı "Hu" deyince kötülükler uzaklaştı Ben dahi o halkada olmak isterim Şevk şarabını Muhabbetin içtim de harap oldum ateşinde kebap oldum Didarını nasip etse izim Vehhab Darusselam saraya girmek isterim Hoca Ahmet cevherlerden hikmet dedi Azizlerden övgü ile söz söyledi Uzun gece güne kadar kıyam etti Dua kılıp hikmetler demek isterim 155 KİM AŞIK KİM SEVİLEN DertliZere benim ilaç benim derman Hem aşığını hem sevilen benim canan Rahm eyleyim adını Rahnıan zatını Bir nazarda içierini safa 156 kıldım Sübhan AŞ/KLAR CEHENNEMİ SÖNDÜRÜR Sevgi kadehinden içen divaneler Kıyamette ağzından ad saçar dostlar Kudretle yaratılan yedi cehennem Aşıkların narasından Cehennem "Takatım kaçar dostlar ağlar yaZvarır Allah'ına yok aşıkların bir ahına Kaçıp varayıp Yüce Hakk'ın yanına" Aşıkların yaşı ile söner dostlar Aşıkları aşk dükkanını kurarlar Yaşın saçıp göğsün açıp yüzün sürer İnşallah cehennem de korkar kaçar Yedi gökler dayanamaz göçer dostlar Hoca Ahmet aşıksıziarın işi kötü Seher varsa Hak göstemıez ona yüzü Arş ve kürsü levh ve kalem hepsi üzgün Aşksıza cehennem kapı açar dostlar 157 AŞIKEYLE Aşk yolunda Her ne olayım yok kılsan aşık Hak Bir ve Var eyle ey Allah'ım Elim açıp dua kılsam İzim Cebbar Her ne kılsan aşık Gül aşkının eyle ey Allah'ını bahçesinde bülbül oldum Elvan elvarı Bütün işten aşıklığın Her ne kılsan aşık diller ile ben inledim Aşkı değse yandırırmış Aşkı değse Aşk zordur bildim eyle ey Allah'ım can ve teni viran eyler ben benliği olmasa bulmak olmaz Mevlam seni Her ne kılsan aşık Aşk eyle ey Allah'ım defteri sığmaz dostlar dergahına aşık toptan varır bargahına Cümle Yedi cehennem dayanmaz ahına Her ne 158 kılsan aşık eyle ey Allah'ım I-fiis aşkını göster bana şükredeyim Zekeriya "erre"siyle zikredeyim Eyyub gibi belalara sabredeyim Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım Cilve kılgıl tilbe kılgıl şeyda kılgıl Mecnun kılgıl, el ve halka rüsva kılgıl Işık göster pervane dek yanık kılgıl Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım Nerden bulsam aşkın düştü kararım yok Aşk övgüsün gece gündüz koyarım yok Dergahından özge yere vararım yok Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım Aşıklığı dava kılıp yürürnedim Nefsten geçip Hak emri ni kılamadım Nadanlıkla Her ne Hak emrini bilemedim kılsan aşık Hoca Ahmet aşktan katı eyle ey Allah'ım bela olmaz Merhem sürme aşk derdine deva olmaz Göz yaşından özge kimse tanık olmaz Her ne kılsan aşık eyle ey Allah'ım 159 AŞKIN Aşkın kıldı şeyda beni Cümle alem bildi beni Kaygum sensin gece günü Bana seni gerek seni Teellallah zihi ma'rıi Sen yarattın cism ve canı Kulluk kılanı gece günü Bana seni gerek seni Gözüm açtım seni gördüm Tüm gönlümü sana verdim Yakınları terk eyledim Bana seni gerek seni Söylesem ben dilimdesin G~özlescın ben gözün--ıdesin Cammda ve görı/ümdesin Bana seni gerele seni Feda olsun sana ca n ı m Döker o/san be rı im kanım Ben kulımu nı sen sultanım Bana seni gerek sen i 160 Alimiere kitap gerek Sofulara mescid gerele Mecnunlara Leyla gerek Bana seni gerek seni Gafillere dünya gerek Akıllı ya ulcba gerek Vaizlere minber gerek Bana seni gerek seni Alem bütün uçmak olsa Tüm huriler karşı gelse Allah benden razı olsa Bana seni gerek seni Uçmak girem cevlan kılsam Ne hurilere göz atsarn Onu bunu ben ne kılsam Bana seni gerek seni Hoca Ahmet benim adım Gece günü yanar odum İki cihanda umudum Bana seni gerek seni 161 AŞK'SIZ YOL ALMAK OLMAZ Yüce Allah aşık/ara verdi aşkın Şükrederek yanıp tutuştum işte İki alem gözlerimde haşhaş tane Görünmedi yalnız Hakk'ı sevdim işte Candan geçip yalrıız Hakk'ı cana kattım Ondan sonra derya olup taştını işte Sonsıızluğa yolcu oldum makam aştım Dünya ukba yüzbin ta la k koydum işte Hak önünde olgun akılsözü olmaz Aşk şiddeti coştuftwıda bir an dunnaz Pervan e gibi yanarsa kendi bilmez Bu sırları cananeilen duydum Tarikatın yollarının Pak işte ötesi çok aşkına ulaşmadan yürümek yok Allah yüzü görünemez uyuyarak Uyumadan 162 didarını gördüm işte Taı·ikatın yolıı katı, Başım katı tuhaf, şaşttm Olgun Pire doğru kaçtım Pir eteğin tutup gizli gözü açtım Rüsva olup yolları yürüdüm işte Tarikatm yollandır tuhc~( ulu Nasip kıldığı kuluna olur yakm Zerresine dayanamaz yedi E}' yararılar aziz candan tamıığ doydımı işte Hakikatın manasma eren kişi olur tutuşarak içi dışı Kanlı akar gözlerinden akan yaşı Şaşkın Göz yaşını armağan kılıp vardım işte Şeriattır aşık/ann efianesi Arifaşık tmikatm ineisidir Nere varsa cananesi yoldaşıdır Bır sırlan arş üstünde gördüm işte 163 MANSUR Aşk yolunda aşık olup Mansur geçti Belin bağlayıp Hak işi sıkı tuttu Me/am eller ihanetler çok işitti Ey mürninler ben de Mansur oldum işte Aşık Mansur "Enel Hakk"ı dile aldı Cibril gelip "Enel Hakk"ı birge dedi Cibril gelip "başın'' diye yola saldı Darda olup Hak yüzünü gördüm işte Mansur geldi dar eğilip kendi aldı İç gözü açık olanlar hayran kaldı Nur gönderdi Allah özünazar kıldı "Vay aşıka" didarını gördüm işte Ni da geldi o ş ol da ra "çok Sıkı boğmagıl" durgii her yan bakıp sen ağmagıi Taşa dedi "emrim tutup sen tegmegil" Levh-i Mahfuz tahtasında gördüm işte Üçyüz molla gelip yazdı çok rivayet Şeriatdır ben yazayı m bir rivayet Tarikatda hakikatta hak himayet Başı m 164 verip Hak sırrını bildim iş te Enel Hakk'ın manasını bilmez ncidan Bilgin gerek bu yollarda pak-ı merdan Akıllı kul Hakk'ı yadını dedi candan Candan geçip Cananeyi sevdim işte İma kıldım bilen olsa mana alsın Kal ilminden yazıp dedim nişan kalsın İnci cevher sözlerimi içe alsın Hal'den dedim aşık/ara verdim işte Kimsesiz Mansur horlukla oldu eda Bir söz ile yaranlardan oldu cuda Hal dilini kimse bilmez Tanrım tanık Kanlar yutup bende Şah tanık oldum işte Mansur'un "Enel Hakk"ı yersiz değil Erenler bizim gibi günahlı değil Soysuz olan bu sözlerden anlar değil Anlar olup Hak kokusu Bir seherde garip Mansur çok aldım işte ağladı Nur gönderdi Allah özü rahmeyledi Ondan sonra kırklar baktı şarap verdi Bilenlere bu sözleri dedim işte 165 MANSURA FERYAD Durmaz aşık Hu derler Allahımı yalvarıp Yürür O'nun aşkında Gece gürıdü.z saraı--ıp Mansur bir gün ağladı Erenler rahm eyledi Kırklar şerbet içirdi Mansur değeri bilip Mansur der ki "Enel Hak" Erenler için doğrıı Mollalar der yanlıştır Gönliine kötii alıp Söyleme Enel Hakk'ı Kafir oldun Jv!ansur der Kuran içre budur der Öldürdüler taş atıp Bilmediter mollalar Enel Ha kk'ın manasın Kiil ehline hill ilmin Hak görmedi münasip 166 Rivayetler yazıldı Onun halin bilmedi 1\!Iansur gibi evliya Koydular dara Sapıtmış Şeyh asıp der mollalar Mansur öldürüldü Kafir diye öldürdü Üç yüz molla toplaşıp Külü n göğe savurdu Atıp deryaya saldı Zevk denizi kabardı Aktı derya kaynaşıp O gündeki o derya Kıldı efgan vaveyla Aşık/ara Allahım Kılsın didarın nasip Alem halkı toplandı Mansur'a feryad kıldı Mansur yaranı kaldı Kaldı arda ağiaşıp Tevbe kıl Hoca Ahmet Olur Hak'tan inayet Yüz bin evliya geçti Sırrı sırra ulaşıp 167 GERÇEKAŞ/K Muhabbet bağını Harlık zarlık Damlaya Razı gezmeden olmaz çekmeyince nefsin ölmez razı olmadan inci olmaz olup has cevherden Aşk aşık aldım işte odunayanar aşık rengi uçar Ötelere doğru gider burdan göçer Burda olan düğümleri arda açar Resul dünya cife dedi koydum Hakikat/i aşıkların işte rengi soluk Ayna/ara nazar kılsa ondan parlak Özü hayran, gönlü viran, gözü yaşlı Kudretine hayran olup Allah dedi, "çok Sen ağZasan kaldım işte ağZa görürsün beni kulum diye derim seni Candan geçip beni ister aşık hani" İ/ham geldi çın kulağa aldım işte 168 Gerçek gönülle yanana didar ata Yalan aşık yola girse hepsi hata Gerçek aşık gözü yaşlı öne eğik Eğilerek yer altına girdim Hakikat/i gerçek işte aşığa armağan Mahşer günü nasılsın diye sorarım olup şefaati ben kılarım Rahmetinden ümit kılıp geldim işte Şefi Hoca Ahmet Hak yadını de daima Hak'tan korkup durmadan Namazı kıl Böyle yapıp ağla daima orucu tut sabah akşam muradıma erdim işte 169 170 GÖSTERİŞTEN UZAK OL 171 172 YALANAŞlK Aşık davasın bana Aşık isen bağrın Muhabbetin Boşa deme yalan içre göz şevki aşık kanı yok ile can vermese geçer ömrü onun yalanı yok emek verip yeşertmesen Horlanarak kötü rıefs i öldürmesen Allah deyip içe rıuru doldurtmasan Aşk bağını Allah tanık sende aşkın nişanı yok 173 ZALİMLER ve BİZLER N adanlara geçmez sözüm budur hikmet Adamım der beZin bağlar hani hi mmet Dünya için bir birine kılmaz şefkat ZalimZere esir olup öldüm işte Zalimlerin ne haddine, bizde günah Dervişleri n hali kötü geçmez dua O sebepten Padşah kılar Ayet hadis manasından "Zalim eğer Yaşın saçıp bize cefa dedim işte zulm eylese bana ağZa bana sığın beZin bağla "Haram, şüphe terk ederek yürek dağla" Zalim/ere yüzbin bela verdim işte Sana ceza Yaratana yalvarmadın Allah deyip geceleri iniernedin Hakikatin sözlerini dinlemedin Zalimlerin elin uzun 174 kıldım işte Ey habersiz Hakka gönül yürütmedin Dünya haram ondan gönül soğutmadın Nefsten geçip Hakk'a doğru yönelmedin Bu nefs için zar ve hayran oldum işte Zalimden şikayet etme sen zalimsin Gösterişdir tesir etmez halka sözün Dünya malın dolu verdim doymaz gözün Harisieri cehennemi saldım işte 175 YALAN ŞEYHLER Olgun değil şeyhim diye dava kılar Kendi yapmaz halk içinde öğüt kılar Sözü yalan dünya için hava kılar Çıkarcıdır hangi ilmi bilse olmaz Nasıl iştir şeyhim diye dava kılmak Seccadeyi halk içinde tura salmak Kendi bilmez bu manaya nejsi vurmak Dalgıç değil inci cevher alsa olmaz 176 YALANCI ŞEYH Tezvir ağı kurup halkı yoldan vurdun Şeyhlik kılp gösterişle dükan kurdun Eğlenerek şeytan ile devran siirdün Allah yüzü sana niçin gösteri/sin 177 HAKK'A RAKİP ŞEYH Şeyhim diye baş kaldıran Hakka rakip Benlik eyler süphanına olmaz habib Boştur işi Bu 178 dertsizlere olur tabib dünyayı mürninZere zindan eyler GÖSTERİŞÇi SON DEMİ Oruç tutup halkn gösteriş yapanlar Namaz kılıp eline tesbih alanlar Şeyhim diyerek başka bina kuranlar Son deminde imanından da ayrılır 179 SON ZAMAN ŞEYHİ Son zamanın şeyhi Zühd ve takva düzer dışlarını kılmaz bozar i çlerini Keramet der satar gaflet düşlerini Gösterişle 180 halka özün satar dostlar GÖSTERİŞTEN UZAK OL Derviş isen ibadet et etme riya Gizli yerde ibadet et Tanrı bilsin Yalan derviş nerde olsa zevk ve dava Adil Sultan i badetin isyan sayar Dervişim deribadeti halk içinde orda burda Allalı için ibadet/i derviş nerde Gerçek derviş ıssız yeri mekan eyler Gösteriştir işi gücü Aşıkları Hak kahrırıdaıı korkup titrer Yer ve gökte melekler de ağlar durur Kimi kızıl kimi sarı olur dıırıtr lnleyince yer ve göğü lerzan kılar Nerdesin der nerdesin der aşık söyler ne haddine ma;~ıık söyler Ağzı susar dili susar gönlü söyler Oçyüz altmış damarları lerzan kılar Aşıkların Hoca Ahmet ku/urrı diye söz söyleme Gösterişle ibadetin tamamı boş Şeriaila tarikatta kc!r gözleme Ahirette yalancıyı üryan kılar 181 DÜNYA BENİM DİYENLER Dünya benim diyenler Hararn malı alanlar Kerkenez kuşu olup Haram/ara batmışlar Molla müftü olanlar Yalan fetva verenler Akıkara kılanlar Cehenneme girmişler Kadı imam olanlar Jlaksız O dava kilanlar eşek gibi Yük olup altında kalmışlar Tatlı tatlı yiyenler Türlü türlü giyenler Altın tahtta duranlar Yer altında 182 kalmışlar Ji!IıUınff.n kiUE'N~:r; ıioğruda,r ""'lJj'""'·''"" •ruo dıırran!mr girmişsira girerıier Jj;zJk dida.rnı görtniişier 183 YALANCI ZAKİRLER "Yalancılar ümmet değil" dedi Server Bu sözlere yol verici ''Hadi Rehber" Yalancıya iimmet demez o Peygamber Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim Temizliksiz zikir eden mü min Öldüğünde Hak değil Mustafa tutmaz elin Sübhan lg em günahmı bağışlamaz Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim Mürnin isen temizliksiz zikir etme Kerametler deyip halka dini satma Müslümanlık dava kılıp kafir gitme Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim Zakir o/san zikr etmeden sakın yatma blıidJ.n ile soysuzla-ra hiç söz katn-za Mürıafiklar halin sorsa bir söz deme Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim Hoca Ahmet kötülerin kötüsü sen Herkes buğday, el tutmayan samansın sen Yoldan sapan günahkarlar nadanısın Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim 184 GIYBEY RÜSVA KILAR Ey dostlarım hiç bı:lmedim ben yolumu Saadete bağlamadım ben belimi Gıybet sözden sakınmadım ben dilimi beni rüsva kılar dostlar Nadanlığırn 185 GÖSTERİŞÇi DERViŞLER Talibirn der dururlar Sözlerinde yok irısaf N amahreme bakarlar Gözleı·irıde yok insaf Kişi malını yerler Göniiileri değil saf ArJlan Babam si.iz lerirı İşitiniz saygıyla Pir hiznıetf kıldık der Talibim der yürürler !er!er haram şüpheli Torbaiarma korlar Gözlerinde ııemi y ok Hafka içre girerler ATs-ir:n Bab:::L7t si3z!erin İşitiniz saygıyla Zfıkirim der ağlarlar Çıkn wz gözünden yaşı Gönüllerde gamı yok Ans ız ağnsın başı 186 Oyun hile kurarlar ı\falum Tannya işi Arslan Babam sözlerin İşitiniz saygıyla Talibim der durur da Gönlünde yok zerre nur Gerçek talibi sorsan İçi dışı gevher dür Hakk'a ayan sırları Yemişleri safa nur Arslan Babanı sözlerin İşitiniz saygıyla Riya tesbih elinde Ziinnar iyi bilseniz Hak nzasıdır bu Aşk sevdası kılsanız 187 HARAMCILAR Dili ile "ümmetim"der yalan söyler Kişi malı almak için hezyan söyler Helalini bırakır da haram gözler Nadanlara bu sözleri demek isterim Zamanın sonu gelse akıl gider Ademoğlu birbirini tutup da yer Dünya için iman İslam dini satar Akıllıya bu sözleri demek isterim 188 YALANALİM Gönlüm katı, dilim acı, kendim dilim Kuran okur amel kılmaz yalan alim Garip canım sarf edeyim yoktur malını Hak'tan korktum ateşsiz ben yandım işte Altmış üçe yaşını yetti geçtim gafil Hak emrini tutamadım kendim cahil Oruç, namaz erteledim oldum kahil Kötü izledim, iyiden kaçtım işte Olgun mürşit hizmetinde yürür oldum Hizmet kıldım gözüm açık hazır oldum Yardım etti şeytanları kovup sürdüm Ondan sonra kanat açıp uçtum işte 189 AlliELSİZ ALİl\UE.R il.mel yapmaz alim ilme basıp yürür Ölüp gitse darymerde mm ymw:r Allah Resul dininnc de korku verir Caız gönülde Hayy zikrini deyin dostfar J\iliinker-i\lef...ir aRtıbbin kim~ der som sımrr Knl ilminin bir ııoktı1sı km- eylemeı: Ne yaz:I..--tır ki amı:lsizlcr uc edeuk Can gönü!de Jfayy zikriııi deyin do5tlar Allah diyen şeker ve bal hazırladı Ahirelle Allah ile pm.:Lırladı ilmel eden gerçek i:ılim bilge oldu Cem göııiilde Hayy zikrini de:yin dostlar İlmin kandil halin fitil yağ göz yaşı Nasıl desem nasip almaz taşsa gönlün Yol üstünde toprak alsuıı aziz başm Can gönülde Hayy zikrini deyin 190 dostkır Zavallı alim amelsiz yolda kalır Okur s inmez dünya malı ele alır Benlik ile zavallı ömrünü harcar Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar Dışı değil içi düzgün alim o/san elin tutar seher varsarı Malışer günü Vah ne yazık rıedametle yolda kalsarı Can göniilde Hayy zikrini deyin dostlar Alim olur namaz kılartaat kılar Hak'tan korkar ahireti de diişünür Kuran okur Hak'tan korkar da ağlaşır Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar Hoca Ahmet olayım desen Hak'ta oluş Bayezit dek nefsirı ile tüngün vuruş Ey habersiz ümmet o/san budur gidiş Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar 191 NA.DANLAR (KARA CAHİLLER) Ey dostlarım nadan ile yakmlaşıp Bağnm yandı candan bıkıp öldüm işte Doğru desenı eğri yola boynum çeker Kanlar yutup gam zehrine d oldum işte Na dem ile geçen örnrün boşa geçer Nadanlardan cehennem bile çekinir Nadlın ile cehenneme yürünıeyin Nadanlarla hazan gibi s oldum işte Dua kılın ncidan yüzü görmeyeyim Yüce Tanrı yoldaş olsa durnıayayım Hasta olsa rıadan halin sormayayım N adanlardan yüzbin cefa gördüm işte Bir şey umma nildemiardan kadrin bilmez sorsan yol göstermez Karanlıkta yolu Boynun büküp yalvarsan da elin almaz N adanlardan yakınara k geldim işte 192 GERÇEKALİM "Fe'l ya'lemunel alimüna"yı okur alim anlamazsa olur zalim Manasını bilenlerin giyer aba Öyle alim gerçek alim olur ey dost Manasını Alim odur hiç durmadan tahsil kılsa Gece ve gündüz Tanrı'sına ağlasa "Fe'l yedhakü" ayetini açıklasa Öyle alim gerçek alim olur ey dost "Ve'l yebkü kesiran"ı Tanrı dedi bilen alimler ağladı Ağlayarak gözleri de görmez oldu Öyle alim gerçek alim olur ey dost Manasını Alimim der kitap okur mana bilmez Çok ayetin manasını asla bilmez Büyüklenir benlik güder dini tutmaz Alim değil cahildir o bilin dostlar Hoca Ahmet alimZere hizmet ey le Alimleri dinleyerek amel eyle Amel kılıp Hak'tan yana canını ver Amelsizler didar görmez bilin dostlar 193 KİMKALICI Bu dünyada bina kuran Karun hani Dava kılan Firavn ile Harnan hani Vanıılc Azra, Ferhat Şirin Mecrıun hani Kahr eylese bir lahzada yeksan eyler 194 MELAMET YOLU Me lam et meyi içen Didarına ulaşır Pir elinden m ey içen Nuriarına ulaşır Hoca Aizmet kendin bil Günahını hazır kıl Gaflet ile yatmaz ol Şeytan da uzaklaşır 195 D IŞIN SOFİI"E BENZER Ey gönül kıldın günah Asla pişman olmadın Sofiyim ben dedin de Canan talip alnıadın Yazık ömrün gitti de Bir an ağlar olmadın Görünü şii n sofi de .l \sla İslam olmadın Saf ilik böyle midir Daim iji11 gafletle Dane tesbip elinde Dillerin gıybet ile Göğse sil/e vurursun Kötü nefs izzet ile Görüniişün safi de A sla İslam olmadın 196 Safi olsan saf ol da Suç ve isyan almasm Taat ve takva kıl da Dil perişan olmasın Can ve dilden ağla da A'iahşerde yalan olmasın Görünüşürı safi de Asla İslam olmadın Sofilik şartı budur Gece kalkar kan ağlar Her cefaya sabreder Belini sıkı bağlar Allah talfbi olur Güzel sözleri söyler Görüniişün safi de Asla İslam olmadın Sofi ibadet/erin Hepsi kibir ve riya Can ve gönlün dünyada Dillerinde ah la vah Can verirken olursun İman nurundan uzak Görünüşün sofi de Asla İslam olmadın 197 Safi olmaz ne yapsın Evde yapar işi yok Safilik dava kılar Halka verir aşı yok Ah vah eder durur da Gözde damla yaşı yok Görünüşün safi de Asla İslam olmadın Safi olup nefs için Her an kapıya bakar Hediye geldi mi der Gelen kişiye Allahın bakar lanetini Her an boynuna takar Görünüşün safi de Asla İslam olmadın Sofiyim der durursun Söz ve efganın Aşkının nerde hasretiyle Akan göz yaşın nerde Mürşit kamil mükemmel Yol gösteren mert nerde Görünüşün safi de Asla İslam olmadın 198 Safi gamsız yürürsün Dane tesbifıi alıp Dünyaya mağrur olup Dini arkaya salıp Kork artık gel kork şimdi Gel Tanrıya yalvarıp Görünüşün sofi de Asla jslam olmadın Safi oldun mal için Eylersin buna cedel Görünüşün safice İç yüz ün darmadağm Ey habersiz habersiz Kırıksın ezel günü Görüniişün sofi de Asla İslam olmadın Dane tesbih elinde El gözünde sojisiı1 Kötü nefsin elinde Tersa cu hud gibisin Kulluk eyle Tanrıya Yoksa halin kötüdür Görünüşün safi de Asla İslam olmadın 199 Ey safi öz tavrınla Yalnız Allaha kulsun Aslma bakarolsan Alem içinde birsin Günahlı ve hatalı Hem asi ve mahcupsun Görünüşün safi de Asla İslam olmadın Ey safi aşk dava Başkasmda n kıl uzak ol Uykuyu eyle haram Gece de uyanık ol Derdi yok dertsizlerden Görürsen uzakta ol Görünüşürı safi de Asla İslam olmadın A.hrne! sen sofi olsan Safilik Tealay değil Hak Resul sofi oldu Dünya malı sevmedi Dünya malı sevenler Biliniz insan değil Görüniişü n safi de Asla İslam alnıadın 200 HOŞGÖRÜ 201 202 HOŞGÖRÜ Sünnet imiş kafir olsa ineitme sen Gönlü katı kalp kırana Allah küser Allah hakkı öyle kula cehennem var Bilginlerden işiterek dedim bunu 203 MUHAMMED NURU 205 206 MUHAMMEDİN NURU Şeriattan tarikattan beyan oldu Hakikatten Kuran sözii kelam oldu Bu cihana Muhammedinnuru doldu O nur ile iki cihan parlak olur 207 HAKMUSTAFA Tanrı n uru, Tanrı dostu ol Mustafa Kimler için geldi Resul bildiniz mi Hak selamı Hakk'ın sözü Hak Mustafa Kimler için geldi Resul bildiniz mi Kimler için ağlar kıldı gözlerini Ümmetiçin yanı k etti özlerini Ümmet isen anla onun sözlerini Kimler için geldi Resul bildiniz mi Ağlar ağlar yüzü gözü şişti görün durdu ayakları şişti görün Ümmetiçin kaygı mihnet çekti görün Kimler için geldi Resul bildiniz mi Kıyam Ey dostlarım bunu bilen ümmet nerde Eğer bilsen ondan fazla nimet nerde Kıyamette ondan özge şefkat nerde Kimler için geldi Resul bildiniz mi 208 Üm m et olup Resul kadri bildiniz mi Canla başla Resul için sünnetleri yaptınız ağlayarak geçtiniz mı mi Kirn/er için geldi Resul bildiniz mi Eyvah eyvah saadettir ol Mustafa Eyvah eyvah ganimettir ol Mustafa Eyvah eyvah in ayettir ol Mustafa Kimler için geldi Resul bildiniz mi Hoca Ahmet söyler sözü dilim kefa "Ümrnetlerirn kzlgıl vefa kılma cefa" Ümrnetine böyle dedi Hak Mustafa Kimler için geldi Resul bildiniz mi 209 MUHAMMED ÜMMETİ "Yalancı" ümmet değil Dedi bilin Muhammed Yalancılar kavmine Ümmet demez Muhammed Doğru giden Hakk'ın kulunu izler yolunu Doğru yürür kulunu Ümmetinı der Muhammed Her kim ümmetim dese Resul işini koymaz Şefaat günü Mahrum gelse kılmaz Yüce Muhammed Tanrının sözü Resuluilah sünneti İnanmayan ümmete Ümmet demez Muhammed 210 Ümmetim der yürürsün tutmazsan Nasıl umut tutarsın Orda bakmaz Muhammed Buyruğunu Çetindir asi ku la Ümmet demese arda Rüsva olur mahşerde Ümmet demez Muhammed Ümmetim der Muhammed Doğru dese kul Ahmet Yarın olsa kıyamet Mahrum koymaz Muhammed 211 MİRAÇ'DAN HABER Ey dostlarım söyleyeyim Hak Resul'dan Ümmetisen salat-selam deyin dostlar "Alem/ere rahmettir O" cüz ve kül'de Ümmetisen salat-selam deyin dostlar Allahımız armağanı O'na Mirac Rahmet bahrı dolup taştı dalga/andı Koydu onun başı üste bulunmaz tae Ümmetisen salat-selam deyin dostlar Önce Cibril alıp geldi O'na Burak Burak bindi kıldı Hazret bin tumturak Burak uçup havalandı uzak uzak Ümmet isen sa/at selam deyin dostlar Aksa varıp indi görün arda Server ruhlar ol Peygamber Mübarek yel kıldı ruhlar arda yekser Ümmetisen sa/at selam deyin dostlar Toplandılar cümle Cibril alıp o Hazreti havalandı O Sidretül müntehaya ulaştılar Mustafanın Cibril başını yükseltti Ümmet isen salat selam deyin dostlar Makamından geçemedi Cibril kaldı Öncülüğü o Mikail gelip aldı Ondan sonra Mikail de durakladı Ümmet isen salat selam deyin dostlar 212 Israfil O'nu alıp uçtu cennete O makamda Resul kıldı aceb sefer Israfil kaldı makamında kıldı ejgan Ümmet isen sa/at selam deyin dostlar Arşa baktı adım attı Resuluilah dedi Hak Mustafa Ni da geldi nalmmla serı adım at Ommet isen salat selam deyin dostlar Nalını koyayını Hak'tan doğru nida geldi gördün beni Ey H abibirn bana yakın gelgil beri Mahrem kılayını sıı·larıma şimdi seni Ümmetisen salat selam deyin dostlar Hakk'a bakıp adım attı Resuluilah Hak'tan başka hiç kimse yok onda hemrah Böyle makam kimseye yok bilen Allah Ommet isen salat selam deyin dostlar Ümmetisen bu sözleri sevip de al lşbu sözler has ümmete olurlar bal Münafıklar sevmez bunu buna/ırlar Ümmet isen sa/at selam deyin dostlar Hikmet kıldı mirac sözü Hoca Ahmet Mustafa'ya kıldı ümmet Arslan Babam himmet etti verdi izzet Şükür Allah Ommet isen salat selam deyin dostlar 213 OLGUN MÜRŞİT: HAK MUSTAFA Arş üstünde namaz kılıp dizim büktüm Derdim dedim Hakk'a bakıp yaşım döktüm Yalan aşık yalan derviş kördüm kızdım O sebepten altmış üçte girdim yere Candan geçmeden "Hu" diyen hepsi yalan Bu arsızdan Hakk'ı sorma sual yolda kalan bulan özü gizli sözü gizli O sebepten altmış üçte girdim yere Akıllıysan erenlere hizmet eyle <'Emr-i ma.ruf)) edenlere izzet ey le 'Nehy-i münker" edenlere hürmet eyle O sebepten altmış üçte girdim yere Olgun mürşit Hak Mustafa şeksiz bilin Nere varsan vasfın deyip saygı kılın Selam verip Mustafa'ya ümmet olun O sebepten altmış üçte girdim yere 214 GERÇEK ÜMMET Gül dudağı açılarak dedi seni Can ve gönlüm ümmetlerim göz ışığı Hakk'a kulluk bana ümmet olan hani Gerçek ümmet sinesine koydum işte 215 216 KAPlLAR VE MAKAMLAR 217 218 TECELLİ MAKAMI Tecelli makamıdır ilginç mekan O mekanda aşık kullar cevlan eyler Hangi gönle tecelli n uru gönderse Bilinç gider özün bilmez feryad eyler O makamın yollarının çatalı var Kılavuzsuz yola girse yoldan azar Vesveseyle lanet şeytan dinin bozar Öz yoluna alır onu şaşkın eyler O makamı bildirecek rehber gerek Tarikatta önden giden yoldaş gerek Bu yolları düzenleyen yolbaş gerek Öyle mürşit uçmağ yere uçan eyler O makamın birlik adlı ağacı var Gölgesinde aşık kullar Burak biner Her bir dalı binlerce yıl yolu tutar Herbirinin öz özüne adları var Hi mmet bağın Hoca Ahmet bele bağla Muhabbetin ateşiyle yürek dağla Yakanı tut tana kadar d urma ağZa Eğer sana rahm ederse canan eyler 219 ARiFLER Muhabbeth-ı bahçesinde bin destan var Bülbülleri şakıyıp da figan eyler Marifetin meydanında cevlan eyler Gece gündüz göz yaşını um man eyler O bülbülün seslerıişini duyanlar Büyük/enmeyi bırakıp da uyanlar Bu dünyanın tadiamu unutanlar Feryad eyler ağlar gözü giryan eyler Hallac Mansur özbaşını darda gördü Nur salındı Hak didarın onda gördü Bilinç gitti ozün bilmez efgan kildi Ey aşkım der özün bilmez cevlan eyler Şeyh Şıbli aşık oldu bilmeden geçti Bayezid yetmiş kere özün sattı Bu dünyanın izzetlerin dışa attı Geçen işe nedamet der efgan eyler Şeyh 220 Böyle erler sohbetini bulan kişi Mest ve hayran olup yürür yaz ve kışı Seherlerde göğüs döğmek onun işi Dışı neşe içierini gizli eyler Hoca Ahmet bu hikmeti kime dedin Arijim diye insanlara açık ettin Tesir kılmaz alimiere bu öğüdün Arif o/dur ten mülkünü viran eyler 221 MUHABBET YOLLARINDA Muhabbetirı yollarmda gezer arif İyi bilir sadıkların işaretin İradeden ellerine silah alıp Uzak eder zararlının selametin Öyle aşık ayağına başı koysa Bina koymaz nefs Şevk şarabın hevanın gözün oysa içip ta ki ruhu doysa Hiç ağzından salmaz tevbe nedametin Yolu bulup batın gözü açılanlar Toprak gibi ayaklam saçılanlar Gül yaprağı gibi solup seçilenler Erişilmez o kulların rnelametin Safi gerek batının kılsın safi İbadetle benzeridir Bişr-i Hafi Ondan sonra vadesine olur vafi Açık görür herkes keşif k erameti n 222 "Rica/ün la tulhihim" söyledi Tanrı Öyle erler masivaiian olur uzak Zikir söyler her nefeste olur ayık Bulur her dem gavslar gavsı celaletin Hoca Ahmet görmeyenler yoldan Talip/erin sohbetinden uzak Yaşiandı çıktı kaçtı da Hak yoluna aklı ş aştı Tan la varsa görmez körün f eragetin 223 ARİFLERSOHBETİNDE MUhabbetsiz insanlardan kim kaçarsa Ariflerin sohbetinde cevları kılar Yanıp pişip aşk yolunda yaş saçarsa Süphan Ige'm arş üstünde mihman kılar 224 MUHABBET MEYDANI Muhabbetin meydanında cevlan kılan Hakikatın denizinden cevher alan Marifetin bilgisini içe salan Nerde olsa inci cevher saçar dostlar Aşık odur Hakka canın kurban kılar Zikir yapar dört dövünüp seher kalkar Erenlerdenfeyz vefütuh dolu alır Sultan olur inci cevher saçar dostlar 225 MUHABBETTEN MARİFETE Muhabbetin bahçesine bülbül gibi Seherlerde inleyip konmak isterim O vakitte Allahırnın cemalini Ma na göz ile açık görmek isterim Mertlerdir ki Hak yolunun başçı/an Mürit ile Allah ara elçileri Birlik olmak denizinin yolcuları Kapısında kapıcı olmak isterim Hak'la olmak isteyenler gündüz gece Durnıaz canı ile söyler "Hu'' zikrini Hak'tan ilham yetip gelir bilsen bunu Ötelerin azığını almak isterim Muhabbetin Saadetin asasını hırkasını ele alıp tene salıp Muhabbet kanadıyla kanatlanıp Marifet 226 daliarına konmak isterim Bu yollarda hor/anma var ağlama var Tesbih tehlil oruç namaz vermez yarar Yalandansa Allah, Resul şikayetçi Yalan namaz gösterişi dışlasam ben Gerçek gönülele namaz kıl Allah bilsin Halk içinde eksik görün alem gülsün Toprak gibi horluk gör ki nefsin ölsün Himmet versen nefsi yenip ağlasam ben Dostlarımı rüsva kılan nefsi heva Onun için lanet şeytan kılar kavga Liitf etsen de ben-benliği terkederek Riyazetde canım kıyıp çalışsam ben 227 BU YOLLAR PİRSİZ OLMAZ Ey dostlarım bu yolların ötesi çok Geçmek olmaz pir dediğin yapmayınca Yüzbin bela, mihnet, afet hatası çok Bilmek olmaz pir dediğin yapmayınca Şeriatsız tarikata geçmek olmaz marifete yetrnek olmaz Pirsiz asla şevk şarabı tatmak olmaz Hakikatsız Tatmak olmaz pir dediğin yapmayınca Nildilnlara mana sırrı demek olmaz İnci cevher ucuz ucuz satmak olmaz Ethem gibi dünya derdi koymak olmaz Koymak olmaz pir dediğin yapmayınca Sırsız yüz bin taat kıldım yoldan çıktım Kılavuzsuz yola girdim şaşkın oldum Olgun Pirim nazar kıldı sezip bildim S ezmek olmaz pir dediğin yapmayınca Ne yazık ki duymaz oldum ömrüm geçti Nefs ve heva içe alıp beni yuttu Hamdolsun ki olgun pirim elim tuttu Tutmak olmaz pir dediğin yapmayınca 228 Ey istekli ölmeden önce öl de gör İyi/erin ayak toprağı ol da gör Toprak olup feyiz ve jütulı al da gör Almak olmaz pir dediğin yapmayınca "Allah" de ki canın yansın "Hı/' ateş çıksın diyende kemik/erin çatırdasm Bağrm delinsin için eriyip aksın Aksa olmaz pir dediğin yapmayınca Bu yollara ayak basan candan geçer Kalp zikrini diye diye göğsün d eler Ondan sonra Tan n bakar kapı açar Açmak olmaz pir dediğin yapmayınca Rahman Ige'm rahmetine layık eyle Berki gibi himmet verip aşık eyle Ölen e dek sıdkım ile sadık eyle Olsa olmaz pir dediğin yapmayınca Hoca Ahmet "A llah" demeyip ne deyim Arnelim yok ağlamayını ne edeyim Haktan korkup ağlamayını ne edeyim Yapmak olmaz pir dediğin yapmayınca 229 MUHABBET DERYASI Muhabbet deryasına Aşıkların daiıpta bat sohbetine özünü kat Muhabbetin pazarında özünü sat Öz satmadan Hak rahmetin almak olmaz Muhabbetin deryasında aç gözünü Tevbe kılıp Hak yoluna al özünü lv!uhabbetin deryasına sal özünü Tevbesizce bu pazara varmak olmaz Şeriatın meydanına öz salmadan Tarikatın bostanında dalaşmadan Hakikat deryasından gevher almadan lviarifetin adabını bilmek olmaz Hoca Ahmet Hak yolunda ol daima dermanlan ver daima AşıkZara Aşıklarm isteğidir selamyurdu Aşksıziara 230 o yurt/ara girmek olmaz PİRSİZ GİRME Tarikata şeriatsız girenZerin Şeytan gelir imanını alır imiş Bu yollarda pirsiz dava kılanların Şaşkın olur ara yolda Tarikatta işi kalır imiş bilen mürşit gerek O mürşite inanacak mürit gerek Yoldan gidip pir rızasın almak gerek Böyle aşık Hak'tan uluş alır imiş Pir rızası Hak rızası olur dostlar Yüce Hakk'ın rahmetinden alır dostlar Riyazette sır sözünü bilir dostlar Öyle kullar Hakk'a yakın olur dostlar Bu yollara ey kardeşim pirsiz girme Hak yadından bir an gafil olup durma Akıllıysan masivaya gönül verme Lanet şeytan öz yoluna salar imiş 231 KILAVUZ GEREK Rahman Ige'm rahm eyle al bu yola Rahmetinden müjdeler ver asi ku la Yoldan sapan kullarını sal bu yola Kılavuzsuz işbu yola girmek olmaz Erenlerin izlerinden yola girsen Geçip Jani dünyadan gerçek kul o/san Kılavuzsuz bu yollara girer o/san Arayıp da bu lmayınca girmek olmaz 232 ALİMLER Kadı miiftü mollalar yolunu Şeriatın Arif aşık almıştır Tarikatın arkını Amel kılsa alimler Din ayın aydınlığı Amel kılan alimler Dinimizin çırağı Amel kılmaz kal ilmin Okur bilmez kalanlar Arkasına koymuştur Kırk eşeğin yükünü Hocayım diye deme Bu dünya dayanaksız Bilirim diye deme Gönlündeki çirkini Rehberdir Hoca Ahmet Marifet gü listanı Sözler sözü hakikat Açar gönül ilini 233 ŞERİAT, TARİKAT, HAKİKAT Kim kılarsa tarikatın davasını İlk adımı şeriata koymak gerek Şeriatın işlerini tamam edip Ondan sonra bu davayı kılmakgerek Şeriatsız söz etmezler tarikatta Tarikatsız dem vurmazlar hakikatta Bu yolların yeri bilin şeriatta Cümlesini şeriattan sormak gerek Ondan sonra bir er gerek iradeli Olmalıdır Şeriata o bir erden icazetli uygun olan, kerametli O ş ol erin eteğini tutmak gerek Kim bilmeden bu yolları şeyhim derse Kerametten vilayetten haber verse Batı/ olur eğer "ruhu/ emin" olsa Böylesi 234 batıllardan korunmak gerek İradeni vergil ehil icazette Devam eyle tünü günü riyazette Sunup ona kulluğunu ibadet/e Ku/lu ğu da bele bağlar durmak gerek Ondan sonra mücahade yola girip Riyazet potasında eriyip akıp Ben benlikten kurtulup özünü saf kıl İzzet rahatı satıp hor olmak gerek İşte budur erenleri n yaptıkları Talip/ere bilsin diye dedikleri sözdür bilgi/ yoktur yalanları Doğru Can kulağı ile bunu bilmek gerek Sadakatla her kim kabul etse bunu İtikadı ile olsa tünü günü Yadı ile meşgul olsa uzun gece Erenlerden him m etleri almak gerek Kim girerse işbu yola belin bağlar Hoca Ahmet gerek özü hizmet eyler Niyetini Tanrısına doğru Teveccühü aziziere eyler kılmak gerek 235 DÖRTKAPI Ömrü m geçti şeriata yeternedim Şeriatsız tarikata geçernedim Hakikatsız Katı 236 marifete batamadım yoldur pirsiz nasıl geçer dostlar YOLLAR ve KAPILAR Marifetin minherine çıkmayınca Şeriatın işlerini bilmek olmaz Şeriatın işlerini işlemeden Tarikatın meydanına girmek olmaz Tarikatta türlü edep bilmeyince Nefsi ile muharebe kılmayınca özün layık bu lmayınca Hakikatın sırlannı bilmek olmaz Aşk yolunda Şeriatta murat odur yola girmek Tarikatta murat odur nefsten geçmek Hakikatta az iz cam feda etmek Can geçmeden aşk şarabı içmek olmaz 237 BU YARİKAT Sahipsiz tarikatın sonu nerde Dostlarım aramızda bilinemez o Bilinse de olmaz idi aşıkZara Nice yol gidilir de bulunamaz o O erenlerin gülü o şeriattır Meyveleri tatlı lokma tarikattır Kim kulunun kulu olsa hakikattir Kaf dağı bütün yutsa turlanmaz o Nişanları dedi gitti aşıkları İstekliler oldu onun sadıkları Olduk diye demediler layıkları Gördüğünü gören yerde söylenmez o Söz dışa vurulsa içte tadı olmaz İçi kuru olsa arda tadı olmaz Niceler isteklidir hiçbir şey almaz Dava ile m ana 238 alıp bulunmaz o Kamu aza dertlerinden geçmeyince "Mutu kable en temutu" olmayınca Zahirinde baş gözünü yummayınca Batınında iç gözüyle görünmez o Emeksizin yetişmesi değil kolay yenmeyince ham meyvadan Olmayınca bu yol içre bunlu hayran Kuru odun yanmayınca gürlenmez o Nasıl acı Hoca Ahmet katılanıp yansın şimdi İçi dışı ham kalmasın olsun şimdi Dostlar bana ne derlerse desin şimdi Yok değilse marifetin turlanmaz o 239 DERVİŞLER Yol üstünde oturup Yolu soran dervişler Öteden haber duyup Yola giren dervişler Asaları elinde Himmet bağı belinde Tanrı yadı dilinde Allah diyen dervişler Hırkaları solgundur Gönülde yüzbin ayan Riliniz iki cihan Göze almaz dervişler Derviş Hakk'ın baktığı Zikir/eri gülzardır Hak yadının sırları Tam edepli dervişler 240 Günahım çok yol vermez Dostlar de rm a rı bulamaz Gözde yaşı kurutmaz Yaşı akan dervişle r Sırlar ile söylerler Dile hikmet dizerler Aşk ile can gezerler Rengi solgun dervişler lt nefsini öldürür Kızıl yüzü soldurur Hoca Ahmet ku l durur Satıp yesin dervişler 241 YOLLAR ve KAPILAR Hoca Ahmet Hak sözünü deyip geçti Aynel yakın tarikatta boz/ap geçti Ilmel yakın şeriatı gözlep geçti HakkeZ yakııı hakikatten dedim 242 işte HAKKULLARI Hak kulları dervişler Hakikatı bilmişler Hakk'a aşık olanlar Hak yoluna girmişler Hak yoluna girenler Allah diye yüryenler Erenler izin izler Ne yollardan geçmişler Alem fahri Mustafa Öyle dedi merhaba Miraç gecesi deyip Fakr yolunu almışlar Gönül vermez dünyaya El uzatmaz harama Hakk'ı seven aşıklar Başkasından geçmişler 243 DERVİŞLER Hoş gaipten yetişti Bir cemaat İçlerinde dervişler Hu derler İçieri sır dervişler Durmaz reva n yürürler Dursa tekbir söylerler Bulsa sohbet kurarlar Hoş sohbet/i dervişler Heybeleri pür salah Tesbitıleri illailah Hizmet eder her sabah Bela sever dervişler Heybeleri solgundur Gönülde yüzbin dilek Bu dünya kaları değil Göze almaz dervişler 244 Heybeleri sırtında Asaları elinde Allah yadı gönülde Allah diyen dervişler Asıl fakir Vücut olsa da şehrin gezse de İçi dışı düşse de Saadet/i dervişler Meşayihler sır saklar Hizmetinde ol sakin Peygamberden yadigar Kalmışlardır dervişler Hoca Ahmet miskin ol Miskinlerden mana sor Dervişfiği bil huzur u H kuşudur dervişler 245 RUHALKASI Hu Ey halkası kuruldu dervişler geliniz Hak sofrası yayıldı Ondan payı alınız Kal ilmini okuyun Hal ilmine eriniz Yokluk içine girin Varlıklardan alınız Yırtıp şefkat perdesin Dilerdidar vadesin gönül dilesin Açıp Müşahade kılınız Hu erre'sin alarak Nefs başına salarak Gece gündüz talipler Canı kurbarı kılınız 246 Halka içre Hu deyin Aşk odıınq yanınız Ten can ile dervişler Tekbir'le başlayınız Hu-Hu diye inieyin Hu demekte mana var Didarından ümitli Rahmetinden alınız Hoca Ahmet kul olan Yol üstünde kül olan Talip/ere mül olan Ondan ibret alı nız 247 HAKYADI Gelin dostlar birlik olup söyleyelim Zikri bizi aydınlığa çeker olur Zikri ile devam eden aşıkların Niyaziarı günden güne artar olur Kim söylese Hak yadını bağrı yanıp Göz yaşını yağmur kılıp rengi solup Öz yakasın yanı/dım der özü tutup Öyle aşık sır şarabın tadar olur Bu yolların taatların bilmeyenler Öz yakasın tutup tevbe kılmayanlar Dünyalığa mağrur olup yürüyenler Hayvan olur belki ondan beter olur Gelin dostlar birlik olup söyleyelim Zakirleri Tanrı şeksiz Aşksıziann imanı sever olur yok ey yaranlar Cehennemde durmaz daim yrınar olur Muhabbet/i aşıkları Tanrı sevdi Onun için dünya ukba boşa koydu Candan geçti yaşı sa çtı aşık oldu Mahşer günü 248 di darını görür olur ALLAH YADI ANLAM İLE Allah yadı söyler kullar anlam ile Anlamsıza asla kulak salmaz olur Allah diyen aşık kullarsa daima Hak yadında zerre uzak olmaz olur 249 HALKA İÇRE ZİKREDELİM Yüce Hak'tan ışık geldi canım yandı Gelin yığlm zakir kullar zikr edelim Seher vakti olgun mürşit bakıp sordu Gelin yığlırı zakir kullar zikr edelim Zakirlere vaadeyledi güçlü Ti:mrı Ka bir içinde verdi onlara cenneti Zakirierin durur yeri sonsuzluktur Gelin yığlın zdkir kullar zikr edelim Zakir olsa şükür kılsayeri cennet Kanlar aksa gözlerinden etmez mınnet Ümmet ise zikir demek size sünnet Gelin yığlın zdkir kullar zikr edelim Zakiriere Tanrı özü vaad kıldı "Zikrediniz zikredeyim" ayet geldi Firdevs adlı cennetinden yer göründü Gelin dostlar yığlın zdkir kullar zikr edelim 250 Zakirieri her nefeste zikir söyler Tevbe kılıp eğri yoldan doğru döner Zikr dese yavaş yavaş şevki artar Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim Zakirieri halka içre ışık görür Onun için halka içre özün vurur Sevdiğini gördüğünde canın verir Gelin yığlın zakir kullar zikr edelim Rahman Igem gerçek aşık yolun açar Muhabbetin coşkusuyla yaşın saçar Allah derde, nere gitse şeytan kaçar Geiin yığlın zakir kullar zikr edelim Zakir kullar Hak buyruğun sağlam tutar lhlas ile Allah der de, kanlar yu tar Halica içre girdiğinde candan geçer Gelin yığlm zakir kullar zikr edelim 251 ALLAHYADI İz'im yadı ulu yaddır bir söylesem Ballar gibi tatlı olur dilim benim Özüm fakir kıldım mukırr oldum hakir Kanat kakar uçar kuş dek gönlüm benim Türlü ayşım türlü işim bunlu başım gitti hCışum aktı yaşım Ayırdı canım Yazık ile doldu bütün içim Niyazsızım açıversin dışım yolum benim Gözüm düştü gönlüm uçtu Arşa aştı Ömrü m geçti nefsim kaçtı deniz taştı Kervan göç tü menzil aştı harap düştü Sır ulaştı nasıl olur halim benim Suret burda siret arda Kudretinde Uzun gece aydınlık gün gönlüm arda Yürür gece olur bende hepsi nerde Sorsa arda yazık durur dilim benim İçtim şarap oldum harap aslım türab Geldim körab gönlüm serap aşka pürab Hak'tan hi tab gelse görmez kullar azab Pınar gibi 252 akar gözden yaşım benim LAİLAHE İLLALLAH "Lailahe il/allah" deyip ağla Hak zikrini her kim dese ona dön Olgun Mürşit yolları nda yürü git Hak Cemalin göstermese ne olur Diline al "Lailahe illallah" l çine sal her nefeste ol ayık Olgun Mürşit nazar kılar ans ızın Hak Cemali n gösternıese ne olur La-La deyip illallah'a şeyda ol Mansur gibi Enel Hak de kavga kıl Ağlayarak göz yaş mı Hak Cenıalin derya kıl göstermese ne olur 253 OKUŞ "Lailahe illallah" diyen Bir yeşil kuş ağızdan olarak uçar imiş Kanatları dokunmuş Kanat vurup arşdan inci yakuttan uçar imiş O kuşa kudret ile bin dil verir Bütün diller o kulunu Hak'tan di ler Rabbaniye çengelini vurup yalar Gece gündüz "yarlığa" Ey dostlarım o kuşun der söyler imiş ayanım Ben söylerim siz dinleyin beyanını Çok nadtmlar bilmez onun değerini Elden tutar cennet içre girer imiş kuş der ki dinlenmeden ben bir zaman VermeyinceKadir bana güvenli yer O Hiç kalmazsa bu gönülde zerre Ondan sonra karar bulup 254 kuşku konarimiş Oruç namaz kılıp tevbe eden Seher kalkıp Allah diye kulluk eden tamam eden Mürşitlerirı dediğini Öyle kullar Hak did!irım görür imiş Bu Yesi/i Miskin Ahmet hayran olur "La ila/u İ/la/lah " tan dilek alır Hak zikrini can ve dile vasıl kılar O kuşu da sorısuzlukta görür imiş 255 LA İLAHE İLLALLAH Allahımı ararım İzi bulur giderim Daim seni söylerim La ilahe illailah Nerde onu bulurum Canım kurban kılarım Kurban olur giderim La ilahe illailah Can ve gönlüm vereyim Verip bakıp durayım Canım Yanıp gönlü m yanmıştır kebap olmuştur Canım ile diyeyim La ilahe iliallah Aşık ili bisaman Yoktur derdi ne derman Söyleyiniz durmadan La ilahe illailah İbrahim oğlu Ahmet Bu sözü güzel dedi Söyleyiniz caniarım La ilahe iliallah 256 HAYYZİKRİ Yaratan Bir ve Var'ım yolundan gidip Lanet şeytan yollarından dönün dostlar İhlas ile muhabbetin camın içip Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar Hayy zikrini deyip içen şarap camı Yol üstünde aziz başı toprak olur Allah için hali harap bağrı kebap Can görıülde Hayy zikrini deyin dostlar Eşiğine başım koyup da ağlasam Halka kurup zikredenlere doğru gitse m Zikrin deyip o sohbetten inci alsarn Can gönülde Hayy zikrini deyin dostlar 257 NASIL BULAYIM SENİ Dinlenmeden Hazretine Allah Ağlayarak zikrederek Rabbim desenı desenı Kulu olup lcıılluğuna boyun sunsam Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum Zekeriya gibi başıma "erre" koysam Eyyub gibi bu ıVlıısa teninıe kurtlar koysam gibi Tur dağında taat kılsam Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum Yunus gibi derya içre balık olsam Yusuf gibi kuyu içre türı-gün olsam Yakııb Bu gibi Yusuf için zar inlesem işlerle ey Rab seni bulur muyum Şıbli gibi aşık olup sema vursanı Bayezit gibi gece gündüz Kab e varsam Kabeye yüzler sürüp zar inlesern Bu iş ile 258 ey Rab seni bulur muyum Maruf gibi bu yollara ayak atsarn Mansur gibi candan geçip dara konsanı Dar üstünde Bu işlerle coşup taşıp Hakk'ı desenı ey Rab seni bulur muyum Hoca Ahmet kulluk içre sabit olsam Zikrin deyip zakir olup Rabbim desenı Zilerinde coşkun olup yanıle olsam Bu işlerle ey Rab seni bulur muyum 259 ERENLER SOHBETİ Erenler cemal görür Dervişler sohbetinde Erenler meclisinde Nur yağar sohbetinde Ne dilese o olur Dervişler sohbetinde Her bir sır açık olur Dervişler sohbetinde Her kim sohbete geldi Erenlerden pay aldı Yabancı tamş oldu Erenler sohbetinde Her kim sohbete geldi Gönlüne mana doldu Dostlar da murat buldu Ererı/er Sıradan sohbetinde seçkin olur ay olur Yıldıziarsa Baku·sa altın olur Erenler sohbetinde 260 Kibir ve haset ölür İçine mana dolar Göz açıp Hakk'ı görür Erenler sohbetinde Resu/e vahiy geldi Baştan tacını aldı Kalktı hizmet eyledi Erenler sohbetinde Hoca Ahmet sohbette Dem vurur münacatta Ne güzel saadette Erenler sohbetinde 261 İÇİNDE Yaratanı ararım Tün-gün cihan içinde Dört yanımdan yol indi Evren mekan içinde Dörtten yediye yettim Dokuzu geçip gittim Ondan ikiye geldim Ulu çarkın içinde Üçyüzaltmış su geçtim Dörtyüzkırkdört dağ aştı m Birlik şarabın içtim Düştün-ı meydan içinde düştüm meydana dolu gördüm Yüzbin ereni sordum Çünkü Meydanı Hepsi cevlan içinde Dalgıç denize girdim Vücut şehrin i gezdim Sedefte inci gördüm Cevheri kan* içinde 262 Arş ve kiirsü yürüdüm ~evh ve kalemi gördüm \Jücut şehrini gezdinı Dedim bu can içinde Canı gördüm cananda Aşkı gördüm meydanda Aşıkların meydanı Cümle bostan içinde Eri gördüm erleştim istediğimi sordum Hepsi sendedir dedi Kaldım hay ran içinde Hayret ederek kaldım Bilincim gitti daldım Özümüderde saldım Buldum derman içinde Seyir ister mi bülbül Açılmıştır kızıl gül Her gülü uzak görme Gülü gülzar içinde Hoca Ahmed'in dm ı Hem cevherdir hem kanı Her şey O'nun m ekam Lıımekan içinde 263 SIRDAN NASİP Hakk'a aşık derviş/erin taşı gökte Bu alem de mekan tutmaz canı gökte Nefsi ölü gönlü diri sanki melek Böyle olmayan sırdan nasip alamaz 264 TALEPYOLU Bizden selam dostlara Talep yolun koymasın Didar talep kılsalar Asla gafil olmasın Gafi/ bulmaz Hak yolun Onda bulamaz yerin İçi dışı yansın da Seherlerde yatmasın Yadı ile olsalar Di dar arzu kılsalar Nasıl hor görülseler Gönül özge olmasın Miskin Ahmet Yesevi Selam etti dost/ara İşbu sözün manasın Talip ise anlasın 265 EVVEL O, AHİR O, ZAHİR O, BATIN O Evvel H u, ahir Hu de de perişan ol Hak Cemalin göstermese ne olurum Zahir Hu, batın Hu deyip de yola gir Hak Cemali n göstermese ne olurum 266 TARi KATI N İŞ LERİ 267 268 İHLASGEREK İhlas gerek ey istekli aşık isen Candan geçip mihnet tartıp sadık isen Ondan sonra dergahına layık isen Halis olmayan dünya terketse olmaz 269 PAK OLANA LÜTUF VAR Lütuf kerem Hak yarattı sizler için Can gönül/e hizmet kılmayanlar düşkün Allah için söylüyorum ey gafiller Pak değilsen niçin sana lütuf etsin 270 İMANİSLAM Kulum deyip Hak buyruğun kılmayanlar Kudretini görüp ibret almayanlar İman İslam hiikümleri bilmeyenler Ulu günde yüzü kızıl olmayacak 271 HELALLOKMA Uzak olmaz Hak yadından gecelerde Helallakma isteklisi haram yemez Derviş gerek bu sıfat ile daima Kul olarak kul/uğundan caymayacak 272 RİYAZET GEREK Dost/arına açtım Hakk'ın cevherini Kolaylıkla o cevherden almak olmaz Cefa çekmez mihnet çeknıez hizmet kılmaz İşbu Pir'in sarayına girmek olmaz 273 ZİKREDEN YAKIN OLUR Zakir olup zikredeııe gelir nida Lanet şeytaıı yetmiş fersah Dertli olsa Hak derdiııe uzaklaşır verir deva Öyle kuluıı özü bulur yakııılaşır 274 NAMAZ Ş eriatta yol gösteren garip kullar Şeriattan onlar menzil alır olur Narnazına titiz olan mürnin kullar Uçmak evin ümit eder durur olur Cahil kişi namaz kadrin nasıl bilir Her ncımazda iman baştan tazelenir Salat dese gafil başın dönüp uyur Gafillikten ömrü yele verir olur Hoca Ahmet kulum desen kulluk eyle Kıyametingeleceğin yakın beZle Hakka yakın o/am desen kulluk eyle Kulluk eden Hakk'a yakın yakın olur 275 NAMAZ-ORUÇ Namaz oruç tevbe ile varanlara Hak yoluna girip ayak basanlara Bu tevbeyle oralara varanlara Bağışlanmış kullar ile sohbeti var Namaz ile oruçlan ateş alır Alem halkı sevinip de Hakaan diler Kıyamette görüp onu onlar dinler Ne kul imiş bu saadet nusreti var 276 HALKAİÇRE Di darını talep kılsan ey zakirler Candan geçip halka içre görün didar Şevk ile Allah deyip doğruya dönüp Gece uyku haram edip ol uykusuz 277 RAKSVESEMA Muhabbetin camın içip raks eyleyen Divanelik makamına girdi dostlar Açlık tokluk kar ve zarar hiç bilmeden Sermest olup raks ve sema vurdu dostlar Raks ve sema vuran aşık özün bilmez Bir fıoş yürür dünya malı ele almaz Yüzbin kişi "pirim" dese mağrur olmaz Dünya tepip raks ve sema vurdu dostlar Dünya tepmez raks ve sema vuran cahil Hak adını bir dem demez yürür gafil Dervişim der dünyalığa gönlü akar Dünya için raks ve sema vurur dostlar Özden geçmeden raks sema vurmak hata Süphan Igem ona Taat Gösteriş le 278 kılmaz kı lsa gönülleri iman ata olmaz safa raks ve sema vurur dostlar Şıbli aşık sema vurdu ışık görüp Mustafayı hazır gördü sual sorup Dünya öte arka koyup gözün yum up Öyle kullar raks ve sema vurdu dostlar Şıbli aşık ağlayarak dedi "Resul" Ta katsizim sema vursam hem ben melul Resul dedi "İnşaallah eder kabul" İzin alıp raks ve sema vurdu dostlar Hoca Ahmet raks ve sema herkese yok Taklit ile sema vursayeri tam u Bu rivayet gizli idi des em kamu Hakk'ı bulup raks ve sema vurdu dostlar 279 AŞIK RUHUN GIDASI ÇENG VE REBAB Aşıklarm istekleri cam-ı şarap Sevgiliye varmak için bağır kebap Ruhlarının gıdasıdır çeng Ahı çıksa yedi 280 ve rebab iklim vi ran olur AZİZLERİN GEMİ Hangi yerde azizierin cemi olsa O yerde hal ilmini demek isterim On ların sohbetinden hoşlanırım da Özümü içlerine katmak isterim Hoş sohbet/i dervişZere canım versem izlerini göze sürsem Hizmet edip iyilerden dua alsarn Sonra da şevk şarabm tatmak isterim Bastıkları Şevk şara bını içenler dünyayı başar gelir ona v erir dersler Dünya tepip, kılıp y ürür, yüzbin başar Öyle ere canımı vermek isterim Hızır Babam M elekler toplanıp bir gün sohbet kurdu Raks ve se'ma vurmak için yürüdüler Miraç üzre Hak M ustafa bunu gördü Şimdi ben de raks ve sema vurmak isterim Hak Mustafa bir hoş olup özden gitti Cibril gelip Hak Mustafa başın tuttu Sübhan Igem kudretiyle z ikr öğretti Ünımet olup da zikir yapmak isterim 281 KIYAMETTE "Küllü men aleyha fani" ayettir Bir Tanrı'dan özge mah/uk ölür imiş Israfil suru alıp üfleyince Mezarlardem dirilerek yanar imiş Elli bin yıl mezarlarda durduğurıda Ondan sonra arasatda sürüiiince Ayak ve baş çıplak yürüyünce Adam oğlu deli gibi olur imiş Önce hesap verilecek temizlikten İkincisi hesap olur namazından Üçüncüsü hesap olur haramlardan Benlik eden şaşkın olur kalır imiş Hoca Ahmet kıyametten dedi bunu Hikmet dedi insanlara yaydı bunu Ulu ulu kitaplardan dedi bunu Okuyanlar dua istek kılar imiş 282 HÜSEYNGİBİ Garip canım Hak yoluna bağışlasam Hüseyn gibi Kerbela da susuz ölsem Hak şarabını içerim diye gitsem Orda varsam susuzluğum kanar mı ki 283 AŞTIMİŞTE Yedi yaşta Aslan Baba kıldım selam "Hak Mustafa emanetin verin i nam" O vakitte binbir zikri Nefsim ölüp kıldım tamam sonsuzluğa aştım işte Hurma verip başım silip nazar kıldı Günü geldi ötelere sefer kıldı El-veda diye bu alemden güzarkıldı Mektebe varıp kaynayıp taştım işte "İrına fetehna"yı okuyup m ana sordum Işık verdi özden geçip didô.r gördüm Mallam vurdu sen sus dedi bakıp durdu m Yaşım saçıp acı ile durdum işte Eya cahil mana deyip dedi bildim Ondan sonra çöller gezip Hakk'ı sordum Günü geldi şeytanları tutup bindi m Kararlıca Zikrin tamam belin kılıp basıp ezdim işte döndüm divaneye Hak'tan özge hiç söylemez biganeye Işık Ateş 284 için şakirt oldum pervaneye oldum yanıp yanıp söndüm işte Nam ve nişan hiç kalmadı "la ... Ia"oldum Allah adı diye diye "illa" oldum I-Icllis olup muhlis olup "!il/ah" oldum "Fena fillah" makamına aştı m işte Sünnetleri sıkı tutup ümmet oldum Yer altına yalnız Hakk'a tapan Biitın tığı ile girip nura doldu m makamına mahrem oldum nefse vurdum işte Nefsim beni yoldan vurup har eyledi insanlara zar eyledi Zikr söyletmedi şeytaıw yar eyledi Çırpındırıp Hazır deyip nefs başına vurdum işte Hoca Ahmet gaflet ile örnrün geçti Ne hasret ki gözden dizden kuvvet gitti Ne de yazık nedc.'ımetin vakti geldi Amelsizce kervan oldum göçtüm işte 285 286 ÖMRÜM GELDi GEÇTi 287 288 TÜRKİSTAN'A HASRET Va h ne yazık ne eyleyim gariplikte Gariplikte gurbet içre kaldım işte Horasan ve Şam ve Irak niyet kılıp Garipliğin çok kadrini bildim işte Neler gelse görmek gerek ol HudMan Yusufunu ayırdılar ol Kencmdan Doğan yerim ol mübarek Türkistan'dan Bağınma taşlar vurup geldim işte Gurbet değse pişkiıı eyler çok hamları Bilgin kılar seçkin eyler çoklarını Giyer çullar bulsa yerler yemekleri Onun için Türkistrm'a geldim işte Özlüyorum yakınları ve elimi Ulu atanun yattığı Ak Tiirbeyi Ata m ruhu saldı beni bu gurbete Hiç bilmedim nasıl kusur kıldım işte Hoca Ahmet söylediğin Hakk'ın yadı İşitmeyen dostlarına kalsın öğüt Gurbetlenip öz şehri ne döndü yine Türkistan'da mezar oldum kaldım işte 289 ÖMRÜM NASIL GEÇTİ Hiç bilmedim nasil geçti ömrüm benim Sorar olsa ben kul arda ne eylerim Nasıl olur yola salsan ben acizi Sorar olsa ben kul arda ne ey/eyim Yoldan çıkıp azdığımı bilmedim ben Hak sözünü kulağıma almadım ben Bu dünyanın gittiğini bilmedim ben Sorar olsa ben kul arda ne eyleyim Geçenlerden ibret alıp yola girme m Feryat figan ile yanıp tutuşmadım Gece gündüz yürüdüm de bilemedi m Sorar olsa ben kul arda ne eyleyim Hoca Ahmet bu dünyada tövbe eyle Tevbe edip yol başına varıp da dur Has kullarla azığmı alıp yürü Sorar olsa ben kul arda ne eyleyim 290 ÖMOR GEÇER YEL GİBİ Kuşku yoktur bu dünya Bütün halktan geçer ya Güven olmaz malına Bir gü n elden gider ya Ata ana karmdaş Nerededir bir düşün Dört ayaklı tahta at Bir gün sana yeter ya Dünya için gam yeme Hak'tan özgeyi deme yeme Sırat üzre tutar ya Kişi malını Ehil ayal karındaş Kimse olamaz yoldaş Sen yiğit ol garip baş Ömrü n yeldir eser ya Hoca Ahmet taat kıl Ömrü n bilmem nice yıl As/ın ise su toprak Yine toprak olur ya 291 CAN GİDER OLDU Nice yıldır mihribarı Can idiler dostlarım Bu vücudun şehrirıi Fani kılar dostlarım Bu kafesin bülbülü Kanat vurup uçmağa Bir karanlık ışıksı z Yere gider dostları m Ey benim yaraniarım Yardım et imanıma Düşmanım imanıma Zarar verir dostlarım İşbu can bizler ile Nice yıllar var idi Yüce Hakk'ın hükmüyle Gitmektedir dostlarım 292 Bu benim aza/arım CanımZa mutluydular Can çıkarken tamamı Titreşirler dostlarım Hak emrine bütün halk Alemler oldu razı O hakikat bendedir Daim razı dostlarım Hoca Ahmet bülbülü Kanat vurur uçmağa Neylesin miskin hüküm Allahtandır dostlarım 293 OLURMU Bu alemde Hakk'tan korkup zar inlesem Ahirette ruhum rahat bulur mu ki Erenleri rı izlerini göze sürsem Olgun mürşit Başını beni yola salar mı ki verip belim bağlap kılsam ihlas Nefis şeytan çerıgelirıden olsam ha/as Can verirken yardım etse Hızır-İlyas Gavslar gavsı Yasin ha tim Dağlar kılar mı ki çöller günahınıdan kılmaz takat 1-Ier gün yüzbin cürürn isyan bana adet Bu iş ile ahirette var nıı rahat Tevbe kılsanı adetlerinı kalır mı ki Eşiğin e başını koyup da ağZasam G arip y etim başı sevip dua alsarn Hak'tan korkup dünya işi arka salsam Ho cam benim gönül halim sorar mı ki 294 Aklı m hayran gözü m ağlar evim viran Hak yolunu bilemedin özüm nadan Ey talipler takatı m Canrmımdan yok nerde ca nan kimler haber bilir mi ki Hoca Ahmet her ne desen heveslisin Hakk'tan korkup ahirde gam yemezsin Başın ile gecelerde Hu demezsin Hevesiiyi Hocam kabul kılar mı ki 295 BANA KULUM DER Mİ Allah diyen o kulların kulu olsam Aşıklarm yamp uçan külü olsam Yol üstünde toprak gibi yolu olsam Dostlar Tanrım bana kulum diye der mi Allah Allah canım Allah dilim Allah Serıde n özge sığmığım yok bilen Allah Iiilah Dostlar Tanrım bana kulum diye der m i Ağlar geldim dergahına şeyan İyilerin sohbetinde zakir olsam Her ne cefa değse bana Eyüp gibi belalara Dostlar Tanrım şükür kılsam sabır kılsam bana kulum diye der mi Eşiğine başın1 koyup tevbe kılsanı Gıybet yapan dillerimi yüzbin dilsem Günah yapan yerlerimi parça/asarn Dostlar Hoca Ahm et Tanrım canını bana kulum diye der mi ver mertler gibi Candan geçip yola girsen görsen didar Muradım sona verir yüce Tanrı Dostlar Tanrım bana k ulum diye der mi 296 KABİRHALİ Ölüm meleği buyrukla canım alsa Ka rdeşlerim hepsi gelip yanıp yansa Yedi adı m attıktan son durur olsa Münker Nekir girip su al sorurolsa Münker Nekir girip sual sorar olsa O ateşli mızrak ile vurur olsa Başım yanıp canım Canım yanıp ten im odla y ansa dar mezarda yanar olur Dö rtyüzkırkdört Kalmadılar peygamberi Resul nebi bu cihanda gitti hepsi "Külli nefsin zaikatü/ mevt" ayeti Kuran içre arı dan haber verir olur 297 NEEDEYİM Ömrüm sona gelince Ne edeyim ey Allah Can alıcı gelince Ne edeyim ey Allah Can vermek korkusımdan Azrail zahmetinden Şefkat olmasa senden Ne edeyim ey Allah Can vermek işi zordur Kolaylaştır ey Allah Senden özge kim korur Ne edeyim ey Allah Canım ayrı olunca Tenim burda kalın ca Tahta üste konunca Ne edeyim ey Allah 298 Alıp yere koyunca Yedi atım atınca Sorgucu/ar girince Ne edeyim ey Allah "Rabbin kim'' der durunca Kara gündür o anda Rabbin kimdir deyince Ne edeyim ey Allah Hoca Ahmet sen kulsun Nefs elinde perişan Mahşer günü olunca Ne edeyim ey Allah 299 SEHERDE Rahman Igem rahrnetin Geçerli et seherde isyan batağındayım Ya.rdım ey/e seherde Estagfir ve istigfar Uzak eyle şeytandan Şeytan beni azdırır Yanına al seherde Umut ile gelirim Dergahına Allahım Günahkarım isyankar Elimi tut seherde Tevbe kıldım dilinde Gönlüm korkmaz Tanrıiian Hem rahmet ve hem didar Ata kılgıl seherde Yoisuz yollara gittim Gafletle ömrüm geçti Ey Kadiri zül celal Yola salgıl seherde Sen benim Bana sığınağım kı zma Allahım Ey bütün hali bilen Halimi sor seherde 300 Baştan ayak günahım İki cihana sığmaz Kulun asi günahkar Gizli eyle seherde Dağdan ağır günahım Özür için dilim yok Günahımı bağışla Yerle bir et seherde Günahımı bilirim ve nazırsın Elimi al ey Cabbar Hazırsın Yola salgıt seherde Caribirn. kimsesizim Çaresizi m fakirim Senden başka kimim var Rahm eylegil seherde Ben asiyim günahlı Hamd ve sena söylemem Horozlar ötüşürler Sena söyler seherde Hoca Ahmet Hak'tan kork Kim korkmaz imanı yok Önündedir cehennem seherde Hazır bolgıl 301 DUAMSANA Rahmetinden ümitsiz etme garibi Dinlenmeden ağlayıp dilerim senden Geceleri uykusuz sabaha kadar Göz yummadan ağlayarak duam sana Dergahına şimdi gelip bel bağlayıp Canı yakıp yürek bağrı dağiayarak Yakarn tutup geçer ise ağlayarak İçtenlik/e ağlayarak duam sana Gönül bağı genç idi bilmez yürüdüm Ömrüm gülü hazan oldu şimdi bildim Dünyayı koyup din yoluna yürüdüm Binbir defa ağlayarak Bu yollarda Canı canı duam sana saklamak olmazmış saklayan bu yollara girmezmiş Karı zarar olduğunu bilmezmiş Bu hal ile ağlayarak duam sana Hoca Ahmet nefs dağından çıkıp FenafiZlah makamına yakınlaştı Yürek bağrım coşarak kaynayıp taştı Bu hal ile 302 aştı ağlayarak duam sana HOCAAHMET Kalıredici kalırından Korkup ağ la Hoca Ahmet rahminden Umut tutar Hoca Ahmet Ralımedici Günahım çok Allalı'ım Bağışlansın günahım Bütün kullar içinde Asi kuldur Hoca Ahmet Münafıklar yürürler Kötülükler kılarlar Haram şüpheyi yerler Korkup ağlar Hoca Ahmet Tarikatı bilmedim Hakikat e girmedim Pir buyruğun tutmadım Özrü çoktur Hoca Ahmet Ahir zaman olandır Sultan zalim olandır Haram şüphe dolandır Şaşkın olur Hoca Ahmet Pişmanım asi kulum yolunda bülbülüm Aslan Baba'ya kulum Kulun olur Hoca Ahmet Aşk 303 YER ALTINA GİRDİM İŞTE O Kadirim kudret ile nazar kıldı Sevinerek yer altına girdim işte Garip kulun bu dünyadan sefer kıldı Yakıniaşıp yer altına girdim işte Zikrederek, şükrederek Hakk'ı buldum Dünya öte haram kılıp vurup attım Şeyda olup resva olup candan geçtim Gamsız olup yer altına girdim işte Şumluğumdan dağlar taşlar kötüledi dille kötüledi amel nerde Aşık olsan evvel varıp Hakk'ı tanı Yakıniaşıp yer altına girdim işte Açık Sizi bizi Hak yarattı taat için Ey acaib yemek içmek rahat için "Kalu bela" dedi ruhum mihnet için Ethem olup yer altına girdim 304 işte Şeyhim deyip da'va Fes sarığı kılıp yolda kaldım değersizcepula sattım Nefs heva coşup taştı yorulup kaldım Bunaldı m da yer altına girdim işte Başım toprak özüm toprak cismim toprak ererim ruhum müştak Yandım yandım olamadım asla akpak Hakk'ı bulmağa Şebnem olup yer altına girdim işte Olgun pirim nazar etti şarap içtim Şıbli gibi sema vurup candarı geçtim Sermest olup el ve halktan uzaklaştım Zemzem olup yer altına girdim işte Hoca Ahmet öğütçüysen kendine ol Aşık o/san candan geçip bir yolu öl NCidan/ara söz söylesen kılmaz kabul Sağlam olup yer altına girdim işte 305 BAGIŞLA Allah ey Kadir ey Esirgeyen ey Rahmeyle kuluna Bağışlayan ey Sığındıın Hazretine ey İlahi Yaratan, tüm alemin sığınağı Vermek sendendir benden isteırıek Ey Celal dolu Allah bütün dilek Allah ey dileklerimi sen kolay kıl Kerimsin lutfünle derde deva Keremin/e bağışla kıl ey bilen zat Ahiret azabından kılgıl azat Allah ey şeytanlar şerrinden sakla Kamu yazıklarımı hem sen akla Kamu yazık/arımdan tevbe Kendimde kıldım değildim şimdi ayı/dım Demiyorum beni candan Son günümde 306 ayırma imanımdan ayırma Allah ey herkesin feryadrna yet Kamu çaresizlerin yardımınayet Kulun asinin sen her isteğin ver Bu devasız dertliğe dileğin ver Allah ey sen bağışla takatını yok Senin önüne layık taatım yok Allah ey pak zatının saygısından Ayırgıl bizi şeytan kaygısından Allah ey herkesi kulluğa has et Beni benden alıp bir yol halas et Bana tevfik suyundan sen içirgil Kerem ile günahlarımı bağışla Ki bilmeden çok günahlar işledim Gönülleri yıkıp üzüntü verdim Ki her asi olan rahmete layık Gel ey Ahmet duaya ol muvafık 307 RUHUMDAN DA DiLEYEREK OKUYUNUZ Dert ve halim azgınlaştı Durumumu sana dedim mı tabih yalnız habib var İstekliler ülüş aldı be11 ıwsipsiz O!üş diye iki bükhim geldim işte İkinci defter sözleri armağanım Ruhumdan da dileyerek okuyurıuz Duamdır bu u/aştırsın Yüce Allah Rahman İgem sana sundum geldim işte Hikmetlerden nasip alan göze alsın İçtenlik/e göze alıp didar görsün Şartı budur riyazete boyun sunsun Candan geçip cananeyi gördüm işte Didar ıçın çok dileelim amin deyın İstekliler halim görüp üzülünüz Yolda kaları Kul Ahmete yol veriniz Yol arayıp boynurı büküp geldim Hoca Ahmet dilesen de Hak'tan dile Başın ilc erenlere hizmet eyle İlgi bulsan halka kurup sohbet eyle Halka içre uyanarak durdu m 308 işte işte KAYNAKÇA Ahmed-i Yesevi Divan-ı Hikmet Seçmeler, (Hazırlayan: ProfDr. Kemal Eraslan), Kültür Bakanlığı Yay., 3. Baskı, Ankara ı993. Ahmed-i Yesevi Hayatı-Eserleri-Fikirleri-Tesirleri, (Hazırlayanlar: Prof.Dr.Mehmcd Şeker, Necdet Yılmaz), Seha Yar. İstanbul ı996. Ahmet Yesevi'den Hasan Dede'ye Gönül Erleri, (Yayma Hazırlayanlar: Zühtü Aksal, Vural Örsdemir, Yakup Karakaya, Yakup Altın) KİMTAV Yay., Kırıkkale ı998. Annemarie Schiınmel, İslamın Mistik Boyutları, (Çeviren: Ergun Kocabıyık), Kabalcı Yay. , l. Baskı, İstanbul 2001 Divan-ı Vakfı Hikmet ,(Hazırlayan: Dr.Hayati Bice), Türkiye Diyanet Yay., Ankara 1993. Divan-ı Hikmet, (Hazırlayan: Yusuf Azmun), Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yay., No. ı, İstanbul 1994 Doç. Dr. Cihan Okuyucu, Cevahirul'l-Ebrar Min Emvac-ı Bihar,Erciyes Üniv. Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yay., Kayseri ı 995. Doç. Dr. Muhamctrahim Carınuhametuhi, Hoca Ahmet Yesevi ve Türkistan, (Aktaranlar: Doç.Dr.Aii Abbas Çınar, Araş.Gör.İsmail Kalliınci), Doç. Yeni Avrasya Yay., Ankara 2001 Dr.Hüsaınettin Erdem, Panteizm ve Vahdct-i Vücud Mukaycsesi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1990. Doğu~tan Günümüze Büyük İslam Tarihi, (İlıni Müşavir ve Rcdaktör: Prof.Dr.Hakkı Dursun Yıldız), Çağ Yay., 1. Cilt, istanbul 1986. Dosay Gencctay, Divan-ı Hikmet'teki Ahlaki Unsurlar, Yüksek Lisans, Ankara ı 999. Dr. Ali Berat Alptekin, Yesevi Ocağında 2ı0 Gün, Türkiye ve Türk Dünyası İkt.Sos.Aq.Vak.Yay. , Elazığ ı996. Dr. Ömer Uluçay, Hoca Ahmed Ycscvi, ı Baskı, Adana 1995. Dr. Rıza Savaş, Hz. Muhammed Devrinde Kadın, Ravza Yay,, 3. Baskı, İbtanbul 199 L Dr. Yusuf Ekinci, Hoca Ahmet Yesevi, Ocak Yay., Ankara 1995. H amdi Mert, H oca Ahmet Yesevi, Ahmet Yesevi Üniv. Yardım Vakfı Yay., 2. Baskı, Ankara. Hiıtcmü'l-Enbiya ve Hayatı, (Hazarlayanlar: Ah Himınet Berki, Osman Keskioğlu) , Diyanct işleri Ba şkanlığı Yay., Yedinci Baskı, Ankara ı978 Hoca Ahmet Ycsevi, AtatürkKültür Merkezi Dergisi, Cilt.7, Sayıli , Ankara 1995. 309 İhsan Özkes, Peygamberimiz (S.A.) Döneminde Kadınlar, İstanbul1998. İlhan Özalp, Yesevi'den İlhaınlar. Kemal Eraslan, Yesevi'nin Fakr-Namc'si, İstanbul Üniv. Edebiyat I'ak. Yay., İsta nbul I 977. M.Yusuf Kandehlevi, Hadislerlc H7-. Peygam ber ve Eshalıının Yaşadığı Müslümanlık, Cilt 1-2-3-5, Divan ilmi Araştırma Müessesesi Yay., İstanbul 1977 Milletlerarası Ahmed Yesevi Sempozyumu Bildirilcri, Kültiir Bakanlığı Yay., Ankara 1992. Milletlerarası Hoca Ahmet Yescvi Seınpozyuınu Bildirilcri, (Hazırlayanlar: Doç.Dr. Abdülkadir Yuvalı, Yrd.Doç.Dr.Mustafa Argunşah, Doç.Dr.AliAktan), F.rciyes Üniv. Yay., Kayseri 1993. lvlustafa Uslu, Pir-i Türkistan Hoca Ahmet Yescvi, Gökçen Yay., Yozgat 1997. Nainı-Bek :.!u rmu haınmedoğlu, Hoca Ahmed Yesevi Türbesi, (Yayma Hazırlayan: Dr. Hayati B ice), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1991. Ncfahat'ül- Üııs Min Hazarat'ıl-Kudüs, (Sadclcştiren: Abdulkadir Akçiçck), Sağlam Kitabcvi, İstanbul Neseh-Name Tercümesi, (Hazırlayan: Prof.Dr.Kemal Eraslan), Hoca Ahmet Ycscvi Vakfı Yay., İstanbul 1996 Ord. Prof Dr. Fuad Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıf!ar, Diyancı İşleri Başkanlığı Yay., 8. Baskı, Ankara 1993. Prof. Dr. Agah Çubukçu, Türk-İslam Dü~ünurlcri, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1989. Prof. Dr. Ö.L. Barkan, Kolonizatör Türk Dervişleri , Hamle Yay., istanbul. Prof.Dr.W.Barthold, Prof.Dr.Puad Köprülü, Tarihi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 1977. İ slam Mcdeniyeti Prof.Dr.Yunus Vehbi Yavuz, Kur'an'da Kadın Hak ve Özgürlüğü, Bayrak Yay., İstanbul 1999. Tasavvuf, İlmi ve AkademikAraştırma Dergisi, ı. Sayı, Ankara 1999. Vilayetname, (Hazırlayan: Alıdülbaki Gölpıııarlı), İııkılap Kitalıevi, İstanbul. Vihiyet- naıne, Ab dülbaki Gölpınarlı. İnkıl ap Kitapevi, İstanbul. Yaşar Nuri Öztürk, Hallac-ı Mansur ve Eseri, Yeni Boyut Yay., 4. Baskı, İstanbul 1997. Ycsevilik Bilgisi, (Hazırlayanlar: Prof.Dr.Mustafa İsen, Prof. Dr. Cemal Kurnaz, Yrd. Doç. Dr. l'v!ustafa Tatcı) , Ahmet Yescvi Vakfı Yay., Ankara 1 998. 310
