dış ticaret işlemleri
advertisement
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Eray Sanver Yeminli Mali Müşavir BURSA Ocak, 2010 Yönetim Merkezi ve Yazışma Adresi: BURSA SERBEST MUHASEBECİ VE MALİ MÜŞAVİRLER ODASI Fevzi Çakmak Caddesi Fomara İş Merkezi No: 79 Kat:2 OSMANGAZİ / BURSA Tel: (224) 444 16 44 Faks: (224) 272 62 45 Odamız kitaplarında yer alan yazılarda ileri sürülen görüşler yalnızca yazarına aittir. Yayıncı kuruluş Bursa SMMM Odası’nı bağlamaz. Baskı: Bizim Repro Ofset Matbaacılık K. Karabekir Cad. Kültür Çarşısı No:7/100 İskitler - Ankara Tel:(312)3411020 Faks:(312)3413050 ÖNSÖZ S on yıllarda ülkemiz ve dünyada globalleşmeye paralel olarak Dış Ticaret alanında öyle inanılmaz gelişmeler ve değişiklikler ortaya çıktı ki pek çok kavram ve işlem ortadan kalktı, yerine yenileri geldi.Hiç kuşku yok ki çok uzun olmayacak süreçte bu kavramlarda değişecektir.Bu sürekli değişim bir yandan olumlu etkiler bırakırken diğer yandan da ciddi bilgi kirliliği,sermayenin uluslar üstü dolaşımı sonucu devletlerin ve milletlerin fakirleşmesi, güven kirliliği gibi maliyetleri de ortaya çıkmaktadır. Dünyadaki bu değişimden Gümrük Birliği sonrasında ülkemiz dünyadaki diğer ülkelerden daha da fazla etkilenmeye başlamıştır.Bunun sonucunda da Dış Ticaretin ‘’ülkelerin ve milletlerin refahının artmasına katkıda bulunmak şeklinde özetleyebileceğimiz temel felsefesini kaybetmeye başladığımız ortaya çıkmıştır. Bu nedenle Teorik tartışmalarda her ne kadar dış ticaretimizin arttığı ileri sürülmekte ise de ülkemize bu refahın yansıyıp yansımadığı hala tartışma konusudur. Bu felsefeyi tekrar hatırlatmak bu kitabın temel hedeflerinden birisidir. Son yıllarda Dünya ölçeğin de ortaya çıkan baş döndürücü gelişmeler Mali Müşavirlik Meslek Mensuplarını da derinden etkilemeye başlamıştır.Bu durumda mükelleflere mesleğin temel alanları dışında kalan diğer alanlarda da hizmet verme zarureti ortaya çıkmıştır.Bu alanların başında da Dış Ticaret gelmektedir. Çünkü ‘’küreselleşen dünya da mükelleflerin büyük bir kısmının Dış Ticaret ile bağlantısı vardır.Bu neden ile bu kitabın Mali Müşavirlik Meslek Mensuplarına ve okuyucularına Dış Ticaretin hemen tüm alanlarında toplu bakış açısı verebilmesi diğer bir amacıdır . Dış Ticaret sadece ithalat ve ihracattan ibaret değildir. Dış Ticaret ayni zamanda bir ekonomik planlama aracıdır. Dış Ticaret sistemi içinde var olan ve mükelleflerin ancak başvurmasıyla istifade edebileceği imkanlar firmalara ciddi rekabet avantajları sağlayacak niteliktedir. Oysa uzun yıllardır yurt içi ve yurt dışı tecrübelerimizden bu imkanların yeterince değerlendirilemediğini tespit ettik.Örneğin tarife kontenjanı imkanı yıllardır kullanılmayan önemli bir dış ticaret aracıdır. Ülkede yetersiz hammaddelerin yurtdışından vergisiz olarak tedarikinde önemli avantajlar sağlamaktadır.Kitabımızda okuyuculara bu tür avantajları hatırlatmak istedik. Bir Büyüğümüzün dediği gibi Devletler gelecekleri için ülke sanayilerini korumak zorundadırlar.Bu bir ülkenin üretebilme kabiliyetinin de korunmasıdır. Özellikle son yıllarda dünya ölçeğinde ağır ve haksız rekabet altında üretebilme kabiliyetini korunması da geçmişe göre çok daha fazla önem kazanmıştır.Haksız iii iv ÖNSÖZ rekabete karşı koyabilmek için kullanılabilecek mekanizmaların okuyucuya tanıtılarak bu konudaki düşüncelerin filizlenmesine, ve var olan düşüncelerin süratle fiiliyata dönüştürülmesine katkıda bulunmak için gerekli doğru bilgileri aktarmak bu kitabın hazırlanmasının önemli gerekçeleri arasında yer almaktadır. Bu kitabın Yeminli Mali Müşavirlik sınavlarına hazırlanan meslek mensuplarına katkıda bulunmak gibi önemli bir amacı daha vardır Bu kitap yukarıda özetlediğim amaçlar için 2 ciltlik ‘’Gümrük Birliği sonrası Dış Ticaret İşlemleri ‘’adlı referans çalışmamdan sadeleştirilerek ve güncelleştirilerek hazırlanmıştır Bu kitabın da bir referans kitabı olması hedeflenmiştir.Referans kitabından amaç ise okuyuculara tüm alt gruplar itibarıyla uzun yıllar toplu bilgi verebilme kabiliyetidir. Bu nedenle kitap hazırlanırken özellikle kolay kolay değişmeyecek Dış Ticaret mekanizmaları rahat anlaşılacak şekilde anlatılmaya çalışılmıştır. Sık değişikliklere uğrayacak tebliğler tasarruflu yazılar gibi ikincil kaynaklardan uzak durulmuş ancak okuyucuların bu düzenlemelerin en son hallerini nerelerde bulabilecekleri ilgili bölümlerinde belirtilmiştir. Böylece Dış Ticaret İşlemlerinin başlangıcından sonuna dek kadar tüm süreç temel unsurlarıyla bir bütün olarak okuyucuya fikir ve bilgi verecek şekilde tasarlanmıştır. Bu kitabın basılması,dağıtılmasını üstlenen Bursa Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirle Odası Yönetim Kuruluna, Bizim bu günlere ulaşmamızda büyük katkıları olan anneme ve babama, Her zaman yardım ve desteklerini esirgemeyen eşime ve oğluma, Teşekkür ederim. Kitabın hazırlanmasında yardımları nedeniyle Safiye İpşir Hanım da teşekkürü fazlasıyla haketmiştir. Son olarak kitabımızın okuyuculara faydalı olmasını dilerim. ERAY SANVER BURSA, OCAK-2010 ÖZGEÇMİŞ Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari İlimler Fakültesini bitirdikten sonra 1983 yılında Maliye Bakanlığı Gelirler Kontrolörü olarak meslek hayatına başlayan Eray SANVER ,1993 yılında Gümrükler Genel Müdürlüğü Dış İlişkiler Daire Başkanlığına atanmıştır. Türkiye A.B. Gümrük Birliği Teknik müzakere heyetinde çalışan SANVER, Dünya Gümrük Örgütünde, Birleşmiş Milletler, Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve Ekonomik İşbirliği Örgütünde(ECO) Türkiye yi temsil etmiştir. Kariyer Meslekler Rehberi ve Mezuniyet Sonrası Kariyer Mesleklere Hazırlık Rehberi isimli yayınlanmış, Avrupa Birliğinin Felsefi Temelleri ve Türkiye’nin Tam Üyeliği,Gümrük Birliği Sonrası Dış Ticaret İşlemleri isimli yayınlanmamış kitapları bulunmaktadır. Ayrıca mesleki konularda yayınlanmış pek çok makalesi bulunan Eray SANVER A.B. Koleji(Brüksel) mezunu olup İngilizce ve Fransızca bilmektedir. SANVER Evli ve bir çocuk babasıdır. v İÇİNDEKİLER KİTAP•I DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ İLE İLGİLİ ULUSLARARASI DÜZENLEMELER 1. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNİN GENEL ESASLARI .................................................................3 2. DIŞ TİCARET SÖZLEŞMELERİ ...................................................................................................4 2.1. Malın Cinsi, Nev-i ve Kalitesi ......................................................................................................4 2.2. Malın Miktarı ................................................................................................................................4 2.3. Malın Fiyatı ..................................................................................................................................5 2.4. Malın Teslim Yeri, Teslim Şekli ve Zamanı .................................................................................5 2.5. Ödeme Şekli ..................................................................................................................................5 2.6. Ödeme Yeri ve Zamanı ...............................................................................................................5 2.7. İhtilafların Çözümü ......................................................................................................................5 3. DIŞ TİCARETTE TESLİM VE ÖDEME ŞEKİLLERİ İLE KULLANILAN BELGELER ......6 3.I. TESLİM ŞEKİLLERİ ..................................................................................................................6 3.1.1. (EXW)-Exworks-Ticari İşletmede Teslim ............................................................................6 3.1.2. (FCA)-Free Carrier- Taşıyıcıya Teslim ..................................................................................6 3.1.3. (FAS)-Free Alongside Ship-Gemi Bordrosunda Teslim ......................................................7 3.1.4. (FOB)-Free On Board-Gemi Bordasında Teslim ................................................................7 3.1.5. (CFR) Cost and Freight- Mal Bedeli ve Navlun .................................................................7 3.1.6. (CIF)-Cost,Insurance and Freight- Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun .....................................7 3.1.7. (CPT)- Carried Paid to- Taşıma ücreti ödenmiş olarak teslim ............................................8 3.1.8. (CIP)-Carrıed and Insurance Paid to-Taşıma, Sigorta ücreti ödenmiş olarak Teslim .........8 3.1.9. (DAF) Deliveried at Frontier –Sınırda Teslim ......................................................................8 3.1.10. (DES) Delivered Ex Ship- Gemide Teslim .........................................................................8 3.1.11. (DEQ) Delivered ExQuasy- Rıhtımda Teslim-Gümrük Vergisi,harçlar ödenmiş teslim .9 3.1.12. (DDU) Delivered Duty Unpaid-Gümrük Vergisi Ödenmeden Teslim .............................9 3.1.13. (DDP) Delivered Duty Paid-Gümrük Resmi Ödenmiş olarak Teslim ..............................9 3.2. ÖDEME ARAÇLARI ve ÖDEME ŞEKİLLERİ .......................................................................9 3.2.1.Peşin Ödeme ve Prefinansman .............................................................................................10 3.2.2.Mal Mukabili Ödeme ..........................................................................................................10 3.2.3.Vesaik Mukabili Ödeme........................................................................................................10 3.2.4.Konsinye ..............................................................................................................................11 3.2.5.Akreditif ................................................................................................................................11 3.2.5.1.Akreditif’in Türleri .......................................................................................................11 3.2.5.1.1.Yükümlülüklerine Göre Akreditifler .......................................................................11 3.2.5.1.1.1.Dönülebilir -Kabili Rucu Akreditif(Revocable L/C) ......................................11 3.2.5.1.1.2.Dönülemez-Gayrikabili Rucu Akreditif(Irrevocable L/C) .............................12 3.2.5.1.1.3.Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed L/C) .............................................................12 3.2.5.1.1.4.Teyitli Akreditif(Confirmed L/C) ....................................................................12 3.2.5.1.1.5.Döner Akreditif(Rotatif,Revolving L/C) ........................................................12 3.2.5.1.1.6.Devredilebilir Akreditif(Transferable L/C) .....................................................12 vii viii İÇİNDEKİLER 3.2.5.1.1.7.Karşılıklı Akreditifler(Back to Back L/C) ........................................................12 3.2.5.1.1.8.Peşin Akreditif(Red Clause,Down Payment L/C) ..........................................12 3.2.5.1.2.Ödeme Şekillerine göre Akreditifler ......................................................................13 3.2.5.1.2.1.Görüldüğünde Ödemeli Akreditifler (Sight L/C) .........................................13 3.2.5.1.2.2.Vadeli Akreditif (Deferred L/C) ......................................................................13 3.2.5.1.2.3.Kabul Kredili Akreditif (Acceptance L/C).......................................................13 3.2.5.1.3.Teminat Akreditifi (Standby L/C) ........................................................................13 3.2.5.2.Akreditifte Bulunması Gereken Unsurlar .....................................................................13 3.3. DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER ..................................................................14 3.3.1.Faturalar ...............................................................................................................................14 3.3.1.1.Proforma Fatura.............................................................................................................14 3.3.1.2.Ticari Fatura(Orijinal Fatura) .......................................................................................14 3.3.1.3.Navlun Faturası(Freight Invoice) ..................................................................................14 3.3.1.4.Konsolosluk Faturası(Consular Invoice) .......................................................................15 3.3.1.5.Tasdikli Fatura (Certified Invoice) ...............................................................................15 3.3.1.6.Özel Fatura ....................................................................................................................15 3.3.2.Gümrük Beyannameleri ......................................................................................................15 3.3.3.Malın Yüklendiğini Gösteren Belgeler ................................................................................15 3.3.3.1.Konşimento (Bill of Lading) ..........................................................................................15 3.3.3.2.Nakliyeci Makbuzu(forwarder’s Certificate of receipt-FCR) .......................................17 3.3.3.3.Karayolu Taşıma Belgesi(CMR Int. Consigment Note/CMR Road Waybill) ............17 3.3.3.4.Tır Karnesi ....................................................................................................................17 3.3.3.5.Hamule Senedi(Railway Bill) .........................................................................................18 3.3.3.6.Karma Taşıma Belgesi (FIATA Combıned Transport Document) ..............................18 3.3.3.7.House Bill Of Lading ...................................................................................................18 3.3.4.Sigorta Poliçeleri .................................................................................................................18 3.3.4.1.Genel ..............................................................................................................................18 3.3.4.2.Nakliyat Sigortaları ........................................................................................................19 3.3.4.2.1.Çeşitleri ...................................................................................................................19 3.3.4.2.1.1.Emtia nakliyatı sigortaları ................................................................................19 3.3.4.2.1.2.Kıymet nakliyatı sigortaları ..............................................................................19 3.3.4.2.1.3.Tekne ve Navlun Sigortaları ...........................................................................19 3.3.4.2.1.4.Sorumluluk Sigortaları .....................................................................................19 3.3.4.3.Nakliyat Sigortalarında Kullanılan Kavramlar.............................................................20 3.3.4.4.Nakliyat Sigortalarında Fiyatlandırma ..........................................................................20 3.3.5.Finansman Belgeleri .............................................................................................................20 3.3.6.Menşe İspat Belgeleri ...........................................................................................................20 3.3.6.1.Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin) ...............................................................20 3.3.6.2.ATR Dolaşım Belgesi (A.TR Movement Certificate) ...................................................21 3.3.6.3.EUR.1 Dolaşım Sertifikası (EUR.1 Movement Certificate) .......................................21 3.3.7.Sağlık Belgeleri ....................................................................................................................21 3.3.7.1.Hayvan İhracına İlişkin Sağlık Raporu (Health Certificate For Animal Export).........21 3.3.7.2.Uluslararası Orijin ve Bitki Sağlık Sertifikası (Phytosanitary Certificate) ...................21 3.3.8.Ticari Kalite ve Yeterlilik Belgeleri .....................................................................................21 3.3.8.1.Standart Kontrol Belgesi (Certificate of Inspection) ....................................................21 İÇİNDEKİLER ix 3.3.8.2.Gözetim Belgesi (Inspection Certificate) ......................................................................22 3.3.8.3.Borsa Tescil Beyannamesi ..............................................................................................22 3.3.8.4.Ekspertiz Raporu (Expertise Report) ............................................................................22 3.3.8.5.Halı Ekspertiz Raporu ...................................................................................................22 3.3.8.6.Hediyelik Eşya İhracatında Ekspertiz Raporu ..............................................................22 3.3.8.7.Lületaşı İhracatında Ekspertiz Raporu ..........................................................................22 3.3.9.Ata Karnesi (ATA Carnet) ....................................................................................................22 3.3.10.Boykot/Kara liste Sertifikası (Boycot/Black List Certificate) ...........................................23 3.3.11.Radyasyon Analiz Belgesi/Sarı Belge (Radiation Certificate) ............................................23 3.3.12.Helal Belgesi (Helal Certificate) ........................................................................................23 3.3.13.Koşer Sertifikası (Kosher Certificate) ................................................................................23 3.3.14.Çeki Listesi (Weight Note) ................................................................................................23 3.3.15.Koli-Ambalaj Listesi (Packing List) ..................................................................................23 3.3.16.Cites Belgesi .......................................................................................................................23 3.3.17.Orman/ Tekeş Nakliye Tezkeresi .......................................................................................23 3.3.18.İmalatçı Analiz Belgesi (Manufacturer’s Analysis Certificate): .........................................23 3.3.19.Spesifikasyon Belgesi (Certificate of Specification): .........................................................24 3.3.20.Döviz Alım Belgesi (DAB) ..................................................................................................24 3.3.21.Kalite Belgeleri (Certificate of Quality) ............................................................................24 3.3.22.Veteriner Belgesi( Veterinary Certificate) ..........................................................................24 3.3.23.Gemi Ölçüm Raporları (Ship’s Ullage Report)..................................................................24 EK EK-1 Genel Satım Sözleşmesi Örneği .................................................................................................25 KİTAP•II KAMBİYO MEVZUATI 1-KAMBİYO MEVZUATININ GENEL ESASLARI ......................................................................29 2- BAZI KAVRAMLAR .......................................................................................................................30 Türkiye’de yerleşik kişiler .................................................................................................................30 Dışarıda yerleşik kişiler......................................................................................................................30 Yolcu...................................................................................................................................................30 Türk Parası.........................................................................................................................................30 Türk parası ile ödemeyi sağlayan belgeler .......................................................................................30 Efektif ................................................................................................................................................30 Döviz (kambiyo) ...............................................................................................................................30 Menkul Kıymetler ............................................................................................................................30 Kıymetli Madenler ............................................................................................................................30 İşlenmemiş Altın ................................................................................................................................30 İşlenmiş Altın .....................................................................................................................................31 İşlenmemiş Gümüş ............................................................................................................................31 İşlenmiş Gümüş .................................................................................................................................31 İşlenmemiş Platin .............................................................................................................................31 İşlenmiş Platin ...................................................................................................................................31 Kıymetli Taşlar ..................................................................................................................................31 Kıymetli Eşya .....................................................................................................................................31 x İÇİNDEKİLER Merkez Bankası .................................................................................................................................31 Banka ..................................................................................................................................................31 Yetkili Müesseseler.............................................................................................................................31 Diğer Sermaye Piyasası Araçları........................................................................................................31 Kıymetli Maden Aracı Kuruluşları ...................................................................................................31 Aracı Kurum .....................................................................................................................................31 Konvertibl Döviz ...............................................................................................................................31 Döviz Alım Belgesi ............................................................................................................................31 Görünmeyen İşlemler........................................................................................................................32 3- TÜRK PARASI VE DÖVİZ’e İLİŞKİN HÜKÜMLER ................................................................32 Türkiye de yerleşik gerçek ve tüzel kişiler ile yabancıların kambiyo mevzuatı uyarınca yapabileceği işlemler .......................................................................................................................................32 4- MENKUL VE GAYRİ MENKULLERLE İLGİLİ HÜKÜMLER ............................................34 Kambiyo Mevzuatı Gereğince Menkul Kıymet İşlemleri ...............................................................34 Kambiyo Mevzuatı Gereğince Gayrimenkul İşlemleri ....................................................................35 5-KIYMETLİ MADEN, KIYMETLİ TAŞ VE EŞYALARA İLİŞKİN HÜKÜMLER ...................35 Kıymetli Maden ve Taş Analizinde Yetki Verilecek Ayar Evlerinin Standartları, Seçimi ve Denetim Esasları .......................................................................................................................................35 Altın, Gümüş ve Platin Depo Hesapları Açılması ve Altın,Gümüş ve platin kredisi kullandırılmasına Ait Hükümler ................................................................................................35 Altın, Gümüş ve Platin Depo Hesapları ..........................................................................................35 Altın, Gümüş ve Platin Kredileri ......................................................................................................35 6-DIŞ TİCARET İLE İLGİLİ HÜKÜMLER ..................................................................................36 Kambiyo Mevzuatı Gereğince Dış Ticaret Bedellerinin Ödenmesi ................................................36 7-GÖRÜNMEYEN İŞLEMLER .......................................................................................................36 Kambiyo Mevzuatı Gereğince Görünmeyen İşlemler Faslından Yapılan Ödemeler .....................36 8- SERMAYE HAREKETLERİ ..........................................................................................................42 9- KREDİLER ......................................................................................................................................42 Gayri Nakdi Krediler, Garanti ve Kefaletler ....................................................................................43 10-DÖVİZ TEVDİAT VE ALTIN DEPO HESAPLARI ..................................................................44 10.1 Döviz Tevdiat ve Altın Depo Hesapları ....................................................................................44 10.2 Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesabı, Süper döviz Hesapları ve işleyisi ...............................44 11- YETKİLİ MÜESSESELER .........................................................................................................45 EKLER ..................................................................................................................................................49 Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun Kanun No: 1567 ...............................................49 Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar 89/14391 ..............................................52 Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar ile Başbakanlık Hazine Müsteşarlığının 2008-32/34 sayılı Tebliğine İlişkin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Genelgesi ............63 Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara ilişkin Tebliğ (2006-32/32) .................81 Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara ilişkin Tebliğ ( 2008-32/34) ................90 Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara ilişkin Tebliğ (2008-32/35) .................98 KİTAP•III İHRACAT MEVZUATI A- İHRACAT ......................................................................................................................................103 1. Giriş ................................................................................................................................................103 2. Kavramlar ........................................................................................................................................103 İÇİNDEKİLER xi 2.1. İhracat Nedir? ...........................................................................................................................103 2.2. İhracatçı Kimdir? ......................................................................................................................104 2.3. İhracat Çeşitleri ........................................................................................................................104 2.3.1. Dış Ticaret Mevzuatı Hükümlerine Göre İhracat Çeşitleri ............................................104 2.3.1.1. Özellik Arz Etmeyen İhracat .....................................................................................104 2.3.1.2. Kayda Bağlı İhracat ....................................................................................................104 2.3.1.3. Kredili İhracat .............................................................................................................105 2.3.1.4. Konsinye İhracat ........................................................................................................105 2.3.1.5. İthal Edilmiş Malların İhracatı (Reexport) .................................................................105 2.3.1.6. Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat ...........................................................................105 2.3.1.7. Bağlı Muamele veya Takas Yoluyla Yapılacak İhracat ................................................106 2.3.1.8. Ticari Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracat .................................................................106 2.3.1.9. Transit Ticaret Yoluyla İhracat ..................................................................................106 2.3.1.10. Bedelsiz İhracat ........................................................................................................107 2.3.1.11. Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamında Yapılan İhracat .............................108 2.3.1.12. Off-Set Yoluyla İhracat .............................................................................................108 2.3.1.13. Yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılım Yoluyla İhracat .................................................108 2.3.1.14. Sınır Ticaret Yoluyla İhracat .....................................................................................108 2.3.1.15. Hariçte İşleme Rejimiyle İhracat ..............................................................................109 2.3.2. Kambiyo Mevzuatı Hükümlerine Göre İhracat Çeşitleri ................................................109 2.3.2.1. Ödeme Şekillerine Göre İhracat Türleri ....................................................................109 2.3.2.1.1. Alıcı Firma Prefinansmanı, Peşin Ödeme............................................................109 2.3.2.1.2. Akreditifli Ödeme.................................................................................................109 2.3.2.1.3. Vesaik Mukabili Ödeme .......................................................................................109 2.3.2.1.4. Mal Mukabili Ödeme ...........................................................................................109 2.3.2.1.5. Bağlı Muamele Veya Takas ...................................................................................109 3.İhracat Mevzuatının Açıklamaları ...................................................................................................109 3.1. İhracat Mevzuatının Genel Esasları ........................................................................................109 3.1.1.İhracatı Yasak Mallar...........................................................................................................111 3.1.2.İhracatı Kayda Bağlı Mallar ................................................................................................112 3.1.3. İhracatı Ön İzne Bağlı Mallar ............................................................................................114 3.1.4. İhracatı İlgili Diğer Düzenlemeler ....................................................................................115 3.2.2. Düzenlenen Belgeler..........................................................................................................120 3.2.2.1. Genel ...........................................................................................................................120 3.2.2.1.1. Orijinal Fatura ......................................................................................................120 3.2.2.1.2. Navlun Faturası ....................................................................................................120 3.2.2.1.3.Çeki Listesi ...........................................................................................................120 3.2.2.2. İhracatın Yapılacağı Ülkelere Göre Düzenlenen Belgeler ........................................120 3.2.2.2.1. Avrupa Birliği (AB) Ülkelerine İhracat ................................................................120 3.2.2.2.2. EFTA Ülkelerine İhracat .....................................................................................120 3.2.2.2.3. Dünya Ticaret Örgütü (D.T.Ö.)üyesi ülkelere ihracat .......................................121 3.2.2.2.4. Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP) Kapsamında Türkiye’ye Taviz Tanıyan Ülkelere İhracat ...................................................................................................121 3.2.2.2.5. Rusya Federasyonu’na Doğal Gaz Kapsamında Yapılacak İhracat .....................121 xii İÇİNDEKİLER 3.2.2.2.6. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Ambargo Kararları Uyarınca İhracatın Denetime Tabi Olduğu Ülkelere İhracat ............................................................121 3.2.2.2.7. Özel Anlaşma İmzalanan Ülkelere ihracat( Kanada Anlaşması)..........................121 3.2.2.3. İhraç Konusu Ürüne Göre Düzenlenen Belgeler .....................................................121 3.2.2.3.1. Standarda Uygunluk Belgeleri ............................................................................121 3.2.2.3.2. Uluslararası Orijin ve Bitki Sağlık Sertifikası ......................................................122 3.2.2.3.3. Hayvansal Ürünlerle İlgili Sağlık Sertifikası .......................................................122 3.2.2.3.4. Sağlık Sertifikası ..................................................................................................123 3.2.2.3.5. Analiz Raporu ......................................................................................................123 3.2.2.3.6. Halı Ekspertiz Raporu ........................................................................................123 3.2.2.3.7. Hediyelik Eşya Ekspertiz Raporu .......................................................................123 3.2.2.3.8. Lületaşı Pipo İhracatında Ekspertiz Raporu ......................................................123 3.2.2.3.9. Kota Belgesi .........................................................................................................123 3.2.2.4. Diğer Belgeler .............................................................................................................124 3.2.2.4.1. Orman Nakliye Tezkeresi ...................................................................................124 3.2.2.4.2. Kontrole Tabi Eşyada Kontrol Belgesi ...............................................................124 3.2.2.4.3. Tekele Tabi Eşya Nakliye Tezkeresi ....................................................................124 3.2.2.4.4. İhracı İlgili İdarelerin İznine Tabi Eşya İçin Yetkili Makamlarınca Verilen İzin Kağıtları ...............................................................................................................124 3.2.2.4.5. Eşyanın Yükleneceği Nakil Aracının Geleceğini Bildirir Acente Veya Kumpanya Belgesi(Gerektiği hallerde ) ................................................................................124 3.2.2.4.6. Kumanya Listesi ..................................................................................................124 3.2.2.4.7. Standardizasyon Kontrol Belgesi ........................................................................124 3.2.2.4.8. Yabancı Ülkelere Seyahat Edenlere Ait Geçici Çıkış Beyannamesi ve Taahhütnamesi.....................................................................................................124 3.2.2.4.9. Koli müfredat listesi ............................................................................................124 3.2.2.4.10.Dış Ticaret Rejimi Ve Türk Parası Kıymetini Koruma Karar Ve Tebliğlerinin Gerektirdiği Diğer Belgeler: ..............................................................................124 3.2.2.5. Gümrük İşlemleri Dışında İhracatta Kullanılan Uluslararası Dokümanlar ..............124 3.2.2.5.1. Sevk Belgesi (Konşimento) ..................................................................................125 3.2.2.5.2. Sigorta Belgesi .....................................................................................................125 3.2.3. İhracat İle İlgili Gümrük İşlemleri ...................................................................................125 3.2.4. Alıcısı Tarafından Kabul Edilmeyen veya Alıcısına Teslim Edilemeyen Mallar ..............125 3.2.5. İhracat Bedellerinin Tahsili ................................................................................................126 3.2.5.1. Alacak İskontosu..........................................................................................................126 3.2.5.2. Faktoring .....................................................................................................................126 3.2.5.3. Forfaiting.....................................................................................................................126 3.2.5.4. Swap-Option ...............................................................................................................126 3.2.6. İhracat Bedellerinin Tahsilinde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Yolları .........................126 4. İhracat ile İlgili Diğer Hususlar .....................................................................................................127 4.1.Türkiye de İkamet Etmeyenlere Özel Fatura Kapsamında Yapılan Satışlar ............................127 4.2. İhracatta Standart Uygulamaları .............................................................................................127 4.2.1. Kalite Güvence, Çevre, Güvenlik Standartları ile ilgili Açıklama ve Kavramlar .............127 4.2.2.1. I.S.O. ...........................................................................................................................128 4.2.2.1. I.S.O.-9000 .................................................................................................................128 İÇİNDEKİLER xiii 4.2.2.1. I.S.O.-9000-2000 ........................................................................................................128 4.2.2.1. I.S.O.-9001-2000 .......................................................................................................128 4.2.2.1. I.S.O.-9004-2000 .......................................................................................................128 4.2.2.1. I.S.O.-14000 ...............................................................................................................128 4.2.2.1. I.S.O.-19011-2000 ......................................................................................................129 4.2.2.1. I.S.O.-22000-2005 .....................................................................................................129 4.2.2.2. H.A.C.C.P. ..................................................................................................................130 4.2.2.3. Takip ve İzlenebilirlilik (Tracking-Treasing) Sistemi .................................................130 4.2.2.4. O.H.S.A.S.-18001 ......................................................................................................130 4.2.2.5. Çevre Etiketi Sistemi ..................................................................................................131 4.2.2.6. C.E. İşareti .................................................................................................................131 4.2.2.7. Turquality ...................................................................................................................132 5. İhracatta Devlet Yardımları ............................................................................................................132 5.1. Dış Ticaret Müsteşarlığı (D.T.M ) Tarafından Sağlanan Destekler .......................................133 5.1.1. Araştırma-Geliştirme Yardımları .......................................................................................133 5.1.2. Uluslararası Nitelikteki Yurtiçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi ..................................134 5.1.3. Yurtdışında Milli veya Bireysel Düzeyde Gerçekleştirilen Fuar Katılımlarının Desteklenmesi ..................................................................................................................134 5.1.4. Pazar Araştırması Desteği ..................................................................................................134 5.1.5. Eğitim Yardımı ...................................................................................................................134 5.1.6. Yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi 5.1.7. Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi .................................................................................135 5.1.8. Türk Ürünlerinin Yurtdışında Markalaşması ve Turquality İmajının Yerleştirilmesine Yönelik Faaliyetlerin Desteklenmesi................................................................................135 5.1.9. İstihdam Yardımı ................................................................................................................135 5.1.10. Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımları ................................................................135 5.2. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı(KOSGEB) Tarafından Sağlanan Destekler.................................135 5.2.1. Bilişim Destekleri...............................................................................................................136 5.2.1.1. Bilgisayar Yazılımı Desteği..........................................................................................136 5.2.1.2. E-Ticarete Yönlendirme Desteği ...............................................................................136 5.2.2. Bölgesel Kalkınma Destekleri ...........................................................................................136 5.2.2.1. Ortak Kullanım Amaçlı Makine-Teçhizat Desteği ....................................................136 5.2.2.2. Nitelikli Eleman Desteği ...........................................................................................136 5.2.2.3. Yerel Ekonomi Araştırma Desteği .............................................................................137 5.2.2.4. Altyapı ve Üstyapı Uygulama Projesi Desteği ...........................................................137 5.2.3. Danışmanlık ve Eğitim Destekleri ...................................................................................137 5.2.3.1. KOSGEB Danışmanlık Desteği ................................................................................137 5.2.3.2. KOSGEB Özel Eğitim Desteği .................................................................................137 5.2.3.3. KOSGEB Genel Eğitim Programları ........................................................................138 5.2.4. Girişimciliği Geliştirme Destekleri ...................................................................................138 5.2.4.1. Genel Girişimciliği Geliştirme Programı ..................................................................138 5.2.4.2. Genel Girişimcilik Eğitimi Desteği ............................................................................138 5.2.4.3. Yeni Girişimci Desteği ................................................................................................138 5.2.4.4. İş Geliştirme Merkezi Desteği ...................................................................................139 5.2.5. Kalite Geliştirme Destekleri ..............................................................................................139 xiv İÇİNDEKİLER 5.2.6. Kredi Destekleri .................................................................................................................139 5.2.6.1. İhracat Kredisi Destek Programları (Can suyu kredileri) .........................................139 5.2.7. Pazar Araştırma ve İhracatı Geliştirme Destekleri ...........................................................140 5.2.7.1. Milli Düzeydeki Yurtdışı Fuarlara Katılım Desteği ..................................................140 5.2.7.2. Diğer Yurtdışı Fuarlara Katılım Desteği ...................................................................140 5.2.8. Teknoloji Geliştirme, Yenilik ve Eğitim Destekleri...........................................................140 5.2.8.1. Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Desteği ...............................................................140 5.2.8.2. Sınai Mülkiyet Hakları Desteği ..................................................................................141 5.2.8.3. Tekno-Girişim Sermayesi Desteği ..............................................................................142 5.2.9. Uluslararası İşbirliği Geliştirme Destekleri ......................................................................142 5.2.9.1. İhracat Amaçlı Yurt Dışı Gezisi Desteği .....................................................................142 5.2.9.2. Eşleştirme Desteği ......................................................................................................142 5.3. EXİMBANK Tarafından Sağlanan Destekler ..........................................................................142 5.3.1. İhracat Sigorta Sistemleri .................................................................................................143 5.3.1.1. Eximbank İhracat Kredi Sigortası .............................................................................143 5.3.1.1.1. Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigortası ......................................................................143 5.3.1.1.2. Spesifik İhracat Kredi Sigortası ...........................................................................143 5.3.2. İhracat Kredileri ................................................................................................................143 5.3.2.1. Kısa Vadeli İhracat Kredileri.......................................................................................143 5.3.2.1.1. Sevk Öncesi Türk Lirası İhracat Kredisi .............................................................144 5.3.2.1.2. Sevk Öncesi Türk Lirası Kalkınmada Öncelikli Yöreler İhracat Kredisi ............144 5.3.2.4. Sevk Öncesi Döviz İhracat Kredisi .............................................................................144 5.3.2.5. Dış Ticaret Şirketleri (D.T.Ş.) İhracat Kredileri ........................................................144 5.3.3. İhracata Hazırlık Kredileri ................................................................................................144 5.3.3.1. K.O.B.İ. İhracata Hazırlık Kredileri ...........................................................................144 5.3.3.2. Sevk Öncesi Reeskont Kredisi ...................................................................................145 5.3.4. Kısa Vadeli İhracat Alacakları İskonto Programı ..............................................................145 5.3.5. Özellikli Krediler ...............................................................................................................145 5.3.5.1. Yurt Dışı Mağazalar Yatırım Kredisi ...........................................................................145 5.3.5.2. Özellikli İhracat Kredisi ..............................................................................................145 5.3.6. Gemi İnşa ve İhracına Yönelik Teminat Mektubu Programı ............................................145 5.3.7. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetlerine Yönelik Teminat Mektubu Programı ......................145 5.3.8. Döviz Kazandırıcı Hizmetler Kapsamındaki Krediler .....................................................145 5.3.8.1. Uluslararası Nakliyat Pazarlama ve Turizm Pazarlama Kredisi ................................145 5.3.8.2. Döviz kazandırıcı Hizmetler Kredisi ..........................................................................146 5.3.9. İslam Kalkınma Bankası (İKB) Kaynaklı Kredi .................................................................146 5.3.10. Dünya Bankası Kaynaklı İhracat Finansmanı Programı .................................................146 5.3.11. İhracata Yönelik İthalat Finansman Kredisi ...................................................................146 B- DAHİLDE İŞLEME REJİMİ (D.İ.R.) .........................................................................................146 1. Giriş ................................................................................................................................................146 2. Kavramlar ........................................................................................................................................147 3. Uygulama Esasları ..........................................................................................................................149 3.1. Şartlı Muafiyet .........................................................................................................................150 3.2. İthalde Alınan Vergilerin Geri İadesi (Drawnback System) ....................................................152 4. D.İ.R.’den Yararlanma Koşulları ....................................................................................................152 İÇİNDEKİLER xv 5. Dahilde İşleme İzin Belgesi (D.İ.İ.B.) nasıl alınır ? ........................................................................153 5.1. D.İ.İ.B. İzni Almak için Gerekli Belgeler ................................................................................154 5.2. D.İ.İ.B. Süresi ...........................................................................................................................156 5.3. D.İ.İ.B. Nasıl Kullanılır? ..........................................................................................................156 6. D.İ.İ.B. Nasıl Kapatılır?...................................................................................................................157 7. D.İ.R. Telafi Edici Vergi Uygulamaları ...........................................................................................158 8. D.İ.R.’in İdari ve Hukuki Müeyyideleri ..........................................................................................159 9. İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ve D.İ.R. ilişkisi ........................................................................159 10. D.İ.R. ve Vergi Uygulamaları .......................................................................................................161 10.1. D.İ.İ.B Kapsamında İthal Edilen Malların İşlenmiş Olarak İhracında Vergi Resim Harç İstisnası Uygulaması ...........................................................................................161 10.2. D.İ.İ.B Kapsamında İthal Edilen Malların İşlenmiş Olarak İhraç Kayıtlı Satış veya Teslimlerinde Gümrük Vergisi Muafiyeti .............................................................162 10.3. D.İ.İ.B Kapsamında İthal Edilen Malların İşlenmiş Olarak Türkiye’de İkamet Etmeyenlere Özel Fatura ile Satışları ......................................................................................162 10.4. D.İ.İ.B Kapsamında İthal Edilen Malların İthali ve İhracının Ö.T.V. Kar. Durumu ..........163 10.5. D.İ.İ.B Kapsamında İthal Edilen Malların İthali, İhracı veya İhraç Kayıtlı Tesliminin K.D.V. Karşısındaki Durumu ...............................................................................163 C-HARİÇTE İŞLEME REJİMİ ........................................................................................................167 1.GİRİŞ................................................................................................................................................167 2.Kavramlar .........................................................................................................................................168 3. Uygulama Esasları ..........................................................................................................................169 4.İzin Koşulları ve Müracaat Yerleri....................................................................................................170 5. Hariçte İşleme İzin Belgesi ve Hariçte İşleme İzni almak için gerekli Belgeler ............................170 6.Tekstil ürünleri nin Hariçte İşleme Rejiminden yararlanmasına ilişkin esaslar ..............................171 7.Hariçte İşleme Rejiminde Süreler ...................................................................................................171 8.Hariçte İşleme Rejiminde Vergi Uygulamaları ...............................................................................172 9.Gümrük idarelerince yapılacak işlemler .........................................................................................172 10.Taahhüdün kapatılması ...................................................................................................................173 11.Denetim ve Müeyyideler ...............................................................................................................173 EKLER; İhracat Kararı ...................................................................................................................................175 İhracat Yönetmeliği..........................................................................................................................178 D.İ.R. Kararı ....................................................................................................................................185 D.İ.R. Tebliği ...................................................................................................................................206 Hariçte İşleme Rejim Kararı ...........................................................................................................253 Hariçte İşleme Rejim Tebliği .........................................................................................................261 KİTAP•IV İTHALAT MEVZUATI VE DIŞ TİCARET POLİTİKASI ARAÇLARI Giriş A-İTHALAT MEVZUATI İÇERİK .................................................................................................277 1.İthalat Çeşitleri .................................................................................................................................280 1.1.Dış Ticaret Mevzuatı Hükümlerine Göre İthalat Çeşitleri ......................................................280 1.1.1.Kesin İthalat ........................................................................................................................280 xvi İÇİNDEKİLER 1.1.2.Özel Anlaşmalara Dayanan İthalat .....................................................................................280 1.2.Gümrük Mevzuatı Hükümlerine Göre İthalat Çeşitleri ..........................................................280 1.2.1. Vergili İthalat .....................................................................................................................280 1.2.1.1.Akreditifli İthalat..........................................................................................................280 1.2.1.2.Vesaik Mukabili İthalat ................................................................................................281 1.2.1.3.Mal Mukabili İthalat ....................................................................................................281 1.2.1.4.Kabul Kredili İthalat ....................................................................................................281 1.2.1.5.Peşin Ödemeli İthalat ..................................................................................................281 1.2.1.6.Bedelsiz İthalat .............................................................................................................281 1.2.1.7.Sınır Kıyı Ticareti ........................................................................................................281 1.2.2.Muaf İthalatlar ....................................................................................................................283 2.İTHALAT REJİMİNİN GENEL ESLARI ..................................................................................284 2.1.Giriş ..........................................................................................................................................284 2.2.Kavramlar...................................................................................................................................284 2.3.İthalat Rejiminin İçeriği ...........................................................................................................285 2.3.1.Karar ..................................................................................................................................285 2.3.2.Ek Listeler ..........................................................................................................................285 2.3.2.1. I Sayılı Liste (Tarım Ürünleri Listesi) ........................................................................285 2.3.2.2. II Sayılı Liste(Gümrük Birliğine Dahil Ürünler Listesi) ...........................................286 2.3.2.3. III Sayılı Liste(İşlenmiş Tarım Ürünleri Listesi) ........................................................286 2.3.2.4. IV Sayılı Liste(EFTA Listesi) .....................................................................................286 2.3.2.5. V Sayılı Liste( G.V. Askıya Alınan Ürünler Listesi) ...................................................286 2.3.2.6. VI Sayılı Liste(Sivil Hava Taşıtlarında kullanılan Mallar Listesi) ..............................287 2.3.3. İthalat Rejim Karar Ekleri ................................................................................................287 2.3.3.1.Kod Numaralarını Gösterir Bileşim Tablosu (Ek-1) ..................................................287 2.3.3.2.Tarım Payı (1) ve Tarım Payı (2) Listesi (Ek-2) ..........................................................287 2.3.3.3.Genelleştirilmiş Tercihler Sisteminden Yararlanacak Ülkeler Listesi Gelişme YolundakiÜlkeler. Az Gelişmiş Ülkeler (Ek-3)...........................................................287 2.3.3.5.Sektör Listesi (Ek-4) ....................................................................................................287 2.3.3.5.Ürün Grup Listesi (Ek-5) ...........................................................................................287 2.3.3.6.Kısaltmalar (Ek-6) ........................................................................................................288 2.3.4.İthalat Tebliğleri .................................................................................................................288 2.3.4.1.İthalat (2009/1) Yurt İçinde Düzenlenen Uluslararası Fuarlara İlişkin Tebliğ ...........288 2.3.4.2.İthalat (2009/2)Harp Silahları, Bunların Aksamı ve Parçalarının İthaline +İlişkin Tebliği ..........................................................................................................................288 2.3.4.3.İthalat (2009/3)Radyoaktif Maddeler ile Bunların Kullanıldığı Cihazların İthaline İlişkin Tebliğ ..................................................................................................288 2.3.4.4.İthalat-2009/4) Yüksek Yoğunluklu Tatlandırıcıların İthaline İlişkin Tebliğ .............288 2.3.4.5.İthalat (2009/5)Haritalat ve Benzeri Dokümanın İthaline İlişkin Tebliğ ...................288 2.3.4.6.İthalat (2009/6)İthalinde Bakım Onarım ve Servis Garantisi Yeterlilik Belgesi Aranacak Maddelere ilişkin Tebliğ..............................................................................289 2.3.4.7.İthalat (2009/7)İthalinde Karayolu Uygunluk Belgesi Aranacak Maddelere İlişkin Tebliğ ................................................................................................................289 2.3.4.8.İthalat (2009/8)Sivil Hava Taşıtlarında Kullanılmaya Mahsus Maddelerin İthaline ilişkin Tebliği .................................................................................................289 İÇİNDEKİLER xvii 2.3.4.9.İthalat (2009/ 9)10 Yaşından Eski Olmamak Üzere Kullanılmış Olarak İthal Edilebilecek Maddelere İlişkin Tebliğ ........................................................................289 2.3.4.10.İthalat (2009/10)Banknot ve Benzeri Kıymetli Evraka Mahsus Kağıtların İthaline İlişkin Tebliğ .................................................................................................289 2.3.4.11.İthalat (2009/11)Bazı patlayıcı Maddeler, Ateşli Silahlar, Bıçaklar ve Benzeri Aletlerin İthaline İlişkin Tebliğ ...............................................................290 2.3.4.12.İthalat (2009/12)Çift Kullanımlı Mal. İthalinin Kayda Alınması Hk.Tebliğ ............290 2.3.4.13.İthalat (2009/13)İşçi Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ ..............................................................................290 2.3.4.14.İthalat (2009/14)Ozon tabakasını İncelten Maddelerin İthaline İlişkin Tebliği .......290 2.3.4.15.İthalat (2009/15)Bazı Boyar Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ ...............................291 2.3.4.16.İthalat (2009/16)Gübre İthaline İlişkin Tebliğ ..........................................................291 2.3.4.17.İthalat (2009/17)Kimyasal Silahlar Sözleşmesi Ekinde Yeralan Kimyasal Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ ..............................................................................291 2.3.4.18.İthalat (2009/18)Otonom Tarife Kontenjanı Açılması ve Gümrük Vergisi Askıya Alınacak Ürünlere İlişkin Tebliğ .........................................................292 2.3.4.19.İthalat (2009/19)Genelleştirilmiş Tercihler Sistemine ilişkin Tebliğ .......................292 2.3.4.20.İthalat (2009/20)Bazı Maddelerin İthalatının İzlenmesine İlişkin Tebliğ ................293 2.3.4.21.İthalat (2009/21)Tekstil ürünleri İthalatının Kayda Alınmasına İlişkin Tebliğ.........293 2.3.4.22.İthalat(2009/22) Otonom Tarife Kontenjanları .......................................................293 2.3.4.23.D.Ticaret (2009/ 1)Nesli Tehlike Altında Olan Yaban Hayvanı ve Bitki İthalatı Dış Ticareti Hakkında Tebliğ.........................................................................293 2.3.4.24.Gıda Maddeleri ve Gıda ile Temasta Bulunan Madde ve Malzemelerin İthalatında Kontrol Belgesi Uygulaması ve İthalat Aşamasındaki Kontrol İşlemleri Hakkında Tebliğ(Tebliğ No: 39) ...................................................294 2.3.4.25.Koyun, Keçi, Sığır Gövde Yağı ve İç Yağı İthalatında Kontrol Belgesi Alınabilmesi İçin Gerekli Şartlar Hakkında Tebliğ(Tebliğ No: 1999/9) ...................294 2.3.4.26.Veteriner Biyolojik Ürünlerin İthalatında Uyulacak Esaslar Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2002/37) ..................................................................................................294 2.3.4.27.Yem İthalatında İstenecek Belgeler Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2008/36)............295 2.3.4.28.Ham Elmas Dış Ti. Düzelenmesi ve Denetlenmesi Tebliği(Tebliğ No 2006/1) ......295 2.3.4.29.Bal İthalatında Kontrol Belgesi Düzenlenirken Aranacak Şartlar ve İthalat Aşamasındaki Veteriner Kontrolleri Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2008/3 ...............295 2.3.4.30.Gıda Değeri Olan Hayvanlara Uygulanması Yasaklanan ve Belli Şartlara Bağlanan Hormon ve Benzeri Maddeler Hakkında T(ebliğ No 2003-18) ................296 2.3.4.31.Biyolojik Mücadele Etmenlerinin Ruhsatlandırılması, İthali, Üretimi ve Kullanımı Hakkında Tebliğ Tebliğ No 2008/28 ...................................................296 3.İthalat ile İlgili Gümrük İşlemleri ...................................................................................................296 3.1.Ticari Nitelikli Eşyanın İthalinde Aranan/Aranabilecek Belgeler............................................296 3.2.Beyannamenin Tescil Edilerek İdareye Verilmesi Aşamasında Beyannameye Eklenmesi Gereken/Gerekebilecek Belgeler ............................................................................................296 3.2.1.Orijinal Fatura ...................................................................................................................296 3.2.2.İthal Eşyasına Ait Kıymet Bildirim Formu ........................................................................297 3.2.3.Menşe Şahadetnamesi, EUR.1 ve A.TR Dolaşım Belgeleri ..............................................297 3.2.4.Çeki Listesi .........................................................................................................................297 xviii İÇİNDEKİLER 3.2.5.Konşimento veya Yük Senedi .............................................................................................297 3.2.6.Navlun Faturası ve/veya Sigorta Poliçesi ...........................................................................297 3.2.7.İşlenmiş Tarım Ürünleri Beyan Formu/Analiz Sonuç Raporu .........................................298 3.2.8.Uygunluk Yazısı/Uygunluk Belgesi; Onay Belgesi, Bakım, Onarım ve Servis Garantisi Yeterlilik Belgesi, .............................................................................................298 3.2.9.Fon Alındı Makbuzu ..........................................................................................................298 3.3.Beyannamenin Tescilinden Sonra, Eşyanın Tesliminden Önce İbrazı Gerekli Belgeler .........298 3.3.1.İthal Araç Karayolu Uygunluk Belgesi ..............................................................................298 3.3.2.Uygunluk Belgesi ...............................................................................................................298 3.3.3.Kontrol Belgesi ...................................................................................................................298 3.3.4.İthal Lisansı.........................................................................................................................298 3.3.5.Gözetim Belgesi ..................................................................................................................299 4. İthalat İle İlgili Diğer Hususlar ......................................................................................................299 4.1.Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Mevzuatı .........................................299 B- DIŞ TİCARET POLİTİKASI ARAÇLARI ................................................................................307 Giriş .....................................................................................................................................................307 1.1.İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat .........................................................307 1.2.Açıklamalar ................................................................................................................................309 1.2.Anti Damping Soruşturmaları ..................................................................................................309 1.2.1.Başvuru ................................................................................................................................309 1.2.2.Soruşturmanın Açılması ......................................................................................................309 1.2.3.Soruşturma Süreci ..............................................................................................................310 1.2.3.1.İhraç Fiyatı ...................................................................................................................310 1.2.3.2.Normal Değer ..............................................................................................................310 1.2.3.3.Fiyat Karşılaştırması ....................................................................................................310 1.2.3.4.Damping Miktarı ve Marjı hesabı ...............................................................................310 1.2.3.5.Yerli Sanayinin Zararının Tespiti ................................................................................310 1.2.3.6.Bilgilerin Toplanması ...................................................................................................311 1.2.3.7.Yerel İnceleme ..............................................................................................................311 1.2.3.8.Tarafların Dinlenmesi .................................................................................................311 1.2.4.Soruşturmanın Sonuçları ...................................................................................................311 1.2.4.1.Taahhüt .......................................................................................................................311 1.2.4.2.Kesin Önlem ................................................................................................................311 1.2.4.3.Soruşturmanın Kapatılması .........................................................................................312 1.2.5.Geçici Önlem ......................................................................................................................312 1.2.6.Soruşturmanın Süresi .........................................................................................................312 1.2.7.Önlemlerin Yürürlükte Kalma Süresi .................................................................................312 1.2.8.Önlemelerin Gözden Geçirilmesi ......................................................................................312 1.2.9.DTÖ’ye Yapılan Bildirimler ...............................................................................................313 1.3.Anti Sübvansiyon Soruşturmaları .............................................................................................313 2. İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemleri, Kota İdaresi ve Tarife Kontenjanı Mevzuatı .............313 2.1.İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemleri ...............................................................................314 2.1.1.Soruşturma Açılması ...........................................................................................................314 2.1.2.Soruşturma Sonuçları ........................................................................................................315 2.1.2.1.Gözetim Önlemleri ......................................................................................................315 İÇİNDEKİLER xix 2.1.2.2.Korunma Önlemleri ....................................................................................................315 2.1.2.3.Geçici Önlem ...............................................................................................................316 2.2. Kota ve Tarife Kontenjanı ........................................................................................................316 2.2.1.İthalatta Kota ve Tarife Kontenjanı Uygulaması ...............................................................316 2.2.2.İhracatta Kota ve Tarife Kontenjanı Uygulaması...............................................................317 3.Belirli Ülke Menşeli Malların İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Uygulanması Hakkında Mevzuat ....................................................................................................318 4.İkili Anlaşmalar, Protokoller veya Diğer Düzenlemeler Kapsamı Dışında, Belirli Ülkeler Menşeili Tekstil ve Konfeksiyon Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hak. Mevzuat ................................................................................................319 5. Belirli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat ..........321 6.Türkiyenin Ticari Haklarının Korunması Hakkında Mevzuat ......................................................321 EK: İthalat Rejim Kararı(95-7606) .............................................................................................................323 İthalat Yönetmeliği ..............................................................................................................................327 İthalat Tebliğleri .................................................................................................................................330 Ham Elmas Dış Ticaretinin Düzelenmesi ve Denetlenmesi Tebliği(Tebliğ No 2006/ 1) .................330 Bal İthalatında Kontrol Belgesi Düzenlenirken Aranacak Şartlar ve İthalat Aşamasındaki Veteriner Kontrolleri Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2008/3) .........................................................333 Biyolojik Mücadele Etmenlerinin Ruhsatlandırılması, İthali, Üretimi ve Kullanımı Hakkında Tebliğ (Tebliğ No 2008/28) ...........................................................................................336 Damızlık Harici Canlı Hayvanlar İle Hayvan Maddelerinin İthalatında Kontrol Belgesi Düzenlenmesi İçin Alınacak Belgeler Hakkında Tebliğ (200-32) .................................................343 Gıda Değeri Olan Hayvanlara Uygulanması Yasaklanan ve Belli Şartlara Bağlanan Hormon ve Benzeri Maddeler Hakkında (Tebliğ No 2003-18) .....................................................346 Gıda Maddeleri ve Gıda ile Temasta Bulunan Madde ve Malzemelerin İthalatında Kontrol Belgesi Uygulaması ve İthalat Aşamasındaki Kontrol İşlemleri hakkında Tebliğ(Tebliğ No: 39) ......................................................................................................................351 Koyun, Keçi, Sığır Gövde Yağı ve İç Yağı İthalatında Kontrol Belgesi Alınabilmesi İçin Gerekli Şartlar Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 1999/9) ............................................................356 Veteriner Biyolojik Ürünlerin İthalatında Uyulacak Esaslar Hakkında (Tebliğ No: 2002/37) .........358 Yem İthalatında İstenecek Belgeler Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2008/36) .....................................364 Nesli Tehlike Altında Olan Yaban Hayvanı ve Bitki İthalatı Dış Ticaretine İlişkin Tebliğ (Dış Ticaret: 2009/1) .......................................................................................................................367 Yurt İçinde Düzenlenen Uluslararası Fuarlara İlişkin Tebliğ İthalat (2010/1) ..................................368 Harp Silahları, Bunların Aksamı ve Parçalarının İthaline İlişkin Tebliği İthalat (2010/2).................369 Radyoaktif Maddeler ile Bunların Kullanıldığı Cihazların İthaline İlişkin Tebliğ İthalat (2010/3) ................................................................................................................................370 Yüksek Yoğunluklu Tatlandırıcıların İthaline İlişkin Tebliğ İthalat (2010/4) ....................................372 Haritalat ve Benzeri Dokümanın İthaline İlişkin Tebliğ İthalat (2010/5)..........................................373 İthalinde Bakım Onarım ve Servis Garantisi Yeterlilik Belgesi Aranacak Maddelere ilişkin Tebliğ İthalat (2010/6) ..........................................................................................................374 İthalinde Karayolu Uygunluk Belgesi Aranacak Maddelere İlişkin Tebliğ İthalat (2010/7)..............377 Sivil Hava Taşıtlarında Kullanılmaya Mahsus Maddelerin İthaline ilişkin Tebliği xx İÇİNDEKİLER İthalat (2010/8) ................................................................................................................................378 Kullanılmış veya yenilestirilmiş Olarak İthal Edilebilecek Bazı Maddelere İlişkin Tebliğ (2010/9) ................................................................................................................................381 Banknot ve Benzeri Kıymetli Evraka Mahsus Kağıtların İthaline İlişkin Tebliğ İthalat (2010/10) ..............................................................................................................................391 Bazı patlayıcı Maddeler, Ateşli Silahlar, Bıçaklar ve Benzeri Aletlerin İthaline ilişkin Tebliğ İthalat (2010/ 11) .................................................................................................................392 Çift Kullanımlı Malzemelerin İthalinin Kayda Alınması Hk.Tebliğ İthalat (2010/12) .....................394 İşçi Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ İthalat (2010/13) ..............................................................................................................................395 Ozon tabakasını İncelten Maddelerin İthaline İlişkin Tebliği İthalat (2010/14) ...............................397 Bazı Boyar Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ İthalat (2010/15) .......................................................406 Gübre İthaline İlişkin Tebliğ İthalat (2010/16) ..................................................................................409 Kimyasal Silahlar Sözleşmesi Ekinde Yeralan Kimyasal Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ İthalat (2010/17) ...................................................................................................................411 Otonom Tarife Kontenjanı Açılması ve Gümrük Vergisi Askıya Alınacak Ürünlere İlişkin Tebliğ İthalat (2010/18) ........................................................................................................418 Genelleştirilmiş Tercihler Sistemine ilişkin Tebliğ İthalat (2010/19) ................................................419 Bazı Maddelerin İthalatının İzlenmesine İlişkin Tebliğ İthalat (2010/20) .........................................422 İthalat Gözetim Uygulamasına İlişkin Tebliğ (2010/1) ......................................................................425 Tekstil ve Konfeksiyon İthalatının Kayda Alınmasına İlişkin (2009/22) Sayılı İthalat Tebliğinin Yürürlükten Kaldırılmasına İthalat Tebliğ ....................................................................427 İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun .................................................................428 İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Karar ....................................................................434 İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik ...........................................................439 İthalatta Gözetim Uygulaması Hakkında Karar .................................................................................458 İthalatta Gözetim Uygulanması Yönetmeliği .....................................................................................461 İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Karar ..................................................................................464 İthalatta Korunma Önlemleri Yönetmeliği .........................................................................................468 İthalatta Kota ve Tarife Kontenjanı İdaresi Hakkında Karar .............................................................474 İthalatta Kota ve Tarife Kontenjanı İdaresi Yönetmeliği ...................................................................477 KİTAP•V GÜMRÜK MEVZUATI I-GÜMRÜK MEVZUATI .................................................................................................................483 A-GİRİŞ...............................................................................................................................................483 1.Temel Kavramlar .............................................................................................................................483 2.Kişilerin Gümrüğe Karşı Sorumluluğu ...........................................................................................486 2.1.Gümrük Sorumluluğu Açısından Süreler..................................................................................486 3.Mükellef Hakları ..............................................................................................................................487 3.1.Temsil Hakkı ..............................................................................................................................487 3.2.Gümrük Mevzuatının Uygulanmasına İlişkin Karar Talebi ....................................................487 3.3.Bilgi, Bilgi Talebi, ......................................................................................................................487 3.4.Fazla ve Yersiz alınan Gümrük Vergilerinin Geri Verilmesi ....................................................487 3.5.İtiraz ...........................................................................................................................................488 3.6.Bağlayıcı Tarife Bilgisi ...............................................................................................................488 İÇİNDEKİLER xxi 3.7.Bağlayıcı Menşe Bilgisi ..............................................................................................................488 3.8.Kişilere ait Bilgilerin Gizliliği ...................................................................................................489 4.Serbest Dolaşıma Giriş .....................................................................................................................489 4.1.Türkiye Gümrük Bölgesine Eşya Getirilmesi ve Eşyanın Gümrüğe Sunulması ....................489 4.2.Eşyanın Boşaltılması .................................................................................................................490 4.3.Gümrüğe Sunulan Eşyaya Gümrükçe Onaylanmış Bir İşlem veya Kullanım Belirlenmesi Zorunluluğu ........................................................................................................490 4.4.Eşyanın Geçici Depolanması.....................................................................................................490 5.Gümrük Tarifesi ve Eşyanın Tarifesini Tespiti ................................................................................491 5.1.Kavramlar ..................................................................................................................................491 5.2.Açıklamalar ...............................................................................................................................493 5.3.Tarifenin açılımı ........................................................................................................................494 6.Menşe ve Eşyanın Menşe Tespiti .....................................................................................................495 6.1.Genel Olarak Menşe Kuralları ..................................................................................................494 6.2.Tercihsiz Menşe .........................................................................................................................496 6.3.Tercihli Menşe ...........................................................................................................................496 6.4.Türk Gümrük Mevzuatı’nda Menşe Kuralları ..........................................................................497 6.5.Eşyanın menşe Tespitinde Kümülasyon kavramı ......................................................................497 6.5.1.İkili kümülasyon..................................................................................................................498 6.5.2.Çapraz kümülasyon.............................................................................................................498 6.5.3.Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu ......................................................................................498 6.5.4.Türkiye ve Pan-Avrupa Kümülasyon Sistemi ....................................................................499 7. Eşyanın Gümrük Kıymeti ve Kıymet Tespit Usulleri ....................................................................500 7.1.Eşyanın Gümrük Kıymeti Tespit Yöntemleri............................................................................500 7.1.1.Satış Bedeli Yöntemi ..........................................................................................................500 7.1.2.Aynı Eşya Satış Bedeli Yöntemi .........................................................................................501 7.1.3.Benzer Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi ................................................................................501 7.1.4.İndirgeme Yöntemi ............................................................................................................501 7.1.5.Hesaplanmış Kıymet Yöntemi ...........................................................................................501 7.1.6.Son Yöntem .......................................................................................................................502 7.2. Kıymet Tespitinde Eklenecek ve Çıkarılacak Unsurlar ..........................................................502 7.2.1.Satış Bedeli Esasına Göre Kıymet Tespitinde Kıymete Eklenecek Unsurlar ....................502 7.2.2.Satış Bedeli Esasına Göre Kıymet Tespitinde Kıymetten Çıkarılacak Unsurlar ...............503 7.2.3.Royalti ve Lisans .................................................................................................................503 7.3.Kıymet Tespitinde Eşyanın Ağırlığı ve Kapları ........................................................................503 7.4.Kıymet Farklılığına Uygulanacak Cezalar ................................................................................504 8.Eşyanın Bir Gümrük Rejimine Tabi Tutulması, Beyan Şekilleri .....................................................504 8.1.Yazılı Beyanlar ...........................................................................................................................505 8.1.1.Normal Usul .......................................................................................................................505 8.1.1.1.Beyannameye Eklenecek Belgeler ...............................................................................505 8.1.1.1.1.Beyannameye Eklenen Belgelerde Bulunması Gereken Bilgiler .........................506 8.1.1.1.1.1.Fatura..............................................................................................................506 8.1.1.1.1.2.Ayrıntılı Fatura ...............................................................................................506 8.1.1.1.1.3.Çeki Listesi .....................................................................................................506 8.1.1.1.1.4.Taşıma Belgeleri ............................................................................................507 xxii İÇİNDEKİLER 8.1.1.1.1.5.Kara Nakliyatında Taşıyıcılar Tarafından Konşimento Yerine Düzenlenen Belge Olan Yük Senedi (CMR) ...............................................507 8.1.1.1.1.6.İşlenmiş Tarım Ürünleri Beyan Formu/Analiz Sonuç Raporu .....................507 8.1.1.1.1.7.İthal Eşyasına Ait Kıymet Bildirim Formu ....................................................507 8.1.1.2.Beyannamede Düzeltme ..............................................................................................507 8.1.1.3.Bölünmüş Beyanname .................................................................................................508 8.1.1.4.Beyannamelerin İptali, Rejim Değişikliği ...................................................................508 8.1.1.5.Beyannamenin Tescilinden Sonra Vergi İndirimi .......................................................508 8.1.2.Basitleştirilmiş Usul ...........................................................................................................508 8.1.2.1.Kapsam .........................................................................................................................508 8.1.2.2.Serbest Dolaşıma Giriş Rejiminde Basitleştirilmiş Usul ...........................................509 8.1.2.3.İhracat Rejiminde Basitleştirilmiş Usul ......................................................................509 8.1.2.4. Gümrük Antrepo Rejiminde Basitleştirilmiş Usul ....................................................509 8.2.Sözlü Beyan ...............................................................................................................................509 8.2.1.Yazılı Beyan İsteme Hakkı ..................................................................................................510 8.3.Bilgisayar Veri İşleme Tekniği Yoluyla Beyan ...........................................................................511 8.4.Beyanname Yerine Kabul Edilecek Belgeler .............................................................................511 8.5.Beyanın Başka Bir Tasarruf Yoluyla Yapılması ..........................................................................511 9.Kontrol ve Muayene .........................................................................................................................511 10.Tahlil ve Numune Alma .................................................................................................................512 11.Gümrük Yükümlülüğü ....................................................................................................................512 12.İthalat Vergilerinin Ödeme Sorumluluğu .....................................................................................513 13.Vergilerin Hesabı ...........................................................................................................................513 14.Vergilerin Ödeme Zamanı ve Yeri .................................................................................................513 15.Yanlışlıkla Fazla Alınan Vergilerin İadesi ......................................................................................513 16.Eksik alınan Vergilerin Sonradan Tahsili ......................................................................................514 17.Eşyanın Teslimi ...............................................................................................................................514 18.Eşyanın Tesliminden Sonra Beyanın Kontrolü..............................................................................514 19.Gümrük Rejimleri ..........................................................................................................................514 19.1.Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi ................................................................................................514 19.1.1.Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi İçin Beyan esasları .........................................................515 19.1.2.Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi Hükümlerinin Uygulanması Bakımından .....................515 19.1.3.Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi Çerçevesinde Sahte Menşeli Eşya ve Fikri ...................516 19.1.4.Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi Çerçevesinde Beyanname Tescili ..................................516 19.1.5.Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi İçin Tescil Edilen Beyannamenin İptali .........................516 19.1.6.Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi İçin Tescil Edilen Beyannameye Eklenmesi veya Eşyanın Tesliminden Önce İbraz Edilmesi Gerekli Belgeler .................................517 19.1.7.Serbest Dolaşıma Girecek Eşyanın Muayenesi ...............................................................517 19.1.8.Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi Çerçevesinde Eşyanın Teslimi ......................................518 19.1.9.Geçici Olarak Yurt Dışına İhraç Edilen Eşya ve Geri Gelen Eşyanın Tekrar Serbest Dolaşıma Sokulması ............................................................................................518 19.1.10.Serbest Dolaşıma Giriş İşlemleri İle İlgili Süreler ........................................................518 19.1.11.Yatırım Teşvik Mevzuatı kapsamında Serbest Dolaşıma girecek eşya ile ilgili Gümrük İşlemleri ............................................................................................................519 19.1.11.1.Serbest Dolaşıma Giriş ...........................................................................................519 İÇİNDEKİLER xxiii 19.1.11.2.Devir Temlik Satış ve İhraç .....................................................................................520 19.1.11.3.Mahrece İade ...........................................................................................................520 19.1.11.4.Teminatlı İşler .........................................................................................................520 19.1.11.5.Yatırım Eşyası Üzerindeki Tedbirin Kaldırılması ...................................................521 19.2. Transit Rejimi .........................................................................................................................521 19.2.1.Konteynerle ile ilgili Gümrük İşlemleri ..........................................................................524 19.3.İhracat ile İlgi Gümrük Rejimi ................................................................................................525 20.Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri ..............................................................................................526 20.1.Giriş .........................................................................................................................................526 20.2.Gümrük Antrepo Rejimi .........................................................................................................527 20.2.1.Tanımlar ............................................................................................................................527 20.2.2 Açıklamalar........................................................................................................................528 20.3.Dahilde İşleme Rejimi .............................................................................................................531 20.4.Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi(G.K.A.İ.R.) ...........................................................536 20.5.Geçici İthalat Rejimi................................................................................................................537 20.5.1.Açıklamalar .......................................................................................................................537 20.5.2.Geçici İthalat Rejimi Çeşitleri ..........................................................................................539 20.5.2.1.Taşıtlar –Paletler-Konteynerler .................................................................................539 20.5.2.2.Yolcular Tarafından İthal Edilen Kişisel ve Sportif Amaçlı Eşya, Gemi Adamlarının İhtiyaç Malzemesi ..................................................................................541 20.5.2.3.Kriz hali için gönderilen yardım malzemesi .............................................................543 20.5.2.4.Tıbbi ve cerrahi teçhizat ile laboratuvar teçhizatı ....................................................543 20.5.2.5.Canlı hayvanlar ve bunlara ait teçhizat .....................................................................543 20.5.2.6.Sınır Bölgelerinde kullanılan teçhizat ......................................................................544 20.5.2.7.Ses, görüntü veya veri taşıyan eşya ...........................................................................544 20.5.2.8.Turistik reklam malzemesi .........................................................................................544 20.5.2.9.Mesleki teçhizat ........................................................................................................544 20.5.2.10.Pedagojik materyal ve bilimsel malzeme ................................................................547 20.5.2.11.Ambalajlar ...............................................................................................................548 20.5.2.12.Özel nitelikte eşya ...................................................................................................548 20.5.2.13.Numuneler ..............................................................................................................548 20.5.2.14.Üretim araçları ve parçaları ....................................................................................549 20.5.2.15.Sergilenmek veya satılmak amacıyla getirilen eşya ................................................549 20.5.2.16.Yedek parça, aksesuar ve ekipman ...........................................................................550 20.5.2.17.Ekonomik etkisi olmayan özel bir durumda getirilen eşya ....................................550 20.5.2.18.Geçici Muafiyet ile ilgili Diğer Hususlar ................................................................550 20.5.2.19.A.T.A. Karnesi ile Geçici İthalat .............................................................................550 20.5.19.2.1.Ülkemizin Dahil Olduğu Sözleşmeler .............................................................551 20.5.19.2.2.Süre ...................................................................................................................551 20.5.19.3.Rejim Şartları ..........................................................................................................552 20.6.Hariçte İşleme Rejimi..............................................................................................................552 21.Gümrük Vergilerinden Muafen İthalat .........................................................................................554 21.1. Cumhurbaşkanının zat ve ikametgahı için gelen eşya, ..........................................................555 21.2. Mütekabiliyet esasına göre ithal edilen diplomatik eşya, ......................................................555 xxiv İÇİNDEKİLER 21.3.Genelkurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı, kuvvet komutanlıkları, Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğünün münhasıran asli görevleri ve Müsteşarlığın kaçakçılıkla mücadele görevi ile ilgili olarak ithal edecekleri her türlü araç, gereç, silah, teçhizat, makine, cihaz ve sistemleri ve bunların araştırma, geliştirme, eğitim, üretim, modernizasyon ve yazılımı ile yapım, bakım ve onarımlarında kullanılacak yedek parçalar, akaryakıt ve yağlar, hammadde, malzeme ile bedelsiz olarak dış kaynaklardan alınan yardım malzemesi, ..............................555 21.4. Değeri 150 EURO’ yu geçmeyen eşya, .................................................................................556 21.5. Gerçek kişiler tarafından serbest dolaşıma sokulacak şahsi eşyadan......................................556 21.5.1. Yerleşim yerlerini Türkiye Gümrük Bölgesine nakleden gerçek kişilere ait, alındığı tarihte üç yaşından büyük olmayan kullanılmış motorlu veya motorsuz özel nakil vasıtaları ..........................................................................................556 21.5.2.Yerleşim yerlerini Türkiye Gümrük Bölgesine nakleden gerçek kişilere ait her türlü kullanılmış ev eşyası, ........................................................................................556 21.5.3.Yerleşim yeri Türkiye’de olan bir Türk ile evlenerek veya evlenmek üzere Türkiye’ye gelen kişilere ait çeyiz eşyası, ........................................................................557 21.5.4.Miras yoluyla intikal eden kişisel eşya, ............................................................................557 21.5.5.Türkiye’ye öğrenim görmek amacıyla gelen öğrencilere ilişkin eğitimle ilgili malzemeler ve eğitimle ilgili diğer ev eşyası, ..................................................................558 21.5.6.Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak çıkan gerçek kişilerin geri getirdiği kullanılmış ev eşyası, ........................................................................................................558 21.5.7.Yerleşim yeri Türkiye dışında olan gerçek kişilerin Türkiye’de satın aldıkları veya kiraladıkları konutlarında kullanılmak üzere geçici veya kesin olarak getirdikleri ev eşyası, ....................................................................................558 21.5.8.Yolcuların kendi kullanımlarına mahsus ticari mahiyette olmayan kişisel eşya, .............558 21.6.Gerçek kişilerce serbest dolaşıma sokulacak diğer eşyadan ....................................................560 21.6.1.Değeri 430 EURO’yu geçmemek üzere yolcuların beraberindeki hediyelik eşya, ........560 21.6.2.Şeref nişanları veya ödülleri, ............................................................................................561 21.6.3.Uluslararası ilişkiler çerçevesinde alınan hediyeler, ........................................................561 21.7. Bakanlar Kurulunca belirlenecek kişi, kurum ve kuruluşlar tarafından ticari gaye güdülmemek ve amacı doğrultusunda kullanılmak üzere ithal edilen eşyadan; .....................562 21.7.1.Eğitim, bilim ve kültürel amaçlı eşya ile bilimsel alet ve cihazlar, ..................................562 21.7.2.Tıbbi teşhis, tedavi ve araştırma yapılmasına mahsus alet ve cihazlar, ...........................564 21.7.3.Bilimsel araştırma amacına yönelik hayvanlar ile biyolojik veya kimyasal maddeler, ....565 21.7.4.İnsan kaynaklı tedavi edici maddeler ile kan gruplama ve doku tipi ayırma belirteçleri, .......................................................................................................................565 21.7.5. İlaç özelliği olan ürünlerin kalite kontrolü amacına yönelik maddeler, .........................565 21.7.6.Ulusal araştırma geliştirme kurumları tarafından yürütülen veya desteklenen araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullanılmak üzere ithal edilen eşya, ..................565 21.8.Bir ticari faaliyetin yürütülmesi ile bağlantılı ithalat; .............................................................566 21.8.1. İşyeri nakli suretiyle ithal edilen sermaye malları ve diğer malzemeler, ........................566 21.8.2.Türkiye Gümrük Bölgesinde faaliyette bulunan çiftçilerin, komşu ülkedeki mülklerinden elde ettikleri ürünler, ................................................................................566 İÇİNDEKİLER xxv 21.8.3.Komşu ülkelerdeki çiftçiler tarafından Türkiye Gümrük Bölgesindeki mülklerinde kullanılmak üzere getirilen, toprak ve ekinlerin işlenmesi amacına yönelik tohum, gübre ve diğer ürünler, .......................................................................................566 21.8.4.Ticari mahiyet arz etmeyen numuneler, ..........................................................................567 21.8.4.1.Önemli değeri olmayan numunelik eşya ve modeller, .............................................567 21.8.4.2.Basılı reklamcılık dokümanları ve reklamcılık amacına yönelik malzemeler, ..........567 21.8.4.3.Bir ticari fuarda veya benzeri bir faaliyette kullanılan veya tüketilen ürünler, ........567 21.8.5.İnceleme, analiz veya test amaçlı olarak ithal edilen eşya, ..............................................567 21.9. Ulaştırmacılıkta kullanılan eşya; .............................................................................................568 21.9.1.Taşıma sırasında eşyanın istifi ve korunması için yardımcı maddeler, ............................568 21.9.2.Canlı hayvanların nakli sırasında kullanılan kuru ot, yem ve yiyecek maddeleri ile ilaçları, .......................................................................................................568 21.9.3.Ulaşım araçları ile özel konteynerlerde mevcut bulunan akaryakıt ve madeni yağları, ................................................................................................................568 21.9.4.Deniz ve hava ulaşım araçlarına ait donatım ve işletme malzemesi, ...............................568 21.10. Bilgi materyali ithalatı; .........................................................................................................568 21.10.1.Yayın hakları veya endüstriyel ve ticari patent haklarını koruyan örgütlere gönderilen eşya, ...............................................................................................................568 21.10.2.Turistik reklamcılık malzemeleri, ..................................................................................569 21.10.3.Ticari değeri olmayan çeşitli belge ve eşya, ..................................................................569 21.11.Cenaze ve cenaze ile ilgili eşyanın ithali; ..............................................................................570 21.11.1.Savaş kurbanları anıtları ile mezarlıkların yapımı, bakımı ve süslenmesi amacına yönelik eşya, ......................................................................................................570 21.11.2.Tabutlar, cenaze kül kapları ve süsleme niteliği olan cenaze levazımatı, ......................570 21.12. Diğer eşya; ............................................................................................................................570 21.12.1.Malül ve sakatların kullanımına mahsus eşya, ...............................................................570 21.12.2.Tabiî afetler, tehlikeli ve salgın hastalıklar, büyük yangınlar, radyasyon ve hava kirliliği gibi önemli nitelikteki kimyasal ve teknolojik olaylar ile büyük nüfus hareketleri gibi kriz hallerinden zarar görenlere gönderilen eşya, .......................572 21.12.3.Türkiye’de düzenlenen uluslararası spor müsabakalarında kullanılmak üzere getirilen eczacılık ürünleri, ..............................................................................................573 22.Geri Gelen Eşya .............................................................................................................................573 23.Sınır Kıyı Ticareti ...........................................................................................................................574 24.Tasfiye İşlemleri .............................................................................................................................574 25.Cezalar ............................................................................................................................................575 25.1.Genel Hükümler......................................................................................................................575 25.2.Vergi Kaybına Neden Olan İşlemlere Uygulanacak Cezalar .................................................576 25.3. Usulsüzlüklere İlişkin Cezalar ................................................................................................578 26.İtirazlar............................................................................................................................................578 27.Yargı Yolları .................................................................................................................................581 27.1.Vergi Mahkemeleri .................................................................................................................581 27.2.Bölge İdare Mahkemeleri .......................................................................................................581 27.3.Danıştay ..................................................................................................................................581 28.Gümrük İşlemlerinde Sağlanan Avantajlar ....................................................................................582 28.1.Onaylanmış Kişi.......................................................................................................................582 xxvi İÇİNDEKİLER 28.1.1.Onaylanmış Kişi Statü Belgesi Almak için Gerekli Genel Koşullar ...............................582 28.1.2.Onaylanmış Kişi Statü Belgesi Almak için Gerekli Özel Koşullar .................................584 28.1.3.Onaylanmış Kişi Statü Belgesinin Sağladığı Avantajlar ..................................................584 28.1.4.Onaylanmış Kişi Statü Belgesi Almak için Başvuru Şekli ve Aranacak Belgeler ............585 28.2.Basitleştirilmiş Usuller ............................................................................................................586 28.2.1.Basitleştirilmiş Usullerin Kapsamı ..................................................................................586 28.2.2.Serbest Dolaşıma Giriş Rejiminde Basitleştirilmiş Usuller Kapsamında Eksik Beyan ......................................................................................................................587 28.2.3.İhracat Rejiminde Basitleştirilmiş Usuller Kapsamında Eksik Beyan .............................589 28.2.4.Basitleştirilmiş Usul İzni ve Müracaat Şekli ....................................................................591 28.3.Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri .....................................................................................591 II-KAÇAKÇILIK MEVZUATI .........................................................................................................592 EKLER ................................................................................................................................................595 Gümrük Kanunu(Kanun No: 4458) ................................................................................................595 Kaçakçılık ile Mücadele Kanunu (Kanun No: 5607) ......................................................................690 KİTAP•VI SERBEST BÖLGELER MEVZUATI 1.Giriş ..................................................................................................................................................757 2-Serbest Bölgelere Uygulanmayacak Mevzuat .................................................................................758 3.Serbest Bölge İşlemleri .....................................................................................................................758 3.1.Faaliyet İzni ...............................................................................................................................758 3.2.İşlem Akışı ve Belge Düzeni ......................................................................................................758 3.3.Eşya Tasfiye İşlemleri ................................................................................................................760 3.4.İşlem Ücretleri ...........................................................................................................................761 3.5.Serbest Bölgelerde Gümrük İşlemleri ......................................................................................762 4.Serbest Bölgelerde Vergi Kanunlarının Uygulaması ......................................................................764 EKLER 1.Serbest Bölgeler Kanunu ..............................................................................................................767 2.Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği ....................................................................................772 3.Serbest Bölgelere Alınmayacak Eşya Genelgesi ..........................................................................800 KAYNAKÇA ......................................................................................................................................801 KİTAP•I DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Dış Ticaret İşlemleri ile İlgili Uluslararası Düzenlemeler 1-DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNİN GENEL ESASLARI Günümüzün gözde kavramları arasında yer alan “Küreselleşme” 1980’li yıllara kadar çok fazla dikkat çekmemekle birlikte son yıllarda dünya üzerinde her türlü sınırın kalkmasıyla birlikte tüm ülkeleri, bireyleri yönetir hale gelmiştir.Ülkemizde bu kavramdan fazlasıyla etkilenenler arasında yer almaktadır.Bu değişimden asıl kazançlı çıkanlar “Küreselleşme” kavramını yönetebilenlerdir. Küreselleşmenin faydası zararı ayrı bir tartışmanın konusu olmakla birlikte ekonomideki küreselleşme bireylere, devletlere, ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşlarına kısaca herkese çok boyutlu sorumluluklar yüklemektedir. Bunun için dünyadaki gelişmeleri yakından izlemek, davranış biçimlerini geliştirmek, en kısa sürede uyum sağlamak yarıştan kopmamanın başlıca kuralları arasında yer almaktadır. Bu ağır sorumluluklar devletler tarafından tam olarak algılanamayabilmektedir. Bu nedenle birden fazla devleti ilgilendiren işlemler ile ilgili gereksinim duyulan ortak kuralları ile ilgili boşluğu doldurmak için uluslararası kuruluşlarla birlikte uluslararası sivil toplum kuruluşları devreye girmektedir.İş dünyasının uluslararası temsilcisi olan Milletlerarası Ticaret Odası (ICC- International Chamber of Commerce), da uluslararası gelişmeleri izleyen, uluslararası kurallar koyan bünyesindeki 16 teknik komisyonu ile Dış Ticaretin önündeki tüm engelleri bertaraf etmek ve zorlukları kolaylaştırmak yolunda çalışmalar yapan bir Sivil Toplum Kuruluşu’dur. Her ülkede farklılık gösteren Vesikalı Krediler, Tahsiller, Akdi Teminat İşlemleri gibi konuları Milletlerarası Ticaret Odası Bankacılık Komisyonunda tüm ülkelerde kabul edilecek uluslararası bankacılık yeknesak bazı kurallara oturtulmuş ve tüm dünyada uygulamaya konarak farklı uygulamalardan doğan sorunlar giderilmeye çalışılmıştır. Benzeri sorunlar ithalat ve ihracatta malın teslim şeklinde de görülmüştür. Karşılıklı yanlış anlaşılmalardan doğacak hataların çözümü için Milletlerarası Ticaret Odası (M.T.O)’nın geliştirdiği Uluslararası Ticari Teslim Şekilleri “Incoterms” Dış Ticaret ile uğraşanlara büyük bir kolaylık sağlamaktadır. Bu alandaki çalışmalar sadece kurallar koymakla sınırlı olmayıp, ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkların halli mekanizmalarının geliştirilip uygulamaya alınmasına da uzanmıştır.Bu anlamda: Dış Ticaret ile uğraşan tüm firmaların mal alım satımında imzalayacakları anlaşma, bankacılık işlemleri, malın teslimi ve hatta alıcı ya da satıcı ile düşecekleri herhangi bir ihtilafın çözümünde dahi yine M.T.O Uluslararası Tahkim Divanı, taraflar arasındaki ihtilafların çözümünde başvurulan, uluslararası bir mahkemedir. Dünya ticareti önündeki engellerin kaldırılması, için sadece M.T.O çalışmamaktadır. Ayrıca Birleşmiş Milletler, Dünya Ticaret Örgütü, gibi uluslararası kuruluşlarda dünya ticaretinin globalleşmesi için çeşitli kurallar oluşturarak uygulamaya alınmaktadır. Milletlerarası Ticaret Odası; Uluslararası Satış Anlaşmaları Tahsiller için Yeknesak Kurallar Teminat(Stand by)Akreditifler Arbitrasyon Gizlilik Anlaşma Kuralları Uluslararası Menşe Kuralları Uluslararası Ticaret Hukuku konularında uluslararası kurallar koymuştur. 3 4 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Bu kurallar arasında en önemlilerinden birisi uluslararası satış anlaşması kurallarıdır. Birleşmiş Milletlerin 1980 yılında kabul ettiği ‘’ Malların uluslararası satışına ilişkin sözleşmeler ile ilgili 1980 Konvansiyonu’’isimli belge de yer alan kurallar esas alınarak MTO tarafından oluşturulan Uluslararası Satış Anlaşması Kuralları, tarafların birbirlerinden beklentileri ile ilgili net, anlaşılabilir, basit ve şeffaf anlaşmalar yapmamalarından kaynaklanan sorunların çözümü için oluşturulmuştur. Oluşturulan kurallar manzumesine göre başarılı bir Dış Ticaret İşlemi için mutlaka ; İthalat- ihracatın planlanması, Hedef ülke-hedef pazar-hedef müşteri veya ithalatçı seçimi, Fiyatlandırma, Sözleşme, Dış Ticaret İşlemlerinin başlatılması, Aşamalarının sağlıklı olarak tamamlanması, ve iyi hazırlanmış yazılı anlaşmalara bağlanması gereklidir. Uluslararası satış anlaşmalarında yer alan tavsiyelere göre başarılı bir Dış Ticaret İşlemi için; ilk ve temel şartın bu ilişkinin düzgün ve detaylı hazırlanmış yazılı sözleşmelere bağlanması ve karşılıklı imzalanması olmasına rağmen, bazen bu tür sözleşmelerin hazırlanması bir külfet olarak görülmekte, ancak, yaşanan uluslararası anlaşmazlıklar ve sonucunda karşılaşılan cezai sorumluluklar ile hak kayıpları sözleşmelerin gerekliliğini acı bir şekilde ispatlamaktadır. Önemi nedeniyle bu bölümde “Uluslararası Satış Anlaşması” kurallarına uygun dış ticaret sözleşmeleri ile, anlaşmalarda yer alması gereken hususlar detaylı şekilde açıklanacaktır. Aşağıdaki açıklamanın tam olarak anlaşılabilmesi için sonraki bölümlerde yer alan ve anlaşmaların değişmez parçası olan Teslim şekilleri, Ödeme şekilleri, Kullanılan belgeler İle ilgili açıklamalarında dikkatlice incelenmesi gereklidir. 2-DIŞ TİCARET SÖZLEŞMELERİ Dış Ticaret işiyle uğraşmak özel bilgi ve dikkat ister. Çeşitli rizikolarla karşılaşan taraflar aralarında yaptıkları anlaşmalarla bu rizikoları paylaşırlar. Risklerin azaltılması için Dış Ticaret anlaşmalarında en az aşağıdaki hususların mutlaka yer alması gerekmektedir. 2.1.Malın Cinsi, Nev-i ve Kalitesi Dış Ticarete konu edilecek malın cinsi, nevi, kalitesi ve varsa diğer belirleyici özellikleri anlaşmada açıkça yer almalıdır. Malın tanımlanmasına yardım edecek uluslararası işaret ve simgeler de anlaşmada yer almalı eğer bu bilgiler fazla ise anlaşmaya ek yapılmalıdır. 2.2.Malın Miktarı Anlaşmaya konu mal miktarı uluslararası birimlerle net miktarı ile anlaşmaya konmalıdır. Uluslararası kurallara göre anlaşmada mal miktarına ilişkin (yaklaşık – takribi) ifadeleri yer alırsa, sevk edilen mal miktarında %10 tolerans tanınmaktadır.Mal miktarı hacim yada ağırlık olarak tanımlanmışsa tolerans oranı %5’dir.Adette tolerans yoktur. KİTAP•1 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 5 2.3.Malın Fiyatı Anlaşma metnin de malın fiyatı ya sabit olarak belirlenmeli yada siparişle yükleme arasında fazla zaman varsa ilgili malın maliyetinde ve fiyatında değişme olasılığı göz önüne alınarak belli esneklikler getirilmelidir. Malın fiyatını temsil eden para birimi de açıkça sözleşmede yer almalıdır. 2.4.Malın Teslim Yeri, Teslim Şekli ve Zamanı, İstenilen Belgeler Malın teslim yeri, zamanı veya zaman dilimi anlaşmada mutlaka belirtilmelidir. Malın teslim yerinin belirtilmesi, bazı tür teslimlerde, teslim yerine kadarki masraf ve rizikolar ihracatçıya aitken bu yerden sonra ithalatçıya geçtiği için önemlidir.Incoterm-2000 kurallarının geçerli olması halinde sözleşmeye bu hususta hüküm de eklenmelidir. 2.5.Ödeme Şekli İthalatçının nasıl bir ödeme yapacağı yani peşin ödeme, akreditif, mal mukabili, vesaik mukabili, kabul kredili ödeme şekillerinden hangisinin yada nasıl bir karma olacağının anlaşmada tespiti gerekir. 2.6.Ödeme Yeri ve Zamanı Ödeme yer ve zamanı çoğu kez ödeme şeklinin belirlenmesiyle ortaya çıkmaktadır. Ancak uzun süreli rotatif mal teslimine yönelik peşin ödemeli veya açık hesap şeklindeki çalışmalarda yapılacak sözleşmeye ödeme yeri, zamanı ve miktarı ile ilgili bilgiler eklenmelidir. 2.7.İhtilafların Çözümü Uluslararası uygulamada ‘Economic Commision For Europa’nın da tavsiyelerine uyarak tarafların anlaşmazlık halinde daha çok satıcı ülke mevzuatını tatbik ettikleri görülmektedir. Ancak sözleşmeye bu hususta farklı hükümler konabilir. Hangi ülke mevzuatının uygulanacağının tespitinden sonra anlaşmazlık konusu davanın hangi mahkemede görüleceğinin de sözleşmede belirtilmesi gerekir. Ancak Türk mahkemelerinin verdiği bir kararın alıcı ülkesinde de infaz edilebilmesi için iki ülke arasında mahkeme kararlarının kabul edileceği hakkında( mütekabiliyet anlaşmaları) bulunmalıdır. Ancak uygulamada ihtilafların mahkemelerde çözümü uzun zaman almakta, konunun uzmanı mahkemeler bulmak fevkalade zor olmaktadır. Bu bakımdan Dış Ticarette sözleşmeden doğan ihtilafların halli için mahkemeler yerine hem uzman kuruluş olan hem de ortalama 6 ay gibi bir sürede netice alınabilen çeşitli ülkelerin Ticaret Odalarına bağlı olarak kurulan uluslararası tahkim (uzlaştırma) müesseseleri vardır. Diğer tahkim kurulları ile Milletlerarası Ticaret Odası Tahkim Divanının kararlarının geçerli olabilmesi için alıcı ile satıcının aralarında yaptıkları sözleşmeye tahkim maddesi (klozunu) koymaları gerekmektedir. Uluslararası Satış Anlaşmaları Kurallarına göre hazırlanmış bir alım satım sözleşmesi örneği ekte yer almaktadır. Ancak her alım satım işlemi birbirinden farklılık gösterdiği için her anlaşma da yer alması gereken hükümler ile bilgi, belgeler de birbirinden farklılık gösterebilir.Bu nedenle her işlemi kendi koşullarında incelemek satış sözleşmesini oluşturmak gerekir. Unutulmaması gereken husus ise en basit haliyle de olsa her işlemin bir anlaşmaya bağlanmasının pek çok sorunun ortaya çıkmadan çözülmesine imkan vereceği gerçeğidir. 6 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 3. DIŞ TİCARETTE TESLİM VE ÖDEME ŞEKİLLERİ İLE KULLANILAN BELGELER 3.1. TESLİM ŞEKİLLERİ Dış Ticarette kullanılan teslim şekilleri Milletlerarası Ticaret Odası’nın geliştirdiği Incoterm isimli uluslararası kabul görmüş dökümanda tanımlanmıştır. İncoterm alıcı ve satıcının hak, yetki ve sorumluluklarını belirler. Dönemsel ihtiyaçlara paralel olarak İncoterm dökümanı güncellenmektedir. En son güncelleme 2000 yılında yapıldığı için halen kullanılan tüm tanımlamalar İncoterms 2000 ‘e atfedilir. Incoterm’e göre Dış Ticarette teslim şekilleri 4 e ayrılır. 1- Satıcının malları kendi istediği, belirlediği yerde alıcının emrine amade kıldığı-hazır bulundurduğu teslim şekilleri, (E) ile başlayan terimler ile temsil edilir. 2- Satıcının malları alıcının bulduğu nakliyeciye teslimi, (F) ile başlayan terimler ile temsil edilir.Bu teslimde navlun satıcı tarafından ödenmez 3- Satıcının nakliye masraflarını üstlendiği ancak malların yükleme sonrası oluşabilecek kayıp, hasar gibi riskleri ile diğer masrafları ödemeyi kabul etmediği teslim şekilleri, (C ) ile başlayan terimler ile temsil edilir. Bu teslimde navlun satıcı tarafından ödenir. 4- Satıcının mal teslim yerine kadar her türlü masrafları üstlendiği teslim şekilleri, (D) ile başlayan terimler ile temsil edilir. En fazla ihracatçı lehine olan teslim şekli EXW olup, en fazla ithalatçı lehine olan olan teslim şekli ise DDP dir. ( C ) terimleri ile başlayan teslimlerde satıcı navlunu öder. Ancak navlunun nereye kadar geçerli olacağı sözleşmede belirtilmelidir. Navlun ile birlikte sigorta yaptırma yükümlülüğü sadece CIF ve CIP şeklinde teslimde geçerlidir. (F) terimleri ile başlayan teslimlerde satıcı navlunu ödemeden malı alıcıya teslim eder. EXW dışında tüm teslim şekillerinde satıcı ihracat ile ilgili he türlü vergi ve resmi ödemekle yükümlüdür Sadece DDP de satıcı ithalatçı ülkesindeki Gümrük Vergi ve resimleri ödemekten sorumludur. Aşağıda incoterm 2000 de de yer alan “uluslararası teslim şekilleri” en fazla ihracatçı lehine olandan en fazla ithalatçı lehine olacak şekilde sıralanmıştır. 3.1.1. (EXW)-Exworks-Ticari İşletmede Teslim Exworks satış şeklinde satıcı eşyayı ticari işletmesinde, fabrikasında, deposunda alıcının emrine hazır bulundurmakla yükümlülüklerini yerine getirmiş kabul edilir. Anlaşmada aksine bir hüküm bulunmuyorsa satıcı eşyayı araca yüklemek ve gümrük çıkış işlemlerini yapmak zorunda değildir. Alıcı taşıma ve taşıma sigortası açısından tüm maliyet ve riskleri kabul eden taraf olmaktadır. Bu satış şekli satıcı/ihracatçı açısından asgari yükümlülük taşıyan bir sistemdir. 3.1.2. (FCA)-Free Carrier- Taşıyıcıya Teslim(...belirtilen yerde) Satıcı eşyayı gümrük işlemleri tamamlanmış olarak alıcı tarafından belirtilen yerde (genellikle satıcının bulunduğu şehir) yine alıcı tarafından belirtilen taşıyıcıya teslim etmekle yükümlülüğünü yerine getirmiş olmaktadır. KİTAP•1 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 7 Bu terim kombine taşımalarda dahil olmak üzere tüm taşıma şekilleri için kullanılabilir. Taşıyıcı bir taşıma sözleşmesiyle belirlenen ve eşyanın demiryolu, denizyolu, havayolu, nehir yolu veya bunların bazılarının bir arada kullanılmasıyla taşıma işlemini üstlenen ve bunu gerçekleştirmekle sorumlu olan kişidir. Alıcı eşyanın taşıyıcısı olmayan bir kişiye teslim edilmesini isterse (örneğin forwarder) satıcının sorumluluğu eşyayı belirtilen kişiye belirtilen taşıma terminalinde teslim etmekle biter. Taşıma terminali herhangi bir demiryolu ya da yük istasyonu, bir konteyner parkı ya da terminali veya bunlara benzer herhangi bir teslim alış noktası olabilir. FCA satış şekli Incoterms terimleri arasında 1990 düzenlenmesiyle girmiş olup aşağıdaki terimleri ortadan kaldırmıştır. FOR: Vagon üstünde teslim FOT: Kamyon üstünde teslim FB Havalimanı: Havalimanında teslim 3.1.3. (FAS)-Free Alongside Ship-Gemi Bordasunda Teslim (Belirtilen Yükleme Limanında) Bu terim satıcının teslim sorumluluğunun belirlenen yükleme limanında eşyanın gemi doğrultusunda rıhtıma veya mavnaya yerleştirilmesiyle son bulmasını ifade eder. Alıcı eşyanın ihraç işlemlerini yapmaktan sorumludur. Eşyanın yüklenmesinden itibaren herhangi bir kayıp ya da hasarın bütün masraf ve riski alıcıya aittir. Bu terim sadece deniz ve nehir taşımacılığında kullanılabilir. 3.1.4. (FOB)-Free on Board-Gemi Bordasında Teslim (Belirtilen Yükleme Limanında) Satıcı tarafından eşyanın gümrük çıkış işlemleri yapılarak belirtilen limanda gemi bordasında teslimini öngören bir satış şeklidir. Eşyanın güvertede tesliminden itibaren eşyaya ilişkin herhangi bir kayıp ya da hasarın bütün masraf ve riski alıcıya aittir. Malların ihraç işlemi satıcı tarafından yapılır. FOB terimi yalnız deniz ve nehir taşımacılığı için geçerlidir. 3.1.5.(CFR) Cost and Freight- Mal Bedeli ve Navlun (Varış Yeri Belirtilmek Suretiyle) Satıcı eşyayı belirlenen varış yerine kadar getirmek için gerekli masrafları ve navlun bedelini ödemekle yükümlüdür. İhraç gümrük işlemlerinden de satıcı sorumludur. Eşyanın gemi bordasına yüklenmesinden itibaren her türlü hasar ve kayıpla ilgili risk ile bu andan sonra herhangi bir nedenle doğabilecek bütün ek masraflar alıcının sorumluluğundadır. Bu terim yalnızca deniz ve nehir taşımacılığında kullanılabilir. 3.1.6.(CIF)-Cost, Insurance and Freight-Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun (Varış Yeri Belirtilmek Suretiyle) Bu satış şeklinde CFR terimindeki yükümlülüklerine ek olarak satıcı eşyanın taşınması sırasında yitirilmesi veya hasar görmesine karşı deniz sigortası yaptırmak ve giderlerini ödemek zorundadır. Satıcı aynı zamanda eşyanın ihraç işlemlerini de yaptırır. 8 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Alıcı CIF satışlarda satıcının yalnızca minimum düzeyde bir sigorta kapsamı sağlayacağını bilmelidir. Alıcı tarafından talep edilmesi halinde satıcı masrafları alıcıya ait olmak üzere savaş, grev, ihtilal ve ayaklanma halleriyle ilgili “All Risks” sigorta işlemi de yaptırabilir. Bu satış şekli deniz ve nehir yolu taşımacılığında ve genellikle bütün dünyada proje taşımacılığında kullanılmaktadır. 3.1.7.(CPT)- Carried Paid to- Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim (Varış Yeri Belirtilmek Suretiyle) Bu terim eşyanın varış yerine taşınmasında navlunun satıcı tarafından ödendiğini gösterir. Alıcı ve satıcının yükümlülükleri CFR terimiyle aynı kapsamdadır ancak bu satış şekli denizyolu, nehir yolu, karayolu, havayolu, demiryolu taşımaları ile kombine taşımalarda kullanılır. Eşyanın belirtilen varış yerine ulaştırılması için birbiri ardına taşıyıcılar kullanılıyorsa eşyanın ilk taşıyıcıya teslimiyle risk de devredilmiş olur. Bu terim Incoterms 1990 ile yürürlüğe giren yeni bir satış şeklidir. 3.1.8.(CIP)-Carrıed and Insurance Paid to-Taşıma, Sigorta Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim (Varış Yeri Belirtilmek Suretiyle) Bu satış şeklinde satıcı CPT terimiyle ifade edilen bütün yükümlülükleri taşıdığı gibi bunlara ek olarak eşyanın taşınması sırasında kayıp ve hasar riskine karşı alıcıya yük sigortası da sağlamak zorundadır. Satıcı sigorta sözleşmesini yapar ve primini öder. CIP satış şeklinde satıcıdan beklenen sigorta kapsamının asgari düzeyde olduğu bilinmelidir. Satıcı eşyanın ihraç çıkış işlemlerini de yapmakla yükümlüdür. Bu satış şekli kombine taşımalar dahil her türlü taşıma biçiminde kullanılır. CIP Incoterms 1990 ile uygulanmaya başlanmıştır. 3.1.9. (DAF) Deliveried at Frontier –Sınırda Teslim (Belirtilen Yerde) Satıcı eşyayı gümrük çıkış işlemi tamamlanmış olarak sınırda bitişik ülkenin gümrük sınırında önceki belirlenen yerde teslime hazır etmekle yükümlüdür. Sınır terimi ihracatın yapıldığı ülkenin dahil her tür sınırı tanımlamak için kullanıldığından yer ve noktanın mutlaka belirtilmesi gerekmektedir. Bu satış şekli özellikle demiryolu ve karayolu taşımacılığında kullanılıyorsa da her türlü taşıma için de kullanılabilir. Bu terim Incorterms 1990 ile yürürlüğe konmuş ve genellikle Doğu Avrupa, Orta Doğu Ülkeleri ve Bağımsız Devletler Topluluğuyla yapılan ihracat ve ithalatlarda uygulanmaya başlanmıştır. 3.1.10. (DES) Delivered Ex Ship- Gemide Teslim– (Varış Limanı Belirtilmek Suretiyle) Satıcının sorumluluğu gümrük giriş işlemleri yapılmamış eşyanın belirtilen varış limanına gemi bordasında alıcıya teslimiyle sona erer. Eşyanın belirtilen varış limanına getirilmesi işlemleriyle ilgili her türlü risk ve masraflar satıcı tarafından karşılanır. Bu terim yalnızca deniz ve nehir yolu taşımacılığında kullanılabilir. KİTAP•1 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 9 3.1.11.(DEQ) Delivered ex Quasy- Rıhtımda Gümrük Vergisi ve Harçlar Ödenmiş Teslim (Varış Limanı Belirtilmek Suretiyle) Satıcının yükümlülüğü eşyayı belirlenen varış limanındaki rıhtımda gümrük giriş işlemleri tamamlanmış olarak alıcıya teslim etmekle son bulur. Eşyanın alıcıya teslimine kadar bütün vergi, resim dahil bütün masraflar ve riskler satıcıya aittir. Taraflar ithal izninin alıcı tarafından alınması için anlaşmışlarsa bu durumda “Gümrük Resmi Ödenmiş” terimi “Gümrük Resmi Ödenmemiş” olarak değiştirilir. Bu terim sadece denizyolu ve nehir yolu taşımacılığında kullanılabilir. 3.1.12.(DDU) Delivered Duty Unpaid-Gümrük Vergisi Ödenmeden Teslim(Varış Yeri Belirtilmek Suretiyle) Satıcı eşyayı ithalatçı ülkede belirtilen yerde teslim ederek yükümlülüğünü yerine getirmiş olur. Bu noktaya kadar olan bütün risk ve masraflarla birlikte gümrük giriş formalitelerinden doğan masrafları da satıcı karşılar.Gümrük Vergilerini ödeme yükümlülüğü alıcıya aittir. Eşyanın gümrük girişini zamanında yapmamaktan doğan ek masraf ve riskler ise alıcıya aittir. Bu terim her türlü taşımada genellikle proje taşımalarında kullanılmaktadır. 3.1.13.(DDP) Delivered Duty Paid-Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim (Varış Yeri Belirtilmek Suretiyle) Satıcı eşyayı ithalatçı ülkede belirlenen yerde hazır bulundurarak yükümlülüğünü yerine getirmiş olur. Eşyanın gümrük işlemlerini tamamlayarak gümrük resmi dahil olmak üzere vergiler ve diğer ödemelerle birlikte bütün risk ve masrafları satıcı üstlenir. Satıcının dolaylı veya doğrudan ithal izni alamadığı hallerde bu terim kullanılmamalıdır. Incoterms 2000 satıcının en az sorumlu olduğu satış şeklini EXWORKS en çok sorumlu olduğu satış şeklini ise DDP olarak tanımlamıştır. 3.2. ÖDEME ARAÇLARI VE ÖDEME ŞEKİLLERİ Dış Ticaret İşlemlerindeki ödeme araçları başlıca beş grupta toplanır; - Havale - Çek - Nakit - Kredi Kartı - Takas (Malın mal ile ödenmesi) Dış Ticaret İşlemlerindeki ödeme şekilleri de başlıca beş grupta toplanır : a- Peşin Ödeme ve Prefinansman(Advance payment and prefinancing) b- Mal Mukabili(Cash against goods, open account, clean payment) c- Vesaik Mukabili(Cash against documents) d- Konsinye e- Akreditif(Letter of Credit, Documentary Credit) 10 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 3.2.1. Peşin Ödeme ve Prefinansman Bu teslim sisteminde alıcı, önce mal bedelini göndermekte daha sonra mal sevk edilmektedir. Tamamen güvene dayalı bir ödeme sistemi olup işlem riski alıcı üzerindedir. Alıcı için işlemin cazibesi satıcı tarafından önerilen yüksek peşin alım iskontosudur. Diğer bir deyimle satıcı alıcının kaynaklarını avans olarak kullanmaktadır.Ayrıca satıcının monopol(tekel) olduğu malların alım satımında uygulanır. İhracat bedelleri üçüncü kişilere devredilemez. Peşin ödemeli işlemlerde Gümrük İdaresi beyannameye peşin ödemeli olduğuna dair meşruhat düşer. Peşin dövizle prefinansman arasında önemli fark yoktur, her ikisinde de mal gitmeden önce para gelmektedir.Peşin dövizde adına döviz gelen ihracatçı bankasına bu havalenin yüklenecek ihracata ait olduğunu belirtmesine karşın prefinansman da ihracatçı adına gelen havalede prefinansman olduğu belirtilmektedir.Her ikisi de 1 yıl içinde kapatılmalıdır. Peşin dövizde konşimento alıcı adına kesilmekte “consignee” sütununa ithalatçı adı yazılmaktadır. Çıkış gümrüğüne evraklar verilirken alınan D.A.B.’ın arkası da kaşeletilmelidir. Müşteri gelirken döviz yerine yanında şahıs çeki getirirse ihracatçı çeki tahsile koyabilir ancak güvenlik için banka çeki istenmesi uygun olur.Bu çekte para bloke edilmiş olacağı için ihracatçı için garantilidir. 3.2.2. Mal Mukabili Ödeme Malın fiili sevkiyatı ile birlikte mala ait mülkiyetine sevk belgelerinin alıcıya veya adına hareket edene gönderildiği ödeme şeklidir. Bedel tahsil edilmeden ya da her hangi bir poliçeye bağlanmadan ilgili evrak ithalatçıya teslim edildiği için ihracatçı açısından oldukça riskli bir sistemdir. Mal mukabili ödeme şeklinde, konşimento alıcı adına kesilir.Orijinal evrak çoğu kez malla beraber alıcıya gönderilir. Alıcı gönderilen evrak ile ithalat işlemini sonuçlandırır.Mal bedeli daha sonra ödenir. 3.2.3. Vesaik Mukabili Ödeme M.T.O.nun 522 sayılı dökümanıyla dünya da oturmuş bir uygulamadır.Malın yola çıkarıldığına dair belgeler alıcıya gönderilmeyip satıcının bankası vasıtasıyla alıcının bankasına gönderilir. Alıcı Bankası mala ait belgeleri ya mal bedelini tahsil edip(ödemeli poliçe-sight bill of exchance) veya mal bedeli kadar vadeli poliçeyi düzenleyerek imzalatıp( ticari kabulcommercial acceptance), yada bedel kadar taahhütname veya senet aldıktan sonra belgeleri alıcıya veya adına hareket edene teslim ettiği ödeme şeklidir. İşlem sırasında düzenlenen poliçe uluslararası ticaret kurallarına göre kıymetli evrak olduğu için bu tür ihracat ihracatçıya ihracat bedelini tahsil edinceye kadar ön finansman imkanı sağlar. Bu işlemde banka aval veya garanti vermemiş ise ihracat bedellerini ödeme hususunda ihracatçıya karşı bir taahhüt altına girmemektedir. Bu ödeme şeklinde mallar alıcıya (ithalatçıya) gönderilirken orijinal evrak ihracatçının bankasına verilmekte, ihracatçı bankası yada aracı banka ihracatçıdan aldığı talimata dayanarak orijinal evrakı alıcının (ithalatçı) bankasına yani muhabir bankaya römiz mektubu ekinde gönderir. Bu mektupta bedeli ithalatçıdan tahsil edildikten sonra evrakın kendisine verileceği talimatı verilmektedir.Vesaik mukabili ödeme şeklinde konşimento muhabir banka adına kesilir. KİTAP•1 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 11 3.2.4. Konsinye Genelde yaş meyve ve sebze ve kültürel varlıkların ihracında kullanılırdı. Ancak son yıllarda başta otomobil olmak üzere pek çok alanda da kullanılmaya başlanmıştır.Açık hesap niteliğindedir. İhracatçıya malın mülkiyet garantisi verir. İthalatçıya ise kısım kısım ödeme yapma imkanı sağlar. İhracatçı Birlikleri’nden izin alındıktan sonra satıcı tüm belgeleri mal ile birlikte alıcıya gönderir, alıcı da mal satıldıkça satılan tutar kadarını satıcıya öder.Malın mülkiyeti tüm mallar kesin satılıncaya kadar ihracatçıya aittir. 3.2.5. Akreditif M.T.O. nun 500 sayılı dökümanıyla dünya da uygulaması oturmuş bir uygulamadır. Akreditif ihracat bedellerinin ödenmesi hususunda ithalatçı ve ihracatçının bankalarının da sorumluluk altına girdiği şartlı ödeme taahhüdüdür. Hem ithalatçı hem de ihracatçıyı koruyan bu sistem dünyada en fazla kullanılan ödeme şeklidir.Akreditif tamamen uluslararası kurallara göre hazırlanan belgelerin önceden belirlenen sürelerde bankalar vasıtasıyla güvenliği sağlanmış olarak teatisine dayandığı için alıcı ve satıcının birbirini tanımamalarının hiçbir riski yoktur. Ancak alıcı ve satıcı aralarında yapacakları sözleşmede ödeme şeklinin ‘’Akreditif ‘’ olduğunu belirtmeleri gereklidir. 1234- 12345- 6- Bir akreditifte en azından dört taraf mevcuttur Akreditif Amiri: İthalatçı olup, kendi bankasına akreditif açtırma talimatı veren taraftır. Amir Banka: İthalatçının talimatı üzerine ihracatçı lehine akreditif açan ve bunu ihracatçının bankasına bildiren taraftır. İhbar Bankası: Gelen akreditifi ihracatçıya ihbar eden yerli bankadır. Lehdar: Adına akreditif açılan, malı gönderip parasını tahsil edecek olan taraf yani ihracatçıdır Basit bir akreditifin işleyişini aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz: İthalatçı kendi bankasına yazılı olarak akreditif açtırma talimatını verir. Akreditif metni ihbar bankasına gönderilir. Akreditif ihracatçıya ihbar edilir (bildirilir). Yükleme yapıldıktan sonra dokümanlar ihbar bankasına ibraz edilir. Dokümanlar yada vesaik kontrol edilir, eksiklik yok ise ihbar bankası aynı zamanda ödeme bankası ise ödeme yapılır, değilse evrak amir bankaya mal bedeli tahsili için gönderilir. Akreditif teyitsiz ise mal bedelinin tahsili için evrak amir bankaya gönderilir.Teyitli ise ödeme yada rambursman talimatı için evrak satıcının bankasına gönderilir. 3.2.5.1.Akreditif’in Türleri 3.2.5.1.1.Yükümlülüklerine Göre Akreditifjer 3.2.5.1.1.1.Dönülebilir-Kabili Rucu Akreditif(Revocable L/C) Alıcının bankası akreditif açıldıktan sonra mal bedelinin ödenmesine dair taahhüdünden vazgeçebilir. Satıcı için çok risklidir. İhbar bankasına ve dolayısıyla ihracatçıya haber verilmeksizin akreditif, amiri ve dolayısıyla ithalatçı bankası tarafından iptal edilebilmekte yada şartları değiştirilebilmektedir. 12 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 3.2.5.1.1.2.Dönülemez-Gayrikabili Rucu Akreditif(Irrevocable L/C) Alıcının bankası akreditif mektubunu satıcıya gönderdikten sonra bu şartlı ödeme taahhüdünden vazgeçemez. Akreditifte var olan dört tarafında onayı olmaksızın iptal edilemeyen akreditiftir. Satıcı için en garantili mal satma yoludur. 3.2.5.1.1.3.Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed L/C) Daha ziyade uluslararası ticaret kurallarının uygulandığı gelişmiş ülkelerle yapılan alış verişte uygulanır.Akreditifi açan bankanın geri dönülemez ödeme taahhüdünü içerir.Ödeme sevk belgelerinin akreditifi açan bankaya teslimi ile olur. Eğer akreditif vesaik görüldüğünde ödemeli ise ihracatçı yükleme belgelerini kendi bankasına verdiği zaman, mal bedelini tahsil edememekte, bankası tahsil için evrakı akreditif bankasına (Akreditif Amiri) göndermektedir.Akreditif bankası gelen evrak koşullara uyduğunda, ödemeyi havale etmektedir.Vadeli ve kabul kredili akreditifte de ihracatçının bankası herhangi bir kabul yada ödeme taahhüdü vermeksizin evrakı olduğu gibi ithalatçının bankasına göndermektedir. 3.2.5.1.1.4.Teyitli Akreditif(Confirmed L/C) Satıcı bankası, akreditif mektubunu düzenleyerek satıcıya karşı alıcının ülke ve banka riskini üstlenir.Satıcı için iki kere güvenlidir. Teyitli akreditifte ihracatçı sevk evrakını kendi bankasına verdiğinde mal bedelini alabilmekte, vadeli akreditifte vade sonunda parasını tahsil etmekte, kabul kredilide ise kendi bankasından aval alabilmektedir.Anlaşmazlık halinde satıcı ülke hukuku uygulanmaktadır. 3.2.5.1.1.5.Döner Akreditif(Rotatif, Revolving L/C) Eğer ithalatçı aynı türden malı aynı ihracatçıdan sürekli alıyor ise 1yıllık akreditif açtırarak parasını bağlamasına gerek yoktur.Açılan akreditif kullanıldığında, talimata gerek kalmaksızın otomatik olarak yenilenir. Akreditifin yenilenmesi kullanım ve tutar süresiyle ilgilidir. Bu tür akreditif metninde mutlaka revolving koşulunun bulunması gerekir. 3.2.5.1.1.6.Devredilebilir Akreditif(Transferable L/C) Bu akreditifte, kendisine akreditif açılan lehdar yani ihracatçı, bu akreditifi bir başkasına devredebilir. Konuyla ilgili usul ve kurallar 500’nolu broşürün 48.nci maddesinde detaylı olarak yer almaktadır. Bu maddeye göre dönülebilir akreditif ancak bir kez devredilebilir. Bu kural alıcıyı korumak içindir. Eğer açılan akreditif aynı zamanda kısmi yüklemelere de olanak sağlıyorsa (bu durumda akreditif metninde *partial shipment allowed* ibaresi yer alır.) ilk lehdar aynı akreditifi birden fazla kişilere aktarabilir. 3.2.5.1.1.7.Karşılıklı Akreditifler(Back to Back L/C) Alıcı ithalatçı lehine devredilemez akreditif açmakta, ihracatçı da açılan bu akreditifi kredi garantisi olarak göstererek sattığı malı kendisine satan imalatçı adına yeni bir alım akreditifi açtırmaktadır.İşlerlik kazanabilmesi için hem satış, hem de alış akreditiflerinin ödemelerinin aynı bankada yapılabilmesi gerekmektedir.Karşılıklı akreditifler, ithalat açısından da kullanılabilirler.Transit ticarette çok sık kullanılmaktadır. 3.2.5.1.1.8.Peşin Akreditif(Red Clause, Down Payment L/C) Akreditif tutarının tamamı yada bir kısmı, mal sevkiyatı yapılmadan ihracatçıya kullandırılır.Peşin akreditif garantili yada garantisiz olur.Garantisizde, ihracatçının bankası peşin kısmı, ihracatçıdan bir garanti almaksızın kendisine öder.Garantilide, ödenen peşin kısım KİTAP•1 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 13 için ihracatçıdan garanti alınır.Peşin döviz alındığı halde ihracat gerçekleşmez ise bu peşin dövizin Kambiyo mevzuatımıza göre 1yıl içinde geri iadesi gerekir. 3.2.5.1.2. Ödeme Şekillerine Göre Akreditifler 3.2.5.1.2.1.Görüldüğünde Ödemeli Akreditifler (Sight L/C) İhracat bedeli belgeler görüldüğünde; teyitli akreditifte ihracatçının bankasında, teyitsiz akreditifte ise ithalatçının bankasında ödenir. 3.2.5.1.2.2.Vadeli Akreditif (Deferred L/C) Müşteriye vade tanınarak vade sonunda mal bedeli tahsil edilir.Teyitli akreditif olduğunda vade sonunda yerli bankadan, teyitsiz akreditifte ise ithalatçının bankasından mal bedeli tahsil edilir.Eğer ihracatçı vadeyi beklemeden para tahsil etmek istiyorsa alıcı banka adına vadeli poliçe tanzim etmek durumundadır. 3.2.5.1.2.3.Kabul Kredili Akreditif (Acceptance L/C) Akreditif açılırken ödemenin yükleme veya belge ibrazından itibaren belli süre sonra yapılacağına dair yazılı şart vardır. Satıcı yükleme belgeleriyle birlikte akreditif açan bankaya yada teyit bankasına poliçeyi gönderir. Şartlara uyuyorsa banka poliçeye aval vererek satıcı bankasına iade eder.Banka adına çekilmiş vadeli poliçeyi ihracatçı isterse kırdırarak peşin mal bedeline kavuşabilir.Vade en çok 180 gündür. 3.2.5.1.3.Teminat Akreditifi (Standby L/C) Taahhüdün yerine getirilmemesi halinde akreditif kullanılmaktadır.Örneğin;bir Türk firması Libya’da bir ihaleye katılmaktadır.Türk firması ihaleyi kazandığında eğer ihaleyi zamanında yerine getiremezse, Libya firması tarafından kullanılmak üzere akreditif açmaktadır.Bu tür akreditif teminat mektubu niteliğinde olmaktadır. 3.2.5.2.Akreditifte Bulunması Gereken Unsurlar - Bir akreditifte ihracatçının (lehdar, beneficiary) ismi ve adresi tam ve eksiksiz olarak yer almalıdır. - Malın tanımı, cins ve miktarı tam ve doğru olarak bulunmalıdır.Akreditif açıldığında malın miktarı belli değilse akreditif metninde yaklaşık (about) sözcüğü kullanılır.%5 miktar farkı kabul edilir.Adette hiç bir fark kabul edilmez. - Akreditif bedeli ve döviz cinsi tam olarak belirtilmesi gerekir. Döviz cinsi anlaşmaya bağlı olarak tespit edilir. - Akreditifte karşılığında ödeme yapılacak belgelerin neler olduğu belirtilmelidir.500 no’lu broşurün 28-30 maddelerine göre konşimento, sigorta poliçesi, fatura, ana belgelerdir. Ayrıca menşe şahadetnamesi, kalite sertifikası, çeki listesi gibi belgelerde sair belgeler olup doğrulukları hem kendi içinde hem de diğer belgelerle kontrol edilmesi gerekir. - Malın taşınma biçimi, yükleme ve boşaltma yeri akreditifte mutlaka belirtilmelidir.Mal aktarmasıyla kısmi yüklemeyi kabul edip etmediği akreditifte görülmelidir. - Akreditifin cinsi yani devredilebilir ya da devredilemez olduğu, dönülebilir ya da dönülemez olduğu, teyitli ya da teyitsiz olduğu iştira edilebilir(negotiable) olup olmadığı metinde yer almalıdır. - Akreditif süreleri metinde yer almalıdır. Bir akreditifte üç süre yer almalıdır; ilki akreditif vadesi(expiry date), ikincisi en son yükleme vadesi(latest date of shipment), üçüncüsü evrakın bankaya ibraz tarihidir. Akreditif’in geçerlilik süresi genelde 6 aydır. Akreditif bitiş tarihi lehdarın akreditif kullanacağı en son gündür.Yükleme tarihinin bitişi ise ma- 14 - - - DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ lın en son yükleme yapılacağı gündür. Akreditif bitiş tarihinden öncedir.Konşimento da yer alır.Konişmento da bu tarih yerine derhal, acele, mümkün olduğunca kısa zamanda gibi ibareler yer alıyorsa bu durumda akreditif açıldıktan 30 gün içinde yüklemenin yapılmış olması gerekir. Akreditifte ayrıca yükleme tarihinden itibaren kaç gün içinde evrakın bankaya ibraz edileceği belirtilmelidir. Bu belirtilmemişse bu süre akreditif vadesinde kalmak koşuluyla yükleme tarihinden itibaren 21 gündür.Aksi halde konşimento (BAYAT KONŞİMENTO) (stale) hale dönüşür. Banka bu hale gelmiş evrakı kabul etmeyerek rezerv koyar. Yani bu evraka para ödemez. Rezerv alıcının bankaya rezervi kabul ettiğini bildirmesiyle kaldırılır. Akreditifte ödeme şekli belirtilmelidir. Yani ödemenin görüldüğünde mi (sight L/C), vadeli mi (deferredL/C), yoksa kabul kredili mi(acceptanceL/C) olduğu metinde yer almalıdır.Peşin ödemeye imkan tanıyorsa metinde (red close)yer almalıdır. Bankalar arasında ödemenin nasıl olacağı yani rambursman biçimi de akredifte yer almalıdır. Akreditifin 500 no lu broşüre tabi olduğuna dair ibarenin yer alması gerekir. 3.3.DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER Dış Ticaret İşlemlerinde kullanılan belgeler her ülke tarafından bağımsız olarak belirlenmekle birlikte Gümrük Birliği gibi uluslararası anlaşmalar ve ikili anlaşmalarla da tespit edilebilmektedir. Uluslararası teamüllere (kabul edilmiş kurallara) göre dış ticarette kullanılan başlıca belgeler aşağıda yer almaktadır. Ancak ithalatçı ülke uygulamalarına göre kullanılan belgeler değişebilmektedir. 3.3.1.Faturalar 3.3.1.1.Proforma Fatura Alıcı ile satıcı arasında ki ilişkinin başlangıcını temsil eden ve malın cins isim miktar, fiyat teslim şekli, toplam bedeli gibi teklifleri içeren hiçbir mali yükümlülüğü olmayan teklif belgesidir. Belgenin üzerinden mutlaka proforma fatura (proforma invoice) ibaresinin yer alması gereklidir 3.3.1.2.Ticari Fatura(Orijinal Fatura) Satış sözleşmesini belgeleyen ithalat ve ihracat işlemlerine temel teşkil eden resmi belge olup ithalatçı ülkenin kanunlarına göre düzenlenir.İthalat veya ihracatta, gümrük işlemlerinin yapılması ve vergilerin hesaplanması için orijinal fatura gerekmektedir. Genellikle orijinal fatura ihracatçı tarafından banka aracılığı ile ithalatçıya gönderilmektedir. Faturada Bulunması Gereken Hususlar: Fatura no ve tanzim tarihi, ihracatçının ad, unvan ve adresi, malın brüt ağırlığı, malın mensei, teslim ve ödeme sekli, aracı ve muhabir banka isimleri, toplam mal adedi ve toplam mal değeri dir. 3.3.1.3.Navlun Faturası (Freight Invoice) CF veya CIF satışlarda navlun satıcı tarafından ödenmektedir.Bu nedenle satış faturasında navlun mal bedelinden ayrı gösterilebilir. KİTAP•1 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 15 3.3.1.4.Konsolosluk Faturası(Consular Invoice) Bazı ithalatçı ülke gümrük idareleri malın bedeli, miktarı, cinsi, değer ve menşeini içeren faturanın ihracatçı ülkedeki konsolosluklarınca onaylanmış nüshalarını isterler . Kıymet kaçakçılığının önlenmesi için önem atfedilen bu tür onaylı faturalara “Konsolosluk Faturası” denir. 3.3.1.5.Tasdikli Fatura (Certified Invoice) Aralarında tercihli ticaret anlaşması bulunan ülkeler birbirlerinden ithal edilecek mallara tavizli(düşük oranlı) gümrük vergisi uygulayabilmek için o malın bahse konu ülke menşeli olduğunun ispatını isterler.Bu amaçla malın menşeinin ihracatçı ülkedeki ithalatçı ülke konsolosluğunca onaylandığı faturaya, tasdikli fatura denir. Uygulamada bu amaçla’’ menşe şahadetnameleri’’ yaygın olarak kullanılmakla birlikte halen bazı Ortadoğu Ülkelerinde tasdikli fatura uygulaması sürmektedir. 3.3.1.6.Özel Fatura Diplomatik teamüllere göre bir ülkede faaliyet gösteren başka ülke diplomatik misyonları ile uluslararası kuruluşların temsilciliklerine veya buralarda çalışanlara yapılan satışlarda ve yolcu beraberinde ihraç edilecek mallara KDV istisnası uygulanabilmesi için düzenlenen belgedir. Bu belgenin düzenlenebilmesi için satıcının kendi ülkesinin Vergi İdaresinden istisnai satış yapabilme yetkisi alması gereklidir. 3.3.2.Gümrük Beyannameleri İhracat ve ithalat yapacaklar tarafından doldurularak gümrüğe sunulan ihraç ve ithalata konu mallar ile ilgili bilgileri içeren belgedir. Bu belge malı ithal yada ihraç edenlerce yada kanuni temsilerce, düzenlenir. Ülkemizde ihracata ait Gümrük Beyannameleri gümrüğe sunulmadan evvel ihracatçı birliklerince onaylanır. 3.3.3.Malın Yüklendiğini Gösteren Belgeler 3.3.3.1.Konşimento (Bill of Lading) Malın gemi veya hava yoluyla naklinde taşıyanın malı gemiye veya uçağa almasından sonra malı gönderene /yükletene verdiği malın yükleme limanından boşaltma limanına kadar taşınacağını gösteren belgedir.Konşimento emtiayı temsil eden kıymetli evraktır. Malların sevkini yapan nakliyat firması tarafından düzenlenir. Sevki tevsik eden en önemli belgedir. Deniz ve nehir taşımacılığında kullanılan konşimentolar kıymetli evrak sayılıp ciro edilebilir. Diğer konşimentolar ise ciro edilemez. Konşimento taşıtanın isteği üzerine birden fazla orijinal nüsha düzenlenebilir. Orijinal nüshalardan herhangi birinin ilk ibrazında mallar gemi şirketince teslim edilir.Daha sonra ibraz edilecek nüshalar ile malın teslimi istendiğinde gemi şirketi hiçbir sorumluluk üstlenmez. Bu bakımdan ithalatçılar tüm konşimento nüshalarının kendilerine teslimini istemelidir. • • Konşimento’da Bulunması Gereken Zorunlu Unsurlar: Düzenleyen kimsenin imzası (Taşıyan veya onun yetkili kıldığı kişi) Taşıyanın adı ve soyadı veya ticari unvanı 16 • • • • • • • • • • • • DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Taşınan malın cinsi, ölçüsü, markası ve diğer özelliklerine ait bilgiler Tanzim tarihi ve yeri Kaç nüsha olarak düzenlendiği Zorunlu olmasa da konşimentoda bulunması gerekli unsurlar ise şunlardır; Kaptanın adı Yükletenin adı Gönderilenin adı Geminin adı ve uyruğu Yükleme limanı Boşaltma limanı Navlun Diğer kayıtlar Konşimento Çeşitleri: Uluslararası ticarette özel durumlar dışında sıklıkla kullanılan yükleme konşimentosudur. Ayrıca, konşimentolarda yazılı malların kısım kısım çekilebilmelerini sağlamak üzere hazırlanan teslim emirleri vardır ki, bunlara da “ordino” adı verilmektedir. Taşıma Araçlarına Göre Konşimento Çeşitleri: a- Deniz Konşimentosu (Marine Bill Of Lading) Taşımacılıkta özellikle deniz taşımacılığında yükün taşıta yüklendiğini yada yüklenmek üzere teslim alındığını kanıtlayan belgeye konşimento denir. Malın yükleme limanından, boşaltma limanına kadar taşınacağı kayıt edilir.Deniz konşimentosu emre, nama, emrine ve hamiline düzenlenir.Sadece deniz konşimentosu malın mülkiyetini temsil eder. b-Uçak Konşimentosu (Airways Bill Lading) Havayoluyla taşımanın yapılması halinde malın hava yolu şirketine verilmesiyle birlikte düzenlenen ve malın yüklenme yerinden boşaltma yerine kadar taşınacağını gösteren bir belgedir .Uçak konşimentosu 3 orijinal ve 9 kopya olarak düzenlenir.Kıymetli evrak değildir, nama düzenlenir ve bu nedenle ciro ile devri söz konusu değildir. Mallar, mal mukabili ödeme şekline göre gönderiliyorsa, konşimento alıcı adına, vesaik mukabili ödeme şekline göre gönderiliyorsa alıcı bankası adına kesilir. 3.nüsha bankaya ibraz edilen nüsha olup alıcı malın bedelini ödediğinde ithalatçının bankası havayolu şirketine yazılı talimat geçer ve malın alıcıya teslimi sağlanır. Yükleme ve Taşıma Açısından Konşimento Çeşitleri : c-Yükleme Konşimentosu (On BoardB/L) Doğrudan malın yüklendiğini gösterirse yükleme konşimentosu adını alır. Konşimentonun tanzim tarihi aynı zamanda yükleme tarihi olur. d-Tesellüm Konşimentosu (Recevıed for Shıpment) Malın taşınmak üzere, taşıyan tarafından teslim alındığını gösterir. Düzenleniş şekline göre Konşimento Çeşitleri ; Konşimentolar nama, hamiline, emre ve emrine tanzim edilir. KİTAP•1 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 17 e-Nama Düzenlenen Konşimentolar Gönderilenin emrine tanzim edilir.(Consignee) kısmında alıcının adı yer alır.Bu tür konşimentonun devri ciro ile değil, temlikname ve teslim yolu ile olur. f-Hamiline Konşimentolar Gönderilenin isminin bulunduğu kısım açık olduğunda hamiline düzenlenen konşimentodan söz edilir.Konşimento kimin elinde ise, mallar onun mülkiyetinde sayılır. g-Emrine Düzenlenen Konşimentolar Alıcının bankası emrine düzenlenir. (to the order of .....bank)Consignee kısmında bankanın adı vardır. Kimin adına gönderildiği ise “Notify” bölümün de belirtilir.Satıcının kendi bankası emrine tanzim edilen ve ciro yoluyla alıcının bankasına gönderilen konşimentolarda emrine düzenlenen konşimentolardır. Ciro ve teslim yoluyla devrolur. h-Emre Düzenlenen Konşimentolar Emre düzenlenen konşimentolar (Order) ifadesiyle belirtilir.Malların kimin elinde olduğu ismen yazılı değildir.Taşıtanın emrine olduğu kabul edilir.Bu konşimento ihracatçı tarafından bankaya verildiğinde mutlaka yükletenin cirosu aranır ve yükleten beyaz ciro ile devrettiğinde hamiline dönüşür ve kimin elinde olursa mal onun mülkiyetinde sayılır. i-Bayat Konşimento Bir konşimento akreditifte yazılı süreden sonra, eğer akreditifte süre yazılı değilse 21 gün geçtikten sonra bankaya ibraz edilirse bu konşimentoya Bayat(Kirli) Konşimento denir. Banka bu konşimentoyu ödemek istemeyebilir. 3.3.3.2.Nakliyeci Makbuzu(Forwarder’s Certificate of Receipt-FCR) Malların kamyonla taşınması halinde mallar yükleten tarafından taşıyıcıya teslim edildiğinde verilen bir makbuzdur.Kıymetli evrak niteliğinde değildir ve malın mülkiyetini temsil etmez ve ciro ile devri söz konusu değildir.FCR ya alıcı firma adına ya da alıcı firmanın bankası adına düzenlenir.Alıcının bankası adına düzenlendiğinde konşimentoda ihbar adresi yer almalıdır. 3.3.3.3. Karayolu Taşıma Belgesi (C.M.R. International Consigment Note/C.M.R. Road Waybill) Uluslararası C.M.R. anlaşmasını kabul eden ülkelerde kullanılan bir karayolu taşıma belgesi olup malların nakliyeci firma tarafından istenilen yere taşınmak üzere teslim alındığını gösterir.Bu belge malların şartlara uygun olarak taşınmak üzere iyi durumda teslim alındığını ve taşıma sözleşmesi yapıldığını da gösterir.3 orijinal olarak düzenlenir.1. suret yükletene verilir, 2. suret mallara eşlik eder, 3.suret taşımacıda kalır. C.M.R., nakliyecilerin kendilerinin uluslararası özel bir kloz ile sigorta ettiklerini de göstermektedir. Böylece bir hasar olduğunda sigortacının mal sahibine hasar bedelini ödedikten sonra, kendilerine rücu etmesi riskine karşı sigortalanmış olmaktadır. 3.3.3.4.T.I.R. Karnesi Tır karnesi uluslararası bir kuruluş olan IRU(International Routier Union)tarafından dağıtılır.Ülkemizde ise firmalara Odalar Birliği aracılığıyla ilgili T.O.B.B. tarafından dağıtılır.Uluslararası nakliyat yapan araçlara özel bir belge olan T.I.R. karnesini, bu araçlar uluslararası nakliye yapabilme yetki belgesi (C-2)olan firmalar aracılığıyla kullanabilirler. 18 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 3.3.3.5.Hamule Senedi(Railway Bill) Malların trenle taşınması söz konusu olduğunda malın demiryolu idaresince taşınmak üzere teslim alındığını gösterir.Hamule senedi 6 yapraklı olarak düzenlenir, nama tanzim edilir ve bu sebeple ciro edilemez.Bu belge demiryolu idaresince gönderene ancak malın bir vagonu doldurması halinde verilir.Aksi taktirde gönderen malını taşıma komisyoncusuna teslim ederek nakliyeci makbuzu almalıdır. 3.3.3.6.Karma Taşıma Belgesi (F.I.A.T.A. Combıned Transport Document) Malın naklinin birden fazla nakil vasıtası ile yapılması durumunda taşıyıcı tarafından yükletene verilen ve malların teslim alındığı yerden varış yerine kadar taşınacağını gösteren belgedir. Taşıyıcının sorumluluğu malı teslim aldığı anda başlar ve teslim mahalline kadar devam eder.Alıcının kendisi adına ya da bankası adına kesilir.3 tür FIATA belgesinden söz edebiliriz: - F.I.A.T.A. FCR: Malların sevk edilmek üzere nakliyeci tarafından teslim alındığını gösterir. Nama düzenlenir, ciro edilemez. - F.I.A.T.A. FCT: Nakliyecinin sorumluluğu, bu belgenin orijinal nüshasını ibraz eden alıcıya veya onun ciro ettiği şahsa malları teslim edene kadar sürer.Emre tanzim edilir. - F.I.A.T.A., Combined Transport Bill Of Lading’t belgesi.Birleşik Taşıma Konşimentosunun, F.I.A.T.A. tarafından hazırlanmış olanıdır. 3.3.3.7.House Bill Of Lading Nakliyeci taşımayı kendisi yapmıyorsa, bu belgeyi düzenleyerek yükletene verir ve kendi seçtiği taşıma aracıyla mal sevk eder.Malın mülkiyetini temsil etmez ve ciro edilemez. 3.3.4.Sigorta Poliçeleri 3.3.4.1.Genel Malın deniz, hava ve karayolu ile taşınmasında uğrayabileceği risklere karşı korunması için sigortalı ve sigortacı arasında yapılan ve akdin şartlarını gösteren belgeye sigorta poliçesi (insurance policy) denir.Sigorta poliçesi kıymetli evraktır. Bir sigorta poliçesinde bulunması gereken unsurları şöyle sıralayabiliriz: Sigortalının Adı, Soyadı veya Ticaret Ünvanı, Konu Malın Cinsi, Miktarı, Markası, Koli Adedi, Ağırlığı, Ambalajı, Sigorta Meblağı (yabancı para veya TL.cinsinden), Nereden nereye sevk edileceği, Taşıma aracının cinsi(plaka numarası, uçuş numarası, vagon numarası), Yükleme Tarihi, İstenilen Teminat Türü. “Poliçe” Kelimesi Aksi belirtilmedikçe, sigorta belgesinin kapsaması gereken minimum sigorta tutarı malların C.I.P. bedeli (navlun, sigorta, belirli varış noktasına kadar ödenmiştir.) artı%10’dur. Sigorta poliçesinde belirtilecek hususlardan bir veya birkaçının kesinlik kazanmadan sigorta yaptırılmasının gerekli olduğu hallerde ve özellikle bankalar tarafından akreditif açıldığında sigorta teminatına ihtiyaç duyulması halinde, elde bulunan bilgilerle geçici bir poliçe tanzim edilir ve (Flotan Poliçe) adını alır. Sevkiyat gerçekleşmeye başladığı zaman, kesinleşen bilgilerle kat’i sigorta poliçesi (zeyilname) tanzim edilir. KİTAP•1 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 19 Poliçede (Daimi Mürtein) D/N) ibaresi varsa banka adı da yer alır ve tazminat durumunda ilk alacaklı olan bankadır.Sigorta kapsamında olan haklar ciro ve teslim yolu ile başkasına devredilebilir 3.3.4.2.Nakliyat Sigortaları 3.3.4.2.1.Çeşitleri Nakliyat Sigortaları 4 çeşittir 3.3.4.2.1.1 Emtia Nakliyatı Sigortaları Emtianın kara, deniz, hava ve demiryollarında taşınması sırasında meydana gelecek hasar ve kayıpları dikkate alır.Sigorta teminatı taşımanın yapılacağı araç türüne göre değişmekle birlikte 3 başlık altında toplanabilir. a- Dar teminat: Taşımanın yapıldığı aracın kaza yapması sonucu taşınan değerlerin zarar görmesi halini temin eder.Karayolunda kamyon klozu, demiryolunda demiryolu klozu, denizyolun da ise FPA(Free Partıcular avarage)teminatı adını alır.Havayolu ile yapılan taşımada da teminat uygulanamaz. b- Geniş teminat: İstisna edilen bazı hususlar dışındaki haller sigorta kapsamına girmektedir. c- Tam ziya teminatı: En dar teminat türüdürYükü taşıyan aracın fiilen ve mutlak surette yok olması sonucunda taşınan malların fiilen ve mutlak surette yok olması durumunu teminat altına alır.Taşımanın yapıldığı aracın cinsine göre teminat kapsamı değişmez ve bütün taşımalarda kullanılabilir. 3.3.4.2.1.2.Kıymet Nakliyatı Sigortaları Kişi ve kuruluşların beraberinde taşıdıkları nakit para, külçe, altın, gümüş ve bunlardan basılmış para, sikke, süs eşyası mücevher ile tahvil hisse senedi, çek gibi kıymetli evrak ile döviz ve efektifler, kıymet nakliyatı sigortasının konusunu teşkil eder. 3.3.4.2.1.3.Tekne ve Navlun Sigortaları Tekne sigortalarında asıl amaç gemidir.Teknenin denizlerde, iç sularda veya karada inşa halinde iken, sigorta ettirenin isteğine bağlı olarak bir ücret karşılığında belli rizikolara karşı sigortalanmasıdır.Navlun sigortaları, deniz yoluyla taşınacak emtia için ödenen veya ödenecek navlunun deniz rizikolarına karşı sigortalanmasıdır. 3.3.4.2.1.4.Sorumluluk Sigortaları Taşıyıcı veya nakliyeci, ister şahıs ister firma olsun, kendi sorumluluğunu gerektiren halleri sigorta ettirebilir.Nakliyat sigortalarında rücu amaçlı olarak nakliyeciye dönüş söz konusu olmasına rağmen sorumluluk sigortalarında bu söz konusu değildir.Taşıyıcı sorumluluğu yurt içinde uygulama bulurken yurt dışı için CMR sigortası yapılmaktadır.CMR’ın gözettiği amaç, malın bir noktadan bir başka noktaya iletilmesinde mutlak güvenliği sağlamaktır. Sigorta poliçesi teminatı kapsamındaki bir hasarın ödenmesi sırasında hasarın sigortalının üstünde kalan kısmına muafiyet adı verilir.Uygulamada 2 tür muafiyet vardır. - Entegral Muafiyet: Hasar, muafiyet miktarının üzerine çıktığında tamamı ödenir.Muafiyet miktarının altındaki hasarlar ödenmez. - Tenzili Muafiyet: Hasarın muafiyet miktarını aşan kısmı ödenir.Muafiyet miktarının altındaki hasarlar ödenmez. 20 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 3.3.4.3.Nakliyat Sigortalarında Kullanılan Kavramlar - - - - - Müşterek Avarya: Gemi yük ve navlunun müşterek bir deniz yolculuğu sırasında müşterek bir tehlikeye maruz kalması halinde onları korumak maksadı ile ve makul bir hareket tarzı teşkil edecek şekilde bile bile fevkalade bir fedakarlık veya masraf yapılması durumunda söz konusudur.Bu durumda doğan zarar, zarar görmeyen değerler arasında paylaştırılır, bu işleme (Dispeç)- (Adjustment) denilir. Hususi Avarya: Müşterek avarya olmayan ve bir kaza sonucunda meydana gelen bütün zarar ve masraflar hususi avarya kapsamındadır. Hükmi Tam Ziya: Tekne veya yükün uğradığı bir kaza sonucu kurtarılması için yapılacak masraf ve fedakarlıkların toplamı, kurtarılacak değerin kıymetini aşıyorsa hükmi tam ziya söz konusudur. Gümrük Rezerv Tutanağı: Gemiden veya diger nakil vasıtalarından hasarsız olarak tahliye edilip de gümrükte bulunduğu sırada herhangi bir nedenden dolayı hasarlanan emtia için düzenlenir. Gemi Rezerv Tutanağı: Gemiden hasarlı olarak boşaltılan emtia için kaptanın imzası da alınmak suretiyle düzenlenen tutanaktır. Muayene Tutanağı: Nakil vasıtasından hasarlı alınan veya limanda bulunduğu sırada hasarlanan emtia için hasarın miktarı konusunda tartı, ölçüm, adet gibi bilgiler veren belgedir. Ademi Teslim Mektubu: Bir malın, taşıyan tarafından mal sahibine bir kısmının veya tamamının teslim edilmemesi halinde verilmiş olan belgedir. Kargo Mektubu: Geminin boşaltılmasında, manifestoya göre eksik veya fazla çıkan mallar ve toplamı ile geminin boşaltılmasında şüpheli veya arızalı görülen malların belirtildiği rapordur. 3.3.4.4.Nakliyat Sigortalarında Fiyatlandırma Malın cinsi, ambalajı, taşıma biçimi, uzaklık gibi değişkenler sigorta fiyatının belirlenmesin de önem taşımaktadır.Fiyatlar, diğer şartlar sabitken, verilen teminatın geniş veya dar olmasına bağlı olarak düşer veya yükselebilir. 3.3.5.Finansman Belgeleri a- Poliçe(Bill of Exchance, Draft) Kanunun öngördüğü belirli şekil şartlarına bağlı, mücerret ve kayıtsız şartsız muayyen bir bedelin ödenmesi için keşide edilen, kıymetli evraktan sayılan hususi bir havaledir.Emre yazılı senetlerden olup devri ciro ve teslim yoluyla olur. b-Bono (Promissory note) İthalatçı, ihracatçı lehine ödeme vaadinde bulunarak bu belgeyi imzalar ve alacaklısına gönderir.Ciro ile el değiştirir. 3.3.6. Menşe İspat Belgeleri 3.3.6.1. Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin) İhracata konu olan malların üretim yerini gösteren belgedir. Menşe şahadetnamesi, ihracatçı tarafından hazırlandıktan sonra ihracatçının bağlı bulunduğu Ticaret Odası veya Sa- KİTAP•1 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 21 nayi Odası tarafından onaylanır. Bazı ülkeler, menşe şahadetnamelerinin, kendi mahalli konsoloslukları tarafından tasdik edilmesini isteyebilmektedir.Malların menşei, hangi ülkeye ait olduğu ithalatçı ülke tarafından uygulanarak gümrük vergisi oranlarını etkileyebilmektedir. 3.3.6.2. A.T.R Dolaşım Belgesi (A.T.R. Movement Certificate) A.T.R. Dolaşım Belgesi, Türkiye’den A.B ye veya A.B den Türkiye’ye doğrudan nakledilen sanayi ürünleri için düzenlenen ve bahse konu ürünün serbest dolaşımda olduğunu ispatlamaya yarayan belgelerdir. Bu belgeler ithalatçıya gümrük indiriminden yararlanma hakkını vermektedir. A.T.R ler ihracatçının bağlı bulunduğu Ticaret Odası tarafından tasdik edilmektedir. 3.3.6.3. EUR.1 Dolaşım Sertifikası (EUR.1 Movement Certificate) Türkiye ile EFTA Ülkeleri arasında mevcut olan Serbest Ticaret Anlaşması gereği, EFTA Üyesi Ülkelerle (İsviçre, Norveç, İzlanda ve Liechtenstein) yapılan alım satım da aranan dolaşım belgesidir. Ayrıca ; Türkiye ile Avrupa Topluluğu arasındaki tarım ve demir çelik ürünleri (AKÇT -Avrupa Kömür Çelik Topluluğu- ürünleri) ticaretinde, Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması imzalayan diğer ülkeler arasındaki ticarette aranan belgedir. Düzenlendiği Ülkeler: EFTA: İsviçre, Norveç, İzlanda, Lihtenştayn STA : İsrail, Hırvatistan, Makedonya, Bosna Hersek, Fas, Filistin, Tunus, Suriye, Mısır, Arnavutluk Bu belgenin temininde başvuru ve onay mercii ihracatçının bağlı bulunduğu Ticaret Odası’dır. 3.3.7. Sağlık Belgeleri 3.3.7.1. Hayvan İhracına İlişkin Sağlık Raporu (Health Certificate For Animal Export) İhracatçıların canlı hayvan, hayvansal maddeler ve deniz ürünleri ihracatında, bu ürünlerin insan ve hayvanlara geçebilen hastalıklardan temiz olduğunu gösterir. “Sağlık Sertifikaları” nı temin etmeleri gerekmektedir. 3.3.7.2. Uluslararası Orijin ve Bitki Sağlık Sertifikası (Phytosanitary Certificate) Bitki ve bitkisel ürün ihracatçısının, ihraç edeceği ürünlerde hastalık ve zararlı maddelerden arınmış olduğunu gösteren “Bitki Sağlık Sertifikası” adlı belgeyi temin etmesi gerekmektedir. Söz konusu belge, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarım İl Müdürlükleri Bitki Koruma Şubeleri’nden temin edilmektedir. Bu uygulamanın uluslararası geçerliliği olması nedeniyle Bitki Sağlık Sertifikası önemli bir belgedir.Bu belgenin ihracat sırasında gümrük idarelerine ibrazı zorunludur. 3.3.8. Ticari Kalite ve Yeterlilik Belgeleri 3.3.8.1. Standart Kontrol Belgesi (Certificate of Inspection) Yaş meyve ve sebze, bakliyat, bitkisel yağlar, pamuk ile kuru ve kurutulmuş meyveler den oluşan, Dış Ticaret Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Yönetmeliği’nde yer alan tarımsal ürünler ihracatta zorunlu standart denetimine tabidir. Dış Ticaret Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Yönetmeliği ekinde yer alan stan- 22 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ dardı ihracatta zorunlu uygulamada bulunan ürünlerin ihracatında, gümrük idarelerince Kontrol Belgesi aranmamasını teminen imalatçı-ihracatçılara Ticari Kalite Denetim Yeterlik Belgesi verilmektedir. 3.3.8.2. Gözetim Belgesi (Inspection Certificate) Gönderilen malın ithalatçının siparişine uygun olup olmadığını araştıran gözetim şirketinin hazırlamış olduğu bir belgedir. Bir başka ifade ile ticarete konu olan bir malın alıcıya tesliminin satış sözleşmesinde öngörülen miktar, kalite, ambalajlama, etiketleme, taşıma, teslim zamanı gibi koşullara uygun olarak gerçekleştirildiğinin bir “Gözetim Şirketi” aracılığı ile alıcı ve satıcı tarafından tesit ettirilmesidir. 3.3.8.3. Borsa Tescil Beyannamesi Tarım ürünleri ihracatında gümrüğe sunulması gereken belgelerden biri de Borsa Tescil Beyannamesi’dir. Borsa Tescil Beyannamesi, ticaret borsalarının 13 Temmuz 1995 tarih ve 22342 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan kotasyon listelerinde bulunan zirai ürünlerin ihracında talep edilmektedir. İlgili ticaret borsasından temin edilen Borsa Tescil Beyannamesi ihracatçı tarafından 3 nüsha olarak doldurularak borsaya onaylatılmaktadır. 3.3.8.4. Ekspertiz Raporu (Expertise Report) İhraç veya ithal malların fiyat, miktar, kalite, bileşim katkı oranı, ticari teamül gibi hususlarında gümrük idarelerince tereddüde düşülen durumlarda Ticaret ve Sanayi Odaları ile üniversitelerce hazırlanan belgedir. 3.3.8.5. Halı Ekspertiz Raporu Eski Eserler Mevzuatı uyarınca, eski eser niteliği taşıyan malların ihracı yasaktır. Ülkemizden İhraç edilen el halılarının eski eser niteliğinde olup olmadığını belirtmek için ilgili mal, ihracatçısının bağlı bulunduğu oda tarafından ekspertiz işlemine tabi tutulmaktadır. Bu işleme başlamak için bir dilekçe ile ticaret ve/veya sanayi odasına başvurulmaktadır. 3.3.8.6. Hediyelik Eşya Ekspertiz Raporu Ülkemizden ihraç edilen bakırdan ve pirinçten mamul hediyelik eşyaların ihracı, Eski Eserler Kanunu gereğince ilgili müze eksperlerince ekspertize tabi tutulmakta ve bunun sonucuna göre düzenlenen rapora göre gümrük idarelerince ihracına izin verilmektedir. 3.3.8.7. Lületaşı Ekspertiz Raporu Ham lületaşının yurtdışına gönderilmesini önlemek amacıyla, ihraç edilecek lületaşı mamulleri ekspertize tabi tutulmaktadır. 3.3.9. A.T.A. Karnesi (A.T.A. Carnet) ATA karneleri uluslararası Geçici İthalat Sözleşmesi (kısaca İstanbul Sözleşmesi) ve ekleri kapsamında, taraf ülkeler arasında, başka herhangi bir belgeye gerek duyulmaksızın, eşyanın geçici olarak ithalat ve ihracatını sağlayan gümrük belgesidir. Uluslararası ticari ve kültürel faaliyetlerin artırılması için eşyaların geçici olarak vergiden muaf ithal edilmesini temin etmek amacıyla düzenlenen karnedir. KİTAP•1 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 23 3.3.10. Boykot/Kara Liste Sertifikası (Boycot/Black List Certificate) Birbiri ile savaş halinde bulunan veya siyasi ilişkileri kesilmiş ya da zedelenmiş ülkeler, birbirlerini kara listeye aldıklarından dış ticaret ilişkilerinde ticaret partnerlerinin kendi kara listeleri ile hiçbir ilgisi olmadığının beyan ve onaylanmasını istemektedir. 3.3.11. Radyasyon Analiz Belgesi/Sarı Belge (Radiation Certificate) Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından ihracatçı firmaların talebi üzerine düzenlenen Radyasyon Ari Belgesi (Sarı Belgesi) ve/veya Radyasyon Analiz Belgesi ülkemizde zorunlu uygulamada değildir. Ancak, Avrupa Birliği’nin 737/90 sayılı mevzuatı çerçevesinde, ihracat yapılan ülkenin mevzuatı nedeniyle talep etmesi halinde Radyasyondan Ari Belgesi (Sarı Belgesi) ve/veya Radyasyon Analiz Belgesi ihracatçı firmalarımızca Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’nun ilgili birimlerinden ithalatçı ülke makamlarına sunulmak üzere temin edilmektedir. 3.3.12. Helal Belgesi (Helal Certificate) İslam ülkelerinin et ithalatında talep ettikleri, hayvan kesimlerinin İslami kurallara uygun olduğunu ispatlayan belgedir. 3.3.13. Koşer Sertifikası (Kosher Certificate) İsrail’e ihraç edilecek gıda ürünlerinde Musevi dinine uygunluğu belgeleyen “koşer sertifikaları” aranmaktadır. 3.3.14. Çeki Listesi (Weight Note) Tartı ile ölçülebilen malların ağırlığını ayrıntılı olarak göstermek amacıyla satıcı tarafından düzenlenen belgedir. Bir başka ifade ile her ambalaj içerisindeki malın brüt ve net ağırlığını belirten listedir. 3.3.15. Koli-Ambalaj Listesi (Packing List) Paket içindeki malların cinsini ve adedini belirtmek için satıcı tarafından düzenlenir. Diğer bir ifade ile kolinin içinde bulunan ambalaj ve mal muhteviyatını belirten listedir. 3.3.16. C.İ.T.E.S Belgesi Nesli tehlike altında olan yabani hayvan ve bitki türlerinin ihracatında CITES belgesinin gümrük beyannamelerinin tescili aşamasında beyannamelere eklenmesi gerekir. 3.3.17. Orman/ Tekel Nakliye Tezkeresi Orman ürünlerinin ihracı için istihsal yerinden, tekele tabi eşyada ise bu idarece tanzim olunarak verilen belgelerdir. 3.3.18. İmalatçı Analiz Belgesi (Manufacturer’s Analysis Certificate): Kimyevi maddeler gibi analiz gerektiren malların formüllerindeki elemanların isim ve oranlarını gösteren listedir. İmalatçı firma tarafından bir beyan şeklinde ya da bağımsız laboratuvarlar tarafından düzenlenebilmektedir. 24 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 3.3.19. Spesifikasyon Belgesi (Certificate of Specification): Malların uluslararası standartlarının ayırımını yapan ve imalatçı firmanın TS veya ISO Belgesine bağlı olarak düzenlediği belgedir. 3.3.20. Döviz Alım Belgesi (DAB) Bankalar, özel finans kurumları, yetkili müesseseler, PTT ve kıymetli maden aracı kuruluşları tarafından tüm efektif ve döviz alımları sırasında düzenlenmek zorundadır. İhracatla ilgili olarak düzenlenen ancak, müşteriye gönderilmeyip Türkiye’de kalan belgedir. Bankalara ihracat bedeli geldiğinde veya ödeme havalesi geldiğinde ilgili bankalarca kesilir ve ihracatçıya verilir. Döviz alım belgesinde; dövizi gelen kişi yada kuruluşun adı ve ünvanı, dövizin geldiği ülke, geliş nedeni, uygulanan kur, döviz tutarı, TL. tutarı, Dolar karşılığı ihracatın şekli, GÇB tarih ve numarası ile çıkış kapısı yer alır. 3.3.21. Kalite Belgeleri (Certificate of Quality) Gönderilen malın istenilen uluslararası kalite normlarına uygun olduğunu ispatlamaya yarayan belgedir. CE Belgesi ve T.S.E belgesi en bilinen kalite belgeleridir. Ayrı belge olarak istenebileceği gibi malın kontrol belgelerinin içinde de talep edilebilir. 3.3.22. Veteriner Belgesi( Veterinary Certificate) Canlı hayvan ticaretinde satılan hayvanların hastalığının bulunmadığını ispatlayan belgedir. 3.3.23. Gemi Ölçüm Raporları (Ship’s Ullage Report) Sıvı olarak alınıp satılan malların gemi tanklarını ne kadar doldurduğu ve boşaltım sırasında da ne kadar fire verdiğinin tespitine imkan veren ve bu konuda uzmanlaşmış gözetim şirketlerince düzenlenen belgelerdir. KİTAP•1 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 25 EK-1 GENEL SATIM SÖZLEŞMESİ ÖRNEĞİ Bu genel satış sözleşmesi (Sözleşme) ../…/.200.. tarihinde itibaren ……………………………………..……………………….. tarafından temsil edilen ve Bursa Ticaret sicilinde ……………. no ile kayıtlı olan ………………. Ve ………………………………………….BURSA-Türkiye adresinde kayıtlı olan ………………….. A.Ş. (bundan sonra “satıcı olarak anılacaktır). Ve ../…/.200.. tarihinde itibaren…………………………………….. ……………………….. tarafından temsil edilen ve İspanya yasalarına uygun olarak …......………Ticaret Odasında da kayıtlı olan ve ………………………………………………………......…………/ Spain adresinde kayıtlı olan S.A. GMBH (bundan sonra “alıcı” olarak anılacaktır). arasında imzalanmıştır. Alıcı ve Satıcı birlikte “Taraflar” olarak anılacaklardır, ayrı ayrı ise “Taraf” olarak anılacaklardır. BÖYLE İKEN; Satıcının Türkiye deki tesislerinde hazırlanarak alıcıya teslim edilen ve bu anlaşmanın 1 numaralı eki olarak özellikleri tanımlanan tekstil ürünlerin alıcıya satışı ile ilgili aşağıdaki konularda anlaşma sağlanmıştır. A- GENEL HUSUSLAR; MADDE 1. SÖZLEŞMENİN AMACI Satıcı Alıcıya bu anlaşmanın 1 numaralı eki olarak özellikleri tanımlanan tekstil ürünlerini satacaktır. MADDE 2: KAPSAMI Özel ambalajlarında asorti şeklinde paketlenmiş olarak 50000 pantolon MADDE3; ANLAŞMANIN PARA BİRİMİ Bu anlaşmada kullanılan para birimi Avro’dur. MADDE4: BİRİM FİYAT VE TOPLAM TUTAR Birim Fiyatı: 4 Avro/adet Toplam Tutar: 200.000 Avro MADDE5: TESLİM ŞEKLİ Cıf –Barcelona/Spain MADDE 6: ÖDEME ŞARTLARI Gayri Kabili Rücu Akreditif MADDE 7: SEVK TARİHİ 26 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ MADDE 8: AMBALAJLAMA VE SEVKİYAT B-ÖZEL HUSUSLAR; MADDE 9: MÜDDET Bu sözleşme fiilen .../…/2008 tarihinden itibaren her yıl şartların gözden geçirilmesi suretiyle 2 yıllık süreyle geçerli olacaktır. MADDE 10: SÜREKLİLİK 3.1 Alıcı, sözleşme süresince her zaman olabildiğince etkili hizmet vermeyi ve satın aldığı mal bedellerini süresinde ödemeyi Satıcı da sözleşme süresince alıcının yazılı olarak talep ettiği ürünleri en etkin sekilde sağlayarak alıcıya ulaştırılmasını üstlenmiştir. MADDE 11: GİZLİLİK Sözleşme içeriği gizlidir ve karşı tarafın onayı olmaksızın açıklanmamalıdır. Sözleşme dahilinde yapılan karşılıklı bilgi alışverişin gizliliği korunmalıdır. Sözleşme dahilinde her türlü bilgi, fiyat listeleri sözleşme feshinden 5 yıl süreyle 3. taraflara açıklanmamalıdır. Alıcı aynı ve veya ayni özelliğe sahip benzer ürünleri farklı isim ve unvan altında dahi olsa Türkiye de alıcı firma dışında başka firmalardan alamaz . MADDE 12: FESİH VE YENİLEME Her iki taraf, diğer tarafın sözleşme kurallarına uymadığını tespiti halinde fesihe gidebilir, yerine getirilmeyen şartlar dolayısıyla uyarılan taraf 30 gün içersinde şartı yerine getirmezse karşı taraf fesihe gidebilir. Ayrıca taraflar karşılıklı olarak anlaşmaları halinde de 30 gün sonra geçerli olmak üzere bu anlaşma feshedilebilir. Taraflardan biri anlaşma süresinin bitiminden itibaren en az 1 ay önce yazılı bildirimde bulunmadığı takdirde anlaşmanın geçerliliği ayni koşullarla 4 yıl daha uzar. MADDE 13: MÜCBİR SEBEP (FORCE MAJEURE) 5.2 FORCE MAJEURE şartlarında taraflar her türlü seçeneği karşılıklı görüşerek belirleyecektir. MADDE 14: UYGULANABİLİR YASA Anlaşmazlık halinde her iki tarafın her türlü yazılı kayıt ve belgeleri eşit ağırlıklı delil olarak kabul edilir. Anlaşmazlık halinde bu anlaşmanın imzalanmış İngilizce, İspanyolca, Türkçe metinleri eşit ağırlıklı kabul edilir. Taraflar her üç versiyonun geçerliliğini eşit olarak kabul etmişlerdir. Hakemlik: Sözleşmenin yerine getirilmesi esnasında veya onunla ilgili herhangi bir farklılık veya anlaşmazlık durumunda hakemlik yeri Almanya /Frankfurt tur. Hakemlik dili: Hakemlik esnasında İngilizce olarak yapılacaktır. MADDE 14: MÜLKİYET HAKKI Mal bedellerinin tamamı ödeninceye kadar malların mülkiyeti sevk edene aittir. KİTAP•II KAMBİYO MEVZUATI 1-KAMBİYO MEVZUATININ GENEL ESASLARI Ülkelerin ekonomilerini koruyabilmek amacıyla geliştirdikleri en önemli otomatik stabilizatörlerden(dengeleyici) birisi de kambiyo mevzuatlarıdır. Bu stabilizatörler ekonomilerin dış ekonomik işlemlerinin parasal yönlerini düzenleyen kurallar manzumesidir. Ülkeyi idare edenler, bu kurallar manzumesi yoluyla ülkeye yabancı para giriş-çıkışından kaynaklanan yada dönemsel (Konjonktürel) koşulların doğurduğu istikrarsızlıkları dengelemeye çalışırlar. Ülkelerde uygulanan veya uygulanacak programlara bağlı olarak Kambiyo Mevzuatının alt unsuru olan Kambiyo Rejimleri yabancı paraya bağlı işlemlerde serbesti, kısmi serbesti veya resmi denetimi öngörebilir. Yabancı parasal işlemlerde resmi denetim kambiyo denetim sistemlerinin aktif olarak uygulanmasıyla sağlanır. Türk Kambiyo Mevzuatı 1930 yılında dünyayı saran Büyük Ekonomik Buhran sırasında ülke ekonomisini koruma amacıyla 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanununun yürürlüğe konması ile ortaya çıkmıştır. İlk uygulandığı tarihten 1983 yılına kadar kambiyo denkliği sistemi esas alınmış olup ödemeler dengesi denkliği iktisat teorisine paralel olarak, tamamlayıcı unsur olarak uygulanmıştır. Uygulama süreci içinde ülkenin yabancı para, mal ve hizmet giriş-çıkış işlemlerindeki uyum, bu kanun ve yardımcı mevzuat ile dengelenmiştir. Söz konusu mevzuat İkinci Dünya Savaşı ve sonrasındaki daralmış ekonomi koşullarında da çok önemli hizmetler yürütmüştür. Hatta 1970 li yıllardaki petrol şokunda dahi ülke ekonomilerinin çöküşünü engellemiştir. Ta ki 1980 lı yıllara kadar !! Bu yıllarda dünya ekonomik politikalarında yapılan değişikliklerle devletlerin ekonomi üzerindeki rolü azaltılmaya, böylece dünya ticareti daha liberal hale getirilmeye başlanmıştır. Böylece ülkelerin zenginliği yerine bireylerin zenginliğini ön plana alan bir ekonomik doktrin gündeme girmiştir. Bazılarının Post Keynezyen dedikleri yeni doktrin Friedman ekolü olarak da bilinir.Yeni doktrinin ülkeleri daha fazla refaha kavuşturacağı iddia edilmekteydi. Bu yıllarda Türkiye de de planlı karma ekonomi döneminden uzaklaşarak daha fazla dışa açılıp yabancı sermaye hareketlerinden daha fazla pay almaya yönelik Liberal politikalar uygulanmaya başlandığı için o güne kadar uygulanmakta olan kambiyo mevzuatı yetersiz kalmaya başlamış, hatta zaman zaman fren işlevi görmeye başlamıştır. 1980 li yılların başında Türkiye tarihi dışa açık büyüme modeline geçiş kararından sonra o günün şartlarına daha iyi uyum sağlayan 32 sayılı Karar 1567 sayılı Kanunun yerine Kambiyo Mevzuatının temelini oluşturmuştur. Bu değişimin en önemli sebebi ise 32 sayılı karar ile 1567 sayılı yasaya göre çok daha kolay ve hızla değişikliklerin yapılabilmesi idi. Serbestleştirilmiş kambiyo uygulamaları Gümrük Birliği Anlaşmasına kadar işlevini sürdürmesine karşılık, Gümrük Birliği Anlaşmasıyla birlikte serbesti yetersiz kalmaya başlamıştır. Yapılan değişiklikler sonucu daha da liberal hale getirilen Kambiyo Rejiminde, devletin sermaye hareketleri üzerindeki denetim ve kontrolü ile yabancıların Türkiye deki parasal operasyonları üzerindeki denetim ve kontrolü çok daha azaltılmıştır. Günümüzde ise Kambiyo Mevzuatımız, ekonomik gelişmeler nedeniyle son derece serbest uygulamalar içerir hale dönüştürülmüş, yabancı döviz bulundurma ile ilgili kurallar hızla gevşetilmiş sonunda ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğunun kaldırılması ile taçlandırılmıştır. Ancak Dünya Ekonomisi’nde ortaya çıkan pek çok yeni kavrama karşılık Kambiyo Mevzuatları halen ülkeler için en önemli dengeleyicilerden birisidir.Gerek A.B. ülkelerinde gerekse dünyadaki gelişmiş ekonomilerde halen çok ciddi Kambiyo Mevzuatı uygulamalarının olduğunun bir kez daha altını çizmek gerekir.Örneğin A.B. de bankalar üzerinden yürütülen parasal sermaye hareketlerinde devletlerin ağırlığı ve payı halen %60 ve üzerindendir. 29 30 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Hatırlanacağı üzere ; 1980 li yıllarda yapılan bir seri düzenleme sonucunda 1567 sayılı Kanun gereğince her türlü nakit, esham, ve tahvilat alım satımı ile kıymetli madenlere ilişkin her türlü alım satım ve kambiyo işlemleri Bakanlar Kurulunun tasarrufuna bırakılmıştır. Bir çerçeve kanunu niteliğinde olan yasa ekonomik durumun gereği süratli hareket edilmesi gereken durumlarda zaman kaybına uğramaması için uygulayıcılara Bakanlar Kurulu vasıtasıyla süratli hareket edebilme ve tedbir uygulayabilme yeteneği sağlamıştır. En son düzenlemelerde de 1567 sayılı Kanun da önemli değişiklikler yapılmıştır. - Günümüzde Kambiyo mevzuatını oluşturan başlıca düzenlemeler aşağıdaki gibidir; 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun (T.P.K.K.H.K.) Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ve bunda değişiklik yapan Kararlar Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara ilişkin Tebliğler Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar ile Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı’nın 2008-32/34 sayılı Tebliğine İlişkin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın I-M sayılı Genelgesi Bu düzenlemelerde ana başlıklar itibarıyla Türk Lirası, Döviz, Kıymetli Maden ve Taşlar, Dış Ticaret İşlemleri, Görünmeyen İşlemler, Sermaye Hareketleri, Krediler, Altın depo Hesapları, Altın Kredisi, Yetki Müesseselere ait hükümler yer almaktadır. 2- BAZI KAVRAMLAR Aşağıda Kambiyo Mevzuatında yer alan bazı temel kavramlar açıklanmıştır. Türkiye’de Yerleşik Kişiler: Yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişilerdir. Dışarıda Yerleşik Kişiler: Türkiye’de yerleşik sayılmayan gerçek ve tüzel kişilerdir. Yolcu: Geçerli pasaport veya pasaport yerini tutan belgeler taşıyan ve Türkiye’ye girmek veya Türkiye’den çıkmak üzere Maliye ve Gümrük Bakanlığı’nca tespit edilen giriş ve çıkış kapılarına gelen kişilerdir. Türk Parası: Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre Türkiye’de tedavülde bulunan veya tedavülden kaldırılmış olsa bile değiştirme süresi dolmamış olan paralardır. Türk Parası ile Ödemeyi Sağlayan Belgeler: Türk parası ile ödemede bulunmayı sağlayan ticari ve adi senetler, kredi mektubu, kredi kartı, seyahat çekleri, havale, mektup gibi her türlü belge ve vasıtalardır. Efektif: Banknot şeklindeki bütün yabancı ülkeler paralarıdır. Döviz (kambiyo): Efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev’i hesap, belge ve vasıtalarıdır. Menkul Kıymetler: Sermaye ve para piyasalarında işlem gören her türlü Türk ve yabancı menkul kıymetleridir, (menkul kıymet yatırım fonu katılma belgesi bu Karar’ın uygulanmasında menkul kıymet olarak mütalaa olunur) Kıymetli Madenler: Her tür ve şekilde altın, gümüş ve platin, İşlenmemiş Altın: En az 995/1000 saflıkta, nitelikleri Müsteşarlıkca belirlenen barlar veya külçeler halindeki altındır. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 31 İşlenmiş Altın: 995/1000’den daha düşük saflıkta, gerek bir işçilik uygulanarak ziynet veya süs eşyası haline dönüştürülmüş, gerekse içine ilave madde katılarak veya katılmaksızın alım-satım yapılan altındır. İşlenmemiş Gümüş: En az % 99, 9 saflıkta, nitelikleri Müsteşarlıkça belirlenen bar, külçe veya granül halindeki gümüştür. İşlenmiş Gümüş: % 99.9‘dan daha düşük saflıkta, gerek işçilik uygulanarak ziynet veya süs eşyası haline dönüştürülmüş, gerekse içine ilave madde katılarak veya katılmaksızın alım satımı yapılan gümüştür. İşlenmemiş Platin: En az % 99, 5 saflıkta, nitelikleri Müsteşarlıkça belirlenen barlar veya külçeler halindeki platindir. İşlenmiş Platin: Gerek işçilik uygulanarak ziynet veya süs eşyası haline dönüştürülmüş, gerekse içine ilave madde katılarak veya katılmaksızın alım satımı yapılan platindir. Kıymetli Taşlar: Elmas, pırlanta, yakut, zümrüt, topaz, safir, zebercet ve incidir. Kıymetli Eşya: Kıymetli madenler veya kıymetli taşlardan yapılmış ya da bunları içeren eşyalardır. Merkez Bankası: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve şubeleridir. Banka: Türkiye’de faaliyette bulunan mevduat bankaları ve katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarıdır. Yetkili Müesseseler: Bakanlıkça tespit edilen usul ve esaslar çerçevesinde dövize ilişkin işlemler yapmasına izin verilen ve kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemler de yapabilen anonim şirketlerdir. Diğer Sermaye Piyasası Araçları: Menkul Kıymetler dışında kalan ve Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen sermaye piyasası araçlarıdır. Kıymetli Maden Aracı Kuruluşları: Kıymetli Madenler Borsaları ile ilgili mevzuat çerçevesinde faaliyet izni alan yurt içinde ya da yurt dışında yerleşik tüzel kişilerdir. Aracı Kurum: Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde aracılık faaliyetinde bulunmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu’ndan yetki belgesi almış kurumlardır. Konvertibl Döviz: Uluslararası para piyasalarında bütün ülkelerce kabul gören ve bu sebeple bir diğer ülke parasına serbestçe çevrilebilme imkanına sahip dövizlerdir. Mevzuata göre Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasınca (TCMB) alım ve satımı yapılan dövizler konvertibl olup aşağıda belirtilmiştir. ABD Doları-USD, Avustralya Doları-AUD, Danimarka Kronu-DKK, Euro-EUR, İngiliz Sterlini-GBP İsveç Kronu-SEK, İsviçre Frangı-CHF, Japon Yeni-JPY, Kanada DolarıCAD, Kuveyt Dinarı-KWD Norveç Kronu-NOK, Suudi Arabistan Riyali-SAR Döviz Alım Belgesi: Yabancı bir para cinsinden ifade edilen bir alacağın bir banka veya özel finans kurumuna devredildiği (temlik edildiğini) veya yabancı bir ülke banknotunun (efektifin) zilyetliği ile birlikte mülkiyetinin bir banka veya özel finans kurumuna devredildiğini gösteren (tevsik edilen) bir belgedir. 32 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Görünmeyen İşlemler: Türk vatandaşlarının ülke içinde yabancılar için yaptığı hizmet bedelleri ile ticari ithalat ve Sigorta hizmetleri dışında her ne isim altında olursa olsun yurt dışına para transferi görünmeyen işlemlerdir. % 20 G.V. tevkifatına tabi tutulur. Görünmeyen İşlemler, Tamir Montaj Bedelleri, Fason İşler, Telif Hakları, Maaş Ücretleri, Katılma Payları, Komisyonculuk Giderleri, Transit İşlemleri, Dokümantasyon Giderleri, Kara, Deniz, Hava Taşımacılık Bedelleri, Sosyal Sigorta Ödemeleri, Mal Sigorta Bedelleri, Sermaye Gelirleri, Kiralar, Nafaka Ödemeleri, Para Cezaları olarak sayılabilir. 3-TÜRK PARASI VE DÖVİZ’e İLİŞKİN HÜKÜMLER Türkiye de yerleşik gerçek ve tüzel kişiler ile yabancıların kambiyo mevzuatı uyarınca yapabileceği işlemler; Türk parası ve Türk parasıyla ödemeyi sağlayan belgeleri serbestçe ithal ve ihraç edebilir, Bankalar veya özel finans kuruluşları vasıtasıyla yurtdışına serbestçe Türk parası gönderebilirler, Beraberlerinde en çok 5.000 ABD Doları karşılığı Türk parasını yurtdışına çıkarabilirler, Beraberlerinde en çok 5.000 ABD Doları veya eşiti kadar efektifi yurtdışına çıkarabilirler, Görünmeyen işlemler çerçevesinde bankalardan döviz satın aldıklarını tevsik etmek kaydıyla 5.000 ABD Doları veya eşitini aşan miktarlardaki efektifi beraberlerinde yurtdışına serbestçe çıkarabilirler, Türkiye’de yerleşik sayılmakla birlikte yurtdışında çalışan Türk uyruklu kişiler, yurda girişlerinde beyan etmiş olmak, kaydıyla 5.000 ABD Doları veya eşitini aşan miktarlardaki efektifi (nakit yabancı para) beraberlerinde yurtdışına serbestçe çıkarabilirler, Türk parası ile ödemeyi sağlayan belgeleri serbestçe ihraç edebilirler, Türkiye’ye serbestçe döviz ithal edebilir, Yanlarında döviz bulundurabilir, bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ile yurt dışında döviz alım satımına yetkili kuruluşlardan döviz satın alıp, satabilir, dövizleri bankalarda açacakları döviz hesaplarında tutabilir, efektif olarak kullanabilir, bankalar vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında serbestçe tasarruf edebilir. Türkiye’de yerleşik kişiler dışarıda yerleşik kişilerden, Türkiye’de yapacakları işlemler nedeniyle döviz kabul edebilir, Bankalar ve Özel Finans Kuruluşları vasıtasıyla yurt dışına serbestçe döviz transfer edebilirler, Ayrıca yabancıların da Türkiye’de Türk parası ile ödeme, tahsilat ve tevdiatta bulunmaları serbesttir, Beraberlerinde en çok 5.000 ABD Doları karşılığı Türk parasını yurtdışına çıkarabilirler, Beraberlerinde en çok 5.000 ABD Doları veya eşiti kadar efektifi yurtdışına çıkarabilirler, Yurda girişlerinde beyan etmiş olmak, kaydıyla 5.000 ABD Doları veya eşitini aşan miktarlardaki efektifi beraberlerinde yurtdışına serbestçe çıkarabilirler, Türkiye de bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlar vasıtasıyla serbestçe döviz alım ve satımı yapabilir, KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 33 Bankalar vasıtasıyla yurt dışına serbestçe döviz transfer ettirebilirler, Döviz alım ve satımları işlem tarihinde geçerli kurlar üzerinden yapılır. Bankalar ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurtdışına yapılan 50.000 ABD Doları karşılığını aşan Türk Lirası transferlerine ilişkin bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler. 14764 sayılı B.K.K. ile Merkez Bankası’na kendi işlemlerinde kullanacağı konvertibl dövizleri belirleme imkanı getirilmiştir. Daha önceleri Türkiye deki tüm konvertibl dövizleri ve kurları belirleme yetkisi Merkez Bankası’na ait iken son düzenleme ile Bankalara, Özel Finans Kuruluşlarına diğer yetkili müesseselere işlem yapacağı (konvertibl) dövizleri ve kurlarını serbestçe belirleme hakkı getirilmiştir. En son düzenlemeden sonra Merkez Bankasının alım satımını yapmaya dolayısıyla kurlarını belirlemeye karar verdiği dövizler aşağıda yer almaktadır. ABD Doları Avustralya Doları Danimarka Kronu Euro İngiliz Sterlini İsveç Kronu İsviçre Frangı Japon Yeni Kanada Doları Kuveyt Dinarı Norveç Kronu Suudi Arabistan Riyali USD AUD DKK EUR GBP SEK CHF JPY CAD KWD NOK SAR Yapılan düzenleme ülkemizin diğer ülkelere ulusal paraları ile ihracat ve ithalat yapma imkanı vermektedir.Bu ülkemizin komşularıyla olan dış ticaret işlemlerinin artmasına imkan vereceği gibi bölgesel ve veya global ekonomik çalkantılarda ulusal ekonomilerin daha az etkilenmesine de yol açacaktır. Konvertibl olmayan dövizlerin alış ve satışında uygulanacak esaslar Merkez Bankası’nca belirlenir. Ülkemizde, PTT, yetkili müesseseler, Bankalar ve İstanbul Altın Borsası bünyesindeki piyasalarda Borsa ile ilgili mevzuat kapsamında olmak üzere kıymetli maden aracı kuruluşları, Aracı kurumlar(sınırlı) efektif, döviz alım satımı, yapabilir. Bankalar dövize ve kıymetli madenlere dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi yapabilirler. SPK’nın izin verdiği aracı kuruluşlar vasıtasıyla yurt dışına vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçlarının alım satımı yapılabilir. (Türkcell’in New york Borsasında Hisse senedi, tahvil ve Bono satması ) Vadeli döviz alım satımına ilişkin düzenlemeleri yapmaya Merkez Bankası yetkilidir. Kıymetli Madenler, Taşlar ve Eşyalar Kıymetli madenler, taşlar ve eşyaların Dış Ticaret Rejimi esasları dahilinde Türkiye’ye ithali ve ihracı serbesttir. Ancak, işlenmemiş kıymetli madenlerin ithal ve ihracında güm- 34 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ rük idarelerine bildirim ve beyanda bulunulur. İşlenmemiş kıymetli maden ithalatı Merkez Bankası ve Kıymetli Madenler Borsası üyesi Kıymetli Maden Aracı Kuruluşları tarafından yapılır. İthalatçılar ithal ettikleri işlenmemiş kıymetli madenleri üç iş günü içinde Borsaya teslim etmek zorundadır. Merkez Bankası ve Kıymetli Madenler Borsası üyesi Kıymetli Maden Aracı Kuruluşları tarafından ithal edilen işlenmemiş kıymetli madenlerin yurt içindeki alım ve satım işlemlerini sadece İstanbul Altın Borsasında yapılır. Kıymetli madenler, taşlar ve eşyaların yurt içinde alım ve satımı serbesttir. Ancak yurt içinde cevherden her tür ve şekilde üretilen kıymetli madenlerin alım ve satım işlemleri de İstanbul Altın Borsasında yapılır. Yolcular, beraberlerindeki kendilerine ait değeri 15.000.- ABD Dolarını aşmayan ve ticari amaç taşımayan ziynet eşyası niteliğinde kıymetli madenlerden ve taşlardan yapılmış eşyaları yurda getirebilirler ve yurtdışına çıkarabilirler. Daha fazla değerdeki ziynet eşyalarının yurtdışına çıkarılması, girişte beyan edilmiş olmasına veya Türkiye’de satın alındığını tevsik etme şartına bağlıdır. Döviz Kazandırıcı İşlemler Türkiye’de yerleşik kişiler, dışarıda yerleşik kişiler için veya bunlar adına yurt içinde veya dışında yapmış oldukları tüm hizmet (müteahhitlik hizmetleri dahil) karşılığı dövizler ile dışarıda yerleşik kişiler nam ve hesabına yapılan gider karşılığı dövizleri serbestçe tasarruf edebilirler. 4- MENKUL VE GAYRİ MENKULLERLE İLGİLİ HÜKÜMLER Kambiyo Mevzuatı Gereğince Menkul Kıymet İşlemleri Menkul Kıymetlerin ve diğer Sermaye Piyasası araçlarının yurda girişi ve çıkışı serbesttir. Kamu kurum ve kuruluşları hariç olmak üzere, Türkiye’de yerleşik tüzel kişilerce ihraç veya halka arz olunacak Sermaye Piyasası araçlarının, Sermaye Piyasası Mevzuatı çerçevesinde Sermaye Piyasası Kuruluna kaydettirilmesi koşuluyla yurt dışında satışı serbesttir Dışarıda yerleşik kişilerin, Türkiye’de menkul kıymet ve diğer Sermaye Piyasası araçlarını ihraç etmeleri ve bunların halka arz ve satışı Sermaye Piyasası Mevzuatı hükümleri çerçevesinde yapılır. Dışarıda yerleşik kişilerin, (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları dahil) her türlü menkul kıymetler ile diğer Sermaye Piyasası araçları Sermaye Piyasası Mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtası ile satın almaları, satmaları, bu kıymetler ve araçlara ait gelirler ile bunların satış bedellerini bankalar aracılığıyla transfer ettirmeleri, Türkiye’de yerleşik kişilerin; bankalar ve Sermaye Piyasası Mevzuatına göre yetkili bulunan aracı kurumlar vasıtasıyla yurt dışındaki mali piyasalarda işlem gören menkul kıymetleri ve diğer sermaye piyasası araçlarını satın almaları, satmaları ve bu kıymetlerin alış bedellerini bankalar aracılığı ile yurt dışına transfer ettirmeleri serbesttir. Türkiye’ de yerleşik şirketlerin hisselerini satın alan yurtdışındaki yatırım ortaklıkları veya fon yönetimleri dahil dışarıda yerleşik kişilerin, hisse sahibi oldukları şirketlerin yönetim kurullarına veya genel kurullarına katılmak veya başka bir şekilde faaliyetlerine müdahale etmek istemeleri halinde, iştirakin yabancı sermaye mevzuatı çerçevesinde tescili şarttır. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 35 Kambiyo Mevzuatı Gereğince Gayrimenkul İşlemleri Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de satın aldıkları veya sahip oldukları gayrimenkul ve gayrimenkule bağlı ayni hakların gelirleri ve satış bedellerinin bankalar vasıtasıyla transfer ettirilmesi serbesttir. Türkiye’de yerleşik kişilerce yurtdışında gayrimenkul ve gayrimenkule bağlı ayni hakların satın alınması amacıyla bankalar vasıtasıyla yurtdışına döviz ve Türk parası transfer ettirilmesi serbesttir. 5- KIYMETLİ MADEN, KIYMETLİ TAŞ VE EŞYALARA İLİŞKİN HÜKÜMLER Kıymetli Maden ve Taş Analizinde Yetki Verilecek Ayar Evlerinin Standartları, Seçimi Denetim Esasları T.P.K.K. ile ilgili 32 sayılı karar uyarınca Kıymetli Maden ve Taş Analizinde Yetki Verilecek Ayar Evlerinin Standartları, Seçimi ve Denetim Esasları ile ilgili hükümler 200832/34 sayılı tebliğ ile belirlenmiştir. Altın, Gümüş ve Platin Depo Hesapları Açılması ve Altın, Gümüş ve Platin Kredisi Kullandırılmasına Ait Hükümler T.P.K.K. ile ilgili 32 sayılı karar uyarınca bankalarca altın, gümüş ve platin depo hesabı açılmasına, altın, gümüş ve platin kredisi kullandırılmasına ve kıymetli madenler aracı kuruluşları tarafından yurt dışından kıymetli madenler kredisi sağlanmasına ilişkin esas ve usulleri 2008-32/35 sayılı tebliğ ile belirlenmiştir. Altın, Gümüş ve Platin Depo Hesapları: Bankalar Türkiye’de ve yurt dışında yerleşik gerçek ve tüzel kişiler adına vadeli veya vadesiz olarak altın, gümüş ve platin depo hesabı açabilirler. Bu hesaplar, altın gümüş ve platinin fiziken teslimi karşılığında veya bankalarca satış yapılmak suretiyle açılabilir. Hesabın açılabilmesi için en az 995/1000 saflıkta altın, 99.9/100 saflıkta gümüş ve 99.95/100 saflıkta platinin teslimi veya bankaca satışının yapılması gereklidir. Gerek işçilik uygulanarak ziynet veya süs eşyası haline dönüştürülmüş gerekse içine ilave madde katılarak veya katılmaksızın alım satımı yapılan veya basılı altın gümüş ve platin üzerinden de hesap açılması mümkündür.Altın, gümüş ve platin depo hesaplarının açıldığı saflığa tekabül eden gram karşılığı ile muhasebeleştirilmesi, ancak müşteriye verilen hesap cüzdanında ve alım satım belgesinde, depo hesabındaki faize esas tutarın, altın için 1000/1000, gümüş ve platin için 100/100 saflığa göre dönüşüm yapılarak belirtilmesi gereklidir. Hesapların faiz tahakkukları bankalarca tespit edilecek oranlar üzerinden yapılır, hesaplarda altın, gümüş veya platin olarak izlenir, ödemeler ise altın, gümüş, platin veya bunların ödeme günündeki karşılığı Türk Lirası veya döviz cinsinden yapılabilir. Hesaplarda yer alan altın, gümüş veya platin miktarının kısmen veya tamamen mudiye teslimi şeklinde ödeme yapılabilir. Yada Banka ile hesap sahibinin anlaşmasına göre hesap tutarı altın, gümüş veya platinin ödeme günündeki değeri üzerinden satın alınarak karşılığında Türk Lirası veya döviz ödenebilir. Altın, Gümüş ve Platin Kredisi Bankalar yurtiçinde veya yurtdışında yerleşik gerçek veya tüzel kişi müşterilerine bankacılık mevzuatı dahilinde altın, gümüş veya platin kredisi kullandırabilirler. Altın, gümüş 36 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ veya platin kredisi hesaplarına bankalarca tespit edilecek oranlar üzerinden tahakkuk ettirilecek faizler, altın, gümüş veya platin olarak hesaplarda izlenir. Bu kredi hesapları, müşteriler tarafından altın, gümüş veya platin teslimi suretiyle veya banka ile müşteri arasında varılacak Altın, gümüş veya platin alış ve satış fiyatları bankalarca, serbestçe tespit edilir. Kıymetli maden aracı kuruluşları kendileri ya da müşterileri nam ve hesabına yurt dışından altın, gümüş veya platin kredisi alabilirler. Bu krediler fiziken yurda sokulmaksızın döviz veya Türk Lirasına çevrilerek de kullanılabilir. Kredi işlenmemiş maden şeklinde alındıysa işlenmemiş kıymetli madenlerin yurda girişinden itibaren 3 iş günü içinde İstanbul Altın Borsası’na teslimi ve Borsa Yönetim Kurulu’nun belirleyeceği piyasalarda işlem görmesi zorunludur. Kredilere ilişkin geri ödemeler, işlenmiş veya işlenmemiş kıymetli madenin teslimi, döviz veya Türk Lirası olarak yapılabilir. 6-DIŞ TİCARET İLE İLGİLİ HÜKÜMLER Kambiyo Mevzuatı Gereğince Dış Ticaret Bedellerinin Ödenmesi 2008/13186 s.BKK ile İhracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştır. Getirilen bu düzenleme ihracatçıların işine yarar görünmekle birlikte ülkemizden yurt dışına servet ve sermaye kaçışına aracılık yapmaktadır. Bu düzenleme Vergi Kanunlarında yapılan değişiklikle yürürlüğe sokulan Transfer Fiyat Uygulaması kapsamında firmaları bir yandan ciddi risk altında bırakırken diğer yandan transfer fiyat uygulamasının etkinliğini de tamamen ortadan kaldırmaktadır.Dünyada ihracat bedellerinin ülkeye getirilmesini serbest bırakan çok az ülke bulunmaktadır. Diğer yandan aynı düzenlemeyle İthalat ve Transit Ticaret İşlemlerine ilişkin yurt dışına döviz ve Türk Lirası transferi bankalarca yapılması imkanı getirilmiştir. 7- GÖRÜNMEYEN İŞLEMLER Kambiyo Mevzuatı Gereğince Görünmeyen İşlemler Faslından Yapılan Ödemeler Döviz ödenerek görünmeyen işlemler faslından yapılması gereken uluslararası nakliyat, bankacılık, sigortacılık, dışarıya yaptırılan hizmet bedel ödemeleriyle ilgili olarak yurt dışına Türk parası ve döviz transferleri ve efektif satışları Merkez Bankası’nca belirlenecek usul, esas ve limitler çerçevesinde bankalarca yapılır. Görünmeyen işlemler faslından yapılacak ödemeler döviz transferi yoluyla yapılabileceği gibi Türk Lirası transferi yoluyla da yapılabilir. - - Aşağıdaki işlemler de görünmeyen işlemler faslında kabul edilir; Tamir ve Montaj hizmetleri ile developman, reprodüksiyon, seslendirme gibi hizmetler, İşleme Tabi Tutma, Tamamlama, Sözleşmeye Bağlı Fason İşler ve Benzer Nitelikli Diğer İşlemler, Boya, apre, emprime, temizleme, fason işçilik ve benzeri işler için geçici olarak ihraç edilen malların bu nedenle doğacak giderleri, Teknik Yardım, etüd, öğretim, uzmanlık, hakemlik, proje, revizyon, ekspertiz tahlil ve benzeri hizmetler, Taahhüt İşleri, Telif Hakları, Fikri ve Sınai Mülkiyet ile Yönetim Anlaşmaları, KİTAP•2 - - - - - - KAMBİYO MEVZUATI 37 Bilimsel ve sanatsal eserlerin telif hakları ile gazete, dergi ve diğer yayın araçlarında yayımlanan fotoğraf, makale ve benzerlerine ilişkin ödemeler, Bilgi işlem makinelerin de kullanılmak üzere Türkiye’ye ithal edilen program ürünlerine ilişkin lisans ücretleri, Hazine Müsteşarlığı, Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’nce onaylanan, Fikri-Sınai Mülkiyet ve Yönetim anlaşmaları, lisans, know-how ve benzeri maddi haklara, lisansa bağlı teknik yardım anlaşmalarına ve yönetim anlaşmalarına ilişkin ödemeler, Kredi Kartı Anlaşmaları, Hazine Müsteşarlığı’nın izni çerçevesinde yurt dışındaki kredi kartı kuruluşları ile yapılacak lisans ve temsilcilik sözleşmelerine ilişkin ödemeler, Maaş ve Ücretler, Türkiye’de hizmete alınan yabancı uzman personel, işçi, artist ve gösteri gruplarına yapılan ödemeler, Giderlere Katılma Payı, Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’nün izni çerçevesinde, yabancı firma ve kuruluşların Türkiye’deki şube ve yan kuruluşlarının yurt dışındaki ana kurumlarına; Türkiye’deki ana kurumların, yabancı ülkelerdeki şube ve yan kuruluşlarına) genel giderlerine katılma payı olarak yapacakları ödemeler, Dış Ticaretle ilgili olarak yurt dışından sağlanan komisyonculuk ve simsariye hizmetleri karşılığında yapılacak ödemeler ve dış piyasalar hakkında bilgi toplamak amacıyla yurt dışındaki firma ve kuruluşlara ödenecek haberleşme ve dokümantasyon giderleri ile uluslararası nakliyat ve transit nakliyatla ilgili olarak dışarıdan sağlanacak aracılık hizmetleri karşılığında yapılacak ödemeler, Yurt dışında yerleşik olanlarca transit işlemlerden ve aktarmalı satışlardan ticari teamüllere uygun olarak sağlanan kazançlar, Bankaların yaptıkları işlemler nedeniyle dışarıdaki muhabirlerine ödemeleri gereken komisyon masraf, damga vergisi ve benzeri giderler, Yurt dışında kurulan büro, temsilcilik, acentelik ve benzerleriyle ilgili giderler, İhracatçılar, uluslararası nakliyeciler, (A) grubu seyahat acenteleri ve transit ticareti yapan firma ve kuruluşlar ile pazarlama şirketlerine (dış ticaret sermaye şirketleri dahil) bir önceki takvim yılı itibariyle getirdikleri net döviz gelirleri üzerinden verilecek yıllık pazarlama giderleri, Yurt dışında katılınan fuar ve sergi giderleri.-Nihai Mal Piyasasındaki İşlemlere İlişkin Farklar, Marjlar ve Depozitolar, Döviz işlemleri yapmaya yetkili banka, ve müesseselerin yurt dışından kendi nam ve hesaplarına sağlayacakları her çeşit bilgi ve doküman giderleri, Antrepo, Depolama, Gümrükten Çekme ve Benzeri Ödemeler, İhracatçıların, gümrükten çekme, ardiye, depolama, antrepo, factoring, bakım, nakil, muhafaza, fümügasyon, rafa (maniplasyon), satış ve benzeri giderleri, vezin (tartı) veya kalite farkı ile ekspertiz ve tahkim ücretleri (hariçteki gözetme şirketleri ücretleri dahil), Transit Nakliyatla İlgili Giderler, Gümrük Vergi ve Resimleri ile Benzeri Ücretler, Taşımacılık ile ilgili Kiralama, Navluna İlişkin Liman Masrafları, Balıkçı Gemileriyle İlgili Ödemeler, Yabancı gemi kumpanyalarının Türkiye’deki şube, büro, acenta ve temsilcilikleri tarafından eşya ve yolcu nakliyatı dolayısıyla tahsil edilen Türk Liraları, İç Sularda Yapılan Taşımacılık (kiralama dahil), 38 - - - - - - - - DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Demiryoluyla yük taşımacılığında taşıma ücretleri ve dış ticarete konu malların yabancı plakalı kara nakil araçlarıyla taşıtılması durumunda (ikili karayolu anlaşmaları çerçevesinde taşıma bedelleri, Yolcu Taşımacılığı ve Kiralama dahil), Yabancı kara nakliyat firmalarının Türkiye’deki şube, büro, acente ve temsilcilikleri tarafından eşya ve yolcu nakliyatı dolayısıyla tahsil edilen Türk liraları. (Yolcu Taşımacılığı ve Kiralama dahil), Dış ticarette taşımanın yabancı uçaklarla yapılması halinde, taşıma bedelleri.(Yolcu taşımacılığı ve Kiralama bedelleri), Yabancı hava nakliyat kumpanyalarının Türkiye’deki şube, büro, acente ve temsilcilikleri tarafından, yolcu ve eşya nakliyatı dolayısıyla tahsil edilen Türk liraları, Türk Bayraklı Deniz Taşıtlarının Liman Masrafları (Yakıt, Erzak, Bakım, Sefer Esnasındaki Tamirler, Acil Tamirleri ile Personel ve Benzeri Giderleri), Yabancı sulara sefer yapan Türk bayraklı deniz nakil araçlarının yurt dışında yapacakları liman, yol, personel ve gemiyle (satın alınmasıyla ilgili giderler dahil) ilgili her türlü giderleri, İç Sularda Taşımacılık Yapan Türk Bayraklı Taşıtların Liman Masrafları (Yakıt, Erzak, Bakım, Sefer Esnasındaki Tamirler ve Acil Tamirleri ile Personel ve Benzeri Giderleri), Uluslararası Taşıma Yetki Belgesi sahibi firmaların, yurt dışına sefer yapacak Türk plakalı kara nakil vasıtalarının yol giderleri, Yakıt, Küçük Tamirler, Garaj Giderleri ile Sürücü ve Yol Personelinin Masrafları, Türk hava taşıtlarının Türk hava alanlarında gümrüklenmemiş olarak veya yabancı ülkelerde almış oldukları akaryakıt ve benzerlerinin bedelleri, uçuş bakım masrafları; genel giderleri ile bu taşıtların ve hava ulaşım teçhizatlarının tamir giderleri, Yabancı sulara sefer yapan Türk bayrağını taşıyan gemilerin, ticarete konu olmayan, klasifikasyon, konversiyon, reklasifikasyon ve ağır bakım giderleri, Gemi ve Uçak Dışında Kalan Araçların Tamirleri, Sosyal güvenlik kuruluşlarımızca sosyal güvenlik mevzuatımız çerçevesinde diğer ülkelerdeki sosyal sigorta ve sosyal güvenlik kuruluşlarına yapılacak sosyal güvenlik ve sosyal sigortayla ilgili yardım, prim ve benzeri ödemeler, Uluslararası Ticarete Konu Mallara İlişkin Sigortalar, Harice Yapılan Prim Ödemeleri, Harice Yapılan Hasar Tazminatı ve Benzeri Ödemeler, İthalat Sigorta Tazminat Bedelleriyle Yapılan İthalat, Türkiye’de yerleşik kişilerin tek veya grup olarak dışarıda yerleşik sigorta şirketlerine yaptıracakları hayat sigortası primleri, Türkiye’de yerleşik sigorta şirketlerince dışarıda yerleşik gerçek kişilere yapılacak hayat sigortası sözleşmelerine ait ödemeler, Uçak, helikopter ve gemilerin, dış kredi ile satın alındığı taktirde borcu ödeninceye kadar, yurtdışından finansal kiralama yoluyla getirilmesi halinde ise finansal kiralama sözleşme süresi ile sınırlı olmak üzere dışarıda yaptırılacak tekne sigorta primleri, Türk bayrağını taşıyan gemilerin sorumluluk (kulüp) sigorta primleri, Dış ülkelere seyahat edenlerin orada yaptıracakları bedeni kaza ve motorlu taşıt sigorta primleri, Türkiye’de yerleşik sigorta şirketleri ile dışarıda yerleşik gerçek ve tüzel kişiler arasında yapılan diğer tüm sigortalara ilişkin sözleşmelere dayanılarak ödenecek hasar tazminatı ve buna bağlı ödemeler, KİTAP•2 - - - - - - - KAMBİYO MEVZUATI 39 Sorumluluk sigorta poliçelerine dayanılarak yurt dışına yapılacak hasar tazminatı ve benzeri ödemeler, Yeşil kart sistemine dahil ülkelere ödenecek sigorta tazminatı ile buna bağlı ödemeler, Reasürans ve Retrosesyon İşlemleri, Türkiye’de çalışmasına izin verilen yabancı sigorta şirketleri ile şubelerinin direkt sigorta işlemlerinden oluşan karları, Türkiye’de çalışmasına izin verilen yabancı sigorta şirketleri ile şubelerinin yukarıdaki fıkralarda belirtilen ödemeler dışında kalan ve ilgili mevzuat çerçevesinde yurt dışına transferi mümkün bulunan hesap meblağları, Herhangi Bir Maddi Ortam Üzerine Kaydedilmiş Eserlerin Dolu sinema filmleri, dolu video kasetleri, dolu video diskleri ve benzeri diğer maddi ortam üzerine kaydedilmiş eserlerin İthali, İhracı, Dağıtım ve Gösterimi, bunun için doğabilecek masraflar, eserlere ait royalti bedelleri, Kablo Yoluyla Uluslararası Düzeyde Yayımlanan Eserlerin İthali, İhracı, Dağıtımı ve Gösterimi, Başka Tür Ortamlarla Uluslararası Düzeyde Nakledilen veya Yayımlanan Eserlerin İthali, İhracı, Dağıtım ve Gösterimi, Eserlerin İşlenmesi (Processing), basımı Bakımı ve Tamamlanması (Finishing, Çoğaltma ve Alt Yazı İlavesi Dahil), Dışarıda yerleşik kişilerin eserlerle ilgili Türkiye’deki geçici faaliyetlerine ilişkin işlemler ilgili Bakanlık ve kuruluşlardan izin alınmak suretiyle serbesttir, Dışarıda yerleşik kişilerin verilmiş izinler çerçevesinde Türkiye’de yaptıkları yatırımlardan ve ticari faaliyetlerinden sağladıkları karlar, Dışarıda yerleşik kişilerce Türkiye’den satın alınan menkul kıymetlere ait temettü ve kar payı gelirleri, Yabancı sermaye ve kambiyo mevzuatı hükümlerine göre sağlanan nakdi ve gayri nakdi dış kredilerin faizleri (krediyle ilgili komisyonlar, taahhüt komisyonları, risk ve/veya ihracat sigortaları, tahvil ihraç giderleri ve benzeri dahil) ile ayni dış kredilerin faizleri, yurt dışında yerleşiklerce anılan mevzuat çerçevesinde satın alınan menkul değerlere ait faiz gelirleri, Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de satın aldıkları gayrimenkul ve gayrimenkule müteferri ayni hakların kira ve diğer gelirleri, Gümrük Müsteşarlığı’nın iznine istinaden Türkiye’de yerleşik kişilerce dışarıda yerleşik kişilerden Türkiye’de kullanılmak üzere kiralama yoluyla getirilen malların kira bedelleri, Türkiye’de yerleşik ticari işletmelerin sahiplerine, temsile yetkili ortaklarına, yöneticilerine ve elemanlarına her çıkış için serbestçe döviz satışı (efektif olarak 5.000.- ABD dolarını geçemez), Türkiye’de yerleşik geçerli pasaport sahibi Türk vatandaşları, turistik amaçla yurt dışına çıkışlarında, bankalar, yetkili müesseseler, ve PTT’den satın aldıkları dövizleri ile, 5.000.- ABD doları veya eşitine kadar satın aldıkları ya da yanlarında bulundurdukları efektifleri, Milli Eğitim Bakanlığı’nca yurt dışında lisans veya yüksek lisans yapmasına izin verilen resmi veya özel öğrencilerin aylıkları ve diğer giderleri, 40 - - - - - - DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Yurt dışındaki lisan kursu, mesleki kurslar ve öğrenci kamplarına katılacakların kayıt, kurs ve kamp ücretleri, Özel sektör kuruluşları tarafından mesleki bilgi, görgü ve ihtisaslarının arttırılması amacıyla yurt dışına gönderilecek personelin giderleri, Uluslararası nitelikte bir kongre veya konferansa, sergi, seminer veya herhangi bir resmi davete katılacakların giderleri, Türkiye’deki basın-yayın kuruluşlarının yurt dışında geçici ve devamlı olarak görevlendirdikleri muhabirlere ödemeleri gereken aylık ve benzeri adlar altındaki giderleri ile söz konusu muhabirlerin bu görevleri dolayısıyla yurt dışındaki kuruluşlara ödemeleri gereken miktarlar, Sağlık Bakanlığı’nca belirlenen sağlık kuruluşlarından alınacak ve bu Bakanlıkça onaylanacak raporlara göre yurt dışında tedavileri uygun görülen kişilerle raporda belirtilmiş olması halinde refakatçisinin hastane, doktor, operasyon, tedavi, ilaç ücretleri ile ikamet, iaşe ve benzeri zaruri giderleri, Yurt dışında bu fıkra esaslarına göre tedavi olan kişilerin, tedavinin bitiminden sonra tedavi oldukları hastaneden aldıkları belgelere dayanılarak, kontrol amacıyla yurt dışına çıkışlarında hasta ve gerek görülmüşse refakatçisine döviz satışı ve ayrıca, belgeye bağlı tedavi giderleri, Devlet Memurlarının Tedavi, Yardım ve Cenaze Giderleri Yönetmeliği gereğince ödenecek tedavi giderleri, Yabancı ülkelerde bulunulduğu sırada meydana gelen ve münhasıran ani tıbbi ve cerrahi müdahaleyi gerektiren durumlarda, Sağlık Bakanlığı’nca onaylanması kaydıyla, ödenecek tedavi giderleri, Yabancı ülkelerde ölüm halinde, cenazenin yurda getirilebilmesi için yapılan giderler, Kamu kuruluşları tarafından resmi geçici görevle yurt dışına gönderilecek görevlilerin giderleri, Türkiye’deki hizmetleri karşılığı Sosyal Güvenlik Kuruluşlarımızdan emekli olan diğer ülkelerin vatandaşlarına ödenecek emekli, malul, dul ve yetim aylıkları, Sosyal Güvenlik kuruluşlarımızca emekli, malul, dul ve yetim aylığı bağlanmış olup, yurt dışına yerleşen Türk vatandaşlarının aylıkları, Kanuni Nafakalar ve Mali Yardımlar, Göçmenlerin Havaleleri, Türkiye’ye göç edip bir iş yerine bağlı olarak ya da müstakil olarak çalışan veya serbest meslek faaliyetinde bulunan kişilerin sağladıkları ücret veya kazançlar, Yurt Dışındaki Özel Mülklerin Cari Bakım ve Tamirleri, Küçük Miktarların Transferleri Ticari amaçlar dışında, kişi, aile ve kuruluş ihtiyaçlarında kullanılmak için yurt dışından getirtilecek İthalat Rejimi Kararına göre ithali serbest maddeler, haberleşme suretiyle alınacak dersler, kurslar ve bunlarla ilgili malzemeler için döviz satışı, Sağlık Bakanlığı’nca onaylı reçetelere dayanılarak ilaç ve benzerlerine ilişkin döviz satışı, Her nevi maluller tarafından ithali istenen tekerlekli koltuk (motorlu hareket eden vasıtalar dahil, otomobil ve benzerleri hariç) takma uzuv, amalara mahsus saat, daktilo makinası, işitme aleti ve piller gibi özelliği olan cihaz, alet ve vasıtalar için Sağlık Bakanlığı’nca onaylı raporlara göre yapılacak ödemeler, KİTAP•2 - - - - - KAMBİYO MEVZUATI 41 Gazeteler, Periyodik Yayımlar, Kitaplar, Müzik Yayımlarının Bedelleri veya Bunların Abonelik Ücretleri, Kişi, aile ve kuruluş ihtiyaçlarında kullanılmak üzere, ticari amaçlar dışında, yurt dışından getirtilecek gazete, periyodik yayımlar, kitaplar, dergiler, kataloglar, pullar ile kitap ve matbualara ilişkin fotokopi ve mikrofilmler, müzikle ilgili yayın (musiki notaları dahil), müzik plakları ve dolu müzikli ses bantları ve bunlara ait abone ve satın alma bedelleri, Türkiye’de yerleşik kişilerin, yurt dışında yayımlanacak tez, makale gibi yapıtlarının basım ve yayım ücretleri ile diğer benzeri giderleri, Spor Federasyonları tarafından organize edilen sportif olaylardan elde edilen kazanç ve ödüller ile izin almak suretiyle organize edilen yarışmalardan elde edilen kazanç ve ödüller, Kamu sektörünce yabancı ülkelere ödenmesi gereken vergi, resim ve harçlar ile dışarıda yerleşiklere yapılacak Katma Değer Vergisi iadeleri, Türkiye’de yerleşik kişilerin T.C. Konsolosluklarına ödemeleri gereken her türlü vergi ve harçlar, Devletçe yurt dışında yerleşik kişilere ve yurt dışındaki T.C. Temsilciliklerine yapılacak ödemeler ile uluslararası kuruluşlara yapılacak katkı payları ve diğer ödemeler, PTT İdaresinin, uluslararası kongre kararlarına göre, yabancı ülke posta idarelerine ödemesi gereken borçları, TCDD’ nın yabancı ülke demiryolları idarelerine karşılıklı nakliyattan dolayı ödemesi gereken borçları, THY’nın Uluslararası Hava Yolları Birliğine dış parkur için ödemesi gerekli tutarlar ile konma, konaklama ve benzeri giderleri, Türkiye Denizcilik İşletmeleri Deniz Yolları Müessesesi ile yabancı deniz nakliyat kurumları arasında yolcu taşıma konusunda yapılmış anlaşmalar gereğince yapılacak ödemeler, Yukarıda belirtilen kuruluşların, yurt dışında açacakları büro, şube, acentelik ve mümessilliklerinin giderleri, Türkiye Radyo Televizyon Kurumunun çeşitli yayımlar dolayısıyla yabancı yayın kurum ve kuruluşlarına gider veya diğer adlar altında ödemesi gereken ücretler ile yurt dışında yapılan diğer giderler, Türkiye’deki konsoloslukların konsolosluk işlemleri dolayısıyla tahsil ettikleri harç ve benzeri gelirleri, Yurt dışında yaptırılan her çeşit ilan ve reklamlar ve bunlarla ilgili klişe ücretleri, Mahkeme Giderleri, Ticari ve gayri ticari işlemlerden doğan zarar, ziyan ve tazminatlar ve bunlara bağlı cezai şartlar ile sulh yoluyla halli gereken durumlarda yapılacak ödemeler, Alınmış izinlere dayanılarak Türkiye’de çalışan yabancı uyruklu kişilere yapılacak işten çıkarma ve kıdem tazminatı gibi ödemeler, Para Cezaları, Dernekler, Kulüpler ve Diğer Kuruluşlara Katılma Aidatları, Yurt dışında yerleşik kişilerin, Türkiye’de serbest meslek faaliyetlerinden sağladıkları kazançlar, 42 - - DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Borç olmadığı halde yanlışlıkla gönderilen, mükerrer olarak gönderilen, tahakkuk ettirilmeyen bir işlem nedeniyle peşin olarak gönderilen, feshedilen sözleşmeler kapsamında evvelce peşin olarak gönderilen ve bir bankaca satın alınarak Türk parasına çevrilmiş bulunan dövizler, Bröve, Marka Tescil Giderleri, 8- SERMAYE HAREKETLERİ Yabancı yatırımcılar tarafından Türkiye’ye yapılacak doğrudan yatırımlar 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ve buna bağlı olarak oluşturulan mevzuat çerçevesinde gerçekleştirilir.Yabancı yatırımcıların Türkiye’deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kâr, temettü, satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar karşılığında ödenecek meblağlar bankalar aracılığıyla yurt dışına serbestçe transfer edilebilir. 6326 sayılı Petrol Kanunu’na göre Türkiye’de faaliyette bulunma ve transfer talepleri, Petrol Kanunu hükümlerine ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine tabidir. Diğer yandan; Türkiye’de yerleşik kişilerin, yurt dışında yatırım yapmak veya ticari faaliyette bulunmak amacıyla şirket kurmaları, ortaklığa katılmaları ve şube açmaları için, nakdi sermayeyi bankalar aracılığıyla, ayni sermayeyi ise gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde ihraç etmeleri serbesttir, Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında irtibat bürosu, temsilcilik ve benzerlerini kurmaları ve bunların kuruluş masrafları ile faaliyet giderlerinin bankalarca transferi serbesttir. 2008/4 sayılı Genelge ile 28.05.2008 tarihinden itibaren sermaye hareketleri üzerinde Merkez Bankası’nın düzenleme ve gözetim yetkisi kalkmıştır. Bankalar ve gümrük idareleri, yurt dışında yatırım veya ticari faaliyette bulunmak üzere sermaye ihraç eden Türkiye’de yerleşik kişileri her bir işlem tarihinden itibaren 30 gün içinde Müsteşarlığa bildirirler. Türkiye’de ve dışarıda yerleşik gerçek kişilerin, bankalar aracılığıyla kişisel sermaye hareketlerine ilişkin yurtdışından yurtiçine ve yurtiçinden yurtdışına yapacakları transferler serbesttir. Kişisel sermaye hareketlerinin kapsamında Bankalarca yurtiçine ve yurtdışına yapılan 50.000 ABD Doları karşılığını aşan Türk Lirası transferlerine ilişkin bilgiler, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlığa (Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü)ne bildirilir. Göçmen ve mültecilerin, İskan Kanunu ve Gümrük Mevzuatı dışındaki ithal talepleri (Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü) tarafından sonuçlandırılır. 9- KREDİLER Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında ki finans kuruluşları, özel kişi veya kurumlardan kredi temin etmeleri, bu kredileri bankalar aracılığıyla kullanmaları kaydıyla serbesttir. Ancak prefinansman kredilerinin vadesi Bakanlık (Hazine Müsteşarlığı) tarafından belirlenir. Büyükşehir Belediyeleri, Belediyeler ve bunlara bağlı kuruluşlar ile sair yerel yönetim kuruluşlarının, Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve bağlı kurumlarının, sermayesinin %50’sinden fazlası kamuya ait kuruluşların, vakıf üniversitelerinin, fonların, özel ve özerk bütçeli kamu kuruluşları ile idari özerkliğe sahip kamu kuruluşu niteliğindeki kurumların, yatırım ve kalkınma bankalarının (Hazine garantisi altında), yap-işlet-devret, yap-işlet ve işletme hakkı devri ve benzeri finansman modelleri çerçevesinde gerçekleştirilmesi öngörülen projeler KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 43 tahtında ödeme yükümlülükleri garanti edilen kuruşların yurt dışından sağladığı ithalatta vadeli ödeme şekilleri dışındaki bir yıldan (365 gün) uzun vadeli kredilere ilişkin anlaşmaların kredi borçlusu tarafından anlaşma tarihinden itibaren 30 gün içinde dış finansman numarası (DFN) alınmasını teminen Bakanlığa (Hazine Müsteşarlığı) gönderilmesi zorunludur. T.C. Hükümeti adına Hazine tarafından borçlu sıfatı ile, yabancı ülkeler, ülkelerce oluşturulan birlikler, uluslararası ve bölgesel kuruluşlar, uluslararası sermaye ve finansman piyasalarında faaliyet gösteren yatırım bankaları da dahil olmak üzere bankalar, tedarikçi veya alıcı kredisi sağlayan kuruluşlar ve firmalarla yapılan anlaşmalara göre sağlanarak, genel ve katma bütçeli kuruluşlara tahsis edilen, genel ve katma bütçe dışındaki kurum ve kuruluşlara ise devir ve ikraz anlaşmaları aracılığıyla kullandırılan dış finansman imkanları ile yukarıda sözü edilen kredilerden yapılan kullanımların takibine ilişkin esas ve usuller Bakanlık tarafından belirlenir. İkinci ve üçüncü paragrafta belirtilen kamu kurum ve kuruluşları dışındaki Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışından temin edilen bir yıldan (365 gün) uzun vadeli kredilerle, Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışından sağladığı bir yıldan kısa vadeli kredilerin takibi ile ilgili usul ve esaslar Merkez Bankası’nca belirlenir. Söz konusu kredilere ait anapara geri ödemeleri ile faiz ve diğer ödemelerin transferleri bankalar aracılığıyla yapılır. Türkiye’de yerleşik kişiler aşağıda belirtilen şekillerde döviz kredisi açabilirler. i) İthalat ve ihracat rejimlerine göre açılacak emtia kredileri, Bankaların; ii) İhracatın, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetlerin finansmanı için Türkiye’de yerleşik kişilere açacakları 18 ay vadeli döviz kredileri, iii) Yatırım teşvik belgesi kapsamında dış kredi almaları öngörülen Türkiye’de yerleşik kişilere açacakları döviz kredileri ile yatırım mallarının finansmanı için açacakları döviz kredileri, iv) Yurt dışında iş yapan Türk müteşebbislerine, uluslararası yurtiçi ihalelerle ilgili işleri veya Savunma Sanayi Müsteşarlığı’nca onaylanan savunma sanayi projelerini üstlenen Türkiye’de yerleşik kişilere açacakları döviz kredileri, v) Bakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde Türkiye’de yerleşik kişilere açacakları döviz kredileri, vi) Bankalar ile Bakanlıkça belirlenecek diğer kişiler tarafından yurt dışında yerleşik kişilere döviz ve Türk Lirası kredi açılması serbesttir, Kredilerle ilgili uygulama usulleri Bakanlık’ça belirlenen esaslar doğrultusunda Merkez Bankası’nca tespit edilir. Bankalar kullandıracakları döviz kredilerine ait ana para, faiz ve diğer masraf karşılıklarının zamanında yurda getirilmesi ile ilgili önlemleri alır ve bu hususu izlerler, zamanında yurda getirilmeyen dövizler hakkında Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı’na bilgi verirler. Gayri Nakdi Krediler, Garanti ve Kefaletler Türkiye’de yerleşik kişilerin; yurt dışından gayri nakdi kredi, garanti ve kefalet sağlamaları ile Türkiye’de ve dışarıda yerleşik kişilere muhatap teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri serbesttir. 44 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Bankaların; dışarıda yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişilere muhatap, yurt içinde açılacak uluslararası ihalelerle ilgili olarak Türkiye’de yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişilere muhatap, döviz üzerinden teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri serbesttir. Yurt içinde veya yurt dışında faaliyette bulunan kredi kuruluşlarınca yabancı para üzerinden veya yabancı para ölçüsü ile verilen kredileri güvence altına almak için yabancı para üzerinden taşınmaz rehni (gemi ipoteği dahil) kurulması serbesttir. Bankalar yurt dışına ödenen teminat mektubu, garanti ve kefalet bedelleri hakkında transfer tarihinden itibaren, bunların dışındaki Türkiye’de yerleşik kişiler ise, dışarıda yerleşik kişilere hitaben verdikleri garanti ve kefaletlerle ilgili olarak düzenleme tarihinden itibaren 30 gün içinde Hazine Müsteşarlığına bilgi verirler. 10-DÖVİZ TEVDİAT VE ALTIN DEPO HESAPLARI 10.1.Döviz Tevdiat ve Altın Depo Hesapları Merkez Bankası ve bankalar, Türkiye’de ve yurt dışında yerleşik kişiler adına döviz tevdiat hesapları ve altın depo hesapları açabilirler. Bu hesaplar üzerinde sahipleri serbestçe tasarrufta bulanabilirler. Bu hesaplara ait faizler banka ve hesap sahibi arasında serbestçe tespit edilir. Anapara ve faizlerin transferleri ile altının iadesi bankalarca kendi kaynaklarından karşılanır. Bu hesaplar nedeniyle doğacak lehte ve aleyhteki kur farkları ilgililere aittir. 10.2. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesabı ve Süper Döviz Hesapları Türkiye’nin döviz ihtiyacını karşılamak ve yurt dışında yerleşik Türklerin tasarruflarını ülkemize getirmelerini teşvik amacıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (T.C.M.B.) 1989 yılından itibaren Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesabı ve Süper Döviz Hesabı uygulaması başlatmıştır. En son 03.01.2005 tarih ve 25689 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2005/1 sayılı ve 29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2008/9 Genelgeler ile değişikliklere uğrayan uygulamanın temel esasları aşağıdaki gibidir. Açılması, işleyişi, nemalandırılması ve kapatılması ile ilgili esasları T.C.M.B tarafından belirlenen Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesapları; yurt dışında ikamet eden, oturma veya çalışma izni ya da hakkı bulunan ya Türkiye Cumhuriyeti Pasaportu ya da Türkiye Cumhuriyeti Nüfus Cüzdanı olmak üzere geçerli Türkiye Cumhuriyeti kimliğine sahip Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşları veya 5203 Sayılı Kanunla Tanınan Hakların Kullanılmasına İlişkin Belge’ye (Belge) sahip gerçek kişiler tarafından Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde, belirlenmiş dövizler üzerinden açılan döviz mevduat hesaplarıdır. Açılan bu hesaplar karşılığında, hesap sahipleri adına “Kredi Mektubu” veya “Süper Döviz Hesabı Cüzdanı” düzenlenir. Kredi Mektubu, Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesabı açılması karşılığında düzenlenen, ve ilgilisine hesabında kayıtlı olan miktardaki dövizin ödenebilmesini sağlayan bir belgedir. Süper Döviz Hesabı Cüzdanı, Süper Döviz Hesabı açılması karşılığında düzenlenen, ilgilisine hesabında kayıtlı miktardaki dövizin, ödenebilmesini sağlayan hesap cüzdanıdır. Bu hesaplar ve Kredi Mektupları ile Süper Döviz Hesabı Cüzdanları herhangi bir şekilde teminat olarak kullanılamaz ve bunlardan doğan alacak üçüncü şahıslara devir veya temlik edilemez. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 45 Hesap sahiplerinden Yurda kesin dönüş yapanlar T.C.M.B mevcut Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarını devam ettirebilirler. Her iki şekilde hesap açtırmak isteyenler T.C.M.B. Şubelerine doğrudan para yatırılabilir veya bankalar aracılığıyla transfer yapılabilir. Hesabın vade başlangıç tarihi paranın Türkiye’de T.C.M.B Şubelerine yatırıldığı tarihtir. 18 yaşından küçükler ile turistik, ticari veya sair amaçla yurt dışına seyahat edenler adına hesap açılamaz. Hesap açılması için yatırılması gereken asgari tutarlar ile döviz cinsleri, vadeleri ve uygulanacak faiz oranları T.C.M.B. tarafından belirlenir. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarına tahakkuk ettirilecek faizlerden vergi ve benzeri yasal kesintiler yapılır. Hesap sahipleri, T.C.M.B’ na müracaat ederek Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarından para çekebilir veya bir bankadaki hesaba transfer talebinde bulunabilirler. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ya da Süper Döviz Hesabından, üçüncü şahsa ödeme yapılabilmesi için hesap sahibinin yurt dışında Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluklarında, yurt içinde Noterler nezdinde T.C.M.B İdare Merkezi tarafından belirlenmiş şartları haiz bir vekaletname düzenletmesi gerekir. Hesaplardan vade bitim tarihinden önce çekim yapılması halinde, çekilen tutara veya hesapta kalan tutara uygulanacak faiz oranları T.C.M.B Yönetim Komitesi tarafından belirlenir. T.C.M.B İdare Merkezi hesaplardan bir defada yapılabilecek nakit ödemelere limit koyabilir. T.C.M.B İdare Merkezi vekile ödenebilecek miktarı sınırlayabilir. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarıyla ilgili uygulamalardan doğacak her türlü ihtilafta Türk Hukuku ve Türkiye Cumhuriyeti Ankara Mahkemeleri ve İcra Daireleri yetkilidir. 11- YETKİLİ MÜESSESELER T.P.K.K. ile ilgili 32 sayılı karar uyarınca Yetkili Müesseselerin kuruluş, ve işleyişi ile ilgili hükümler 2006-32/32 sayılı tebliğ ile belirlenmiştir. Düzenleme Kapsamında Hazine Müsteşarlığı a) Merkez Bankası’nca alım satım konusu yapılan efektifleri almak ve satmak. b) Efektifleri daha küçük veya daha büyük kupürlerle veya ayrı cins efektiflerle değiştirmek. c) Merkez Bankası’nca tespit edilen usul ve esaslar çerçevesinde dövizi natık çekleri satın almak. ç) Kıymetli Madenler Borsasına üye olmak kaydıyla, ilgili yönetmelik ve mevzuat hükümleri çerçevesinde işlenmemiş kıymetli madenler ile barlar veya külçeler halindeki işlenmiş kıymetli madenlerin ithalini, ihracını ve söz konusu Borsada sürdürülmekte olan kıymetli madenlere ilişkin işlemleri yapmak. d) Merkez Bankası bünyesinde kurulan Döviz ve Efektif Piyasalarında, öngörülen şartları yerine getirmek kaydıyla anılan Bankaca belirlenen esas ve usuller dahilinde döviz ve efektif alım satımı yapmak. 46 e) DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından üretilen basılı altınlar (milli ziynet ve meskük vb.) ile bir kilogramdan küçük külçe şeklindeki standart altınların alım satımını yapmak. Amacıyla kendisine yapılan müracaatlardan uygun bulduklarına Yetkili Müessese olarak kurulması ve faaliyetine izin verebilir. Yetkili müesseseler yukarıda belirtilen işlemler dışındaki faaliyetlerde bulunamazlar. Yetkili Müessese Olabilmek İçin Müracaat Edeceklerin; Anonim şirket olması, Münhasıran yetkili müesseselerin faaliyet konuları ile iştigal etmek üzere kurulması, Ödenmiş sermayelerinin 250 bin Türk Lirasından az olmaması, T.C. Ziraat Bankası’na 80 bin EURO yatırılması, Kurucuların, müflis, konkordato ilan etmiş veya taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar dahi ağır hapis veya 5 yıldan fazla hapis yahut zimmet, nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama, terörün finansmanı suçlarından dolayı hüküm giymiş bulunmaması, e) Hisse senetlerinin nama yazılı olması ve nakit karşılığı çıkarılması, f) Ana sözleşmelerinin Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında mevzuat hükümlerine uygun olması, koşullarını taşıması şarttır. Yukarıda belirtilen şartlardan birini kaybeden veya taşımadığı tespit edilen yetkili müesseselere, söz konusu eksikliklerin tamamlanmasını teminen en fazla 90 günlük süre verilir. Bu süre içerisinde yükümlülüğünü yerine getirmeyen yetkili müesseselerin faaliyet izni başka bir uyarıya gerek olmaksızın iptal edilir. Yetkili Müessese İzni Almak İçin Hazine Müsteşarlığı’na Yapılacak Müracaatlarda Aşağıdaki Belgelerin İbrazı Şarttır. a) b) c) ç) d) Başvuru dilekçesi a) Şirket ana sözleşme taslağının, b) Türkiye’de yerleşik her bir kurucu ortak için; 1) Müflis olmadıklarına ilişkin Asliye Ticaret Mahkemelerinden alınacak belgenin, 2) Konkordato ilan etmiş olmadıklarına ilişkin İcra Mahkemesi Hakimliklerinden alınacak belgenin, 3) Ağır hapis veya 5 yıldan fazla hapis yahut zimmet, nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama, terörün finansmanı suçlarından dolayı hüküm giymemiş olduklarına ilişkin, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’nden veya Cumhuriyet Savcılıklarından alınacak arşiv kayıtlarını da içeren adli sicil belgesinin, 4) Vergi borcu bulunmadığına dair bağlı bulunulan vergi dairesinden alınacak belgenin, KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 47 5) Gerçek kişiler için 2006-32/32 sayılı Tebliğin 1 numaralı, tüzel kişiler için 2 numaralı ekindeki örneğe uygun şekilde ve noter huzurunda düzenlenip kurucu ortaklarca imza edilecek birer beyannamenin, c) Müsteşarlıkça gerekli görülecek diğer bilgi ve belgeler, Gerekli koşulları taşıyanlar yukarıda belirtilen belgeler ile birlikte Hazine Müsteşarlığı’na başvurular. Başvurusu kabul edilenlere 2 tür izin verilir. 1.) Kuruluş izni 2.) Faaliyet izni Önce Türk Ticaret Kanunu hükümleri dahilinde anonim şirket kurabilmeleri için ön izin verilir.Ön izni alan kurucular faaliyet izni alana kadar döviz alım satım faaliyetinde bulunamazlar. Aksi davrananlardan tespit edilenler hakkında ön izinleri iptal edilir ve kurucuları yasal kovuşturmaya geçilir. Kurucular, ön izin tarihinden itibaren 90 gün içerisinde yetkili müessesenin kuruluş işlemlerini tamamlayarak faaliyet izni almak üzere Müsteşarlığa başvuruda bulunurlar. Faaliyet İzni Almak Üzere Yapılacak Başvuruya; a) Ana sözleşmenin yayımlandığı Ticaret Sicili Gazetesi’nin bir nüshası, b) Ortaklar tarafından şirket ana sözleşmesinde taahhüt edilen asgari şirket sermayesinin nakden ve defaten ödendiğini gösterir bankadan alınacak belge, c) Kuruluş işlemlerinin tamamlanmasını müteakip, 80 bin EURO’nun şirket adına T.C. Ziraat Bankası’na yatırıldığını tevsik eden belge, ç) Faaliyette bulunacakları ilin valiliğince düzenlenen, işyerinin yeterli fiziki güvenlik önlemlerine sahip olduğunu gösterir belge, d) 492 sayılı Harçlar Kanunu uyarınca ödenmesi gereken harcın ödendiğini tevsik eden belge, eklenir. İkinci kez yapılan müracaat ile ilgili yapılan incelemeler sonucu uygun bulunanlara yetkili müesseselere faaliyette bulunma izni verilerek, şirket adına “Yetkili Müessese İzin Belgesi” düzenlenir. Faaliyet izin tarihinden itibaren 90 gün içerisinde faaliyete geçilmemesi veya faaliyete aralıksız 90 gün veya daha fazla süreyle ara verilmesi halinde, faaliyet izni ve “Yetkili Müessese İzin Belgesi” iptal edilir. İzin belgesi iptal edilenler yetkili müessese olarak faaliyette bulunamazlar. Şirket adına düzenlenen “Yetkili Müessese İzin Belgesinin işyerinde herkesin görebileceği şekilde asılması gereklidir. Yetkili müesseseler şube açmak için de Müsteşarlığı’n iznini almak zorundadırlar. Şube müracaatlarıda yönetim kurulu kararı ve şube açılması nedenlerini belirtir bir raporla birlikte aşağıdaki evraklarla Hazine Müsteşarlığı’na yapılır. Uygun müracaatlara şube açma ön izni verilir. Şube Açma İznini Müteakip 90 Gün İçerisinde; a) Her bir şube için ödenmiş sermayeye 250 bin Türk Lirası ilave edildiğine ilişkin Ticaret Sicili Gazetesi ve artırılan sermayenin tamamının ödendiğini gösterir bankadan alınacak belgenin, b) 80 bin EURO’nun şirket adına T.C. Ziraat Bankası’na yatırıldığını tevsik eden belgenin, c) Faaliyette bulunacakları ilin valiliklerince düzenlenen, şubenin yeterli fiziki güvenlik önlemlerine sahip olduğunu gösterir belgenin, ç) Şubenin tescil edildiği Ticaret Sicili Gazetesi’nin bir nüshasının, 48 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ d) 492 sayılı Harçlar Kanunu uyarınca ödenmesi gereken harcın ödendiğini tevsik eden belgenin, Hazine Müsteşarlığı’na sunulması gereklidir. İlk müracaatlardan uygun bulunanlara şube kuruluş izni verilerek, kuruluş işlemlerini tamamlaması için ek süre takdir edilir. Şube kuruluş işlemlerini tamamlayanlar faaliyet izni alabilmek için tekrar Hazine Müsteşarlığına müraaat ederler. İkinci müracaatta da uygun bulunanlara Müsteşarlıkça “Şube İzin Belgesi” verilir. “Şube İzin Belgesi” verilmesinden önce faaliyete geçen şubenin ön izni Müsteşarlıkça iptal edilir ve şirket hakkında yasal kovuşturmaya geçilir. Şube izin belgesinin veriliş tarihinden itibaren 90 gün içerisinde faaliyete geçilmemesi veya faaliyete aralıksız 90 gün veya daha fazla süreyle ara verilmesi halinde, faaliyet izni ve “Şube İzin Belgesi” iptal edilir. İzin belgesi iptal edilen şubeler yetkili müessese olarak faaliyette bulunamazlar. Şirket adına düzenlenen “Şube İzin Belgesi” işyerinde herkesin görebileceği şekilde asılması gereklidir. 492 sayılı Harçlar Kanunu uyarınca ödenmesi gereken harcın ödendiğinin tevsik edilmesi kaydıyla, kaybedilen veya herhangi bir nedenle yenilenmesi istenilen yetkili müessese izin belgesi ile şube izin belgesinin yenisi düzenlenir. Faaliyet izni iptal edilen yetkili müesseselerin, “Yetkili Müessese İzin Belgesi”ni ve “Şube İzin Belgesi”ni Müsteşarlıkça verilen süre dahilinde iade etmemeleri veya faaliyetlerine devam etmeleri halinde haklarında yasal kovuşturmaya geçilir. Yetkili Müessese İzin Belgesi bulunmayan gerçek veya tüzel kişiler ticari amaçla döviz alım satımı yapamazlar. Yetkili müesseselerin merkez ve şubeleri, Müsteşarlıkça izin verilen işyerleri dışında bir adreste faaliyette bulunamazlar.Yetkili müesseselerin unvan değişikliği ile merkez ve şubelerinin adres değişikliği Müsteşarlığın iznine tabidir. Yetkili müesseselerin ortaklarında değişikliğe neden olan hisse devirleri Müsteşarlığın iznine tabidir. Yetkili müesseseler, faaliyet izni verildiği tarihten itibaren 1 yıl geçmedikçe hisse devrinde bulunamazlar. Yetkili müesseseler takip eden yılın Nisan ayı sonuna kadar yıllık faaliyet raporunu Müsteşarlığa iletmeleri gereklidir.Ayrıca Müsteşarlık, yetkili müesseselerden gerek görülen her türlü bilgi ve belgeyi belirleyeceği şekil ve sürelerde isteyebilir. Yetkili Müesseseler; Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu’na göre işletmenin ihtiyacına uygun birinci sınıf tacirlerin tutmak zorunda oldukları defter ve kayıtları tutmak, b) Merkez Bankası’nca belirlenen esaslar dahilinde her bir işlem itibarıyla döviz alımlarında “Döviz Alım Belgesi”, döviz satımlarında “Döviz Satım Belgesi” düzenlemek, c) Faaliyet konuları ile ilgili olarak ilgili kanunlarca düzenlenmesi zorunlu olan diğer belgeleri düzenlemek ve gerekli kayıtları usulüne uygun şekilde tutmak, ç) Bir takvim yılı içerisinde merkez ve şubelerinin her biri için en az 3 milyon ABD Doları veya karşılığı döviz tutarında döviz alış işlemi gerçekleştirmek, zorundadırlar. a) Yetkili müesseselerin faaliyet ve işlemleri, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanuna göre inceleme ve soruşturma yapmaya yetkili bulunan denetim elemanları ile kambiyo müdürlükleri, Merkez Bankası ve ilgili kanunlarla denetim yapmaya yetkili elemanlar tarafından incelenebilir. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 49 EK-1 Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun Kanun No: 1567 R.G. Yayın Tarihi ve No’su 25.3.1930 – 1433 Madde 1-Kambiyo, nukut, esham ve tahvilat alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine yarıyan her türlü vasıta ve vesikaların memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve tahdidine ve Türk Parasının Kıymetinin Korunması zımnında kararlar ittihazına Bakanlar Kurulu selahiyetlidir. Madde 2-Bu kararlar (Türk Parası Kıymetini Koruma) başlığı altında Resmi Gazete ile ve Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı bulunduğu Bakanlığın münasip göreceği diğer neşir vasıtalarıyla neşir ve ilân olunur. Şu kadar ki kararların yürürlüğe girmesinde Resmi Gazete ile yapılacak neşir ve ilân esas olup bu gazete ile neşredilen kararlar başka vasıtalarla neşir ve ilân edilmiş olsun olmasın metinlerinde meriyet tarihi varsa o tarihten yok ise Resmi Gazete ile neşredildiğinin ertesi gününden itibaren Türkiye’nin her tarafında yürürlüğe girer. Madde 3 –(30.12.2008 tarih ve 27096 sayılı R.G. 5827 s.k. ile değişik) Bakanlar Kurulunun bu Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi, üç bin Türk Lirasından yirmi beş bin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır. Fiil, 1 inci maddede yazılı kıymetlerin izinsiz olarak yurttan çıkarılması veya yurda sokulması mahiyetinde ise 21/3/2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümlerine göre suç veya kabahat oluşturmadığı takdirde kişi; eşya ve kıymetlerin rayiç bedeli kadar, teşebbüs halinde bu bedelin yarısı kadar idarî para cezası ile cezalandırılır. Her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını 1 inci maddeye göre alınan kararlardaki hükümlere göre ve bu kararlarda tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir. Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde iki buçuğundan fazla olamaz. İthalat, ihracat ve diğer kambiyo işlemlerinde döviz veya Türk Parası kaçırmak kastıyla muvazaalı işlemlerde bulunanlar, yurda getirmekle yükümlü oldukları veya kaçırdıkları kıymetlerin rayiç bedeli kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. Bu fiilin teşebbüs aşamasında kalması halinde verilecek ceza yarı oranında indirilir. Bu kabahatlerin bir tüzel kişinin yararına olarak işlenmesi halinde, ilgili tüzel kişiye de aynı miktarda idarî para cezası verilir. Kabahatin konusunu yabancı para oluşturması halinde, idarî para cezasının hesaplanmasında fiilin işlendiği tarih itibarıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın bu paraya ilişkin “döviz satış kuru” esas alınır. Hükmolunacak idarî para cezasına, suç tarihi ile tahsil tarihi arasındaki süreler için 6183 50 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında, para cezası ile birlikte tahsil olunmak üzere, gecikme faizi uygulanır. Gecikme faizinin hesaplanmasında ay kesirleri nazara alınmaz. Yukarıdaki fıkralarda yazılı suçların tekerrürü halinde verilecek cezalar iki kat olarak hükmedilir. Bu madde hükmüne göre idarî para cezasına karar vermeye Cumhuriyet savcısı yetkilidir. Madde 4- (30.12.2008 tarih ve 27096 sayılı R.G. 5827 s.k. ile yürürlükten kaldırılmıştır) Madde 5- (30.12.2008 tarih ve 27096 sayılı R.G. 5827 s.k. ile yürürlükten kaldırılmıştır) Ek Madde 1- Maliye müfettişleri ile Maliye müfettiş muavinleri, hesap uzman ve yardımcıları, Hazine kontrolörleri ve stajyer Hazine kontrolörleri ve kambiyo murakabe mercileri bu kanun hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında tetkikat ve tahkikat yapmak ve tahkikat sırasında suç emareleri bulunursa maznunlar ve suçla ilgili görülenler nezdinde Ceza Mahkemeleri Usulü Kanunu’nun zabıt ve arama hakkındaki hükümleri gereğince muamele ifa etmek salahiyetini haizdir. (06.08.2003 tarihli, 25191 sayılı R.G. ile yayımlanan 4961 s.k. ile değişik) Ek Madde 2-Muhacir ve mültecilerin İskân Kanunu’nun 31 inci maddesi haricinde, menkul ve gayrimenkul mallarının bedeli ve ellerindeki nakitler karşılığında yapacakları ithalât bu kanun hükümlerine tabidir. Hariçteki servetlerin tevsik şekli, getirilecek malların cins ve nev’i ile ithal için müracaat zamanı ve Maliye Bakanlığı’nca verilecek müsaadelerin geçerlik süresi ve konuyla alâkalı diğer hususlar ayrı bir Bakanlar Kurulu Kararı ile tesbit olunur. Bu kanun yürürlükte kaldığı müddetçe İskân Kanunu’nun 32 nci maddesinin ithal edilecek eşyaların cins ve nev’ini tahdit ve tayin eden hükmü ile 33 üncü maddesi uygulanmaz. Geçici Madde - 2510 sayılı kanunun 32 nci maddesi şumulüne giren müracaatlardan bu kanun neşri tarihinde henüz Maliye Bakanlığı’nca ithal müsaadesine bağlanmamış olanlar hakkında da bu kanun hükümleri uygulanır. Ek Madde 3-Bu kanuna aykırı fiilleri ihbar edenlerle suç delillerinin tesbitinde hizmeti görülenlere, hangi hallerde ikramiye verileceği ve verilecek ikramiyenin miktar ve nispeti Bakanlar Kurulu kararı ile tesbit olunur. Ancak verilecek ikramiyenin miktarı, bu kanun mucibince hükmolunacak para cezalarından tahsil edilecek miktarın %45 ini geçemez. Ek Madde 4- Bu Kanuna göre gerçek ve tüzel kişiler hakkında hükmolunacak para cezalarıyla 1 inci maddeye göre alınan kararlar uyarınca tahsili gereken alacaklar hakkında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır. (3521 sayılı Kanunla değişik) Ek Madde 5- Bu Kanunun 1 inci maddesine göre Bakanlar Kurulunca alınan kararlarda lehe değişiklik yapılması veya bu kararların yürürlükten kaldırılması hallerinde; değiştirilen veya kaldırılan kararlara aykırı davranışta bulunmuş olanlar hakkında, failin lehine olan kararlar ve kanun hükümleri tatbik ve infaz olunur. (3196 sayılı Kanunla eklenmiştir.) Geçici Madde- Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce ticari amaçlarla ihraç edilen ve süresinde yurda getirilmemiş olan mal bedeli dövizlerin, bu Kanunun yürürlük tarihinden KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 51 itibaren otuz gün içinde yurda getirilerek bir bankaya satılması halinde cari alış kurumdan alımları yapılır. (3521 sayılı Kanunla eklenmiştir.) Verilen süre içinde yurda getirilmeyerek bankalara satışı yapılmayan açık taahhüt hesaplarına ait dövizlerle ilgili olarak, bu dövizlerin, 1 inci maddeye göre çıkarılan kararlar uyarınca yurda getirilmeleri gereken tarihteki kur ile verilen sürenin son günündeki kura göre hesaplanacak kur farkları ilgililerden, 6183 sayılı Kanuna göre tahsil olunur. Yukarıdaki fıkralara göre alımı yapılan döviz ve kur farkları ile ilgili açık taahhüt hesapları kapatılır. Madde 6-Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Madde 7-Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. 52 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK-2 TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARAR 89/14391 R.G. Yayın Tarihi ve No’su 11.8.1989 – 20249 Ekli “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar”ın yürürlüğe konulması; Devlet Bakanlığı’nın 7/8/1989 tarihli ve 55251 sayılı yazısı üzerine, 1567 sayılı Kanunun 6258 sayılı Kanunla değişik 1 inci maddesine göre, Bakanlar Kurulu’nca 7/8/1989 tarihinde kararlaştırılmıştır. BİRİNCİ BÖLÜM GENEL ESASLAR Amaç, Konu, Yetki ve Saklı Hükümler Madde 1- Türk parasının kıymetini korumak amacıyla, Türk parasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesine, döviz ve dövizi temsil eden belgelere (menkul değerler ve diğer sermaye piyasası araçları dahil) ilişkin tüm işlemler ile dövizlerin tasarruf ve idaresine, Türk parası ve Türk parasını temsil eden belgelerin (menkul değerler ve diğer sermaye piyasası araçları dahil) ithal ve ihracına, kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemlere, ihracata, ithalata, özelliği olan ihracat ve ithalata, görünmeyen işlemlere, sermaye hareketlerine ilişkin kambiyo işlemlerine ait düzenleyici, sınırlayıcı esaslar bu Karar ile tayin ve tespit edilmiştir.(28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) Bu Karar’a ve bu Karar’ın uygulanması amacıyla Bakanlıkça yayımlanacak tebliğlere muhalefet 1567 sayılı Kanun’la ek ve tadillerine muhalefet sayılır. Çeşitli kanunlar ve uluslararası anlaşmalarda yer alan özel hükümler saklıdır. Tanımlar Madde 2- Bu Karar’ın uygulanmasında, a) Bakanlık: Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı bulunduğu Bakanlığı, (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) b) Türkiye’de Yerleşik Kişiler: Yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişileri, (30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı R.G. – 2006/11472 sayılı BKK ile değişik) c) Dışarıda Yerleşik Kişiler: Türkiye’de yerleşik sayılmayan gerçek ve tüzel kişileri, d) Yolcu: Geçerli pasaport veya pasaport yerini tutan belgeler taşıyan ve Türkiye’ye girmek veya Türkiye’den çıkmak üzere Maliye ve Gümrük Bakanlığı’nca tesbit edilen giriş ve çıkış kapılarına gelen kişileri, e) Türk Parası: Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre Türkiye’de tedavülde bulunan veya tedavülden kaldırılmış olsa bile değiştirme süresi dolmamış olan paraları, f) Türk Parası ile Ödemeyi Sağlayan Belgeler: Türk parası ile ödemede bulunmayı sağlayan ticari ve adi senetler, kredi mektubu, kredi kartı, seyahat çekleri, havale, mektup gibi her türlü belge ve vasıtaları, g) Efektif: Banknot şeklindeki bütün yabancı ülkeler paralarını, h) Döviz (kambiyo): Efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev’i hesap, belge ve vasıtaları, KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 53 i) Menkul Kıymetler: Sermaye ve para piyasalarında işlem gören her türlü Türk ve yabancı menkul kıymetleri, (menkul kıymet yatırım fonu katılma belgesi bu Karar’ın uygulanmasında menkul kıymet olarak mütalaa olunur) j) Kıymetli Madenler: Her tür ve şekilde altın, gümüş ve platini, (31.12.1998 tarihli, 23570 1.Mükerrer Sayılı R.G. 98/12217 sayılı BKK ile değişik) i) İşlenmemiş Altın: En az 995/1000 saflıkta, nitelikleri Müsteşarlıkca belirlenen barlar veya külçeler halindeki altını, ii) İşlenmiş Altın: 995/1000’den daha düşük saflıkta, gerek bir işçilik uygulanarak ziynet veya süs eşyası haline dönüştürülmüş, gerekse içine ilave madde katılarak veya katılmaksızın alım-satım yapılan altını, iii) İşlenmemiş Gümüş: En az % 99, 9 saflıkta, nitelikleri Müsteşarlıkça belirlenen bar, külçe veya granül halindeki gümüşü, iv) İşlenmiş Gümüş: % 99.9‘dan daha düşük saflıkta, gerek işçilik uygulanarak ziynet veya süs eşyası haline dönüştürülmüş, gerekse içine ilave madde katılarak veya katılmaksızın alım satımı yapılan gümüşü, v) İşlenmemiş Platin: En az % 99, 5 saflıkta, nitelikleri Müsteşarlıkça belirlenen barlar veya külçeler halindeki platini, vi)İşlenmiş Platin: Gerek işçilik uygulanarak ziynet veya süs eşyası haline dönüştürülmüş, gerekse içine ilave madde katılarak veya katılmaksızın alım satımı yapılan platini, k) Kıymetli Taşlar: Elmas, pırlanta, yakut, zümrüt, topaz, safir, zebercet ve inciyi, l) Kıymetli Eşya: Kıymetli madenler veya kıymetli taşlardan yapılmış ya da bunları içeren eşyaları, m) Merkez Bankası: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve şubelerini, n) Banka: Türkiye’de faaliyette bulunan mevduat bankaları ve katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarını, (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) o) Yetkili Müesseseler: Bakanlıkça tesbit edilen usul ve esaslar çerçevesinde dövize ilişkin işlemler yapmasına izin verilen ve kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemler de yapabilen anonim şirketleri, p) (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMIŞTIR) r) PTT: Posta ve Telgraf Teşkilatı’nı, (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) s) Diğer Sermaye Piyasası Araçları: Menkul Kıymetler dışında kalan ve Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen sermaye piyasası araçlarını, t) Müsteşarlık: Hazine Müsteşarlığı’nı, (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) u) Kıymetli Maden Aracı Kuruluşları: Kıymetli Madenler Borsaları ile ilgili mevzuat çerçevesinde faaliyet izni alan yurt içinde ya da yurt dışında yerleşik tüzel kişileri, (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) v) Aracı Kurum: Sermaye Piyasası mevzuatı çerçevesinde aracılık faaliyetinde bulunmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu’ndan yetki belgesi almış kurumları, (30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı R.G. – 2006/11472 sayılı BKK ile eklenmiştir) ifade eder. 54 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ İKİNCİ BÖLÜM TÜRK PARASI, DÖVİZ İLE KIYMETLİ MADEN, TAŞ VE EŞYALARA İLİŞKİN HÜKÜMLER Türk Parası Madde 3- (91/1935 sayılı Kararla değişik) a)Türk parası ve Türk parasıyla ödemeyi sağlayan belgelerin yurda ithali ile aşağıda belirlenen esaslar çerçevesinde ihracı serbesttir. i) Türkiye’de yerleşik kişiler ile, dışarıda yerleşik kişiler, bankalar (...) vasıtasıyla yurtdışına serbestçe Türk parası gönderebilirler. (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) ii) Yolcuların beraberlerinde en çok 5.000 ABD Doları karşılığı Türk parasını yurtdışına çıkarmaları serbesttir. iii) Türk parası ile ödemeyi sağlayan belgelerin ihracı serbesttir. b) Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de Türk parası ile ödeme, tahsilat ve tevdiatta bulunmaları serbesttir. c) Bankalar (…), ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurtdışına yapılan 50.000 ABD Doları karşılığını aşan Türk Lirası transferlerine ilişkin bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler. (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) Döviz Madde 4- a) Türkiye’ye döviz ithali serbesttir. (91/1935 sayılı Kararla değişik) b) Türkiye’de yerleşik kişilerin beraberlerinde döviz bulundurmaları, bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ile yurt dışında döviz alım satımına yetkili kuruluşlardan döviz satın almaları ve bunlara döviz satmaları, dövizleri bankalarda açacakları döviz hesaplarında tutmaları, efektif olarak kullanmaları, bankalar vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında tasarruf etmeleri serbesttir. (08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı R.G. – 2008/13186 s.BKK ile değişik) c) Türkiye’de yerleşik kişilerin, dışarıda yerleşik kişilerden, Türkiye’de yapacakları işlemler nedeniyle döviz kabul etmeleri serbesttir. d) Dışarıda yerleşik kişiler; bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlarla döviz alım ve satımı yapabilirler. (30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı R.G. – 2006/11472 sayılı BKK ile değişik) e) Türkiye’de yerleşik kişiler ile dışarıda yerleşik kişilerin, bankalar vasıtasıyla yurt dışına döviz transfer ettirmeleri serbesttir. Bakanlık yurt dışına döviz transferi yapılabilecek diğer kuruluşları belirlemeye yetkilidir. (08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı R.G. – 2008/13186 s.BKK ile değişik) Bankalar (…), ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurtdışına yapılan 50.000 ABD Doları ve eşiti dövizi aşan transferlere (Döviz tevdiat hesaplarından yapılan transferler dahil) ilişkin bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirler. (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) f) Yolcular 5.000 ABD Doları veya eşitine kadar efektifi beraberlerinde yurtdışına çıkarabilirler. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 55 Dışarıda yerleşik kişiler ile Türkiye’de yerleşik sayılmakla birlikte yurtdışında çalışan Türk uyruklu kişiler, yurda girişlerinde beyan etmiş olmak, Türkiye’de yerleşik kişiler ise görünmeyen işlemler çerçevesinde bankalar(…)dan döviz satın aldıklarını tevsik etmek kaydıyla 5.000 ABD Doları veya eşitini aşan miktarlardaki efektifi beraberlerinde yurtdışına serbestçe çıkarabilirler. (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) Döviz Kurları Madde 5- Yabancı paraların Türk parası karşısındaki değeri, Merkez Bankası’nca tesbit edilen usuller çerçevesinde belirlenir. (93/4143 sayılı Kararla değişik) Döviz alım ve satımları işlem tarihinde geçerli kurlar üzerinden yapılır. 6 ncı ve 8 inci madde hükümleri saklıdır. Mahsup işlemleriyle ilgili döviz alım ve satım belgelerinin düzenlenmesinde işlem tarihindeki döviz alış kurları uygulanır. Dövize İlişkin İşlemler Madde 6 –(08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı R.G. – 2008/13186 s.BKK ile değişik) (1) Bu Karar kapsamındaki dövize ilişkin işlemler Merkez Bankası, bankalar ve Bakanlıkça uygun görülecek diğer kuruluşlar tarafından yapılır. Merkez Bankası kendi işlemlerinde kullanacağı konveritbl dövizleri belirler. (10.03.2009 tarih ve 27165 sayılı R.G. 2009/14764 s.BKK ile değişik)1 (2) (10.03.2009 tarih ve 27165 sayılı R.G. 2009/14764 s.BKK ile yürürlükten kaldırılmıştır)2 (3) PTT, yetkili müesseseler ve İstanbul Altın Borsası bünyesindeki piyasalarda Borsa ile ilgili mevzuat kapsamında olmak üzere kıymetli maden aracı kuruluşları efektif alım satımı yapabilirler. (4) Aracı kurumlar sadece sermaye piyasası faaliyetlerinin gerçekleştirilmesiyle sınırlı olmak kaydıyla sadece hesap sahibi müşterileri ile döviz alım satımı yapabilirler. (5) Bankalar, PTT, yetkili müesseseler, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlar döviz mevcutlarını, Bakanlıkça belirlenecek oran ve esaslar çerçevesinde Merkez Bankasına devrederler. (6) Bankalar dövize ve kıymetli madenlere dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi yapabilirler. (7) Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş aracı kuruluşlarca, dövize ve kıymetli madene dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil sermaye piyasası mevzuatına göre düzenlenmiş her türlü türev araçların alım satımı, Sermaye Piyasası mevzuatı çerçevesinde teşkilatlanmış borsalarda yapılır. (8) Döviz transferinin bankalardan yapılması kaydıyla yurt dışından vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçlarının alım satımı Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş yurt içinde veya yurt dışında bulunan aracı kuruluşlar aracılığıyla yapılır. (9) Vadeli döviz alım satımına ilişkin düzenlemeleri yapmaya Merkez Bankası yetkilidir. (10) Merkez Bankası bünyesinde bulunan döviz ve efektif piyasalarının kuruluş, katılım ve işlem esasları Bankaca belirlenir. Kıymetli Madenler, Taşlar ve Eşyalar Madde 7- a) Kıymetli madenler, taşlar ve eşyaların Dış Ticaret Rejimi esasları da- 56 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ hilinde Türkiye’ye ithali ve ihracı serbesttir. Ancak, işlenmemiş kıymetli madenlerin ithal ve ihracında gümrük idarelerine beyan verilmesi esas olup, ithalat ve ihracat Rejim, Karar ve Yönetmelikleri uygulanmaz. İşlenmemiş kıymetli madenlerin ithali, Merkez Bankası ile kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla Kıymetli Madenler Borsası üyesi Kıymetli Maden Aracı Kuruluşları tarafından yapılır. Ancak, Kıymetli Madenler Borsası üyesi aracı kuruluşlar ithal ettikleri işlenmemiş kıymetli madenleri üç iş günü içinde Borsaya teslim etmek zorundadır. (31.12.1998 tarihli, 23570 1.Mükerrer Sayılı R.G. 98/12217 sayılı BKK ile değişik) b) Kıymetli madenler, taşlar ve eşyaların yurt içinde alım ve satımı serbesttir. Ancak yurt içinde cevherden her tür ve şekilde üretilen kıymetli madenlerin alım ve satım işlemleri de Borsa tarafından düzenlenecek yönetmeliklerle belirlenecek esaslara göre İstanbul Altın Borsasında yapılır. (31.12.1998 tarihli, 23570 1.Mükerrer Sayılı R.G. 98/12217 sayılı BKK ile değişik) c) Yolcular, beraberlerindeki kendilerine ait değeri 15.000.- ABD Dolarını aşmayan ve ticari amaç taşımayan ziynet eşyası niteliğinde kıymetli madenlerden ve taşlardan yapılmış eşyaları yurda getirebilirler ve yurtdışına çıkarabilirler. Daha fazla değerdeki ziynet eşyalarının yurtdışına çıkarılması, girişte beyan edilmiş olmasına veya Türkiye’de satın alındığını tevsik etme şartına bağlıdır. d) Merkez Bankası ve Kıymetli Maden Aracı Kuruluşları ithal ettikleri işlenmemiş kıymetli madenlerin yurt içindeki alım ve satım işlemlerini sadece İstanbul Altın Borsasında yaparlar. Şu kadar ki ziynet veya süs eşyasına dönüştürülmüş şekli hariç olmak üzere Borsa’da hangi tür ve şekilde kıymetli madenlerin işlem göreceği ve teşekkül ettirilecek piyasalar Borsa tarafından düzenlenecek yönetmeliklerle belirlenir. (31.12.1998 tarihli, 23570 1.Mükerrer Sayılı R.G. 98/12217 sayılı BKK ile değişik) ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DIŞTİCARET İhracat Madde 8 – (08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı R.G. – 2008/13186 s.BKK ile değişik) (1) İhracat bedellerinin tasarrufu serbesttir. Bakanlık ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir. İthalat Madde 9 –(08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı R.G. – 2008/13186 s.BKK ile değişik) (1) İthalat ve transit ticaret işlemlerine ilişkin yurt dışına döviz ve Türk Lirası transferi bankalarca yapılır. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM GÖRÜNMEYEN İŞLEMLER Döviz Ödemesini Gerektiren İşlemler Madde 10- Uluslararası nakliyat, bankacılık, sigortacılık, dışarıya yaptırılan hizmetler ve diğer görünmeyen işlemlerle ilgili olarak yurt dışına Türk parası transferleri ile döviz KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 57 tahsis ve transferleri ve efektif satışları Merkez Bankası’nca belirlenecek usul, esas ve limitler çerçevesinde bankalar(…)ca yapılır. (89/14818 sayılı Kararla değişik) (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) Döviz Kazandırıcı İşlemler Madde 11-Türkiye’de yerleşik kişiler, dışarıda yerleşik kişiler için veya bunlar adına yurt içinde veya dışında yapmış oldukları tüm hizmet (müteahhitlik hizmetleri dahil) karşılığı dövizler ile dışarıda yerleşik kişiler nam ve hesabına yapılan gider karşılığı dövizleri serbestçe tasarruf edebilirler. BEŞİNCİ BÖLÜM SERMAYE HAREKETLERİ Türkiye’ye Gelecek Yabancı Sermaye Madde 12 –(30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı R.G. – 2006/11472 sayılı BKK ile değişik) (1) Yabancı yatırımcılar tarafından Türkiye’ye yapılacak doğrudan yatırımlar 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ve buna bağlı olarak oluşturulan mevzuat çerçevesinde gerçekleştirilir. (2) Yabancı yatırımcıların Türkiye’deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kâr, temettü, satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar karşılığında ödenecek meblağlar bankalar aracılığıyla yurt dışına serbestçe transfer edilebilir. (3) 6326 sayılı Petrol Kanunu’na göre Türkiye’de faaliyette bulunma ve transfer talepleri, bu Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine tabidir. Türkiye’den Gidecek Yerli Sermaye Madde 13 – (1) Türkiye’de yerleşik kişilerin, yurt dışında yatırım yapmak veya ticari faaliyette bulunmak amacıyla şirket kurmaları, ortaklığa katılmaları ve şube açmaları için, nakdi sermayeyi bankalar aracılığıyla, ayni sermayeyi ise gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde ihraç etmeleri serbesttir.(30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı R.G. – 2006/11472 sayılı BKK ile değişik) (2) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında irtibat bürosu, temsilcilik ve benzerlerini kurmaları ve bunların kuruluş masrafları ile faaliyet giderlerinin bankalarca transferi serbesttir. (3) Bankalar ve gümrük idareleri yurt dışında yatırım veya ticari faaliyette bulunmak üzere sermaye ihraç eden Türkiye’de yerleşik kişileri, her bir işlem tarihinden itibaren 30 gün içinde Müsteşarlığa bildirirler. (4) Bakanlık, bu maddenin uygulaması ile ilgili olarak Türkiye’de yerleşik kişilerden istenecek bilgi, belge ve bunların gönderilme sürelerine ilişkin esasları belirlemeye yetkilidir. Kişisel Sermaye Hareketleri (30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı R.G. – 2006/11472 sayılı BKK ile değişik) Madde 14 – (1) Türkiye’de ve dışarıda yerleşik gerçek kişilerin, bankalar aracılığıyla kişisel sermaye hareketlerine ilişkin yurtdışından yurtiçine ve yurtiçinden yurtdışına yapacakları transferler serbesttir. Kişisel sermaye hareketlerinin kapsamı Bakanlıkça belirlenir. 58 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ (2) Kişisel sermaye hareketlerine ilişkin transferlere aracılık eden bankalar bu Kararın 3 üncü maddesinin (c) bendi ve 4 üncü maddesinin (e) bendinde belirtildiği şekilde gerekli bildirimleri yapmakla yükümlüdür. (3) Göçmen ve mültecilerin, İskan Kanunu ve gümrük mevzuatı dışındaki ithal talepleri Bakanlıkça sonuçlandırılır. Menkul Kıymetler Madde 15- (93/4143 sayılı Kararla değişik) a) Menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının yurda girişi ve çıkışı serbesttir. b) Kamu kurum ve kuruluşları hariç olmak üzere, Türkiye’de yerleşik tüzel kişilerce ihraç veya halka arz olunacak sermaye piyasası araçlarının, sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde Sermaye Piyasası Kuruluna kaydettirilmesi koşuluyla yurt dışında satışı serbesttir. (02.07.2003 tarihli, 25156 sayılı R.G. ile yayımlanan 2003-5727 sayılı Karar ile değişik) c) Dışarıda yerleşik kişilerin, Türkiye’de menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarını ihraç etmeleri ve bunların halka arz ve satışı sermaye piyasası mevzuatı hükümleri çerçevesinde yapılır. d) i-Dışarıda yerleşik kişilerin, (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları dahil) her türlü menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçları sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtası ile satın almaları, satmaları, bu kıymetler ve araçlara ait gelirler ile bunların satış bedellerini bankalar (…) aracılığıyla transfer ettirmeleri, (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) (ii) Türkiye’de yerleşik kişilerin; bankalar ve sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan aracı kurumlar vasıtasıyla yurt dışındaki mali piyasalarda işlem gören menkul kıymetleri ve diğer sermaye piyasası araçlarını satın almaları, satmaları ve bu kıymetlerin alış bedellerini bankalar aracılığı ile yurt dışına transfer ettirmeleri, (08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı R.G. – 2008/13186 s.BKK ile değişik) serbesttir. e) (30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı R.G. – 2006/11472 sayılı BKK ile yürürlükten kaldırılmıştır) f) Bu Karar’a göre Türkiye’de yerleşik şirketlerin hisselerini satın alan yurtdışındaki yatırım ortaklıkları veya fon yönetimleri dahil dışarıda yerleşik kişilerin, hisse sahibi oldukları şirketlerin yönetim kurullarına veya genel kurullarına katılmak veya başka bir şekilde faaliyetlerine müdahale etmek istemeleri halinde, iştirakin yabancı sermaye mevzuatı çerçevesinde tescili şarttır. Gayrimenkul Kıymetler Madde 16 –(30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı R.G. – 2006/11472 sayılı BKK ile değişik) (1) Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de satın aldıkları veya sahip oldukları gayrimenkul ve gayrimenkule bağlı ayni hakların gelirleri ve satış bedellerinin bankalar vasıtasıyla transfer ettirilmesi serbesttir. (2) Türkiye’de yerleşik kişilerce yurtdışında gayrimenkul ve gayrimenkule bağlı ayni hakların satın alınması amacıyla bankalar vasıtasıyla yurtdışına döviz ve Türk parası transfer ettirilmesi serbesttir. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 59 Krediler Madde 17- (91/1935, 93/4143 ve 2001/2890 sayılı Kararlarla değişik) a) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışından kredi temin etmeleri, bu kredileri bankalar (…) aracılığıyla kullanmaları kaydıyla serbesttir. Ancak prefinansman kredilerinin vadesi Bakanlık tarafından belirlenir. (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) Büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve bunlara bağlı kuruluşlar ile sair yerel yönetim kuruluşlarının, Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve bağlı kurumlarının, sermayesinin %50’sinden fazlası kamuya ait kuruluşların, vakıf üniversitelerinin, fonların, özel ve özerk bütçeli kamu kuruluşları ile idari özerkliğe sahip kamu kuruluşu niteliğindeki kurumların, yatırım ve kalkınma bankalarının (Hazine garantisi altında), yap-işlet-devret, yap-işlet ve işletme hakkı devri ve benzeri finansman modelleri çerçevesinde gerçekleştirilmesi öngörülen projeler tahtında ödeme yükümlülükleri garanti edilen kuruşların yurt dışından sağladığı ithalatta vadeli ödeme şekilleri dışındaki bir yıldan (365 gün) uzun vadeli kredilere ilişkin anlaşmaların kredi borçlusu tarafından anlaşma tarihinden itibaren 30 gün içinde dış finansman numarası (DFN) alınmasını teminen Bakanlığa gönderilmesi zorunludur. T.C. Hükümeti adına Hazine tarafından borçlu sıfatı ile, yabancı ülkeler, ülkelerce oluşturulan birlikler, uluslararası ve bölgesel kuruluşlar, uluslararası sermaye ve finansman piyasalarında faaliyet gösteren yatırım bankaları da dahil olmak üzere bankalar, tedarikçi veya alıcı kredisi sağlayan kuruluşlar ve firmalarla yapılan anlaşmalara göre sağlanarak, genel ve katma bütçeli kuruluşlara tahsis edilen, genel ve katma bütçe dışındaki kurum ve kuruluşlara ise devir ve ikraz anlaşmaları aracılığıyla kullandırılan dış finansman imkanları ile yukarıda sözü edilen kredilerden yapılan kullanımların takibine ilişkin esas ve usuller Bakanlık tarafından belirlenir. İkinci ve üçüncü paragrafta belirtilen kamu kurum ve kuruluşları dışındaki Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışından temin edilen bir yıldan (365 gün) uzun vadeli kredilerle, Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışından sağladığı bir yıldan kısa vadeli kredilerin takibi ile ilgili usul ve esaslar Merkez Bankası’nca belirlenir. Söz konusu kredilere ait ana para geri ödemeleri ile faiz ve diğer ödemelerin transferleri bankalar (…) aracılığıyla yapılır. (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) b) Türkiye’de yerleşik kişiler aşağıda belirtilen şekillerde döviz kredisi açabilirler. i) İthalat ve ihracat rejimlerine göre açılacak emtia kredileri, Bankaların; ii) İhracatın, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetlerin finansmanı için Türkiye’de yerleşik kişilere açacakları 18 ay vadeli döviz kredileri, iii)Yatırım teşvik belgesi kapsamında dış kredi almaları öngörülen Türkiye’de yerleşik kişilere açacakları döviz kredileri ile yatırım mallarının finansmanı için açacakları döviz kredileri, iv)Yurt dışında iş yapan Türk müteşebbislerine, uluslararası yurtiçi ihalelerle ilgili işleri veya Savunma Sanayi Müsteşarlığınca onaylanan savunma sanayi projelerini üstlenen Türkiye’de yerleşik kişilere açacakları döviz kredileri, v) Bakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde Türkiye’de yerleşik kişilere açacakları döviz kredileri, 60 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ vi) (08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı R.G. – 2008/13186 s.BKK ile yürürlükten kaldırılmıştır) c) Bankalar ile Bakanlıkça belirlenecek diğer kişiler tarafından yurt dışında yerleşik kişilere döviz ve Türk Lirası kredi açılması serbesttir. (08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı R.G. – 2008/13186 s.BKK ile değişik) d) Kredilerle ilgili uygulama usulleri Bakanlıkça belirlenen esaslar doğrultusunda Merkez Bankası’nca tesbit edilir. (08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı R.G. – 2008/13186 s.BKK ile değişik) Kredilerle ilgili uygulama usulleri Bakanlıkça belirlenen esaslar doğrultusunda Merkez Bankası’nca tesbit edilir. Bankalar kullandıracakları döviz kredilerine ait ana para, faiz ve diğer masraf karşılıklarının zamanında yurda getirilmesi ile ilgili önlemleri alır ve bu hususu izlerler, zamanında yurda getirilmeyen dövizler hakkında Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı’na bilgi verirler. Gayrinakdi Krediler, Garanti ve Kefaletler Madde 18-Türkiye’de yerleşik kişilerin; yurt dışından gayri nakdi kredi, garanti ve kefalet sağlamaları ile Türkiye’de ve dışarıda yerleşik kişilere muhatap teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri serbesttir. Bankaların; dışarıda yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişilere muhatap, yurt içinde açılacak uluslararası ihalelerle ilgili olarak Türkiye’de yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişilere muhatap, döviz üzerinden teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri serbesttir. Yurt içinde veya yurtdışında faaliyette bulunan kredi kuruluşlarınca yabancı para üzerinden veya yabancı para ölçüsü ile verilen kredileri güvence altına almak için yabancı para üzerinden taşınmaz rehni (gemi ipoteği dahil) kurulması serbesttir. (30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı R.G. – 2006/11472 sayılı BKK ile değişik) Bankalar (…), yurt dışına ödenen teminat mektubu, garanti ve kefalet bedelleri hakkında transfer tarihinden itibaren, bunların dışındaki Türkiye’de yerleşik kişiler ise, dışarıda yerleşik kişilere hitaben verdikleri garanti ve kefaletlerle ilgili olarak düzenleme tarihinden itibaren 30 gün içinde Müsteşarlığa bilgi verirler. (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) Döviz Tevdiat ve Altın Depo Hesapları Madde 19- Merkez Bankası ve bankalar, Türkiye’de ve yurt dışında yerleşik kişiler adına döviz tevdiat hesapları ve altın depo hesapları açabilirler. Bu hesaplar üzerinde sahipleri serbestçe tasarrufta bulanabilirler. Bu hesaplara ait faizler banka ve hesap sahibi arasında serbestçe tespit edilir. Anapara ve faizlerin transferleri ile altının iadesi bankalarca kendi kaynaklarından karşılanır. (93/4143 sayılı Kararla değişik) Bu hesaplar nedeniyle doğacak lehte ve aleyhteki kur farkları ilgililere aittir. ALTINCI BÖLÜM USUL VE MÜŞTEREK HÜKÜMLER Yetki Madde 20 –(30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı R.G. – 2006/11472 sayılı BKK ile değişik) (1) Bakanlık bu Kararın tatbikatını temin etmek ve Türk parasının kıymetini korumak mak- KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 61 sadıyla lüzumlu göreceği her türlü tedbiri almaya, Kararda öngörülen haller dışında kalan özel durumları inceleyip sonuçlandırmaya, haklı ve mücbir sebeplerin varlığı halinde döviz getirme sürelerini uzatmaya ve döviz getirme zorunluluğunu kısmen veya tamamen kaldırmaya, bu Kararda öngörülen miktarları değiştirmeye ve miktar belirlemeye yetkilidir. (2) Müsteşarlık bu Kararın uygulaması ile ilgili olarak her türlü bilgi ve belgeyi, belirleyeceği şekil ve süreler içerisinde gerçek ve tüzel kişilerden istemeye yetkilidir. Denetim Madde 21- Kambiyo denetimine yetkili elemanlar ile kambiyo müdürlükleri (kambiyo murakabe mercileri) tarafından yapılan denetlemelerde bu Kararda öngörülen işlemleri ifa eden kişilerden, işlemlerinde Karara aykırılıklar tespit edilenler hakkında Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun zabıt ve aramaya dair hükümleri uygulanır. (94/6293 sayılı Kararla değişik) Devlet daire ve müesseseleri ile Türkiye’deki gerçek ve tüzel kişiler (özel kanun ve anlaşmalar gereğince dokunulmazlıkları tanınanlar hariç) bu Karar konusuna giren işlerin murakabesi için yukarıda yazılı yetkili denetim elemanlarının ve mercilerin yazılı olarak isteyecekleri bilgileri vermeye, evrak ve defterleri ibraz etmeye mecburdurlar. Bakanlık, bu kişilerin faaliyetlerini kısmen veya tamamen, geçici veya sürekli olarak durdurmaya veya müteakip işlemleri teminata bağlamaya, gerektiğinde bu teminatları kısmen veya tamamen Hazine’ye gelir yazmaya veya haklı ve mücbir sebeplerin mevcudiyeti halinde teminatı kaldırmaya yetkilidir. Bankalar, (…) yetkili müesseseler, kıymetli maden aracı kuruluşları ve ilgili diğer kuruluşlar Merkez Bankasınca istenecek döviz işlemlerine ilişkin her türlü istatistiki bilgileri belirlenen sürelerde vermekle yükümlüdürler. Merkez Bankası, bu kuruluşlarda konuyla ilgili incelemeler yapmaya yetkilidir. (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) Kambiyo mevzuatına olan aykırılıkları ya da bu Kararda belirtilen yükümlülükleri yerine getirmediği tespit edilen bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumların dövize ilişkin işlemlere aracılık etme yetkisi Bakanlıkça kısmen veya tamamen kaldırılabilir.(30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı R.G. – 2006/11472 sayılı BKK ile değişik) Süreler Madde 22-Bu Karar’la bu Karar’a ek olarak yayımlanacak kararlarda ve bunlara ilişkin tebliğlerde belirtilen, hak doğurucu ve hak düşürücü ve uyulmaması aykırılık oluşturan sürelerin hesaplanmasında, işlemin yapıldığı gün hesaba katılmaz. Ancak, hesaplanacak sürelerin son günü resmi tatile rastlarsa, süreler resmi tatili izleyen ilk iş gününün çalışma saati sonunda biter. Döviz Alım ve Satım Belgeleri ile Türk Parası Transfer Belgeleri (30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı R.G. – 2006/11472 sayılı BKK ile değişik) Madde 23 – (1) Bu Karara ilişkin işlemlerde bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlar tarafından döviz alım satım belgeleri ile Türk parası transfer belgeleri düzenlenir ve bu belgelerle ilgili usul ve esaslar Merkez Bankasınca belirlenir. 62 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YEDİNCİ BÖLÜM ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER Madde 24-Bu Karar ile halen yürürlükte bulunan Türk parasının kıymetini korunmasına ilişkin karar ve tebliğler ile dış kredilerin tasfiyesine ilişkin mevzuat uyarınca tahsili gereken alacaklar hakkında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır. Madde 25-Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkındaki 30 sayılı Karar ile bu Karar’a ilişkin ek kararlar yürürlükten kaldırılmıştır. Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 17 sayılı Karar’a ek 7/18015 ve 8/911 sayılı Karar ile bu karara ek kararlar ve bunlara ilişkin tebliğler yürürlüktedir. Madde 26- (93/4143 sayılı Kararla yürürlükten kaldırıldı.) Geçici Madde 1-Yürürlükten kaldırılan kararlar hükümlerine göre başlamış olan işlemler, ilgili karar hükümlerine tabidir. Ancak aksine bir hüküm olmadıkça, bu Karar’ın ilgililer lehine olan hükümleri uygulanır. Bu Karar’ın yürürlüğe girmesinden önce 1567 sayılı Kanun’a göre yayımlanan Karar ve tebliğlere aykırı olup da bu Karar’a aykırı olmayan fiillerden dolayı başlamış bulunan her türlü takibat durdurulur ve geri alınır. Yürürlükten kaldırılan mevzuatla ilgili olarak ortaya çıkabilecek sorunlar Bakanlık’ça çözümlenir. Geçici Madde 2- İstanbul Altın Borsası faaliyete geçinceye kadar bankalar, yetkili müesseseler, (…) ve kıymetli madenler borsası aracı kuruluşlarından Merkez Bankası’na döviz yükümlülüklerini tamamı ile yerine getirenler Merkez Bankasınca öngörülen diğer şartları da yerine getirmek kaydıyla, Merkez Bankası bünyesinde kurulan döviz ve efektif piyasalarında, Merkez Bankasınca belirlenecek esaslar dahilinde döviz ve Türk lirası karşılığında altın alım satımı yapabilirler.(94/6293 sayılı Kararla eklenmiştir.) (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) Madde 27-Bu Karar yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme (28.03.2006 tarihli, 26122 sayılı R.G. – 2006/10179 s.BKK ile değişik) Madde 28 – (1) Bu Kararı Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yürütür. Bakanlar Kurulu Kararında Değişiklik Yapan Kararnamelerin Yayımlandığı Resmî Gazetelerin Tarihi 25/2/1990 20/6/1991 21/3/1993 21/12/1994 10/6/1997 31/12/1998 (mükerrer) 19/8/1999 28/8/2001 2/7/2003 27/8/2004 31/12/2004 28/3/2006 Sayısı 20444 20907 21531 22148 23015 23570 23791 24507 25156 25566 25687 26122 KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 63 EK-3 Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar ile Başbakanlık Hazine Müsteşarlığının 2008-32/34 sayılı Tebliğine İlişkin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Genelgesi R.G. Yayın Tarihi ve No’su 24.05.2008 – 26885 Sayı: I-M T.C. Merkez Bankası İdare Merkezinden: Resmi Gazete No: 20918, R.G. Tarihi : 3.7.1991 Madde 1 – (14.04.2009 tarih ve 27200 sayılı R.G. 2009/3 Genelge ile değişik) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca alım satım konusu yapılan dövizler aşağıda sayılmıştır. ABD Doları USD Avustralya Doları AUD Danimarka Kronu DKK Euro EUR İngiliz Sterlini GBP İsveç Kronu SEK İsviçre Frangı CHF Japon Yeni JPY Kanada Doları CAD Kuveyt Dinarı KWD Norveç Kronu NOK Suudi Arabistan Riyali SAR Madde 2 – (14.04.2009 tarih ve 27200 sayılı R.G. 2009/3 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) Madde 3- (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) EFEKTİF SEVKİYATI Madde 4- Bankaların yurtdışına efektif sevketmeleri serbesttir. DÖVİZ KURLARI Madde 5 –(24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile değişik) Ticari ve gayriticari işlemlerle ilgili olarak yapılan döviz ve efektif alım ve satım işlemlerinde uygulanacak döviz kurları; bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlarca piyasa kuralları dahilinde serbestçe belirlenir. Merkez Bankası’nca her iş günü sonunda ilan edilecek günlük kurlar, uluslararası ve iç piyasalardaki gelişmeler dikkate alınarak serbestçe belirlenir. Madde 6- (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) DÖVİZ POZİSYON YÖNETİMİ VE BİLGİ VERME Madde 7-A) (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) 64 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ B) Vadeli Döviz Alım Satımı (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile değişik) Bankalar, Türkiye’de ve yurt dışında yerleşik kişilerle ve birbirleriyle vadeli döviz alım satım işlemlerini serbestçe yapabilirler. C) (20.10.2006 tarihli ve 26325 sayılı R.G. – 2006/2 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır.) D) Zorunlu Döviz ve Efektif Devirleri ve Satışları (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile değişik) Bankaların, yetkili müesseselerin, PTT’nin, kıymetli maden aracı kuruluşlarının ve aracı kurumların döviz mevcutlarından Merkez Bankası’na yapacakları zorunlu devir oranı “% 0”dır. Madde 8- (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) İHRACATA İLİŞKİN HÜKÜMLER Madde 9- (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) (Madde 10 ve 11 kaldırılmıştır) (Madde 12 kaldırılmıştır) İTHALATA İLİŞKİN HÜKÜMLER Madde 13- (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) (Madde 14, 15, 16, 17, 18 ve 19 kaldırılmıştır.) GÖRÜNMEYEN İŞLEMLERE İLİŞKİN HÜKÜMLER Madde 20- (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) Madde 21- Türkiye’de yerleşik kişilerin dışarıda yerleşik kişilerden Türkiye’deki işleriyle ilgili olarak sağladıkları döviz tahsis edilebilecek veya Türk parası transferi suretiyle ödeme yapılabilecek hizmetler ve Görünmeyen İşlemlerle ilgili diğer ödemeler Madde 25’de açıklanmıştır. Madde 22- 25 inci Maddede belirtilen gider kalemlerine göre farklılık göstermekle birlikte kıyasen benzerliği kabul edilebilecek talepleri Merkez Bankası değerlendirir ve sonuçlandırır. Madde 23- Görünmeyen İşlemlerle ilgili döviz ve efektif satışları veya Türk parası transferleri ulusal ve uluslararası bankacılık prensipleri çerçevesinde bankalarca yapılır. Madde 24- Görünmeyen İşlemlere ilişkin kati ve avans döviz satış işlemleri veya Türk parası transferleri, borcu gösteren fatura, proforma fatura ve gerekli diğer belgelere göre yapılır. Görünmeyen İşlemlerde uygulanacak limitler ve avans olarak yapılacak işlemlere ait esaslar Merkez Bankası’nca bankalara bildirilir. İkinci fıkra(24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) Madde 25- Döviz ödenmesini veya Türk parası transferini gerektiren hizmetler ve giderler. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 65 Aşağıda belirtilen döviz transfer edilebilecek hizmetler ve giderler için Türk parası transferi suretiyle de ödeme yapabilecektir. A-1 Tamir ve Montaj Tamir, montaj hizmetleri ile E-4 fıkrasına girmeyen developman, reprodüksiyon, seslendirme gibi hizmetler. A-2 İşleme Tabi Tutma, Tamamlama, Sözleşmeye Bağlı Fason İşler ve Benzer Nitelikli Diğer İşlemler Boya, apre, emprime, temizleme, fason işçilik ve benzeri işler için geçici olarak ihraç edilen malların bu nedenle doğacak giderleri. A-3 Teknik Yardım Etüd, öğretim, uzmanlık, hakemlik, proje, revizyon, ekspertiz tahlil ve benzeri hizmetler. A-4 Taahhüt İşleri Açılan uluslararası ihalelerden sonra, uzmanlaşmış yabancı firmalarca genellikle sabit fiyatlarla inşaası veya bakımı yapılacak olan bina, yol, köprü, liman ve diğerlerine ait sözleşmeler gereğince ödenmesi gerekli tutarlar. A-5 Telif Hakları, Fikri ve Sınai Mülkiyet ile Yönetim Anlaşmaları a) Telif Hakları - Bilimsel ve sanatsal eserlerin telif hakları ile gazete, dergi ve diğer yayın araçlarında yayımlanan fotoğraf, makale ve benzerlerine ilişkin ödemeler. - Bilgi işlem makinelerinde kullanılmak üzere Türkiye’ye ithal edilen program ürünlerine ilişkin lisans ücretleri. b) Fikri-Sınai Mülkiyet ve Yönetim Anlaşmaları Hazine Müsteşarlığı, Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’nce onaylanan lisans, knowhow ve benzeri maddi haklara, lisansa bağlı teknik yardım anlaşmalarına ve yönetim anlaşmalarına ilişkin ödemeler. c) Kredi Kartı Anlaşmaları Hazine Müsteşarlığı’nın izni çerçevesinde yurt dışındaki kredi kartı kuruluşları ile yapılacak lisans ve temsilcilik sözleşmelerine ilişkin ödemeler. A-6 Maaş ve Ücretler Türkiye’de hizmete alınan yabancı uzman personel, işçi, artist ve gösteri gruplarına yapılan ödemeler. A-7 Giderlere Katılma Payı Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’nün izni çerçevesinde, yabancı firma ve kuruluşların Türkiye’deki şube ve yan kuruluşlarının yurt dışındaki ana kurumlarına; Türkiye’deki ana kurumların, yabancı ülkelerdeki şube ve yan kuruluşlarına (A-3 ve A-5 fıkralarında belirtilenler dışındaki giderler) genel giderlerine katılma payı olarak yapacakları ödemeler. B-DIŞ TİCARET B-1 Komisyonculuk ve Mümessillik Hizmetleri a) Komisyonculuk ve Simsariye Giderleri Dış Ticaretle ilgili olarak yurt dışından sağlanan komisyonculuk ve simsariye hizmetleri karşılığında yapılacak ödemeler ve dış piyasalar hakkında bilgi toplamak amacıyla yurt dışındaki firma ve kuruluşlara ödenecek haberleşme ve dokümantasyon giderleri ile uluslararası 66 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ nakliyat ve transit nakliyatla ilgili olarak dışarıdan sağlanacak aracılık hizmetleri karşılığında yapılacak ödemeler. b) Transit İşlemlerden ve Aktarmalı Satışlardan Doğan Kazançlar Yurt dışında yerleşik olanlarca transit işlemlerden ve aktarmalı satışlardan ticari teamüllere uygun olarak sağlanan ve F-1 fıkrası kapsamına girmeyen kazançlar. c) Banka Komisyon ve Masrafları Bankaların yaptıkları işlemler nedeniyle dışarıdaki muhabirlerine ödemeleri gereken komisyon, masraf, damga vergisi ve benzeri giderler. d) Temsil Masrafları - Yurt dışında kurulan büro, temsilcilik, acentelik ve benzerleriyle ilgili giderler. - İhracatçılar, uluslararası nakliyeciler, (A) grubu seyahat acenteleri ve transit ticareti yapan firma ve kuruluşlar ile pazarlama şirketlerine (dış ticaret sermaye şirketleri dahil) bir önceki takvim yılı itibariyle getirdikleri net döviz gelirleri üzerinden verilecek yıllık pazarlama giderleri. - Yurt dışında katılınan fuar ve sergi giderleri. B-2 Nihai Mal Piyasasındaki İşlemlere İlişkin Farklar, Marjlar ve Depozitolar Ticari teamüllere uygun olmak kaydıyla, nihai mal piyasalarındaki işlemlere ilişkin olan farklar, paylar ve depozitolar ile ilgili ödemeler. B-3 Dokümantasyon Giderleri Döviz işlemleri yapmaya yetkili banka, ve müesseselerin yurt dışından kendi nam ve hesaplarına sağlayacakları her çeşit bilgi ve doküman giderleri. B-4 Antrepo, Depolama, Gümrükten Çekme ve Benzeri Ödemeler İhracatçıların, gümrükten çekme, ardiye, depolama, antrepo, factoring, bakım, nakil, muhafaza, fümügasyon, rafa (maniplasyon), satış ve benzeri giderleri, vezin (tartı) veya kalite farkı ile ekspertiz ve tahkim ücretleri (hariçteki gözetme şirketleri ücretleri dahil). B-5 Transit Nakliyatla İlgili Giderler B-6 Gümrük Vergi ve Resimleri ile Benzeri Ücretler İhracatçıların gümrük vergi ve resimleri ile benzeri ücretleri C- TAŞIMACILIK (Kiralama, Navluna İlişkin Liman Masrafları, Balıkçı Gemileriyle İlgili Ödemeler v.s.) C-1 Deniz Taşımacılığı - Dış Ticarette malların yabancı bayraklı gemilerle taşıtılması durumunda navlun ve navluna ilişkin giderler. - Yabancı gemi kumpanyalarının Türkiye’deki şube, büro, acenta ve temsilcilikleri tarafından eşya ve yolcu nakliyatı dolayısıyla tahsil edilen Türk liraları. C-2 İç Sularda Yapılan Taşımacılık (Kiralama dahil) İç sular ve nehirlerdeki taşımacılık için, Kabotaj Kanunu hükümlerine tabi olmak kaydıyla C-1 fıkrası hükümleri uygulanır. C- 3 Karayolu Taşımacılığı (Yolcu Taşımacılığı ve Kiralama dahil) - Demiryoluyla yük taşımacılığında taşıma ücretleri ve dış ticarete konu malların yabancı plakalı kara nakil araçlarıyla taşıtılması durumunda (ikili karayolu anlaşmaları çerçevesinde) taşıma bedelleri. - Yabancı kara nakliyat firmalarının Türkiye’deki şube, büro, acente ve temsilcilikleri tarafından eşya ve yolcu nakliyatı dolayısıyla tahsil edilen Türk liraları. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 67 C- 4 Hava Taşımacılığı (Yolcu taşımacılığı ve Kiralama dahil) - Dış ticarette taşımanın yabancı uçaklarla yapılması halinde, taşıma bedelleri. - Yabancı hava nakliyat kumpanyalarının Türkiye’deki şube, büro, acente ve temsilcilikleri tarafından, yolcu ve eşya nakliyatı dolayısıyla tahsil edilen Türk liraları (Uluslararası denizaşırı acele uçak posta servislerinin hizmetinden yararlanan Türk acele posta servislerinin sağladıkları Türk lirası hasılattan yabancı şirkete ödenecek kısım bu fıkra çerçevesinde değerlendirilir). C- 5 Taşıtların Giderleri a) Türk Bayraklı Deniz Taşıtlarının Liman Masrafları (Yakıt, Erzak, Bakım, Sefer Esnasındaki Tamirler, Acil Tamirleri ile Personel ve Benzeri Giderleri) Yabancı sulara sefer yapan Türk bayraklı deniz nakil araçlarının yurt dışında yapacakları liman, yol, personel ve gemiyle (satın alınmasıyla ilgili giderler dahil) ilgili her türlü giderleri (Kati veya avans olarak döviz satışı yapılabilir. Klasifikasyon, reklasifikasyon konversiyon ve ağır tamir ve bakım giderleri C-6/a fıkrasında değerlendirilir). b) İç Sularda Taşımacılık Yapan Türk Bayraklı Taşıtların Liman Masrafları (Yakıt, Erzak, Bakım, Sefer Esnasındaki Tamirler ve Acil Tamirleri ile Personel ve Benzeri Giderleri) Yabancı iç sularda taşımacılık yapan Türk bayraklı taşıtların liman masrafları için C-5/a fıkrası hükümleri uygulanır. c) Kara Taşıtları Yol Giderleri (Yakıt, Küçük Tamirler, Garaj Giderleri ile Sürücü ve Yol Personelinin Masrafları gibi) Uluslararası Taşıma Yetki Belgesi sahibi firmaların, yurt dışına sefer yapacak Türk plakalı kara nakil vasıtalarının yol giderleri (Kati veya avans olarak döviz satışı yapılabilir. Ağır bakım ve tamir giderleri, önemli yenileme masrafları C-6/b fıkrası kapsamında değerlendirilir). d) Hava Taşıtlarının Uçuş Bakım Masrafları ve Genel Giderleri ile Bu Taşıtların ve Hava Ulaşım Teçhizatlarının Tamirleri Türk hava taşıtlarının Türk hava alanlarında gümrüklenmemiş olarak veya yabancı ülkelerde almış oldukları akaryakıt ve benzerlerinin bedelleri, uçuş bakım masrafları; genel giderleri ile bu taşıtların ve hava ulaşım teçhizatlarının tamir giderleri. (Ulaştırma Bakanlığı’ndan yurt dışına hava yoluyla taşıma yapmak üzere işletme ruhsatı almış olan firma ve kuruluşların (Türk Hava Yolları’nın talepleri J-3/c fıkrasında değerlendirilir.), yurt dışına yapacakları seferleriyle ilgili konma, konaklama, yakıt, seyrüsefer (navigasyon) giderleri diğer meydan hizmetleri giderleri için kati veya avans olarak döviz tahsis edilir.) Hava taşıtlarının ağır bakım giderleri de bu fıkrada değerlendirilir. C-6 Taşıtların Tamir Giderleri a) Gemi Tamirleri Yabancı sulara sefer yapan Türk bayrağını taşıyan gemilerin, ticarete konu olmayan, C-5/a fıkrası kapsamı dışındaki klasifikasyon, konversiyon, reklasifikasyon ve ağır bakım giderleri, b) Gemi ve Uçak Dışında Kalan Araçların Tamirleri Bu araçların doğrudan ticarete konu olmayan, C-5/b ve c fıkraları kapsamı dışındaki ağır tamir (kara taşıtlarının şase değişikliği giderleri hariç) giderleri. 68 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ D- SİGORTA D-1 Sosyal Güvenlik ve Sosyal Sigorta Sosyal güvenlik kuruluşlarımızca sosyal güvenlik mevzuatımız çerçevesinde diğer ülkelerdeki sosyal sigorta ve sosyal güvenlik kuruluşlarına yapılacak sosyal güvenlik ve sosyal sigortayla ilgili yardım, prim ve benzeri ödemeler (H-1 fıkrasında belirtildiği şekilde yapılacak transferler hariç) D-2 Uluslararası Ticarete Konu Mallara İlişkin Sigortalar 1. Harice Yapılan Prim Ödemeleri Türk sigorta mevzuatına göre, ithalat ve ihracat konusu malların nakliyatından doğacak zararları karşılamak üzere, yurt dışındaki sigorta şirketlerine yaptırılan nakliyat sigorta primleri. 2. Harice Yapılan Hasar Tazminatı ve Benzeri Ödemeler Türkiye’deki sigorta şirketlerine yaptırılan, ithalata ve ihracata ilişkin sigortalar ile nakliye sorumluluk sigorta poliçelerine dayanılarak ödenmesi gereken kısmen veya tamamen hasara uğramış malların hasar tazminatları, müşterek avarya garame payı dolayısıyla yapılacak ödemeler ile ekspertiz ücretleri ve hasara uğrayan malın tahkim ve takibi dolayısıyla istenilen ücretler. 3. İthalat Sigorta Tazminat Bedelleriyle Yapılan İthalat (Türkiye’ye yapılan ithalat dolayısıyla, Türkiye’deki veya yurt dışındaki sigorta şirketleri tarafından sigorta edilmiş malların hasara uğraması veya kaybolması halinde, sigorta tazminatının mal bedeline tekabül eden kısmı için aynı cinsten mal ithali mümkündür). D-3 Hayat Sigortaları - Türkiye’de yerleşik kişilerin tek veya grup olarak dışarıda yerleşik sigorta şirketlerine yaptıracakları hayat sigortası primleri. - Türkiye’de yerleşik sigorta şirketlerince dışarıda yerleşik gerçek kişilere yapılacak hayat sigortası sözleşmelerine ait ödemeler. D-4 Diger Sigortalar 1. Harice Yapılan Prim Ödemeleri - Uçak, helikopter ve gemilerin, dış kredi ile satın alındığı taktirde borcu ödeninceye kadar, yurtdışından finansal kiralama yoluyla getirilmesi halinde ise finansal kiralama sözleşme süresi ile sınırlı olmak üzere dışarıda yaptırılacak tekne sigorta primleri. - Türk bayrağını taşıyan gemilerin sorumluluk (kulüp) sigorta primleri. - Dış ülkelere seyahat edenlerin orada yaptıracakları bedeni kaza ve motorlu taşıt sigorta primleri. 2. Harice Yapılan Hasar Tazminatı ve Benzeri Ödemeler - Türkiye’de yerleşik sigorta şirketleri ile dışarıda yerleşik gerçek ve tüzel kişiler arasında yapılan diğer tüm sigortalara ilişkin sözleşmelere dayanılarak ödenecek hasar tazminatı ve buna bağlı ödemeler. - Sorumluluk sigorta poliçelerine dayanılarak yurt dışına yapılacak hasar tazminatı ve benzeri ödemeler. - Yeşil kart sistemine dahil ülkelere ödenecek sigorta tazminatı ile buna bağlı ödemeler (Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği Motorlu Taşıt Bürosu tarafından yapılacak başvurulara göre). KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 69 D-5 Reasürans ve Retrosesyon İşlemleri 1. Hariçten Alınan İşler Türkiye’de yerleşik sigorta ve reasürans ortaklıklarının yabancı ülkelerden aldıkları reasürans ve retrosesyon işlemleri dolayısıyla ödemekle yükümlü oldukları cari hesap bakiyeleri ile yabancı ülkelerdeki acente, şube ve temsilcileri vasıtasıyla yapmış oldukları sigorta işlemlerine ilişkin olarak ödemeleri gereken borç bakiyeleri. 2. Harice Verilen İşler 1160 sayılı Kanun uygulaması saklı kalmak kaydıyla, sigorta şirketlerinin Türkiye’de işletmekte oldukları sigorta branşları üzerinden yabancı ülkelerdeki reasürör veya retrosesyonerleri veya bunlar adına hareket eden sigorta aracıları veya hariçteki merkezleri lehine, sözleşmeleri veya sözleşmeye bağlı olmayan ihtiyari plasmanlar gereğince doğan borç bakiyeleri ile Türkiye’deki sigorta şirketlerinin cari muhataralara karşılık olarak reasürörlerine transfer etmeyip depo ettikleri primlerin ihtiyat faizleri. (Yukarıda yer alan ödemelerin yapılabilmesi için, ödemeyi isteyen sigorta kuruluşlarının işlerini yurt dışına devretmeden önce Bakanlar Kurulu’nun 2001/3480 sayılı Kararı eki “Sigortacılıkta Yurtiçi Reasürans Havuzu Sistemine İlişkin Karar”a göre Milli Reasürans T.A.Ş.’ye gerekli devri yaptığını ve yapılacak ödeme isteği ile ilgili her türlü sigorta, reasürans ve retrosesyon işlemlerinin Türkiye’de plase ve muhafaza edilemediğinin Milli Reasürans T.A.Ş.den alınmış bir şerh veya belge ile tevsiki şarttır.) 3. Mahsup Hükümleri (Türk kanunlarına göre kurulmuş olup merkezleri Türkiye’de bulunan sigorta ve reasürans şirketleri ile Türkiye’de çalışmalarına izin verilen yabancı sigorta şirketleri şubeleri, yabancı ülkelerdeki sigorta şirketleriyle olan işlemleri dolayısıyla borçlarını ve alacaklarını mahsuplaşma yoluyla ödeyebilirler veya tahsil edebilirler.) D-6 Türkiye’deki Yabancı Sigorta Şirketleri ve Şubeleriyle İlgili Diğer Ödemeler 1. Türkiye’de çalışmasına izin verilen yabancı sigorta şirketleri ile şubelerinin direkt sigorta işlemlerinden oluşan karları (F-1 fıkrası esaslarına göre transfer edilir). 2. Türkiye’de çalışmasına izin verilen yabancı sigorta şirketleri ile şubelerinin yukarıdaki fıkralarda belirtilen ödemeler dışında kalan ve ilgili mevzuat çerçevesinde yurt dışına transferi mümkün bulunan hesap meblağları. E- FİLM, VİDEO KASET VE BENZERİ MADDİ ORTAM ÜZERİNE KAYDEDİLMİŞ (GÖRÜNTÜLÜ VE SESLİ) ESERLER E-1 Herhangi Bir Maddi Ortam Üzerine Kaydedilmiş Eserlerin İthali, İhracı, Dağıtım ve Gösterimi (Dolu sinema filmleri, dolu video kasetleri, dolu video diskleri ve benzeri diğer maddi ortam üzerine kaydedilmiş eserler (bundan sonra yalnızca “Eser” denilecektir) ile bunlara ait afiş, resim ve ilanların ithali, ihracı, dağıtımı ve gösterimi (yasak yayımlarla ilgili hükümler saklı kalmak kaydıyla) serbesttir.) Dağıtım ve gösterim için doğabilecek masraflar ile Türkiye’ye fiilen ithali yapılan ve işletme belgesi olan eserlere ait royalty bedelleri. E-2 Kablo Yoluyla Uluslararası Düzeyde Yayımlanan Eserlerin İthali, İhracı, Dağıtımı ve Gösterimi (E-1 fıkrası esaslarına göre sonuçlandırılır.) 70 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ E-3 Başka Tür Ortamlarla Uluslararası Düzeyde Nakledilen veya Yayımlanan Eserlerin İthali, İhracı, Dağıtım ve Gösterimi (E-1 fıkrası esaslarına göre sonuçlandırılır.) E-4 Eserlerin İşlenmesi (Processing), Bakımı ve Tamamlanması (Finishing, Çoğaltma ve Alt Yazı İlavesi Dahil) Eserlerin işlenmesi (developman dahil), basımı (reprodüksiyon dahil), tamamlanması (çoğaltma ve alt yazı ilavesi dahil) ve seslendirilmesi dolayısıyla yapılacak ödemeler. E-5 Yerleşik Olmayanların Eserlerle İlgili Geçici Faaliyetleri (Dışarıda yerleşik kişilerin eserlerle ilgili Türkiye’deki geçici faaliyetlerine ilişkin işlemler ilgili Bakanlık ve kuruluşlardan izin alınmak suretiyle serbesttir.) F- SERMAYE GELİRLERİ F-1 Ticari Faaliyetlerden Sağlanan Karlar Dışarıda yerleşik kişilerin verilmiş izinler çerçevesinde Türkiye’de yaptıkları yatırımlardan ve ticari faaliyetlerinden sağladıkları karlar. F-2 Temettü ve Kar Payı Gelirleri Dışarıda yerleşik kişilerce Türkiye’den satın alınan menkul kıymetlere ait temettü ve kar payı gelirleri. F-3 Faizler (Kredi ve Menkul Kıymetler Faizleri ile Benzerleri) Yabancı sermaye ve kambiyo mevzuatı hükümlerine göre sağlanan nakdi ve gayri nakdi dış kredilerin faizleri (krediyle ilgili komisyonlar, taahhüt komisyonları, risk ve/veya ihracat sigortaları, tahvil ihraç giderleri ve benzeri dahil) ile ayni dış kredilerin faizleri, yurt dışında yerleşiklerce anılan mevzuat çerçevesinde satın alınan menkul değerlere ait faiz gelirleri. F-4 Kiralar - Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de satın aldıkları gayrimenkul ve gayrimenkule müteferri ayni hakların kira ve diğer gelirleri. - Gümrük Müsteşarlığı’nın iznine istinaden Türkiye’de yerleşik kişilerce dışarıda yerleşik kişilerden Türkiye’de kullanılmak üzere kiralama yoluyla getirilen malların kira bedelleri. (Verilmiş genel izinlere dayanılarak kiralanacak bilgi işlem makineleriyle ilgili işlemler, Merkez Bankası’nca yürütülür.) G- SEYAHAT VE TURİZM G-1 İş Seyahatleri Türkiye’de yerleşik ticari işletmelerin sahiplerine, temsile yetkili ortaklarına, yöneticilerine ve elemanlarına her çıkış için serbestçe döviz satışı (efektif olarak 5.000.- ABD dolarını geçemez). G-2 Turistik Seyahatler Türkiye’de yerleşik geçerli pasaport sahibi Türk vatandaşları, turistik amaçla yurt dışına çıkışlarında, 32 Sayılı Karar’ın 4/b Maddesine göre bankalar, yetkili müesseseler, ve PTT’den satın aldıkları dövizlerini, 5.000.- ABD doları veya eşitine kadar satın aldıkları ya da yanlarında bulundurdukları efektiflerini kullanabilirler. G-3 Kültürel Seyahatler - Milli Eğitim Bakanlığı’nca yurt dışında lisans veya yüksek lisans yapmasına izin verilen resmi veya özel öğrencilerin aylıkları ve diğer giderleri. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 71 - Yurt dışındaki lisan kursu, mesleki kurslar ve öğrenci kamplarına katılacakların kayıt, kurs ve kamp ücretleri. - Özel sektör kuruluşları tarafından mesleki bilgi, görgü ve ihtisaslarının arttırılması amacıyla yurt dışına gönderilecek personelin giderleri. - Uluslararası nitelikte bir kongre veya konferansa, sergi, seminer veya herhangi bir resmi davete katılacakların giderleri. (Türkiye’de yapılan uluslararası toplantı ve kongrelere katılanların katılım için ödemeleri gerekli döviz giderleri de bu fıkrada mütalaa edilir.) - Türkiye’deki basın-yayın kuruluşlarının yurt dışında geçici ve devamlı olarak görevlendirdikleri muhabirlere ödemeleri gereken aylık ve benzeri adlar altındaki giderleri ile sözkonusu muhabirlerin bu görevleri dolayısıyla yurt dışındaki kuruluşlara ödemeleri gereken miktarlar. G-4 Sağlık Nedeniyle Yapılacak Seyahatler - Sağlık Bakanlığı’nca belirlenen sağlık kuruluşlarından alınacak ve bu Bakanlıkça onaylanacak raporlara göre yurt dışında tedavileri uygun görülen kişilerle raporda belirtilmiş olması halinde refakatçisinin hastane, doktor, operasyon, tedavi, ilaç ücretleri ile ikamet, iaşe ve benzeri zaruri giderleri (Kati veya avans olarak döviz satışı yapılabilir). - Yurt dışında bu fıkra esaslarına göre tedavi olan kişilerin, tedavinin bitiminden sonra tedavi oldukları hastaneden aldıkları belgelere dayanılarak, kontrol amacıyla yurt dışına çıkışlarında hasta ve gerek görülmüşse refakatçisine döviz satışı ve ayrıca, belgeye bağlı tedavi giderleri. - Devlet Memurlarının Tedavi, Yardım ve Cenaze Giderleri Yönetmeliği gereğince ödenecek tedavi giderleri, - Yabancı ülkelerde bulunulduğu sırada meydana gelen ve münhasıran ani tıbbi ve cerrahi müdahaleyi gerektiren durumlarda, Sağlık Bakanlığı’nca onaylanması kaydıyla, ödenecek tedavi giderleri. - Yabancı ülkelerde ölüm halinde, cenazenin yurda getirilebilmesi için yapılan giderler. G-5 Resmi Geçici Görev Seyahatleri Kamu kuruluşları tarafından resmi geçici görevle yurt dışına gönderilecek görevlilerin giderleri. H- KİŞİSEL GELİR VE HARCAMALAR H-1 Emekli Aylıkları ve Benzeri Ödemeler - Türkiye’deki hizmetleri karşılığı Sosyal Güvenlik Kuruluşlarımızdan emekli olan diğer ülkelerin vatandaşlarına ödenecek emekli, malul, dul ve yetim aylıkları. - Sosyal Güvenlik kuruluşlarımızca emekli, malul, dul ve yetim aylığı bağlanmış olup, yurt dışına yerleşen Türk vatandaşlarının aylıkları. H-2 Kanuni Nafakalar ve Mali Yardımlar H-3 Göçmenlerin Havaleleri Türkiye’ye göç edip bir iş yerine bağlı olarak ya da müstakil olarak çalışan veya serbest meslek faaliyetinde bulunan kişilerin sağladıkları ücret veya kazançlar. H-4 Yurt Dışındaki Özel Mülklerin Cari Bakım ve Tamirleri (32 sayılı Kararın 4/b maddesine göre satın alınan dövizlerden ve döviz tevdiat hesaplarından karşılanır.) 72 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ H-5 Küçük Miktarların Transferleri - Ticari amaçlar dışında, kişi, aile ve kuruluş ihtiyaçlarında kullanılmak için yurt dışından getirtilecek İthalat Rejimi Kararına göre ithali serbest maddeler, haberleşme suretiyle alınacak dersler, kurslar ve bunlarla ilgili malzemeler için döviz satışı. - Sağlık Bakanlığı’nca onaylı reçetelere dayanılarak ilaç ve benzerlerine ilişkin döviz satışı. - Her nevi malüller tarafından ithali istenen tekerlekli koltuk (motorlu hareket eden vasıtalar dahil, otomobil ve benzerleri hariç) takma uzuv, amalara mahsus saat, daktilo makinesi, işitme aleti ve piller gibi özelliği olan cihaz, alet ve vasıtalar için Sağlık Bakanlığı’nca onaylı raporlara göre yapılacak ödemeler. (Bu madde çerçevesinde getirtilecek acil ihtiyaçların yurda ithali, döviz satım belgelerine istinaden gerçekleştirilir.) H-6 Gazeteler, Periyodik Yayımlar, Kitaplar, Müzik Yayımlarının Bedelleri veya Bunların Abonelik Ücretleri Kişi, aile ve kuruluş ihtiyaçlarında kullanılmak üzere, ticari amaçlar dışında, yurt dışından getirtilecek gazete, periyodik yayımlar, kitaplar, müzikle ilgili yayın (musiki notaları dahil), dergiler, kataloglar, pullar ile kitap ve matbualara ilişkin fotokopi ve mikrofilmler, müzik plakları ve dolu müzikli ses bantları ve bunlara ait abone ve satın alma bedelleri. Türkiye’de yerleşik kişilerin, yurt dışında yayımlanacak tez, makale gibi yapıtlarının basım ve yayım ücretleri ile diğer benzeri giderleri. H-7 Spor Ödülleri ve Yarışma Kazançları Spor Federasyonları tarafından organize edilen sportif olaylardan elde edilen kazanç ve ödüller ile izin almak suretiyle organize edilen yarışmalardan elde edilen kazanç ve ödüller. J- KAMU GELİR VE GİDERLERİ J-1 Vergiler ve Harçlar - Kamu sektörünce yabancı ülkelere ödenmesi gereken vergi, resim ve harçlar ile dışarıda yerleşiklere yapılacak Katma Değer Vergisi iadeleri. - Türkiye’de yerleşik kişilerin T.C. Konsolosluklarına ödemeleri gereken her türlü vergi ve harçlar. J-2 Kamu Giderleri (Devletçe yurt dışında yerleşik kişilere ve yurt dışındaki T.C. Temsilciliklerine yapılacak ödemeler ile uluslararası kuruluşlara yapılacak katkı payları ve diğer ödemeler.) J-3 Kamu Taşımacılığı ve PTT Hizmetlerine İlişkin Ödemeler - PTT İdaresinin, uluslararası kongre kararlarına göre, yabancı ülke posta idarelerine ödemesi gereken borçları. - TCDD’nın yabancı ülke demiryolları idarelerine karşılıklı nakliyattan dolayı ödemesi gereken borçları. - THY’nın Uluslararası Hava Yolları Birliği’ne dış parkur için ödemesi gerekli tutarlar ile konma, konaklama ve benzeri giderleri. - Türkiye Denizcilik İşletmeleri Deniz Yolları Müessesesi ile yabancı deniz nakliyat kurumları arasında yolcu taşıma konusunda yapılmış anlaşmalar gereğince yapılacak ödemeler. - Yukarıda belirtilen kuruluşların, yurt dışında açacakları büro, şube, acentelik ve mümessilliklerinin giderleri. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 73 - Türkiye Radyo Televizyon Kurumunun çeşitli yayımlar dolayısıyla yabancı yayın kurum ve kuruluşlarına gider veya diğer adlar altında ödemesi gereken ücretler ile yurt dışında yapılan diğer giderler. J-4 Konsolosluk Gelirleri Türkiye’deki konsoloslukların konsolosluk işlemleri dolayısıyla tahsil ettikleri harç ve benzeri gelirleri (Dışişleri Bakanlığı’nın onayını kapsayan yazılı başvurularına istinaden Merkez Bankası’nca döviz iznine bağlanır.) K-GENEL KARAKTERLİ İŞLEMLER K-1 Her Türlü İlan ve Reklamlar Yurt dışında yaptırılan her çeşit ilan ve reklamlar ve bunlarla ilgili klişe ücretleri. K-2 Mahkeme Giderleri K-3 Zarar, Ziyan ve Tazminatlar - Ticari ve gayri ticari işlemlerden doğan zarar, ziyan ve tazminatlar ve bunlara bağlı cezai şartlar ile sulh yoluyla halli gereken durumlarda yapılacak ödemeler. - Alınmış izinlere dayanılarak Türkiye’de çalışan yabancı uyruklu kişilere yapılacak işten çıkarma ve kıdem tazminatı gibi ödemeler. K-4 Para Cezaları K-5 Dernekler, Kulüpler ve Diğer Kuruluşlara Katılma Aidatları K-6 Serbest Meslek Kazançları Alınmış izinlere dayanılarak hariçte yerleşik kişilerin, Türkiye’de serbest meslek faaliyetlerinden sağladıkları kazançlar. K-7 İadesi Gerekli Tutarlar Borç olmadığı halde yanlışlıkla gönderilen, mükerrer olarak gönderilen, tahakkuk ettirilmeyen bir işlem nedeniyle peşin olarak gönderilen, feshedilen sözleşmeler kapsamında evvelce peşin olarak gönderilen ve bir bankaca satın alınarak Türk parasına çevrilmiş bulunan dövizler. K-8 Bröve, Marka Tescil Giderleri SERMAYE HAREKETLERİNE İLİŞKİN HÜKÜMLER Türkiye’ye Gelecek Yabancı Sermaye Madde 26- (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) Türkiye’den Gidecek Yerli Sermaye Madde 27- (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) Menkul Kıymetler Madde 28- (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) Gayrimenkul Kıymetler Madde 29- (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) Krediler Madde 30- Kredilerle ilgili uygulama usulleri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca tespit edilir. (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile değişik) 74 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Prefinansman Kredileri Madde 31- (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) Döviz Hesapları ve Altın Depo Hesapları Madde 32- (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI NEZDİNDE KREDİ MEKTUPLU DÖVİZ TEVDİAT HESABI VE SÜPER DÖVİZ HESABI ADI ALTINDA HESAP AÇILMASI Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarının Tanımı ve Özellikleri (03.01.2005 tarihli, 25689 sayılı R.G.ile yayımlanan 2005/1 Genelge ile değişik) Madde 33 –(29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile değişik) Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesapları; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca geliştirilen sisteme göre işleyen, yurt dışında ikamet eden, oturma veya çalışma izni ya da hakkı bulunan ya Türkiye Cumhuriyeti Pasaportu ya da Türkiye Cumhuriyeti Nüfus Cüzdanı olmak üzere geçerli Türkiye Cumhuriyeti kimliğine sahip Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşları veya 5203 Sayılı Kanunla Tanınan Hakların Kullanılmasına İlişkin Belge’ye (Belge) sahip gerçek kişiler tarafından Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde, belirlenmiş dövizler üzerinden açılan döviz mevduat hesaplarıdır. Açılan bu hesaplar karşılığında, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca hesap sahipleri adına “Kredi Mektubu” veya “Süper Döviz Hesabı Cüzdanı” düzenlenir. Kredi Mektubu, Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesabı açılması karşılığında düzenlenen, hesabında kayıtlı olan miktardaki dövizin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ilgilisine ödenebilmesini sağlayan bir belgedir. Süper Döviz Hesabı Cüzdanı, Süper Döviz Hesabı açılması karşılığında düzenlenen, hesabında kayıtlı miktardaki dövizin, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ilgilisine ödenebilmesini sağlayan hesap cüzdanıdır. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarının her biri ayrı ve bağımsız olarak işleme tabi tutulur. Bu hesaplar ve Kredi Mektupları ile Süper Döviz Hesabı Cüzdanları herhangi bir şekilde teminat olarak kullanılamaz ve bunlardan doğan alacak üçüncü şahıslara devir veya temlik edilemez. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesabını Açtırabilecek Kişiler(03.01.2005 tarihli, 25689 sayılı R.G.ile yayımlanan 2005/1 Genelge ile değişik) Madde 34 — (29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) Yurda Kesin Dönüş Yapanların Durumu Madde 35 – Yurda kesin dönüş yapan kişiler, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde mevcut Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarını yürürlükteki Genelge çerçevesinde devam ettirebilirler. (29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile değişik) Hesap Açılması (29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile değişik) Madde 36 – Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesapları açtırmak için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Şubelerine para yatırılabilir veya bankalar aracılığıyla transfer yapılabilir. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 75 Hesabın valörü yani vade başlangıç tarihi paranın Türkiye’de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Şubelerine yatırıldığı tarihtir. Bankalar aracılığıyla gönderilen transferler karşılığında açılan hesapların valörü ise, transfer tutarının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın muhabir banka hesaplarına alacak kaydedildiği tarihtir. 18 yaşından küçükler ile turistik, ticari veya sair amaçla yurt dışına seyahat edenler adına hesap açılamaz. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesabı Açılabilen Döviz Cinsleri ve Asgari Tutarları (29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile değişik) Madde 37 – Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesabı açılabilen döviz cinsleri ve asgari tutarları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Yönetim Komitesi tarafından belirlenir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Yönetim Komitesi tarafından belirlenen tutarların altında yatırılan dövizler için hesap açılmaz ve dövizler ilgilisine iade edilir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca alım-satım konusu yapılan diğer bir konvertibl döviz gönderildiği ya da efektif ibraz edildiğinde, valöre esas olan gündeki cari kurlar üzerinden alım-satım yapılarak, ilgililerin talep ettiği hesap açılabilen döviz cinsine dönüştürülmek suretiyle döviz hesabı açılabilir. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesabında Valör (06.03.2006 tarih ve 26100 sayılı R.G.-2006/1 Genelge ile Değişik) Madde 38 – (29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesabında Vade, Faiz Oranları ve Müşterek Hükümler (06.03.2006 tarih ve 26100 sayılı R.G.-2006/1 Genelge ile Değişik) Madde 39 – (29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile değişik) Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarının vadeleri ve uygulanacak faiz oranları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Yönetim Komitesi tarafından belirlenir. Vade bitim tarihinde hesaplara vade başlangıç tarihinde yürürlükte olan oranlarda faiz tahakkuk ettirilir. Hesabın vadesi, hesabın başlangıç tarihinde belirlenmiş dönemin sonundaki aynı ay ve günde biter. Hesap sahibinin aksine bir talimatı olmadıkça, kapatılmayan hesapların vadesi, yenilenme tarihinde geçerli faiz oranları uygulanmak suretiyle kendiliğinden uzar. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarına tahakkuk ettirilen faiz anaparaya ilave edilir ve faiz tutarı ile yeni hesap bakiyesi ilgiliye bir yazı ile bildirilir. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarına tahakkuk ettirilecek faizlerden vergi ve benzeri yasal kesintiler yapılır. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarından Vade Bitiminden Önce Para Çekilmesi(06.03.2006 tarih ve 26100 sayılı R.G.-2006/1 Genelge ile Değişik) Madde 40 – (29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile yürürlükten kaldırılmıştır) Hesaplardan Para Çekilmesi (29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile değişik) Madde 41(1) Hesap Sahibi Tarafından Para Çekilmesi: Hesap sahipleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına müracaat ederek Kredi Mek- 76 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ tuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarından para çekebilir veya bir bankadaki hesaba transfer talebinde bulunabilirler. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat veya Süper Döviz Hesaplarından para çekmek üzere şahsen başvuran hesap sahiplerince Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca istenecek Kredi Mektubu ya da Süper Döviz Hesabı Cüzdanı aslı ile geçerli Kimlik ya da Belgenin ibrazı şarttır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na bizzat başvurma imkanı bulunmayan hesap sahiplerinin başka bir bankada bulunan hesaba transfer taleplerinin yerine getirilebilmesi için istenen belgelerin ve talebi belirtir imzalı bir yazının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na gönderilmesi gerekir. Transferi istenen miktarın Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İdare Merkezince belirlenecek tutarı aşması halinde imzalı yazının ve diğer belgelerin, yurt dışında Türkiye Cumhuriyeti Konsoloslukları, yurt içinde Noterlerce onaylanması gerekir. (2) Üçüncü Şahsa Yapılacak Ödemeler: Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ya da Süper Döviz Hesabından, üçüncü şahsa ödeme yapılabilmesi için hesap sahibinin yurt dışında Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluklarında, yurt içinde Noterler nezdinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İdare Merkezi tarafından belirlenmiş şartları haiz bir vekaletname düzenletmesi gerekir. Üçüncü şahsa, bu vekaletname ve Kredi Mektubu ya da Süper Döviz Hesabı Cüzdanı asıllarını ibraz etmesi koşuluyla ödeme yapılabilir. (3) Vade Bitiminden Önce Para Çekilmesi: Hesaplardan vade bitim tarihinden önce çekim yapılması halinde, çekilen tutara veya hesapta kalan tutara uygulanacak faiz oranları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Yönetim Komitesi tarafından belirlenir. Bu tür kısmi çekimler sonrasında bakiyesi asgari tutarların altına düşen hesaplar kapatılır. Madde 42 – Hesaptaki meblağa, ödemenin yapıldığı tarihe kadar, Genelgenin 39. maddesi ve 41. maddenin (3) numaralı fıkrasında belirtilen hükümler çerçevesinde faiz verilir. Ödeme için, mirasçılar veya kanuni ya da akdi temsilcilerinin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na başvurmaları gerekir. (29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile değişik) Kredi Mektubunun ya da Süper Döviz Hesabı Cüzdanının Kaybedilmesi veya Çalınması Halinde Yapılacak İşlemler (29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile değişik) Madde 43 – Kredi Mektubu, Süper Döviz Hesabı Cüzdanı veya Türkiye Cumhuriyeti Kimliği ya da Belgenin kaybedilmesi veya çalınması halinde, gerekli önlemlerin süratle alınabilmesi için durumun derhal Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na bildirilmesi ve 15 gün içerisinde hesap sahibinin şahsen veya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca istenen belgelerin ekleneceği bir yazı ile başvuruda bulunması gerekir. Başvurunun bu sürede Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na ulaşmaması halinde başlatılan kayıp işlemi durdurulur. Kredi Mektubunun ya da Süper Döviz Hesabı Cüzdanının çalınması, kaybedilmesi ve bu durumun geç bildirilmesinden veya bu belgelerin herhangi bir suretle üçüncü şahıslara verilmesi ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın kusuru dışında doğabilecek zararlardan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası sorumlu tutulamaz. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 77 Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarına İlişkin Diğer Hükümler(29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile değişik) Madde 44 – Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İdare Merkezi hesaplardan bir defada yapılabilecek nakit ödemelere limit koyabilir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İdare Merkezi vekile ödenebilecek miktarı sınırlayabilir. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarından yapılacak para çekme veya transfer işlemleri sonucu doğacak masraflar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca karşılanır. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarından yapılan transfer işlemlerinde hesap sahibi tarafından verilen eksik ya da yanlış bilgi sonucu doğabilecek muhabir masraf ve komisyonları hesap sahibince karşılanır. Hesap sahiplerine ait Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kayıtlarındaki adres, Türkiye Cumhuriyeti Pasaportu, Türkiye Cumhuriyeti Nüfus Cüzdanı ya da Belgeye ilişkin bilgilerin değişmesi halinde mutlaka ve en kısa sürede durumu tevsik eden belgelerin ekli olduğu bir yazıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na bildirilmesi gerekir. Adres değişikliğinin bildirilmemesi halinde, mevcut adrese yapılacak bildirimler geçerli sayılır. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarıyla ilgili tereddütlerde, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kayıtları ve belgeleri geçerlidir. Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarıyla ilgili uygulamalardan doğacak her türlü ihtilafta Türk Hukuku ve Türkiye Cumhuriyeti Ankara Mahkemeleri ve İcra Daireleri yetkilidir. Hesap sahiplerinin şahsıyla ilgili olarak Türkiye Cumhuriyeti Mahkemeleri dışında alınmış bir karar veya ilam, Türk Mahkemeleri tarafından tenfizi sağlanmadıkça Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca işleme alınmaz. Madde 45- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesaplarının açılışı ve işleyişi ile ilgili olarak gerekli tedbirleri alabilir. USUL VE MÜŞTEREK HÜKÜMLER Döviz Alım ve Satım Belgeleri ile Türk Parası Transfer Belgesi (24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile değişik) Madde 46 – Türkiye’de faaliyette bulunan bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlar tüm efektif ve döviz alımlarında bu Genelgenin ekinde yer alan ek-1’e, tüm efektif ve döviz satımlarında ek-2’ye ve yurt dışına yapılacak Türk parası transferlerinde ek-3’e uygun olarak düzenleyecekleri döviz alım, döviz satım ve Türk parası transfer belgelerini ihtiyaçları dahilinde bastıracaklardır. Döviz alım ve satım belgeleri ile Türk parası transfer belgelerinin düzenlenmesinde elektronik makineler ve bilgisayar kullanılması mümkündür. Döviz alım ve satım belgeleri ile Türk parası transfer belgeleri üzerindeki bilgilerin değişmesi halinde yeni belge düzenlenerek üzerine değişiklik sonucu yeniden düzenlendiğini belirten bir ibare konulacak ve eski belge yenisine iliştirilecektir. Döviz alım ve satım belgeleri ile Türk parası transfer belgesi iki nüsha olarak düzenlenecektir. Bu belgelerin, düzenleyen kuruluşlarda kalacak olan ikinci nüshaları üzerinden işlem yapılmaz. 78 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Döviz alım ve satım belgeleri ile Türk parası transfer belgeleri istenen renk ve boyutta bastırılabilir. Söz konusu belgelerde banka, yetkili müessese, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşu ve aracı kurum adı ve amblemi bulunabilir. Madde 47 –(24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile değişik) Bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlar düzenledikleri döviz alım ve satım belgeleri ile Türk parası transfer belgelerinin birinci nüshalarını ilgiliye verecekler, ikinci nüshalarını kendi nezdlerinde on yıl süreyle saklayacaklardır. Belgelerin kaybedilmesi halinde ilgilinin belgenin kaybedildiğine ilişkin beyanına istinaden ikinci nüshadan belge sureti düzenlenecektir. Madde 48 –(24.05.2008 tarih ve 26885 sayılı R.G. – 2008/4 Genelge ile değişik) Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar ve Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı’nın 2008-32/34 sayılı Tebliği ile ilgili olarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Şubelerinin iller itibariyle yetki bölgeleri aşağıda gösterilmiştir. ADANA - Adana-Osmaniye ANKARA - Ankara-Bartın-Çankırı-Karabük-Kastamonu-Kırıkkale Yozgat-Zonguldak ANTALYA - Antalya-Burdur-Isparta BURSA - Bursa-Balıkesir-Çanakkale-Yalova DENİZLİ - Denizli-Afyon-Muğla DİYARBAKIR - Diyarbakır-Batman-Bingöl-Mardin-Siirt-Şırnak EDİRNE - Edirne-Kırklareli-Tekirdağ ERZURUM - Erzurum-Ağrı-Ardahan-Bayburt-Erzincan-Iğdır-Kars ESKİŞEHİR - Eskişehir-Bilecik-Kütahya GAZİANTEP - Gaziantep-Adıyaman-Kahramanmaraş-Kilis-Şanlıurfa İSKENDERUN - Hatay İSTANBUL - İstanbul İZMİR - İzmir-Aydın-Manisa-Uşak İZMİT - Kocaeli-Bolu-Sakarya-Düzce KAYSERİ - Kayseri-Aksaray-Kırşehir-Nevşehir-Niğde-Sivas KONYA - Konya-Karaman MALATYA - Malatya-Elazığ-Tunceli MERSİN - Mersin SAMSUN - Samsun-Amasya-Çorum-Ordu-Sinop-Tokat TRABZON - Trabzon-Artvin-Giresun-Gümüşhane-Rize VAN - Van-Bitlis-Hakkari-Muş ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER Geçici Madde 1- Bankamız şubeleri nezdinde dışarıda yerleşik kişilere ait bloke edilmiş Türk Liraları Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ve bu Karara ilişkin 91-32/5 Sayılı Tebliği hükümleri uyarınca ilgililerce serbestçe tasarruf edilir. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 79 Geçici Madde 2- 15.5.1989 tarihinden önce Ek: (1) de belirtilen yabancı para cinsleri dışındaki para cinsleri üzerinden açılmış olan hesaplar vadeleri sonuna kadar bu para cinsleri üzerinden devam eder. Vadeleri bitiminden sonra ise, vade faizleri dahil, faizsiz geçici bir hesaba alınarak talep halinde hesap sahiplerine ödenmek suretiyle kapatılır. Geçici Madde 3- 15.5.1989 tarihinden önce 18 yaşından küçükler adına açılan hesapların takibine, Ek: (1) de belirtilen para cinslerinden olmak koşuluyla, vadelerinden sonra da devam olunur. Geçici Madde 4- Bu Genelgenin yayımı tarihinden önce, asgari hesap açma limitlerinin altında kalması nedeniyle, faizsiz geçici hesaba alınan ve hesap sahipleri tarafından çekilmemiş bulunan 37 nci maddede belirtilen limitlerin üstündeki dövizler, Genelge yayım tarihi vade başlangıç tarihi kabul edilmek suretiyle faizli hesaba alınır. Geçici Madde 5- Alman Markı karşılığında açılan hesaplar için tespit edilen faiz oranları, 15 Şubat 1991 tarihinden sonra açılan veya vadeleri yenilenen hesaplara uygulanır. Geçici Madde 6- Bu Genelgenin yayımı tarihinden önce açılan Süper Döviz Hesabı sahipleri de bu tarihten sonra sağlanacak haklardan aynen yararlanırlar. Geçici Madde 7- “Döviz Pozisyon Yönetimi ve Bilgi Verme” başlıklı bölümün “D) Zorunlu Döviz ve Efektif Devirleri ve Satışları” başlıklı kısmında yer alan zorunlu döviz ve efektif devir ve satışları için belirtilen oranlar, 1999 Mart Ayı sonuna kadar % 0 (yüzde sıfır)’dır. Geçici Madde 8- Yürürlükten kaldırılmıştır. Geçici Madde 9- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde Alman Markı, Hollanda Florini, Fransız Frangı üzerinden açılmış bulunan Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesapları ile Süper Döviz Hesapları 1 Ocak 2002 tarihinde, 1 Ocak 1999’da sabitlenen çapraz kurlardan Euro’ya dönüştürülür. Bu hesaplardan 1 Ocak 2002 tarihinden sonraki nakit ödemeler Euro üzerinden yapılır. Dönüşüm nedeniyle Euro için tespit edilen asgari hesap açma limitinin altında kalan hesaplara ilk vade sonuna kadar faiz ödenmesine devam edilir. 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren Avrupa Para Birliği’ne dahil ülkelerin ulusal paraları cinsinden açılmış hesapların Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kayıtlarında Euro’ya dönüşmesi nedeniyle, Alman Markı, Hollanda Florini, Fransız Frangı üzerinden düzenlenmiş Kredi Mektupları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın yurt dışında özel anlaşmalı Muhabirlerine kullanılmak üzere ibraz edilemeyecek, kullanıldığı ya da kullanmaya teşebbüs edildiği takdirde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na herhangi bir sorumluluk yüklenilmeyecektir. Geçici Madde 10- Yürürlükten kaldırılmıştır. Geçici Madde 11- Yürürlükten kaldırılmıştır. Geçici Madde 12- Yürürlükten kaldırılmıştır. Geçici Madde 13- Yeni hesap açma limitleri, vade ve faiz oranları, Genelgenin yürürlük tarihinden itibaren açılan ve bu tarihten sonra vadesi yenilenen hesaplara uygulanır. Geçici Madde 14- 31 Aralık 2001 tarihine kadar Avrupa Para Birliği’ne dahil ülke paraları cinsinden, Türkiye’de yerleşik bankalarda açılmış veya açılacak döviz tevdiat hesapları 1 Ocak 1999 tarihinde sabitlenen çapraz kurlar kullanılarak en geç 31 Aralık 2001 akşamına kadar hesap sahiplerinin farklı bir talimatı olmadığı takdirde herhangi bir mevduat türü ayrımı yapılmaksızın Euro’ya dönüştürülecektir. Geçici Madde 15- 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren Euro efektif olarak dolaşıma çıkacaktır. 80 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Avrupa Para Birliğine üye ülkelerin ulusal paralarından Avrupa Para Birliğine üye ülkelerin ulusal paralarından Hollanda Florini 28 Ocak 2002, İrlanda Lirası 9 Şubat 2002, Fransız Frangı 17 Şubat 2002, Alman Markı, Avusturya Şilini, Belçika Frangı, Fin Markkası, İspanyol Pezetası, İtalyan Lireti, Lüksemburg Frangı, Portekiz Esküdosu ve Yunan Drahmisi 28 Şubat 2002 tarihlerine kadar efektif olarak Euro ile birlikte dolaşımı devam edecektir. Ancak, 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren efektif dışında dövize ilişkin tüm işlemler Euro döviz cinsi üzerinden yapılacaktır. Geçici Madde 16- 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren Avrupa Para Birliğine üye ülkelerin ulusal paralarının Euro’ya çevrilmesi işlemi bankalar, ve yetkili müesseseler tarafından yapılır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bu kurumlar tarafından getirilen ulusal para cinsinden efektifleri 31 Aralık 2003 tarihine kadar değiştirecektir. Bu işlemlerle ilgili olarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Döviz ve Efektif Piyasalarında gerçekleştirilecek efektif işlemlerine uluslararası piyasa teamüllerini uygulama hakkı saklıdır. Geçici Madde 17 – (06.03.2006 tarih ve 26100 sayılı R.G.-2006/1 Genelge ile eklenmiştir) Yeni faiz oranları bu Genelgenin yayımı tarihinden itibaren açılan ve vadesi yenilenen hesaplara uygulanır. Bu Genelgenin yayımı tarihinden önce Euro, ABD Doları, İngiliz Sterlini ve İsviçre Frangı karşılığında açılmış olan bir yıl vadeli Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesaplarının vadesi, hesap sahiplerinin aksine bir talimatı olmadıkça yenilenme tarihinden itibaren % 0, 25 oranında faiz uygulanmak suretiyle kendiliğinden uzar. Geçici Madde 18 – Geçerli Türkiye Cumhuriyeti Kimliği ya da Belge hamili karı ve koca adına “Ve” ya da “Veya”lı olarak 1/1/2009 tarihinden önce açılmış Müşterek Hesaplar arasındaki dönüştürme talepleri yerine getirilmez ve yeni müşterek hesap açılmaz. Söz konusu müşterek hesaplar, hesap sahiplerinin aksine bir talimatı olmadığı sürece aynı şekilde devam eder. (29.12.2008 tarih ve 27095 sayılı R.G. – 2008/9 Genelge ile eklenmiştir) YÜRÜRLÜK HÜKÜMLERİ Madde 49- Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ile Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı’nın 89-32/1, 90-32/2 ve 90-32/3 Sayılı Tebliğlerine İlişkin I-A’dan I-L’ye kadar (I-L dahil) Merkez Bankası Genelgeleri yürürlükten kaldırılmıştır.(*) Madde 50- Bu Genelgenin Döviz Pozisyon Yönetimi ve Bilgi Verme, Madde 7, A) Döviz Pozisyon Yönetimine İlişkin Oranlar, 2-Kur Riski Oranı, Döviz Mevcutları ve Döviz Alacakları Bölümünde yer alan “Satın alınan çekler” ile Döviz Borçları Bölümünde yer alan “Ödenecek çekler” ve “Ödenecek havaleler” 1 Ağustos 1991 tarihinden itibaren bu Genelge hükümlerine tabidir. Madde 51- Bu Genelge yayımı tarihinde yürürlüğe girer. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 81 EK-4 TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN TEBLİĞ (2006-32/32) R.G. Yayın Tarihi ve No’su 22.09.2006 – 26297 Amaç ve Kapsam Madde 1 – (1) Bu Tebliğin amacı, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararda tanımlanan yetkili müesseselerin kuruluş, şube açma, faaliyet, yükümlülük ve denetimlerine dair usul ve esasları düzenlemektir. Tanımlar Madde 2 – (1) Bu Tebliğde geçen; a) Müsteşarlık: Hazine Müsteşarlığını, b) Merkez Bankası: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasını, c) Yetkili Müesseseler: Bakanlıkça tespit edilen usul ve esaslar çerçevesinde dövize ilişkin işlemler yapmasına izin verilen ve kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemler de yapabilen anonim şirketleri, ç) Şube: Münhasıran yetkili müesseseye bağlı olarak çalışan, idaresi yönetim kurulu kararı ile atanan yönetici vasıtasıyla yürütülen kuruluşu, d) Yetkili Müessese İzin Belgesi: Faaliyette bulunmasına izin verilen yetkili müesseselerin merkezleri adına düzenlenen ıslak imzalı ve soğuk damgalı belgeyi, e) Şube İzin Belgesi: Yetkili müesseselerin Müsteşarlıkça açılmasına izin verilen şubeleri için bulundukları mahalin adı belirtilmek suretiyle düzenlenen ıslak imzalı ve soğuk damgalı belgeyi, ifade eder. Faaliyet Konusu Madde 3 – (1) Yetkili müesseseler Türk Parası Kıymetini Koruma ve ilgili diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde aşağıda belirtilen faaliyetlerde bulunabilirler. a) Merkez Bankası’nca alım satım konusu yapılan efektifleri almak ve satmak. b) Efektifleri daha küçük veya daha büyük küpürlerle veya ayrı cins efektiflerle değiştirmek. c) Merkez Bankası’nca tespit edilen usul ve esaslar çerçevesinde dövizi natık çekleri satın almak. ç) Kıymetli Madenler Borsası’na üye olmak kaydıyla, ilgili yönetmelik ve mevzuat hükümleri çerçevesinde işlenmemiş kıymetli madenler ile barlar veya külçeler halindeki işlenmiş kıymetli madenlerin ithalini, ihracını ve söz konusu Borsada sürdürülmekte olan kıymetli madenlere ilişkin işlemleri yapmak. d) Merkez Bankası bünyesinde kurulan Döviz ve Efektif Piyasalarında, öngörülen şartları yerine getirmek kaydıyla anılan Bankaca belirlenen esas ve usuller dahilinde döviz ve efektif alım satımı yapmak. 82 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ e) Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından üretilen basılı altınlar (milli ziynet ve meskük vb.) ile bir kilogramdan küçük külçe şeklindeki standart altınların alım satımını yapmak. (2) Yetkili müesseseler yukarıda belirtilen işlemler dışındaki faaliyetlerde bulunamazlar. (3) Bu madde hükümlerine aykırı faaliyette bulunduğu tespit edilen yetkili müessese hakkında yasal kovuşturmaya geçilir ve mevzuata aykırı faaliyeti durdurmasını teminen uyarılır. Yapılan uyarıya rağmen mevzuata aykırı faaliyete devam edilmesi halinde yetkili müessesenin faaliyet izni Müsteşarlıkça iptal edilir. Kuruluş İzni Madde 4 – (1) Yetkili müesseselerin kurulması ve faaliyete geçmesi için Müsteşarlıktan izin alınması şarttır. (2) Faaliyet izni bulunmayanlar veya iptal edilenler, yetkili müessese faaliyetinde bulunamazlar; ticaret unvanlarında, ilan ve reklamlarında veya işyerlerinde dövize ilişkin işlem yaptıkları izlenimini yaratacak hiçbir kelime, deyim ve işaret kullanamazlar. Kuruluş Şartları Madde 5 – (1) Kurulmasına izin verilecek yetkili müesseselerin; a) Anonim şirket olması, b) Münhasıran yetkili müesseselerin faaliyet konuları ile iştigal etmek üzere kurulması, c) Ödenmiş sermayelerinin 250 bin Türk Lirasından az olmaması, ç) T.C. Ziraat Bankası’na 80 bin EURO yatırılması, d) Kurucuların, müflis, konkordato ilan etmiş veya taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar dahi ağır hapis veya 5 yıldan fazla hapis yahut zimmet, nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama, terörün finansmanı suçlarından dolayı hüküm giymiş bulunmaması, (28.08.2008 tarihli, 26981 sayılı R.G. 2008-32/36 Tebliğ ile değişiklik) e) Hisse senetlerinin nama yazılı olması ve nakit karşılığı çıkarılması, f) Ana sözleşmelerinin Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında mevzuat hükümlerine uygun olması, g) 28.08.2008 tarihli, 26981 sayılı R.G. 2008-32/36 Tebliğ ile yürürlükten kaldırılmıştır, şarttır. (2) Yukarıda belirtilen şartlardan birini kaybeden veya taşımadığı tespit edilen yetkili müesseselere, söz konusu eksikliklerin tamamlanmasını teminen en fazla 90 günlük süre verilir. Bu süre içerisinde yükümlülüğünü yerine getirmeyen yetkili müesseselerin faaliyet izni başka bir uyarıya gerek olmaksızın iptal edilir. Başvuru Madde 6 – (1) Yetkili müessese kurulması için Müsteşarlığa verilecek başvuru dilekçesine; a) Şirket ana sözleşme taslağının, b) Türkiye’de yerleşik her bir kurucu ortak için; KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 83 1) Müflis olmadıklarına ilişkin Asliye Ticaret Mahkemelerinden alınacak belgenin, 2) Konkordato ilan etmiş olmadıklarına ilişkin İcra Mahkemesi Hakimliklerinden alınacak belgenin, 3) Ağır hapis veya 5 yıldan fazla hapis yahut zimmet, nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama, terörün finansmanı suçlarından dolayı hüküm giymemiş olduklarına ilişkin, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’nden veya Cumhuriyet Savcılıklarından alınacak arşiv kayıtlarını da içeren adli sicil belgesinin, (28.08.2008 tarihli, 26981 sayılı R.G. 2008-32/36 Tebliğ ile değişiklik) 4) Vergi borcu bulunmadığına dair bağlı bulunulan vergi dairesinden alınacak belgenin, 5) Gerçek kişiler için Tebliğin 1 numaralı, tüzel kişiler için 2 numaralı ekindeki örneğe uygun şekilde ve noter huzurunda düzenlenip kurucu ortaklarca imza edilecek birer beyannamenin, c) Müsteşarlıkça gerekli görülecek diğer bilgi ve belgelerin, eklenmesi zorunludur. (2) Yurt dışında yerleşik kişilerden istenecek bilgi ve belgeler hakkında bu madde hükümleri kıyasen uygulanır. Ön İzin Madde 7 – (1) Kurucular, 5’inci maddede belirtilen bilgi ve belgeler ile birlikte yetkili müessese kurmak amacıyla ön izin almak üzere Müsteşarlığa başvuruda bulunurlar. (2) Başvuruları Müsteşarlıkça uygun görülenlere, Türk Ticaret Kanunu hükümleri dahilinde anonim şirket kurabilmeleri için ön izin verilir. (3) Yetkili müessese kurmak için ön izin alan kurucular, faaliyet izni alana kadar döviz alım satım faaliyetinde bulunamazlar. Faaliyet izni verilmeden önce faaliyete geçtikleri tespit edilenlerin ön izinleri iptal edilir ve kurucuları hakkında yasal kovuşturmaya geçilir. Faaliyet İzni Madde 8 – (1) Kurucular, ön izin tarihinden itibaren 90 gün içerisinde yetkili müessesenin kuruluş işlemlerini tamamlayarak faaliyet izni almak üzere Müsteşarlığa başvuruda bulunurlar. (2) Faaliyet izni almak üzere yapılacak başvuruya; a) Ana sözleşmenin yayımlandığı Ticaret Sicili Gazetesi’nin bir nüshası, b) Ortaklar tarafından şirket ana sözleşmesinde taahhüt edilen asgari şirket sermayesinin nakden ve defaten ödendiğini gösterir bankadan alınacak belge, c) Kuruluş işlemlerinin tamamlanmasını müteakip, 80 bin EURO’nun şirket adına T.C. Ziraat Bankası’na yatırıldığını tevsik eden belge, ç) Faaliyette bulunacakları ilin valiliğince düzenlenen, işyerinin yeterli fiziki güvenlik önlemlerine sahip olduğunu gösterir belge, d) 492 sayılı Harçlar Kanunu uyarınca ödenmesi gereken harcın ödendiğini tevsik eden belge, eklenir. 84 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ (3) Müsteşarlıkça yapılan inceleme neticesinde durumları uygun görülen yetkili müesseselere faaliyette bulunma izni verilerek, şirket adına “Yetkili Müessese İzin Belgesi” düzenlenir. (4) Faaliyet izin tarihinden itibaren 90 gün içerisinde faaliyete geçilmemesi veya faaliyete aralıksız 90 gün veya daha fazla süreyle ara verilmesi halinde, faaliyet izni ve “Yetkili Müessese İzin Belgesi” iptal edilir. İzin belgesi iptal edilenler yetkili müessese olarak faaliyette bulunamazlar. Şube Açma Madde 9 – (1) Yetkili müesseselerin merkezlerine ilaveten şube açmaları Müsteşarlığın ön iznine tabidir. Şube açmak üzere yapılacak başvurulara yönetim kurulu kararı ile birlikte şube açılması nedenlerini belirtir bir raporun eklenmesi zorunludur. Yapılacak değerlendirme neticesinde durumları uygun bulunan yetkili müesseselere şube açma ön izni verilir. (2) Şube açma iznini müteakip 90 gün içerisinde; a) Her bir şube için 4’üncü maddede belirtilen ödenmiş sermayeye 250 bin Yeni Türk Lirası ilave edildiğine ilişkin Ticaret Sicili Gazetesi ve artırılan sermayenin tamamının ödendiğini gösterir bankadan alınacak belgenin, b) 80 bin EURO’nun şirket adına T.C. Ziraat Bankasına yatırıldığını tevsik eden belgenin, c) Faaliyette bulunacakları ilin valiliklerince düzenlenen, şubenin yeterli fiziki güvenlik önlemlerine sahip olduğunu gösterir belgenin, ç) Şubenin tescil edildiği Ticaret Sicili Gazetesi’nin bir nüshasının, d) 492 sayılı Harçlar Kanunu uyarınca ödenmesi gereken harcın ödendiğini tevsik eden belgenin, tevdii halinde, faaliyete geçmesi uygun görülen şubelere Müsteşarlıkça “Şube İzin Belgesi” verilir. (3) “Şube İzin Belgesi” verilmesinden önce faaliyete geçen şubenin ön izni Müsteşarlıkça iptal edilir ve şirket hakkında yasal kovuşturmaya geçilir. (4) Şube izin belgesinin veriliş tarihinden itibaren 90 gün içerisinde faaliyete geçilmemesi veya faaliyete aralıksız 90 gün veya daha fazla süreyle ara verilmesi halinde, faaliyet izni ve “Şube İzin Belgesi” iptal edilir. İzin belgesi iptal edilen şubeler yetkili müessese olarak faaliyette bulunamazlar. (5) Bulundukları ülkede döviz alım satım işleri ile iştigal eden yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye’de şube açmalarında bu madde hükümleri kıyasen uygulanır. Açılan ilk şube veya şubelerden birisi şirketin Türkiye merkezi kabul edilir. (28.08.2008 tarihli, 26981 sayılı R.G. 2008-32/36 Tebliğ ile eklenmiştir) İzin Belgesi Madde 10 – (1) Şirket adına düzenlenen “Yetkili Müessese İzin Belgesi” ve “Şube İzin Belgesi” işyerinde herkesin görebileceği şekilde asılı bulundurulmak zorundadır. (2) 492 sayılı Harçlar Kanunu uyarınca ödenmesi gereken harcın ödendiğinin tevsik edilmesi kaydıyla, kaybedilen veya herhangi bir nedenle yenilenmesi istenilen yetkili müessese izin belgesi ile şube izin belgesinin yenisi düzenlenir. (3) Faaliyet izni iptal edilen yetkili müesseselerin, “Yetkili Müessese İzin Belgesi”ni ve “Şube İzin Belgesi”ni Müsteşarlıkça verilen süre dahilinde iade etmemeleri veya faaliyetlerine devam etmeleri halinde haklarında yasal kovuşturmaya geçilir. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 85 (4) Yetkili Müessese İzin Belgesi bulunmayan gerçek veya tüzel kişiler ticari amaçla döviz alım satımı yapamazlar. Döviz Hesabı Madde 11 – (1) Bu Tebliğ hükümleri uyarınca yetkili müesseseler tarafından T.C. Ziraat Bankasına yatırılan dövizler, bankanın “Muhtelif Borçlar-Bloke Paralar” hesabında izlenir ve herhangi bir nedenle faaliyetin sona ermesi halinde, bu tutarlardan öncelikle vergi, resim ve harç yükümlülükleri karşılandıktan sonra kalan tutar Müsteşarlığın talimatı üzerine ilgili şirkete ödenir. (2) Söz konusu tutarların haciz işlemine veya icra takibine konu edilmesi halinde, haciz işleminin veya icra takibinin kaldırılması için Müsteşarlıkça ilgili müesseseye 90 günlük süre verilir. Bu süre içerisinde haciz işleminin veya icra takibinin kaldırılmaması halinde yetkili müessese izin belgesi iptal edilir. (3) Bu hesaptaki tutarlara faiz ödenmez. Adres ve Ünvan Değişikliği Madde 12 – (1) Yetkili müesseselerin merkez ve şubeleri, Müsteşarlıkça izin verilen işyerleri dışında bir adreste faaliyette bulunamazlar. (2) Yetkili müesseselerin unvan değişikliği ile merkez ve şubelerinin adres değişikliği Müsteşarlığın iznine tabidir. Hisse Devirleri Madde 13 – (1) Yetkili müesseselerin ortaklarında değişikliğe neden olan hisse devirleri Müsteşarlığın iznine tabidir. (2) Hisseleri devralacak kişilerin kurucu ortaklarda aranılan şartları haiz olması ve bu durumun 6’ncı maddede belirtilen belgeler ile tevsiki gereklidir. (3) Yetkili müesseseler, faaliyet izni verildiği tarihten itibaren 1 yıl geçmedikçe hisse devrinde bulunamazlar. Bilgi Verme Madde 14 – (1) Yetkili müesseseler Tebliğin 3 numaralı ekindeki örneğe uygun şekilde düzenleyecekleri yıllık faaliyet raporunu takip eden yılın Nisan ayı sonuna kadar Müsteşarlıkta olacak şekilde gönderirler. (2) Müsteşarlık, yetkili müesseselerden gerek görülen her türlü bilgi ve belgeyi belirleyeceği şekil ve sürelerde isteyebilir. Hesap ve Belge Düzeni Madde 15 – (1) Yetkili müesseseler; a) Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanununa göre işletmenin ihtiyacına uygun birinci sınıf tacirlerin tutmak zorunda oldukları defter ve kayıtları tutmak, b) Merkez Bankası’nca belirlenen esaslar dahilinde her bir işlem itibarıyla döviz alımlarında “Döviz Alım Belgesi”, döviz satımlarında “Döviz Satım Belgesi” düzenlemek, c) Faaliyet konuları ile ilgili olarak ilgili kanunlarca düzenlenmesi zorunlu olan diğer belgeleri düzenlemek ve gerekli kayıtları usulüne uygun şekilde tutmak, 86 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ ç) Bir takvim yılı içerisinde merkez ve şubelerinin her biri için en az 3 milyon ABD Doları veya karşılığı döviz tutarında döviz alış işlemi gerçekleştirmek, zorundadırlar. Denetim Madde 16 – (1) Yetkili müesseselerin faaliyet ve işlemleri, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanuna göre inceleme ve soruşturma yapmaya yetkili bulunan denetim elemanları ile kambiyo müdürlükleri ve ilgili kanunlarla denetim yapmaya yetkili elemanlar tarafından incelenebilir. (2) Merkez Bankası yetkili müesseselerde inceleme yapmaya yetkilidir. (3) Yetkili müesseseler yukarıda yazılı denetim elemanlarının ve mercilerin isteyecekleri bilgi ve belgeleri vermek, evrak ve defterlerini ibraz etmek zorundadırlar. Yaptırım Madde 17 – (1) Bu Tebliğ hükümlerine aykırı işlem yaptığı tespit edilenler hakkında, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunun 3/a maddesine istinaden yasal kovuşturmaya geçilir. Yetki Madde 18 – (1) Müsteşarlık bu Tebliğin tatbikatını temin etmek amacıyla gerekli göreceği her türlü tedbiri almaya ve Tebliğde öngörülen haller dışında kalan özel durumları inceleyip sonuçlandırmaya yetkilidir. Yürürlükten Kaldırılan Hükümler Madde 19 – (1) Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara ilişkin 200232/27 sayılı Tebliğ yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük Madde 20 – (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 21 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yürütür. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 87 EK: 1 KURUCULAR BEYANNAMESİ (Gerçek Kişiler) - ADI SOYADI : FOTOĞRAF - DOĞUM YERİ VE TARİHİ : - UYRUĞU : - ANA ADI : - BABA ADI : - İKAMETGAH ADRESİ : - ÖĞRENİM DURUMU : (En son mezun olduğu okul ve bölümü) - MESLEĞİ VE GÖREV ÜNVANI: - HALEN ÇALIŞTIĞI İŞ - YERİNİN ADI, ADRESİ : (Çalışılan kurumun, işverenin ya da şirketin adı ya da ticari ünvanı belirtilecektir.) - T.C. KİMLİK NUMARASI: - VERGİ KİMLİK NUMARASI: - DAHA ÖNCE ÇALIŞTIĞI YERLER: ÇALIŞILAN YER SÜRESİ GÖREV ÜNVANI 1) 2) 3) - SON BEŞ YILA AİT YILLIK GELİRLERİ VE ÖDEDİĞİ GELİR VERGİSİ (BİN YTL): NET GELİR ÖDEDİĞİ GELİR VERGİSİ 20......YILI ................................ ............................... 20......YILI ................................ …………………….. - ORTAĞI BULUNDUĞU ŞİRKETLER: ŞİRKETİN ADI FAALİYET TÜRÜ SERMAYESİ 1) 2) HİSSE TUTARI - SAHİP OLDUĞU GAYRİMENKULLER: (Sahip olunan tüm gayrimenkuller bu alana yazılacak ve belgeleri eklenecektir) YERİ CİNSİ PAFTA ADA PARSEL 1) 2) - MENKUL KIYMETLER: (Mevduat, tahvil, bono, değerli taş ve metaller, altın vs. bu kısma yazılacak ve belgeleri eklenecektir) 1) 2) - TAAHHÜT EDİLEN SERMAYENİN KARŞILANACAĞI KAYNAKLARIN AYRINTILI DÖKÜMÜ (Belgeleri eklenecek): 1) 2) Yukarıdaki bilgilerin doğruluğunu beyan ederim. İMZA: TARİH: .../.../20….. Not: Bu beyanname noter huzurunda düzenlenip, imzalanacaktır. 88 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK: 2 KURUCULAR BEYANNAMESİ (Tüzel Kişiler) - UNVANI : - MERKEZİ VE KURULUŞ TARİHİ : - SERMAYESİ : - ADRESİ : - FAALİYET KONUSU : - SON BEŞ YILA AİT BİLANÇO BİLGİLERİ (bin YTL) NET KARI(ZARARI) ÖZKAYNAKLARI 20......YILI ................................ ............................... AKTİF TOPLAM - İŞTİRAKLERİ ŞİRKETİN UNVANI FAALİYET TÜRÜ SERMAYESİ HİSSE TUTARI 1) 2) - SAHİP OLDUĞU GAYRİMENKULLER (Tapu fotokopileri eklenecek) YERİ CİNSİ PAFTA ADA PARSEL 1) 2) - MENKUL KIYMETLER (Ayrıntılı şekilde belirtilecek ve belgeleri eklenecek) !) 2) - TAAHHÜT EDİLEN SERMAYENİN KARŞILANACAĞI KAYNAKLARIN AYRINTILI DÖKÜMÜ (Belgeleri eklenecek) !) 2) Yukarıdaki bilgilerin doğruluğunu beyan ederim. İMZA : TARİH: .../.../20….. Not: Bu beyanname tüzel kişiliği temsil ve ilzama yetkili kişi tarafından noter huzurunda düzenlenip, imzalanacaktır. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI EK: 3 FAALİYET RAPORU …………… …………… YILI YILI UNVANI ADRESø TEL/FAX NUMARASI ùUBE SAYISI ùUBE ADRESø 1 ùUBE ADRESø 2 ùUBE ADRESø 3 øùLEM HACMø BøLGøLERø ALIù MøKTARI MERKEZ (ABD DOLARI*) ..............................ùUBESø DOLARI*) ..............................ùUBESø DOLARI*) ..............................ùUBESø DOLARI*) SATIù MøKTARI (ABD (ABD (ABD TOPLAM (ABD DOLARI*) *Di÷er döviz cinsinden yapılan tüm alıú ve satıú miktarlarının yıl sonu paritesi esas alınarak ABD Dolarına dönüútürülmesi gerekmektedir. BøLANÇO BøLGøLERø DÖNEN VARLIKLAR TOPLAMI DURAN VARLIKLAR TOPLAMI AKTøF TOPLAMI KISA VADELø KAYNAK ÖDENMøù SERMAYE KAR ZARAR KAR/ZARAR DURUMU OLUùTURULAN KATMA DEöER TAHAKKUK EDEN KURUMLAR VERGøSø BSM (KAMBøYO) VERGøSø TOPLAMI SøGORTALI PERSONEL SAYISI ùøRKETøN MEVCUT ORTAK VE HøSSE DAöILIMI BøLGøLERø ADI SOYADI HøSSE ORANI HøSSE BEDELø ……. ……. ……. ……. ……. ……. ùøRKETø TEMSøLE YETKøLø YÖNETøCø * YUKARIDAKİ BİLGİLERİN DOĞRULUĞUNU BEYAN EDERİM. YÖNETİM KURULU BAŞKANI ADI-SOYADI İMZA/TARİH 89 90 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK-5 TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN TEBLİĞ (2008-32/34) R.G. Yayın Tarihi ve Sayısı: 28.02.2008 – 2680 Amaç Madde 1 – (1) Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar gereğince tespiti Bakanlığa bırakılan konular bu Tebliğ ile düzenlenmiştir. Dayanak Madde 2 – (1) Bu Tebliğ, 11/8/1989 tarih ve 20249 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara istinaden hazırlanmıştır. Türk Parası ve Döviz Madde 3 – (1) Merkez Bankası Türk parasının değerini piyasa şartlarına göre belirleyebilmek için gerekli önlemleri alır. (2) Merkez Bankası ve bankalar uluslararası piyasalarda döviz ve Türk parası ile ilgili işlemleri yapabilirler. (3) Konvertibl ve konvertibl olmayan dövizler Merkez Bankası’nca tespit edilir. (4) Türkiye’de yerleşik kişilerce ilgili transferlerin bankalar ve PTT aracılığıyla yapılması kaydıyla, yurt dışında bulunan bankalar ile bulunduğu ülkenin mevzuatına göre döviz alım satımına yetkili bulunan kuruluşlardan döviz alınması ve bunlara döviz satılması serbesttir. Efektif ve Dövizi Natık Çekler Madde 4 – (1) Bankalar, yetkili müesseseler, PTT ve kıymetli maden aracı kuruluşları; a) Kendilerine ibraz edilen dövizi natık çekler karşılığında bankacılık teamüllerine uygun olarak kısmen Türk parası ve kısmen efektif veya tamamen efektif ödemesinde bulunabilirler. b) Efektif veya dövizi natık çekleri bankacılık teamüllerine uygun olarak aynı ve ayrı cins efektiflerle değiştirebilirler. Bankalar ve PTT bunları döviz olarak yurt dışına havale edebilirler. Döviz Mevcutları Madde 5 – (1) Bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumların döviz mevcutlarının Merkez Bankası’na devrine ilişkin oran ve esaslar Merkez Bankası’nca belirlenir. Kıymetli Maden ve Taşlar Madde 6 – (1) İlgili mevzuatta öngörülmesi veya ilgililerce talep edilmesi halinde; da- KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 91 hilde işleme izin belgesi, dahilde işleme izni, hariçte işleme izin belgesi ve hariçte işleme izni kapsamında veya bu rejimler haricinde dış ticaret işlemlerine konu olan kıymetli maden ve taşlar ile bunlardan mamul eşyanın üzerine markaları ile ayarını gösteren damga basılır ve kıymetli eşyaya ilişkin sertifika düzenlenir. (2) Kıymetli maden ve taşların ayarına ilişkin ekspertiz raporu Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nce veya bu Genel Müdürlükçe yeterlilikleri onaylanan özel ayar evleri ile eksperlerce düzenlenir. Transit Ticaret Madde 7 – (1) Transit ticaret satış bedellerinin tasarrufu serbesttir. Peşin Döviz Madde 8 – (1) Peşin döviz karşılığında ihracatın 18 ay içinde gerçekleştirilmesi zorunludur. Ancak, gemi inşa ve ihraç (hazır gemi hariç) bedeli olan peşin dövizlerde bu süre 24 aydır. Dahilde İşleme İzin Belgesi ve Vergi, Resim ve Harç İstisna Belgesi kapsamında ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle ilgili olarak sağlanan peşin dövizlerin kullanım süresi belge süresi (ek süreler dahil) kadardır. (2) İade edilen veya süresi içinde ihracatı gerçekleştirilemeyen peşin dövizler prefinansman hükümlerine tabi olur. Prefinansman hükümlerine tabi hale gelen peşin dövizlerin, ihracat taahhüt sürelerinin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde uzatılması halinde, alıcının muvafakat etmesi kaydıyla kullanım süreleri de verilen ek süre kadar uzatılmış sayılır. (3) Alıcıdan temin edilen prefinansman peşin döviz hükmündedir. Yurt Dışından Menkul Kıymet ve Diğer Sermaye Piyasası Araçlarının Alım Satımı Madde 9 – (1) Döviz transferlerinin bankalardan yapılması kaydıyla yurt dışındaki mali piyasalarda işlem gören menkul kıymetlerin, diğer sermaye piyasası araçlarının, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçlarının alım satımı Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş yurt içinde veya yurt dışında bulunan aracı kuruluşlar aracılığıyla yapılır. Yurt Dışına Sermaye İhracı Madde 10 – (1) Türkiye’de yerleşik kişiler, yurt dışında şirket kurmak, mevcut şirketlere ortak olmak veya şube açmak için yaptıkları ilk nakdi ve/veya ayni sermaye ihracını müteakip üç ay içerisinde, Müsteşarlığın internet adresinde yer alan (EK-1) yurt dışına sermaye ihracına ilişkin bilgi formunu açıklamalar doğrultusunda doldurarak Müsteşarlığa gönderirler. (2) Sermaye ihracı gerçekleştiren Türkiye’de yerleşik kişiler, her takvim yılını müteakip üç ay içerisinde Müsteşarlığın internet adresinde yer alan bilgi formunu, formda istenilen bilgileri ve yapılan transferleri güncelleyerek Müsteşarlığa gönderirler. (3) Türkiye’de yerleşik kişiler, tasfiye edilen veya devredilen yurt dışındaki şirket, ortaklık ve şubelerinin durumu hakkında, tasfiye sürecinin sona ermesini veya devredilmesini müteakip en geç üç ay içerisinde, Müsteşarlığa bilgi verirler. 92 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Krediler Madde 11 – (1) Türkiye’de yerleşik kişiler, yurt dışından sağladıkları kredileri bankalar aracılığı ile kullanırlar. Ancak; a) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki işleriyle ilgili olarak yurt dışından sağladıkları krediler, b) Türkiye’de yerleşik kişilerce ihracat kredi kurumlarından veya ihracat kredisi garanti kuruluşlarının garantisi kapsamında yurt dışından sağlanan ve doğrudan yurt dışındaki ihracatçı firmaya ödenen krediler, c) İhracat kredi veya garanti kuruluşu olmamakla birlikte, nakit kredi yerine malın peşin alımı ve vadeli finansman desteği sağlayan yurt dışındaki kalkınma bankalarından sadece mal ithaline yönelik sağlanan krediler, ç) Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışından gemi satın alınması amacıyla yapılacak ithalat kapsamında sağlanan krediler, için bu şart aranmaz. (2) Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışından temin edilen kredilerin kullanımı için borçlunun, kredinin vadesi, faiz oranı ve benzeri bilgileri içeren kredi sözleşmesi ile birlikte kullanıma aracılık eden bankaya başvurması gereklidir. (3) Türkiye Cumhuriyeti adına Hazine Müsteşarlığı’nca borçlu veya garantör sıfatıyla yurt dışından sağlanan kredilerin yurt içi veya yurt dışında kullanımına ilişkin esas ve usuller Müsteşarlıkça belirlenir. (4) Döviz kredilerinin alınma ve verilmesinde lehte ve aleyhte doğacak kur farkları ilgililere aittir. (5) Yurt dışından sağlanan prefinansman kredilerinin vadeleri azami 18 aydır. (6) Gemi inşa ve ihracının finansmanı amacıyla kullanılacak kredilerin (hazır gemi hariç) vadesi 24 aydır. Dahilde İşleme İzin Belgesi ve Vergi, Resim ve Harç İstisna Belgesi kapsamında ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerin finansmanı amacıyla sağlanan kredilerin vadeleri belge süresi (ek süreler dahil) kadardır. (7) Yurt dışından sağlanan prefinansman kredileri ile Türkiye’deki bankalarca ihracat ve döviz kazandırıcı faaliyetlerin finansmanı amacıyla kullandırılan döviz kredilerine ilişkin taahhüt sürelerinin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde uzatılması halinde, prefinansman amirinin veya krediyi kullandıran bankanın muvafakat etmesi kaydıyla, bu kredilerin vadeleri verilen ek süreler kadar uzatılmış sayılır. (8) Bankalar birbirlerine, bankacılık teamülleri çerçevesinde doğrudan veya uluslararası sendikasyona katılım yoluyla, vade sınırı bulunmaksızın döviz kredisi açabilirler. (9) Bankalar, Türkiye’de yerleşik kişilere yatırım mallarının ithalatının finansmanı için açtıkları döviz kredilerinin üçte birine kadar işletme ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla döviz kredisi açabilirler. (10) Bankalar, Türkiye’de yerleşik kişilere, kredi kartlarını yurt dışındaki harcamaları için $50.000.-lık limit içerisinde rotatif kullandırabilirler. Ancak hesap bakiyelerinde $50.000.- lık limit üzerinde oluşacak depasmanın 30 gün içerisinde kapatılması gerekir. (11) Bankalar ve faktoring şirketleri tarafından ihracatçıların doğmuş veya doğacak alacaklarının devralınması suretiyle ihracatçılara döviz üzerinden fon kullandırılabilir. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 93 (12) Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışında pay sahibi olduğu ortaklıklara, yurt dışındaki ana şirkete ve grup şirketlerine döviz veya Türk Lirası kredi açılabilir. (13) Bankalarca yurt dışında yerleşik kişilere açılacak döviz ve Türk Lirası krediler Türkiye’deki mevduat hesaplarına yatırılmak suretiyle de kullanılabilir. (14) Özelleştirme ihalelerine katılan Türkiye’de yerleşik kişiler veya yurtdışında yerleşik kişiler ile Türk ve yabancı firmaların katılımı ile oluşturulan ortak girişim gruplarına, ihale bedelinin finansmanı amacıyla bankalarca döviz kredisi açılabilir. Kamu Kurum ve Kuruluşları Tarafından Temin Edilen Kredilerin Bildirimi Madde 12 – (1) Hazine’nin geri ödeme garantisi olmadan dış kredi anlaşması yapan; a) 5018 sayılı Kanunun (II) sayılı cetvelinde bulunan Özel Bütçe Kapsamındaki İdareler, b) Kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı kurumları, c) Özel hukuk hükümlerine tâbi olmakla beraber sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait olan kuruluşlar, ç) Fonlar, d) Kamu bankaları, yatırım ve kalkınma bankaları, e) Büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve bunlara bağlı kuruluşlar ile sair yerel yönetim kuruluşlarının, yurt dışından sağladıkları ve ithalatta vadeli ödeme şekilleri dışındaki bir yıldan (365 gün) uzun vadeli kredi anlaşmaları ile bu kurum ve kuruluşların yap-işlet-devret, yap-işlet ile işletme hakkı devri ve benzeri finansman modelleri çerçevesinde Hazine yatırım garantisi kapsamında gerçekleştirilmesi öngörülen projeler için sağlanan ve ithalatta vadeli ödeme şekilleri dışındaki bir yıldan (365 gün) uzun vadeli kredi anlaşmalarını bu Tebliğ’in eki Ek: 2’de yer alan Kredi Bilgi Formu ve Ek: 3’de yer alan Kredi İzleme Formu ile birlikte, Dış Finansman Numarası (DFN) alınmasını teminen, anlaşma tarihinden itibaren 30 gün içinde Müsteşarlık Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü’nden alınan ön izin ile birlikte, Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü’ne göndermeleri zorunludur. Söz konusu kurum ve kuruluşlar tarafından sağlanan kredilere ilişkin kullanımlar, ana para geri ödemeleri, faiz ve diğer ödeme bilgileri, geçmiş tüm bilgileri de içerecek şekilde, Ek: 3’de yer alan Kredi İzleme Formu ile birlikte gerçekleşme tarihinden itibaren 10 gün içinde bankalar ile kredi borçlusu tarafından Müsteşarlık Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü’ne gönderilir. (2) Kurum ve kuruluşların, Hazine geri ödeme garantisi altında, gerçekleştirilmesi öngörülen projeler tahtında yurtdışından sağladıkları ithalatta vadeli ödeme şekilleri dışındaki bir yıldan (365 gün) uzun vadeli kredilere ilişkin olarak imzalanan anlaşmalar çerçevesinde borçlu kurum ve kuruluşlarca gerçekleştirilen kullanımlar, anapara geri ödemeleri, faiz ve diğer ödemeleri, geçmiş tüm bilgileri de içerecek şekilde bu Tebliğ’in ekinde Ek-3 yer alan Kredi İzleme Formu ile işlem tarihinden itibaren 10 gün içinde bankalar ile kredi borçlusu kurum ve kuruluşlar tarafından Müsteşarlık Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü’ne gönderilmesi zorunludur. (3) Kurum ve kuruluşların Hazine’nin kısmi garantisi altında sağladıkları krediler için de gerçekleştirilen kullanımlar, anapara geri ödemeleri, faiz ve diğer ödemeleri, geçmiş tüm bilgileri de içerecek şekilde bu Tebliğ’in ekinde (Ek: 3) yer alan Kredi İzleme Formu ile işlem tarihinden itibaren 10 gün içinde bankalar ile kredi borçlusu kurum ve kuruluşlar tarafından Hazine garantili ve garantisiz kısımları için ayrı ayrı hazırlanarak Müsteşarlık Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü’ne gönderilir. 94 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Kişisel Sermaye Hareketleri Madde 13 – (1) Kişisel borçlar, armağan, hediye, bağış, çeyiz, gelin veya güveyin karşı tarafa verdiği para, miras, veraset veya kalan mal, göçmen işçilerin kendi ülkesindeki borçlarının tasfiyesine yönelik ödemeler ve göçmenlerin varlıkları kişisel sermaye hareketleri kapsamında değerlendirilir. Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Madde 14 – (1) Müsteşarlık yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinin ülke yararına geliştirilmesi ve desteklenmesi amacıyla ilgili kamu ve özel kuruluşlardan bilgi toplanması ile bunlar arasındaki bilgi paylaşımı ve koordinasyona katkıda bulunmak için gerekli tedbirleri almaya yetkilidir. Süreler Madde 15 – (1) Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkındaki 32 sayılı Karar ile söz konusu Karara ek olarak yayımlanacak kararlarda ve bunlara ilişkin tebliğlerde belirtilen hak doğurucu ve hak düşürücü ve uyulmaması aykırılık oluşturan sürelerin hesaplanmasında işlemin yapıldığı gün hesaba katılmaz. Ancak, hesaplanacak sürelerin son günü resmi tatile rastlarsa, süreler izleyen ilk iş günü çalışma saati sonunda biter. (2) Süreler gün olarak ifade edilmiş bulunduğu takdirde ilk gün (işlemin yapıldığı gün) hesaba katılmaz. Günler ertesi günden hesaplanmaya başlanır ve süre son günün çalışma saati sonunda biter. (3) Süreler ay olarak gösterildiği takdirde sürenin bitimi, izleyen ayların işlem tarihine tekabül eden tarihteki günün mesai saati sonudur. O ayda işlem tarihine tekabül eden bir gün bulunmuyor ise sürenin bitimi ayın son günüdür. (4) Süreler yıl olarak belirlendiği takdirde ise sürenin bitimi, izleyen yılların işlemin yapıldığı ay ve tarihe tekabül eden ay ve tarihteki günün çalışma saati sonudur. Usul ve Müşterek Hükümler Madde 16 – (1) Türk parası kıymetini koruma hakkında kararlar ve bu kararlara ilişkin tebliğler uyarınca Merkez Bankası’nca çıkarılan genelgeler tebliğ hükmündedir. (2) Bu Tebliğde öngörülenler dışında kalan haller Müsteşarlıkca incelenip sonuçlandırılır. Yürürlükten Kaldırılan Mevzuat Madde 17 – (1) 9/2/2007 tarih ve 26429 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 200732/33 sayılı Tebliğ yürürlükten kaldırılmıştır. Lehe Hükümler Geçici Madde 1 – (1) Yürürlükten kaldırılan tebliğler hükümlerine göre başlamış olup henüz sonuçlanmamış işlemler, ilgili tebliğ hükümlerine tabidir. Ancak aksine bir hüküm olmadıkça bu Tebliğ’in ilgililer lehine olan hükümleri uygulanır. Yürürlük Madde 18 – (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 19 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yürütür. KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 95 Ek: 1 RAPOR TARİHİ: TÜRKİYE’DE YERLEŞİK KİŞİLERİN YURT DIŞINDA SAHİP OLDUĞU ŞİRKET, ORTAKLIKVE ŞUBELER HAKKINDA BİLGİ FORMU 1.YURT DIŞINDAKİ İŞTİRAK/ ŞUBE ADI 2.İŞTİRAK/ŞUBE ADRESİ 3.KURULUŞ TARİHİ 4.İŞTİRAK TARİHİ 5.KURULUŞ SERMAYESİ 6.RAPOR TARİHİ İTİBARIYLA SERMAYE ABD Doları Karşılığı ABD Doları Karşılığı 7.FAALİYET ALANI 8.ÇALIŞTIRILAN KİŞİ SAYISI 9.YILLIK ORTALAMA CİRO ($) YIL: YIL: 10.SON İKİ YILIN KARI (ZARARI) $ 11.SON İKİ YIL YURDA GETİRİLEN KAR ($) 12.SON İKİ YIL İHRACATI ($) Türkiye -Ana Şirkete Yapılan İhracat -Diğer Şirketlere Yapılan İhracat Diğer Ülkeler 13.SON İKİ YIL İTHALATI ($) Türkiye -Ana Şirketten Yapılan İthalat -Diğer Şirketlerden Yapılan İthalat Diğer Ülkeler TÜRK ORTAKLARIN 14.ADI/UNVANI, ADRESİ VE VERGİ NUMARASI 15.ORTAKLIK ORANI % 16.YAPILAN SERMAYE TRANSFERLERİ TARİHİ TÜRÜ TUTARI 17.KARŞILAŞILAN SORUNLAR 18.HANGİ BEKLENTİ VE SAİKLERLE YATIRIM GERÇEKLEŞTİRİLDİĞİ 19. FORMU DOLDURAN KİŞİNİN ADI, SOYADI, UNVANI, TELEFON NUMARASI VE İMZASI 20. FORMU KONTROL EDEN ŞİRKET YETKİLİSİNİN ADI, SOYADI, UNVANI, TELEFON NUMARASI, İMZASI VE ŞİRKET KAŞESİ 96 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Ek: 2 KREDİ BİLGİ FORMU BORÇLARA AİT GENEL BİLGİLER Kredi Borçlusu Asıl Borçludan Farklı ise Nihal Kullanıcı Anlaşma Tarihi Yürürlük Tarihi Anlaşma Tutarı (Limit/Dövizi) Anlaşma Dövizinden Farklı İse Geri Ödeme Dövizi Varsa Kredinin Kullanılan Kısmı Kredinin Nerede ve Hangi Maksatla Kullanıldığı (Proje Adı): Kreditörün Adı (*) Ülkesi Borçlunun Ajan veya Bankası Devlet Garantili Olup Olmadığı Varsa Sigorta Yapan Kuruluş Varsa Garanti Kuruluşu Yıllık Taksit Sayısı Anapara Faiz Anapara Ödemesi (Düzenli/Düzensiz/Defaten) Anapara İlk Taksit Ödeme Tarihi Anapara son Taksit Ödeme Tarihi Faiz Ödemesi (Değişken/Sabit) Faiz Oranı Faize Esas Gün Sayısı İlk Faiz Ödeme Tarihi Son Faiz Ödeme Tarihi Taahhüt Komisyonu Oranı Diğer Masraflar Gecikme Faizi Oranı ve Hesaplanmasında Alınan Esas Öngörülen İlk Kullanım Tarihi Öngörülen Son Kullanım Tarihi Açıklamalar (*) Kreditörün birden fazla olduğu durumlarda herbir kreditörün adı ve payları ile lider banka belirtilecektir. Her bir kredi anlaşması için ayrı ayrı doldurulacaktır. DÜZENLEYEN Tarih-İmza-Kaşe KONTROL EDEN Tarih-İmza-Kaşe ONAYLAYAN Tarih-İmza-Kaşe DÜZENLEYEN Tarih-İmza-Kaşe KONTROL EDEN Tarih-İmza-Kaşe TOPLA M VADE TARøHø PROJEKSø YON GERÇEKLEù ME KULLANIM PROJEKSø YON GERÇEKLE ùME ANAPARA ÖDEMESø PROJEKSøY ON GERÇEKLE ùME FAøZ ÖDEMESø DÜZENLEYEN KURUM: DIŞ FİNANSMAN NUMARASI (DFN): ORİJİNAL ANLAŞMA MİKTARI/DÖVİZ: PROJE ADI: FAİZ ORANI: VARSA İPTAL EDİLEN TUTAR/İPTAL TARİHİ: VARSA İLAVE EDİLEN TUTAR/İLAVE TARİHİ: Borçlara Ait Ödeme ve Kullanım Bilgileri KREDİ İZLEME FORMU PROJEKSøY ON GERÇEKLE ùME DøöER ÖDEMELER Ek 3 AÇIKLA MA BANKA/ù UBE øùLEMøN GERÇEK LEùTøRøL Døöø KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 97 Ek: 3 NOT: Herbir dış kredi için ayrı ayrı ve kredi anlaşmasına esas döviz cinsi üzerinden doldurulacaktır. (*) Anapara ve faiz dışındaki diğer ödemelerin mahiyeti taahhüt, komisyon, ajan ücreti v.b. şeklinde belirtilecektir. ONAYLAYAN Tarih-İmza-Kaşe 98 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK-6 TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN TEBLİĞ (2008-32/35) R.G. Yayın Tarihi ve Sayısı: 29.05.2008 – 26890 Amaç Madde 1 – (1) Bu Tebliğin amacı, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara göre bankalarca altın, gümüş ve platin depo hesabı açılmasına, altın, gümüş ve platin kredisi kullandırılmasına ve kıymetli madenler aracı kuruluşları tarafından yurt dışından kıymetli madenler kredisi sağlanmasına ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir. Dayanak Madde 2 – (1) Bu Tebliğ, 11/8/1989 tarih ve 20249 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara istinaden hazırlanmıştır. Altın, Gümüş ve Platin Depo Hesapları Madde 3 – (1) Bankalar Türkiye’de ve yurt dışında yerleşik gerçek ve tüzel kişiler adına vadeli veya vadesiz olarak altın, gümüş ve platin depo hesabı açabilirler. Bu hesaplar, altın gümüş ve platinin fiziken teslimi karşılığında veya bankalarca satış yapılmak suretiyle açılabilir. Altın, Gümüş ve Platinin Niteliği Madde 4 – (1) Altın, gümüş ve platin depo hesapları, en az 995/1000 saflıkta altın, 99.9/100 saflıkta gümüş ve 99.95/100 saflıkta platinin teslimi veya bankaca satışının yapılması suretiyle açılır. (2) Gerek bir işçilik uygulanarak ziynet veya süs eşyası haline dönüştürülmüş gerekse içine ilave madde katılarak veya katılmaksızın alım satımı yapılan veya basılı altın gümüş ve platin üzerinden de hesap açılması mümkündür. Muhasebeleştirme ve Faize Esas Tutar Madde 5 – (1) Altın, gümüş ve platin depo hesaplarının açıldığı saflığa tekabül eden gram karşılığı ile muhasebeleştirilmesi, ancak müşteriye verilen hesap cüzdanında ve alım satım belgesinde, depo hesabındaki faize esas tutarın, altın için 1000/1000, gümüş ve platin için 100/100 saflığa göre dönüşüm yapılarak belirtilmesi gereklidir. Faiz Ödemeleri Madde 6 – (1) Depo hesapları için bankalarca tespit edilecek oranlar üzerinden tahakkuk ettirilecek faizler, hesaplarda altın, gümüş veya platin olarak izlenir. Faiz ödemeleri altın, gümüş, platin veya bunların ödeme günündeki karşılığı Türk Lirası veya döviz cinsinden yapılabilir. Geri Ödeme Madde 7 – (1) Depo hesaplarından hesap cüzdanında kayıtlı altın, gümüş veya platin miktarının kısmen veya tamamen mudiye teslimi şeklinde ödeme yapılabilir. Banka ile mudi KİTAP•2 KAMBİYO MEVZUATI 99 arasında varılacak anlaşmaya göre bankalarca altın, gümüş veya platin, ödeme günündeki değeri üzerinden satın alınabilir ve karşılığında mudiye Türk Lirası veya döviz ödenebilir. Altın, Gümüş ve Platin Kredisi Açılması Madde 8 – (1) Bankalar depo hesapları karşılığı altın, gümüş veya platin ile satın aldıkları altın, gümüş veya platinin teslimi suretiyle, yurtiçinde veya yurtdışında yerleşik gerçek veya tüzel kişi müşterilerine bankacılık mevzuatı dahilinde altın, gümüş veya platin kredisi kullandırabilirler. Altın, gümüş veya platin kredisi uygulamasında miktar, bu Tebliğ’in 5 inci maddesinde belirtilen usule göre tespit edilir. Kredi Hesapları Madde 9 – (1) Altın, gümüş veya platin kredisi hesaplarına bankalarca tespit edilecek oranlar üzerinden tahakkuk ettirilecek faizler, altın, gümüş veya platin olarak hesaplarda izlenir. Bu kredi hesapları, müşteriler tarafından altın, gümüş veya platin teslimi suretiyle veya banka ile müşteri arasında varılacak anlaşmaya göre Türk Lirası veya döviz geri ödemesi yapılarak kapatılabilir. Fiyat Madde 10 – (1) Altın, gümüş veya platin alış ve satış fiyatları bankalarca, serbestçe tespit edilir. Yurt Dışından Kredi Alınması Madde 11 – (1) Kıymetli maden aracı kuruluşları kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydı ile kendileri ya da müşterileri nam ve hesabına yurt dışından altın, gümüş veya platin kredisi alabilirler. Bu krediler fiziken yurda sokulmaksızın döviz veya Türk Lirasına çevrilerek de kullanılabilir. (2) Söz konusu krediler yoluyla yurda sokulan işlenmemiş kıymetli madenlerin üç iş günü içinde İstanbul Altın Borsası’na teslimi ve Borsa Yönetim Kurulu’nun belirleyeceği piyasalarda işlem görmesi zorunludur. (3) Kredilere ilişkin geri ödemeler, işlenmiş veya işlenmemiş kıymetli madenin teslimi, döviz veya Türk Lirası olarak yapılabilir. Yürürlükten Kaldırılan Mevzuat Madde 12 – (1) 16/5/2000 tarih ve 24051 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 200032/25 sayılı Tebliğ yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük Madde 13 – (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 14 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yürütür. KİTAP•III İHRACAT MEVZUATI A- İHRACAT 1. Giriş 20.12.1994 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan “4059 sayılı Hazine Müsteşarlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri hakkında Kanun” ile ihracata dair mevzuatın hazırlanması görevi Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğü’ne verilmiştir. Yine aynı kanuna göre ihracata ilişkin politikaların uygulanmasına dair esasları düzenlemek ve uygulamalarla ilgili kuruluşlar arasında koordinasyonu temin etmek de İhracat Genel Müdürlüğü’nün görevleri arasında bulunmaktadır. Söz konusu görevler çerçevesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı oluğu Bakanlık tarafından yayınlanan İhracat rejim kararı ile bu karara istinaden yayımlanan İhracat yönetmeliği ve Tebliğler dar anlamda ihracat mevzuatını oluşturmaktadır. Ancak başta Gümrük, Kambiyo ve Teşvik Mevzuatları olmak üzere başka kurumlara ait çeşitli düzenlemelerin de ihracatla çok yakından ilişkili olduğunun bilinmesi gereklidir. Halen yürürlükte bulunan 95/7623 sayılı İhracat Rejimi Kararı, 22.11.1995 tarihlidir ve 6 Ocak 1996 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 9 maddeden oluşan bu kararda kanun, kararname ve uluslararası sözleşmelerle ihracı yasaklanmış mallar dışında kalan bütün malların ihracının bu karar çerçevesinde serbest olduğu belirtilmektedir. Kararın diğer maddelerinde ise D.T.M. İhracat Genel Müdürlüğü’nce düzenlenen ve ihracat işlemlerinde uyulması gereken esaslar hüküm altına alınmıştır. Karar aynı zamanda İhracat Genel Müdürlüğü’ne ihracat mevzuatı ile ilgili Yönetmelik ve Tebliğler ile düzenlemeler yapma yetkisi vermektedir.İhracat ile ilgili İhracat Genel Müdürlüğü’nce yapılan düzenlemelerin yanı sıra diğer Kurumlarca da yapılan pek çok yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Bunları başlıcaları aşağıda yer almaktadır. - 4458 sayılı Gümrük Kanunu (150 ila 151 inci maddeleri), Gümrük Yönetmeliği (510 ile 517 üncü maddeleri ) ilgili Gümrük Tebliğleri ve Genelgeleri, - Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu 32 sayılı karar ve buna ilişkin Tebliğler, - İhracatı Teşvik Kararı ve Tebliği, - İhracatçı Birliklerinin Kuruluşu, İşleyişi, İştigal Sahaları, Organları, Üyelerin Hakkındaki Kanun ve Yönetmelikler, - Ülkemizce taraf olunan ikili veya çok taraflı anlaşmaların ilgili hükümleri, - Çeşitli Bakanlıkların kendi mevzuatları uyarınca ihracatla ilgili olarak yaptıkları çeşitli düzenlemeler, - Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Genelgeleri. 2. Kavramlar 2.1. İhracat Nedir? İhracat Yönetmeliği 4/d maddesine göre İhracat, “Bir malın veya değerin yürürlükteki İhracat Mevzuatı ile Gümrük mevzuatına uygun şekilde fiili ihracatının yapılması ve Kambiyo Mevzuatına göre bedelinin (bedelsiz ihracat hariç) yurda getirilmesi veyahut Müsteşarlıkça ihracat olarak kabul edilecek sair çıkışlar” olarak tanımlanmıştır. Gümrük Kanununa göre İhracat ise, serbest dolaşımda bulunan eşyanın ihraç amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışına ilişkin hükümlerin uygulandığı rejim olarak tanımlanmıştır. 103 104 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ İhracat, ticaret politikası önlemleri ve gerektiği takdirde ihracat vergileri de dahil olmak üzere çıkış işlemlerine ilişkin mevzuat hükümlerinin tümünün uygulanmasıyla gerçekleştirilir. Türkiye Gümrük Bölgesi’nden ihraç edilecek eşya, gümrük beyannamesi ile yetkili gümrük idaresine beyan edilir. Türkiye Gümrük Bölgesi’nden çıkacak eşyanın gümrük beyannamesine tabi olmayacağı hal ve şartlar Gümrük Yönetmeliği’nde belirlenmiştir. İhraç eşyası, buna ilişkin gümrük beyannamesinin tescili sırasında bulunduğu durum ve niteliğini gümrük denetiminden çıktığı sırada da aynen muhafaza etmesi ve bu haliyle Türkiye Gümrük Bölgesi’ni terk etmesi koşuluyla fiilen ihraç edilmiş sayılır. Bu durumda, ihraç eşyası üzerindeki gümrük denetimi sona erer. 2.2. İhracatçı Kimdir? İhracatçı ise yine İhracat Yönetmeliği’nin 4/e maddesinde yer aldığı şekliyle “ ihraç edeceği mala göre ilgili İhracatçı Birliğine üye olan, gerçek usulde vergiye tabi gerçek ve tüzel kişi tacirler, Esnaf ve Sanatkar Odalarına kayıtlı olup üretim faaliyeti ile iştigal eden esnaf sanatkarlar ile joint-venture ve konsorsiyumlar”ı ifade etmektedir. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere ihracat yapabilmek için, ihraç edilecek mala göre ilgili İhracatçı Birliği’ne üye olmak zorunludur. İhracatçı Birliği’ne üye olamayanlar, Birliğin iştigal konusu olan malları ihraç edemezler. İhracatçı Birlikleri, aynı konularda faaliyet gösteren en az 50 ihracatçının başvurusu üzerine Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın teklifi ve Bakanlık Onayı ile kurulurlar. Aynı il merkezinde kurulmuş bulunan Birliklerin tamamını veya bir kısmını aynı Genel Sekreterlik bünyesinde toplamaya Dış Ticaret Müsteşarlığı yetkilidir. Bugün itibariyle 13 Genel Sekreterlik bünyesinde faaliyet gösteren toplam 56 İhracatçı Birliği bulunmaktadır. 2.3. İhracat Çeşitleri İhracatın çeşitleri referans olarak alınan ölçüye göre değişir.Aşağıda bunlardan en bilinen ve kabul edilenler yer almaktadır. 2.3.1. Dış Ticaret Mevzuatı Hükümlerine Göre İhracat Çeşitleri 06.01. 1996 tarih ve 22515 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İhracat Yönetmeliği’nin 4. maddesinde belirlenen ihracat şekilleri aşağıdaki gibidir. 2.3.1.1. Özellik Arz Etmeyen İhracat Kanun, kararname veya uluslararası anlaşmalarla ihracı yasaklanmış veya belli bir merciin iznine bağlı kılınmış mallar grubunda ve İhracat Yönetmeliği ekindeki Kayda Bağlı Mallar listesinde yer almayan malların ihracı özellik arz etmeyen ihracat kapsamındadır. Bu tür ihracatta ihracatçılar, İhracatçı Birliklerine onaylattıkları gümrük beyannamesi ile birlikte doğrudan ihracatın yapılacağı gümrük idaresine başvururlar. 2.3.1.2. Kayda Bağlı İhracat İhracat Yönetmeliği ekinde Kayda Bağlı İhracat Listesinde yer alan mallar ihraç edilirken gümrük beyannamesinin İhracatçı Birliklerince kayda alınması gereklidir. İhracatçı Birliklerince kayıt meşruhatı düşülerek onaylanmış gümrük beyannameleri gümrük idarelerine verilmek üzere ihracatçıya verilir.Belgenin Gümrük İdaresine tevdi süresi temdit edilmemek üzere 30 gündür. Ancak ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan kısıtlama kapsamındaki maddelerin ihracına ait kayıtların süresi Müsteşarlıkça belirlenebilir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 105 2.3.1.3. Kredili İhracat (12.07.2008 T. ve26934 R.G. kaldırıldı) İhracat Yönetmeliği çerçevesinde kredili ihracat iki ve çok taraflı kredi anlaşmaları dışında kalmak kaydıyla ihracat bedelinin Türk Parası Kıymetini Koruma Mevzuatında öngörülen süreleri aşacak şekilde yurda getirilmesine imkan tanıyan ihracat türüdür. Kredili ihracat süresi tüketim mallarında iki (2) yıl, yatırım mallarında beş (5) yıldır. Ancak bu süreleri aşan kredili ihracat talepleri Müsteşarlık tarafından neticelendirilir. Kredili ihracat talepleri satış sözleşmesi ile birlikte İhracatçı Birliklerine yapılır. Kredili ihracat taleplerinin uygun görülmesi halinde ihracatçı birliklerince gümrük beyannamesi üzerine kredili ihracat meşruhatı düşülerek onaylanır. Madde ve/veya ülke politikası açısından Müsteşarlıkça getirilebilecek düzenlemeler kapsamındaki mallarla ilgili kredili ihracat talepleri Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra diğer mallara ilişkin talepler ise doğrudan İhracatçı Birliklerince sonuçlandırılır. Kredili ihracatta mal bedeli, kredili satış sözleşmesinde belirtilen süreyi izleyen 30 gün içinde yurda getirilerek bankalar veya özel finans kurumlarına satılması zorunludur. 2.3.1.4. Konsinye İhracat Kesin satışı daha sonra yapılmak üzere dış alıcılara, komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki şube ve temsilciliklerine mal gönderilmesi şeklinde yapılan ihracat biçimidir. Konsinye ihraç talepleri İhracatçı Birliklerine yapılır.Madde ve/veya ülke politikası açısından Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca getirilebilecek düzenlemeler kapsamındaki mallarla ilgili konsinye ihraç talepleri Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra, bunun dışında kalan mallara ilişkin talepler ise doğrudan İhracatçı Birlikleri’nce sonuçlandırılır. Konsinye ihracata izin verilmesi halinde ihracatçı birliklerince gümrük beyannamesi üzerine konsinye ihracat meşruhatı düşülerek onaylanır. Konsinye ihraç süresi 30 gündür. Konsinye olarak gönderilen malların fiili ihraç tarihinden itibaren 1 yıl içinde satılması gerekir. Haklı ve zorunlu nedenlerle bu tür süre izni veren merci tarafından 1 yıla kadar uzatılabilmektedir. Bu tür ihracatta bedelin kesin satışı müteakip 30 gün içinde yurda getirilmesi gereklidir. Malların satılmaması durumunda ise gümrük mevzuatı çerçevesinde ülkeye geri getirilmeleri zorunludur. 2.3.1.5. İthal Edilmiş Malların İhracatı (Reexport) İthalat rejimi çerçevesinde ithal edilmiş ve vergileri ödenmiş bulunan yabancı menşeli yeni veya kullanılmış malların ihracı özellik arz etmeyen ihracat kapsamında yapılır. Bu tür ihracatın bir diğer özelliği ithal edilen mallar serbest dolaşıma girmiş olabileceği gibi serbest dolaşıma girmemişte olabilir. Ancak ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat, yatırım mevzuatı ile gümrük mevzuatının mahrecine iade hükümleri saklıdır. 2.3.1.6. Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat Serbest Bölgeler, bir ülkenin ulusal egemenlik sınırları içinde bulunmakla birlikte gümrük sınırları dışında kalan ülkedeki mali ve ekonomik alanlara yönelik devlet düzenlemelerinin tamamen ortadan kaldırıldığı veya kısmen uygulandığı bölgelerdir. Ülkemizde Serbest Bölgeler Mevzuatı 15.6.1985 tarih ve 18785 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’na dayanmaktadır. Söz konusu Kanunun 6. maddesine göre Serbest Bölgeler gümrük hattı dışında sayılırlar. Yine aynı Kanunun 8. maddesine göre Serbest Bölge ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılacak ticaret, dış ticaret rejimine tabidir. Serbest Bölge ile diğer ülkeler ve Serbest Bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz. 106 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ İhracat Yönetmeliği’nin 12. maddesi –gereğince serbest bölgelere yapılacak ihracat, ihracat mevzuatı hükümlerine tabidir. 2.3.1.7. Bağlı Muamele veya Takas Yoluyla Yapılacak İhracat Bağlı muamele ve takas ihraç veya ithal edilen mal, hizmet veya teknoloji transferi bedelinin, kısmen veya tamamen mal, hizmet, teknoloji transferi veya kısmen döviz ile karşılanmasını ifade eder. Bu işlem iki ülke arasında yapılıyor ise takas, ikiden fazla taraf söz konusu ise bağlı muamele olarak adlandırılmaktadır. Bağlı muamele ve takas müracaatları, ithal ve ihraç edilecek malların adı, cinsi, GTİP, standardı, standardı, kalitesi, teslim şekli, teslim yeri, birim ithal ve ihraç fiyatları ile değer tutarlarının ve benzeri bilgilerin açıkça belirtildiği bağlı muamele anlaşmasıyla birlikte İhracatçı Birliklerine yapılmaktadır. Bağlı muamelede izin süresi 6 ayı aşmamak kaydıyla anlaşmada yer alan süre kadardır. Bu süre bitiminden önce başvurulmak kaydıyla izni veren merci tarafından iki yıla kadar uzatılabilir. Bağlı muamele kapsamındaki ihracat ve ithalat işlemleri, ihracat ve ithalatta alınan her türlü gümrük, vergi, resim ve harçlar ile fonlara tabi olarak yapılmaktadır. İhracatın desteklenmesine ilişkin mevzuat ile bağlı muamele veya takas konusu mal ve nakit ödemelerine ilişkin diğer mevzuat hükümleri saklıdır. 2.3.1.8. Ticari Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracat Malların bir bedel karşılığında belirli bir süre kullanılmak üzere geçici olarak ihracını ifade eder. 28.1.1998 tarihli ve 23224 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 98/3 sayılı Ticari Kiralama Yoluyla ihracata İlişkin Tebliğe göre Ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracata ilişkin talepler, yurt dışındaki firma veya kuruluşla yapılan; kiralanacak malın cinsi, teknik özellikleri, G.T.İ.P.’u, miktarı, birim fiyatı, değer tutarı, kira süresi, kira bedeli ve bu bedelin ödenme şekil ve zamanı, teslim yeri gibi bilgileri içeren kira sözleşmesi ile birlikte Ticari Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracata İlişkin Başvuru Formundan 5 nüsha doldurulmak suretiyle Dış Ticaret Müsteşarlığı ( İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne ) yapılmaktadır. Bu ihracatta izin süresi 1 yıldır. Ancak bu süre geçerli nedenler izni veren merci tarafından uzatılabilir. İki yılı aşan süre uzatım talepleri, Gümrük Müsteşarlığı’nın görüşü alınarak sonuçlandırılır. Kiralamaya konu malın ve kira bedelinin izin süresi bitiminden itibaren bir ay içerisinde yurda getirilmesi zorunludur. Ticari kiralamaya konu malın yurt dışında kesin satışı durumunda ise satış için izin talebi ticari kiralamay yoluyla yapılacak ihracat izninin bitiş tarihinde önce satış sözleşmesiyle başvurulmak kaydıyla Dış Ticaret Müsteşarlığı ( İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği ) tarafından sonuçlandırılır. Bu durumda satış bedelinin kesin satış faturası tarihinden itibaren 30 gün içerisinde yurda getirilmesi zorunludur. 2.3.1.9. Transit Ticaret Yoluyla İhracat Alış ve satış bedelleri arasında lehte fark bulunması esas olmak üzere mal bedelleri için transfer yapılarak veya yapılmaksızın satın alınan yabancı menşeli veya Türk menşeli olup da yurt dışında satılmış malların transit olarak veya doğrudan doğruya ithalat ve ihracat rejimi hükümlerine tabi olmaksızın başka bir ülkeye satılmasıdır. Transit ticarette konu olan mallardan ithalat ve ihracata ilişkin vergi, resim, harç fon tahsil edilmez. Gümrük İdarelerinde verilebilecek izne istinaden malların Türk gümrük hat- KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 107 tını aşarak işçilik görmek üzere fiktif depo veya antrepolara alınması fiili ihracat hükmünde değildir. Uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanmış mallar ile Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın madde politikası itibariyle transit ticaretinin yapılmasını uygun görmediği mallar transit ticarete konu olamaz.Transit ticaret talepleri, Transit Ticaret Formu düzenlenmek suretiyle bankalara yapılır. 2.3.1.10. Bedelsiz İhracat Bedelinin, Kambiyo Mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmesi zorunluluğu olmayan ihracat şeklindedir. 22/12/1995 tarihli ve 95/7623 sayılı İhracat Rejimi Kararının 3. maddesinin (e) bendine istinaden çıkarılan ve 12.07.2008 tarihli ve 26934 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İhracat 2008-12 sayılı tebliğle düzenlenmiştir. Söz konusu Tebliğe göre bedelsiz olarak ihraç edilebilecek mal ve eşyalar aşağıdaki gibidir: a) Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım malları, yeniden kullanıma veya geri dönüşüme konu ithal edilmiş mal ve ambalaj malzemeleri, b) Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçaları, c) Yabancı misyon mensuplarının, Türkiye’de çalışan yabancıların, yurt dışına hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi şartıyla, beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar, ç) Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar, d) Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ve üniversitelerin; görevleri veya anlaşmalar gereği gönderecekleri mal ve taşıtlar, e) Savaş, deprem, sel, salgın hastalık, kıtlık ve benzeri afet durumlarında; kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, üniversiteler, Kızılay ile kamu yararına çalışan dernek ve vakıfların gönderecekleri insani yardım malzemeleri. Yukarıda sayılan eşyalardan ilk iki maddede yer alanları ticari amaçlıdır ve bunlardan değeri 250.000 Dolara kadar olanların bedelsiz ihracı için doğrudan Gümrük İdareleri veya Posta Gümrükleri, 250.000 Doların üzerindekilerin ihracı için ise Dış Ticaret Müsteşarlığı’na (İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği ) na başvurmak gerekmektedir. (c) ve (ç) maddelerinde belirtilen eşyaların bedelsiz ihracına ise değerine bakılmaksızın doğrudan Gümrük İdarelerince müsaade edilir. Ancak bu tür eşyanın ticari nitelik arz etmemesi gerekir. Bedelsiz ihraç izinlerinin geçerlilik süresi 1 yıldır. Kanun, Kararname ve uluslararası anlaşmalarla ihracı yasaklanmış malların bedelsiz olarak ihracına da izin verilmez. İhracı kendi mevzuatı uyarınca belli bir merciin ön iznine bağlı malların bedelsiz olarak ihracı da ilgili merciin yazılı ön iznine istinaden mümkündür. Bedelsiz ihracat yoluyla yurt dışına gönderilen mal ve eşyalar, ihracatta uygulanan desteklerden yararlandırılmaz. 108 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Bedelsiz ihracat, Türk Standartlarının Uygulanması Hakkındaki Tüzük hükümlerine tabi değildir. “b” bendi dışındaki bentler kapsamında yapılacak bedelsiz İhracatta İhracatçı Birliğine üye olma şartı aranmaz. 2.3.1.11. Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamında Yapılan İhracat Ülkemizin ekonomik yararları doğrultusunda istihdam imkanları yaratılmasını ve döviz girdilerimizin artırılmasını teminen yurtdışında inşaat, tesisat, montaj, mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi teknik hizmetler yapmak isteyen Türkiye’de yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin veya bunların katılımı ile oluşturulan ortaklıkların yukarıda belirtilen iş ve hizmetler ile ilgili olarak yurt dışına kesin ve/veya geçici olarak gerçekleştirdikleri ihracat türüdür. 2.3.1.12. Off-Set Yoluyla İhracat Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu ortaklıklarının açacakları ihale çerçevesinde yapacakları dış alımlar neticesinde gerçekleştirecekleri döviz ödemelerini telafi etmek amacıyla yapılacak anlaşma kapsamında Türkiye’den yapılan ihracat offset olarak tanımlanmaktadır. Dolaylı veya doğrudan olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilmektedir. İhaleye doğrudan veya yakından ilgili alanlarda gerçekleştirilen ve yurt içinde üretilen sistem, alt- sistem ve parçaların Türkiye’den ihracına doğrudan, açılan ihale kapsamında yer almayan ve pazarlanmasında zorluk çekilen ihraç ürünlerimizin Türkiye’den, ihaleyi kazanan firmanın ülkesine veya geleneksel ihraç pazarlarımızın dışındaki ülkelere ihracına ve bu ürünlere sağlanacak piyasa desteğine dolaylı offset denilmektedir. Bu tür ihracatın şekil ve usul bakımından nasıl yapılacağı 27.06.2007 tarih ve 26595 sayılı R.G.de yayınlanarak yürürlüğe giren İhracat 2007/6 sayılı tebliğde yer almaktadır. 2.3.1.13. Yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılım Yoluyla İhracat Uluslararası ticari fuar ve sergilere, gerek milli düzeyde gerek bireysel olarak katılacak firma ve kuruluşlarca yurt dışına gönderilecek bedelli veya bedelsiz mal ve eşya ile yurt dışında düzenlenecek bilim, sanat, kültür veya tanıtım amaçlı fuar/sergi, konferans, seminer v.b. etkinliklere kişi veya kuruluşlarca gönderilecek bedelli veya bedelsiz mal veya eşyanın yurt dışına çıkışı ile ilgili müracaatlar doğrudan ilgili gümrük idarelerine yapılmaktadır. 2.3.1.14. Sınır Ticaret Yoluyla İhracat Sınır Ticaretine konu ihracat doğu ve güneydoğu illerine kara sınırı bulunan ülkeler ile bu illerde yaşayan gerçek kişilerin yapacakları sınır ticaretini kapsamaktadır. Bu tür bir satış yapılması için İhracatı yapılacak malın cinsi, miktarı ve değerlerini gösteren bir listenin, faturaları ile birlikte yetkilendirilmiş Gümrük İdarelerine ibrazı zorunludur. Gümrük İdareleri beyan ve belgelere dayanarak yapılan çıkışlarda Gümrük Beyannamesi düzenler. Sınır Ticareti yoluyla yapılan ihracat, ihracata sağlanan desteklerden yararlanmaz. Sınır Ticareti yapılması için, Valiliklerden Sınır Ticareti Belgesi alınması mecburidir. İhracat Rejim Kararı ve diğer mevzuatla ihracı izne bağlı olan maddelerin bu tür ticarete konu edilmesi ilgili merciilerin izni ile mümkündür. Bu konudaki düzenlemeler 16.06.2009 tarih ve 27260 sayılı R.G. yayınlanan 2009/7 sayılı Sınır Ticaretinin uygulanmasına ilişkin tebliğ ile yapılmıştır. Ayrıca Bulgaristan ile ülkemiz arasında sınır ticaretinin düzenlendiği bir karar da bulunmaktadır.(19.03.1997 t, 22938 sa. R.G. ) KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 109 2.3.1.15. Hariçte İşleme Rejimiyle İhracat Serbest dolaşımdaki eşyanın, işlenmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi’nden geçici olarak üçüncü ülkelere gönderilmesi ve bu faaliyetler sonucu elde edilen ürünlerin tam veya kısmi muafiyet uygulanmak suretiyle tekrar serbest dolaşıma girmesidir. 2.3.2. Kambiyo Mevzuatı Hükümlerine Göre İhracat Çeşitleri 2.3.2.1. Ödeme Şekillerine Göre İhracat Türleri 2.3.2.1.1. Alıcı Firma Prefinansmanı, Peşin Ödemeli İhracat Alıcının önce mal bedelini gönderdiği satıcının ise daha sonra malı sevk ettiği ihracat türüdür. Tamamen güvene dayalı bir ödeme sistemi olup işlem riski alıcı üzerindedir. Alıcı için işlemin cazibesi satıcı tarafından önerilen yüksek peşin alım iskontosudur. 2.3.2.1.2. Akreditif Ödemeli İhracat Akreditif İhracat bedellerinin ödenmesi hususunda ithalatçı ve ihracatçının bankalarının da sorumluluk altına girdiği şartlı ödeme taahhüdüdür. Hem ithalatçı hem de ihracatçıyı koruyan bu sistem dünyada en fazla kullanılan ödeme şeklidir. Akreditif tamamen uluslararası kurallara göre hazırlanan belgelerin önceden belirlenen sürelerde bankalar vasıtasıyla güvenliği sağlanmış olma teatisine dayandığı için alıcı ve satıcının birbirini tanımamalarının hiçbir riski yoktur. 2.3.2.1.3.Vesaik Mukabili Ödemeli İhracat Malın yola çıkarıldığına dair belgelerin satıcının bankası vasıtasıyla alıcının bankasına gönderildiği alıcı bankasının da mala ait belgeleri ya mal bedelini tahsil edip(ödemeli poliçesight bill of exchance) veya mal bedeli kadar vadeli poliçeyi düzenleyerek imzalatıp( ticari kabul-commercial acceptance), yada bedel kadar taahhütname veya senet aldıktan sonra belgeleri alıcıya veya adına hareket edene teslim ettiği ödeme şeklidir. 2.3.2.1.4.Mal Mukabili Ödemeli İhracat Malın ithalatçının ülkesine gitmek üzere yola çıkarıldığına dair belgelerin alıcıya veya adına hareket edene gönderildiği ödeme şeklidir. Bedel tahsil edilmeden ya da her hangi bir poliçeye bağlanmadan ilgili evrak ithalatçıya teslim edildiği için ihracatçı açısından oldukça riskli bir sistemdir. 2.3.2.1.5.Bağlı Muamele Veya Takas Yoluyla İhracat Bağlı muamele ve takas ihraç edilen mal, hizmet veya teknoloji transferi bedelinin, kısmen veya tamamen mal, hizmet, teknoloji transferi veya kısmen döviz ile karşılanmasını ifade eder. Bu işlem iki ülke arasında yapılıyor ise takas, ikiden fazla taraf söz konusu ise bağlı muamele olarak adlandırılmaktadır. 3. İhracat Mevzuatının Açıklaması 3.1. İhracat Mevzuatının Genel Esasları Bu bölümde ihracat bir bütün olarak incelenecek, uygulamaya yönelik hususlar açıklanacaktır. Kitabımızın birinci bölümünde de detaylı şekilde açıklanan başarılı bir dış ticaret işlemi için gerekli kurallar ihracat içinde geçerlidir. Başarılı bir ihracat için mutlaka ; 110 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ İhracatın planlanması, Hedef ülke-hedef pazar-hedef müşteri seçimi, Fiyatlandırma, Sözleşme, Dış Ticaret İşlemlerinin başlatılması, Aşamalarının sağlıklı olarak tamamlanması, işlemin iyi hazırlanmış yazılı anlaşmalara bağlanması ve karşılıklı imzalanması gereklidir. İhracatın planlanması kapsamında İhracat işlemlerine ihraç edilmesi düşünülen ürünün İhracat Yönetmeliği’nin 1 no’lu ekinde yer alan ihracı yasak mallar listesine dahil olup olmadığının tespiti ile başlanması gerekir. İkinci olarak İhracı düşünülen malın Kayda Bağlı İhracat Listesi veya İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi kapsamında bulunup bulunmadığının kontrolü gerekir. Bu listeler aşağıda yer almaktadır. Bu kapsamda bulunan ürünlerin ihracı için öncelikle Dış Ticaret Müsteşarlığı’na (İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne) gerekli belgelerle birlikte yazılı başvurarak malın Kayda Bağlı İhracat Listesine kaydettirilmesi ve kayıt belgesi alınması veya İhracat için ön izin belgesi alınması gereklidir. Her 3 liste muhteviyatı mallar ihracat stratejisi kapsamında Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından değiştirilebilir. Bu değişiklikler Resmi Gazetede İhracat Yönetmeliği değişikliği olarak yayınlandıktan sonra geçerlilik kazanır. İhracat bağlantısının kurulmasından hemen sonra, Gümrük ve yükleme işlemlerinden önce, Gümrük Beyannamesi ile kayıt için ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne başvurulmalıdır. Bunun yanı sıra gerek Türk Gümrük idaresince gerekse bazı ithalatçı ülke gümrüklerince de istenebilecek belge ve dokümanların hazırlanması gereklidir.Bunların bir kısmı aşağıda sayılmakla birlikte ihracat öncesi ithalatçı ile bu konuda bir mutabakat sağlamak önemlidir. İhracat Yönetmeliği’ne göre; ihracat işleminin başlaması için ihracatçıların, İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne onaylattıkları Gümrük Beyannamesi ile ihracatın yapılacağı Gümrük İdaresine başvurmaları gerekir. İhracat işlemleri İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri ve Gümrük İdareleri tarafından elektronik ortamda izlenir gerekli onay kodları olmayan beyanname muhteviyatı eşyanın çıkışına izin verilmez. Gümrük mevzuatı çerçevesinde serbest dolaşıma girmiş yeni veya kullanılmış malın ihracı genel esaslar çerçevesinde yapılır.Bu malların ihracat desteklerinden yararlanması, kullanılmış eşyanın yatırımda kullanımı, mevzuat hükümleri ile bazı kısıtlamalara tabidir. Serbest Bölgelere yapılacak ihracat, ihracat mevzuatı hükümlerine tabidir. Ancak, Dahilde İşleme Rejimi, KDV uygulamaları ve Türkiye İhracat Kredi Bankası uygulamalarına dair mevzuat hükümleri saklıdır. Uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanmış mallar ile D.T.M. nin madde politikası itibariyle transit ticaretinin yapılmasını uygun görmediği mallar ihracata konu olmaz. Yanma, çalınma gibi haklı ve zorunlu nedenlerle alıcısına teslim edilemeyen ihraç mallarının durumu, belgelere dayanılarak Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır.Geri getirilmesinde ekonomik yarar görülmeyen malların terk edilmesine ilişkin talepler, durumu gösteren belgelere dayanılarak Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır. İhracat bedellerinin yurda getirilmesi hususu kambiyo mevzuatı hükümlerine tabidir. İhracata ilişkin olarak İhracat Yönetmeliğinde bulunmayan hususlar İhracat Rejimi Kararı çerçevesinde Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 111 Yönetmeliğe göre ihracı yasak mallar listesi aşağıda yer almakta olup, İhracatın planlanması kapsamında İhracata ihraç edilmesi düşünülen ürünün ihracı yasak mallar listesine dahil olup olmadığının tespiti ile başlanması gerekir.İhracat Yönetmeliği’nin 1 no’lu ekinde yer alan bu listeler her yıl güncellenmektedir. 3.1.1.İhracatı Yasak Mallar MADDE YASAL DAYANAK 1. Kültür ve tabiat varlıkları (Eski eserler) 2. Hint Keneviri 21.7.1983 tarih ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu 24.6.1933 tarih ve 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerinin Murakabesi Hakkında Kanun 9.5.1969 tarih ve 1177 sayılı Tütün ve Tütün Tekeli Kanunu 7.6.1926 tarih ve 904 sayılı Islahı Hayvanat Kanunu 13.4.1990 tarih ve 20491 sayılı R.G. de yayımlanan 8.3.1990 tarih ve 90/234 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı 3. Tütün Tohumu ve fidesi 4. Tiftik Keçisi 5. İhracı izne bağlı mallar listesinde yer alan türler hariç bütün av ve yaban hayvanları (canlı cansız olarak ve tanınabilir en küçük parçaları ile bunlardan mamul konfeksiyon) 6. Ceviz, dut, kiraz, armut, erik, porsuk, dışbudak, karaağaç ve ıhlamur adlı ağaç türlerinin kütük, tomruk, kereste, kalas ve taslak olarak ihracı 7. Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi ile bu Sözleşmeye ait protokoller ve Değişiklikler kapsamındaki ihracat 8. İhracatı yasak olan doğal çiçek soğanları 9. Odun ve odun kömürü 10. Sığla (liquidambar orientalis) 11. Yalankoz (pterocarya carpinifolia) 12. Datça hurması (Phoenix the ophrasti crenter) 1.5.1974 tarih ve 14883 sayılı R.G. de yayımlanan 24.4.1974 tarih ve 7/8186 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı 6.6.1990 tarih ve 3655 ve 3656 sayılı Kanunlarla uygun bulunan ve 8.9.1990 tarih ve 20629 sayılı RG. De yayımlanan 1.8.1990 tarih ve 90/773 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile onaylanan Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi ile Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü 27.9.1994 tarih ve 4042 sayılı kanunla uygun bulunan ve 28.12.1994 tarih ve 22155 sayılı RG de yayımlanan 8.11.1944 tarih ve 94/6214 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile onaylanan Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü Değişikliği (Londra Değişikliği) 22.12.1995 tarih ve 95/7623 sayılı İhracat Rejim Kararı 22.12.1995 tarih ve 95/7623 sayılı İhracat Rejim Kararı 22.12.1995 tarih ve 95/7623 sayılı İhracat Rejim Kararı 22.12.1995 tarih ve 95/7623 sayılı İhracat Rejim Kararı 22.12.1995 tarih ve 95/7623 sayılı İhracat Rejim Kararı 112 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Yasak liste dışındaki her türlü mal ihracata konu olabilir. İhracı düşünülen mal eğer yasak listede değilse bu kez ihracı düşünülen malın İhracat Yönetmeliği’nin 2 ve 3 no’lu eklerindeki Kayda Bağlı İhracat Listesinde yada ihracatı ön izne tabi mallar listesinde yer alıp almadığının kontrol edilmesi gerekir. İhracatı kayda bağlı ürünler ve ihracatı ön izne tabi mallar aşağıda yer almaktadır. 3.1.2.İhracatı Kayda Bağlı Mallar 1. Destekleme ve Fiyat İstikrarı Fonu primi kesintisine tabi maddelerin ihracı, 2. Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonundan ödeme yapılan maddelerin ihracı, 3. Ülkemizde kredi karşılığı kurulan tesislerin bedelinin malla geri ödenmesine ilişkin özel hesaplar çerçevesinde ihracat, 4. Ülkemiz ile Rusya Federasyonu arasındaki doğalgaz anlaşması çerçevesinde ihracat, 5. Ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan kısıtlama kapsamındaki maddelerin ihracı, 6. Birleşmiş Milletler Kararları uyarınca ekonomik yaptırım uygulanan ülkelere ihracat, 7. 18.12.1994 tarih ve 22145 sayılı RG de yayımlanan Bitkisel ve Hayvansal Ürünlerin Ekolojik Metotlarla Üretilmesine İlişkin Yönetmelik kapsamında sertifikaya haiz mallar, 8. İşlem görmemiş zeytinyağı ve işlem görmüş dökme veya varilli zeytinyağı, 9. Meyan kökü, 10. Ham lületaşı ve taslak pipo, 11. Yürürlükten kaldırılan “İhracat 88/29” sayılı Tebliğde tadat edilmiş olan maddeler, -84.21 Yalnız santrifüjler -85.01 Elektrik Motorları ve Jeneratörler -8502.40 Rotatif elektrik konvertörleri -85.03 85.01 ve 85.02 pozisyonundaki makinelerde kullanılmaya elverişli aksam ve parçalar -85.04 Elektrik transformatörleri, statik konvertörler (Örneğin redresörler) -85.32 Sabit, değişken veya ayarlanabilir (ön ayar yapılabilir) elektrik kondansatörleri 40.40 Elektronik lambalar, tüpler ve valfler 12 Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi (FTKR) kapsamındaki malların ihracı, 13. Kimyasal.silah gel., ürt., stok.yasaklayan sözl.eki liste de yer alan mallar, 14. Ozon tabakasının korunmasına dair Viyana Sözleşmesi ile bu sözleşmeye ait Protokoller ve değişiklikler kapsamındaki malların sadece söz konusu düzenlemelere taraf ülkelere yönelik ihracatı, 15. 3504.00.00.00.00 peptonlar ve bunların türevleri, tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan diğer proteinli maddeler ve türevleri, deri tozu (kromla işlenmiş olsun olmasın), 16. Aşağıdaki listede GTİP ve CAS tescil numaraları belirtilen 32 kimyasal madde, KİTAP•3 GTİP 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 17) 18) 19) 20) 21) 22) İHRACAT MEVZUATI Madde Adı 2933.39.95.00.21 3-Hidroksi –1-Metilpiperidin 2921.19.80.00.16 N.N.Diizopropil- (beta)-Aminoetil Klorür 2930.90.70.90.32 N.N.-Diizopropil- (beta)-Aminoetan Tiol 2826.19.00.10.00 Potasyum Florür 2905.50.99.90.19 2-Kloretanol 2921.11.10.00.12 Dimetilamin 2931.00.95.90.59 Dietil Etil Fosfonat 2931.00.95.90.59 Dietil N.N-Dimetilosforamidat 2921.11.90.00.12 Dimetilamin Hidroklorür 2931.00.95.90.59 Etil Fosfinil Diklorür 2931.00.95.90.59 Etil Fosfinil Diklorür 2931.00.95.90.34 Etil Fosfonil Diflorür 2811.11.00.00.00 Hidrojen Florür 2918.19.99.00.19 Metil Benzilat 2931.00.95.90.59 Metil Fosfinil Diklorür 2922.19.90.00.21 N.N-Diizopropil- (beta)-Aminoetanol 2931.00.95.90.59 Dietil Metilfosfonit 2931.00.95.90.59 Dimetil Etilfofonat 2931.00.95.90.59 Etil Fosfinil Diflorür 2931.00.95.90.59 Metil Fosfinil Diflorür 2933.39.95.00.49 3-Quinükl, don 2914.19.90.00.19 Pinakolon 2837.19.00.30.00 Potasyum Siyanür 2826.90.90.10.00 Potasyum Biflorür 2826-90.90.20.00 Amonyum Biflorür 2826-90.90.90.12 Sodyum Biflorür 2837.11.00.00.00 Sodyum Siyanür 2813.90.10.00.00 Fosforlu Pentasülfür 2921-19.80.00.29 Di-izopropilamin 2830.10.00.00.11 Sodyum Sülfür 2922.13.90.00.00 Trietanolamin Hidroklorür 2921.19.80.00.29 N.N-Diizopropil-2-Aminoetil Klorür Hidroklorür Torba, çuval ve kutulu halde işlem görmemiş zeytin, Orijinal bağırsak, Canlı koyun, kıl keçisi, büyükbaş hayvan, Nükleer Tedarikçiler Grubu (NTG) kapsamındaki malların ihracı. Kırmızı Biber Ham Zeytin 113 CAS No 3554-74-3 96-79-7 5842-07-9 77-89-23-3 107-078-3 124-40-3 78-38-6 2404-03-7 506-59-2 1498-40-4 1066-50-8 753-98-0 7664-39-3 76-89-1 676-83-5 986-80-0 15715-41-0 6163-75-3 430-78-4 753-59-3 3731-38-2 75-97-8 151-50-8 7789-29-9 1341-49-7 7681-49-4 143-33-9 1314-80-3 108-18-9 1313-82-2 637-39-8 4261-68-1 114 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 3.1.3. İhracatı Ön İzne Bağlı Mallar MADDE 1. Harp, silah ve mühimmatı (Spor ve av tüfekler, hariç) İZİN VEREN VEREN KURUM (Milli Savunma B.) YASAL DAYANAK 3.1.1940 T. ve 3763 S. Türkiye’de Harp Silahı ve Muhimmatı Yapan Hususi Sanayi Müesseselerinin Kontrolü Hk.K. 2. Afyon ve haşhaş kellesi (Sağlık B.) 12.6.1933 T.ve 2313 S. uyuşturucu Maddelerinin Murakabesi Hk.K. 3. Uyuşturucu maddeler ve 24.6.1933 T. ve 2313 S. 1972 T. protokolle Uyuşturucu Md Murakabesi değiştirilen 1961 T. Hk. K. ve 1972 T. Uyuşturucu Maddeler Tek protokolle değ. 1961 tarihli Sözleşmesi 1971 T.Psikotrap Uyuşturucu Maddeler Tek Maddelere İlişkin Sözleşme ve Söz., 1971 T. Psikotrop 1988 T. Uyuşturucu Psikotrop mad. İlişkin Sözleşme ve Maddelerin Yasadışı Trafiğinin 1988 T. Uyuşturucu ve Önlenmesine ilişkin Birleşmiş Psikotrop Mad. Yasadışı Milletler Sözleşmesi kapsamındaki Trafiğinin Önlenmesine Mallar İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi 4. Tehlikeli Atıkların Sınırlar ötesi- (Çevre B.) 15.5.1994 T. ve 21935 S. Taşınımının ve Bertarafının RG’de yay. 7.3.1994 T. ve Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi 94/5419 S. B.K.K. Kapsamındaki mallar ile onaylanmış Tehlikeli Atıkların Sınır ötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi 5. Yaban domuzu, kurt, çakal, tilki, (Orman B.) 13.4.1990 T. ve 20491 sayılı sansar, porsuk ile yılanlar, R.G’de yay. 8.3.1990 kaplumbağa ve kertenkelelerin T. ve 90/234 S. B.K.K. canlı ve cansız halde ve bunların tanınabilir parçaları ile bunlardan mamul konfeksiyon 6 .Gübreler (Kimyevi gübreler hariç) (Tarım ve 13.1.1995 T.ve 11905 S.. Köy işleri RG’de yay. 19.12.1964 T. B.) ve 6/4090 S. B.K.K. ile 27.12.1924 T. ve 2/1771 S..B.K.K. 7. Tohumlar (Orman ağacı tohumları (Tarım ve 21.8.1963 T..ve 308 S.. hariç) Köy işleri Tohumların Tescil, Kontrol ve B.) Sertifikasyonu hakkında K. 8. Su ürünlerinden su ürünleri (Tarım ve 22.3.1971 T. ve 1380 S. Su avcılığını düzenleyen esaslar Köy işleri Ürünleri K. çerçevesinde avlanması yasak B.) olan cins ve nitelikteki su ürünleri (sülükler dahil) 9. Yarış atları (Tarım ve 7.6.1926 T. ve 904 S. Islahı KİTAP•3 10. Yem Kanunu kapsamına giren yemler 11. Zirai mücadele ilaç ve aletleri 12. Veteriner İlaçları Köy işleri B.) (Tarım ve Köy işleri B.) (Tarım ve Köy işleri B.) (Tarım ve Köy işleri B.) 13. İhracat için doğadan elde (Tarım ve edilmesi kontenjanla veya başka Köy işleri herhangi bir kayıtla sınırlandırılan doğal çiçek soğanları 14. Damızlık büyük ve küçük baş (Tarım ve hayvan Köy işleri B.) 15. Şeker T.Şeker Fab.Gen. Müd. 16. Doğa Mantarı (Tarım ve Köy işleri B.) İHRACAT MEVZUATI 115 Hayvanat K. 29.5.1973 T. ve 1734 S. YemK. 15.5.1957 T. ve 6968 S. Zirai Müc. ve Zirai Karantina K. 1262 sa. İspençiyarı ve Tıbbi Müstahzarlar K. Yeniden Bazı Hük. İlavesine Dair 3490 3490 S. K. 22.12.1995 T. ve 95/7623 S. İhr. Rej. Kar. B.) 22.12.1995 T. ve 95/7623 S. İhr.Rej.Kar. 22.6.1956 T.- 6747 S. Şeker K. 22.12.1995 T. ve 95/7623 S. İhr.Rej.Kar. 3.1.4.İhracat ile İlgili Diğer Düzenlemeler İhracat ile ilgili düzenlemeler her ne kadar D.T.M. (İhracat Genel Müdürlüğü) tarafından yapılıyorsa da diğer kurum ve kuruluşlarında bu alanda önemli düzenlemeleri bulunmaktadır. Örneğin ihraç edilecek tarım ürünleri ile ilgili teknik düzenlemeler Tarım Bakanlığı tarafından,ihraç edilecek kimyasal ürünler ile ilgili teknik düzenlemeler ise Çevre Bakanlığı tarafından yayınlanan tebliğler ile yapılmaktadır. Bunu dışında ihracata yönelik parasal düzenlemelerin önemli kısmı Para ve Kredi Koordinasyon Kurulu tebliğleri ile gerçekleştirilmektedir. Aşağıda halen yürürlükte olan ihracat ilişkin çeşitli kurumları düzenlemeleri yer almaktadır. 02.12.2003 tarih ve 25304 sayılı R.G. de yayınlanan Çift Kullanımlı ve Hassas Maddelerin İhracatının Kontrolüne İlişkin 2003/12 sayılı Tebliğ ile Kitle imha silahlarının geliştirilmesinde kullanılabilecek malzeme ve teknolojinin ihracatının denetlenmesi amacıyla oluşturulmuş ve ülkemizin taraf olduğu uluslararası düzenleme ve rejimler kapsamında kontrole tabi olan, hem sivil hem de askeri amaçla kullanılma özelliğine sahip çift kullanımlı ve hassas maddelerin ihracatı, 06.01.1996 tarihli ve 22515 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İhracat Rejim Kararının 3. maddesi uyarınca Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın (İhracat Genel Müdürlüğü) iznine tabidir. Buna ilişkin başvurular, ihracata konu malzemenin teknik özelliklerini ve kullanım alanlarını açıklayan belgelerle 116 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ ve ithalatçı firmadan alınan “Nihai Kullanım Sertifikası” ile birlikte İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birliği Genel Sekreterliği’ne yapılır. 12.07.2008 tarihli ve 26934 sayılı R.G de yayınlanan Bedelsiz İhracata İlişkin (İHRACAT 2008/12) tebliğ ile 22/12/1995 tarihli ve 95/7623 sayılı İhracat Rejimi Kararının 3 üncü maddesine istinaden, karşılığında yurt dışından bir ödeme yapılmaksızın Bedelsiz olarak ihraç edilebilecek mallar aşağıda belirtilmiştir. a) Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım malları, yeniden kullanıma veya geri dönüşüme konu ithal edilmiş mal ve ambalaj malzemeleri, b) Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçaları, c) Yabancı misyon mensuplarının, Türkiye’de çalışan yabancıların, yurt dışına hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi şartıyla, beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar, ç) Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar, d) Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ve üniversitelerin; görevleri veya anlaşmalar gereği gönderecekleri mal ve taşıtlar, e) Savaş, deprem, sel, salgın hastalık, kıtlık ve benzeri afet durumlarında; kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, üniversiteler, Kızılay ile kamu yararına çalışan dernek ve vakıfların gönderecekleri insani yardım malzemeleri. (2) Yukarıda belirtilenler dışında kalan hususlar, Dış Ticaret Müsteşarlığının (İhracat Genel Müdürlüğü) görüşü alınarak, ilgili gümrük idaresi veya İhracatçı Birliği Genel Sekreterliğince sonuçlandırılır. (a) ve (b) bentlerinde yer alan mallardan, değeri 250.000 (ikiyüzellibin) ABD Dolarına kadar olanlar ile değer ve miktarına bakılmaksızın (d) ve (e) bentlerinde belirtilen malların bedelsiz ihracat izni başvuruları doğrudan ilgili gümrük idaresine yapılır. Değeri 250.000 (ikiyüzellibin) ABD Doları ve üzeri olanların bedelsiz ihracat izni başvuruları ise, ekteki Bedelsiz İhracat Formu doldurularak İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine yapılır. Bedelsiz ihraç izinlerinin geçerlilik süresi 1 (bir) yıldır. Kanun, kararname ve uluslararası anlaşmalarla ihracı yasaklanmış malların bedelsiz ihracatına izin verilmez. İhracı ön izne bağlı malların bedelsiz olarak ihraç edilmesi de, ancak ilgili merciin ön iznine istinaden mümkündür. İhracında Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu’na prim kesintisi yapılan malların bedelsiz olarak ihraç edilebilmesi için, söz konusu primin ödendiğine dair banka dekontunun ibrazı gerekir. Ancak FOB değeri l.000 (bin) ABD Dolarını geçmeyen malların bedelsiz ihracı Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu kesintisine tabi değildir. (2) 6/6/2006 tarihli ve 26190 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ (İhracat 2006/7) eki listedeki mallardan, değeri FOB l.000 (bin) ABD KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 117 Dolarını geçenlerin bedelsiz olarak ihracında kayıt şartı aranır. Bedelsiz ihracata konu mal, ihracatta uygulanan desteklerden yararlandırılmaz. Bu Tebliğ kapsamında yapılacak bedelsiz ihracat, standartlar ve ürünlere ilişkin teknik mevzuat hükümlerine tabi değildir. 12.11.2009 tarih ve 27404 sayılı R.G. de yayınlanan Doğal Çiçek Soğanlarının 2010 yılı İhracat Listesi hakkındaki (2009/55 sayılı ) Tarım Bakanlığı tebliğinde gerek doğadan sökülerek gerekse büyütme ve/veya üretim yoluyla elde edilerek 2010 yılında ihraç edilecek doğal çiçek soğanlarının cins, tür, çevre uzunluğu ve ihracat kontenjanları ile ihracatı yasak olan doğal çiçek soğanı türlerini belirtmektir. 22.12.2009 tarih ve 27440 sayılı R.G. de yayınlanan Elma İhracatında İhracat İadesi Yardımı Yapılmasına ilişkin 2009/4 sayılı Para Kredi Koordinasyon Kurulu tebliğinde 2010 yılı Kasım Mayıs döneminde gerçekleştirilecek elma ihracatına ton başına 50 dolar İhracat İadesi yardımı yapılması kararlaştırılmıştır. 23.10.2009 tarih ve 27385 sayılı R.G yayınlanan . İhracat 2009/13 Tebliğ ile 05.12.2008 tarih ve 27075 sayılı R.G. de yayınlanan .’’ihracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerde vergi, resim ve harç istisnası hakkındaki 2008/6 sayılı İhracat tebliğinde’’ değişiklik yapılarak 4458 sayılı Gümrük Kanununun 131 inci maddesine istinaden ithalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi ambalaj malzemesi ithali ile kati ihraç edilen mallara ait ambalaj malzemesinin geçici ihracı ve ithali, vergi resim harç istisnası kapsamına alınmıştır. 07.01.2003 tarih ve24986 sayılı R.G. de yayınlanan D.T.M. nin Kimyasal Silahlar Sözleşmesi Ekinde Yer Alan Kimyasal Maddelerin İhracatına İlişkin 2002-12 sayılı tebliğ halen geçerli olup 4/4/1997 tarihli ve 4238 sayılı Kanun ile onaylanması uygun bulunan ve 29/4/1997 tarihli ve 97/9320 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan “Kimyasal Silahların Geliştirilmesinin, Üretiminin, Stoklanmasının ve Kullanımının Yasaklanması ve Bunların İmhası ile İlgili Sözleşme” hükümleri uyarınca, söz konusu Sözleşme eki Liste-1, Liste-2 ve Liste-3’te yer alan kimyasal maddelerin ihracatı na ilişkin hükümler düzenlenmiştir.Liste-1 kapsamı kimyasal maddelerin Sözleşmeye taraf olmayan ülkelere ihracı yasaktır. Ancak, söz konusu listede yer alan maddelerin, araştırma, tıbbi, farmasötik veya koruyucu amaçlarla olmak kaydıyla s özleşmeye taraf olan ülkelere (EK: A) ihracı (İhracat Genel Müdürlüğü) iznine tabidir. Liste-2 kapsamı kimyasal maddelerin Sözleşmeye taraf olmayan ülkelere ihracı yasaktır. Söz konusu liste kapsamı kimyasal maddelerin Sözleşmeye taraf olan ülkelere ihracı İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nin iznine tabidir. Liste-3 kapsamı kimyasal maddelerin ihracı İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nin iznine tabidir. İzin ı başvurular, söz konusu amaçları tevsik eden belgelerle birlikte İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birliği Genel Sekreterliği’ne yapılır ve Müsteşarlıkça sonuçlandırılır. 30.01.2009 tarih ve 27126 sayılı R.G. de yayınlanan D.T.M. nin’’“Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin 2009/1 sayılı tebliği 118 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 27/9/1994 tarihli ve 4041 sayılı Kanun ve 27/4/1996 tarihli ve 96/8125 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan “Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES)” ile 27/12/2001 tarihli ve 24623 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmenin Uygulanmasına Dair Yönetmelik” hükümleri uyarınca, tebliğ ekindeki Ek I-A, I-B; Ek II-A, II-B ve Ek III-A, III-B sayılı listelerde gümrük tarife istatistik pozisyonları ve isimleri belirtilen hayvan ve bitki türlerinin sürdürülebilir kullanımını sağlamak amacıyla kontrollü ihracatının sağlanmasına yönelik usul ve esasları kapsar. Tebliğ kapsamı hayvan ve bitki türlerinin ithalatında, ihracatında ve yeniden ihracatında, - Ek I-A, II-A ve III-A sayılı listelerde yer alan bir türe ait örnek için Tarım ve Köyişleri Bakanlığından, - Ek I-B, II-B ve III-B sayılı listelerde yer alan bir türe ait örnek için Çevre ve Orman Bakanlığından, CITES Belgesi alınır. CITES Belgesi gümrük beyannamelerinin tescili aşamasında gümrük idarelerince aranır ve bu belge gümrük beyannamesine eklenir. İthalata ilişkin düzenlenen CITES Belgesinin geçerlilik süresi 12 ay, ihracata ve yeniden ihracata ilişkin düzenlenen CITES Belgesinin geçerlilik süresi 6 aydır. 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı R.G. de yayınlanan D.T.M. nin 2009/4 sayılı Tebliği ile Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin ihracına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. Tarifenin 29 ve 38 fasıllarında yer alan bazı kimyasal maddeler ozon tabakasını incelttiği için uluslar arası anlaşmalar ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından dış ticareti kontrol altına alınmıştır. Bu kapsamda tebliğin 1. no’lu ekinde yer alan kimyasalların ihracı yasaktır. Tebliğin2.3.4.5.6 numaralı eklerinde yer alan kimyasal maddelerin ihracı da kısıtlamaya tabidir. Bu nedenle 29 veya 38. fasıllarda yer alan Kimyasalların yasak veya kısıtlılık kapsamına girip girmediğinin ihracattan önce araştırılması gerekir.Bu düzenlemeler ayni zamanda İhracı yasak mallar listesi ve ihracı ön izne tabi mallar listesin de yer almaktadır. 23.05.2004 tarih ve 25470 sayılı R.G. de yayınlanan Para ve Kredi Kurulu Tebliği ile her sene 1Nisan -31 Mayıs arasında gerçekleştirilen patates ihracatına ton başına 19 dolar İhracat iadesi ödenmesi kararlaştırılmıştır. 09.03.2009 tarih ve 27164 sayılı R.G. de yayınlanan Para Kredi Kurulunun 2009/1 sayılı Tebliği ile tarifenin 2ila 20 fasıllarında yer alan tarım ürünlerinin ihracatında ihracatçıya tebliğ de belirlenen miktarlarda ihracat iadesi yardımı yapılması kararlaştırılmıştır. 09.06.2004 tarih ve 25487 sayılı R.G. yayınlanan Para Kredi ve Koordinasyon Kurulunun ‘’Teknik Müşavirlik Firmalarının Yurt Dışındaki Faaliyetlerine Sağlanacak Devlet Yardımları Hakkında 2004/5 sayılı Tebliğ İle ülkemizin mal ve hizmet ihracını artırmak için teknik müşavirlik, müteahhitlik firmaları, Firma Grupları, Sektörel Özel Sektör Kuruluşları, Fuar Organizatörleri ile Seminer, Konferans Organizatörlerinin yurt dışı ve yurt içindeki bazı faaliyetlerinin ihracat KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 119 destekleri kapsamında devlet yardımlarından yararlandırılması kararlaştırılmıştır. Bu kapsamda yurt dışında teknik müşavirlik hizmeti veren firmalara; Yurtdışı-Ofis Desteği, Pazar Araştırması Desteği, Fuar, Konferans, Seminer, vb Tanıtım Faaliyetlerine Katılım Desteği, Seminer, Konferans vb faaliyetlere katılım Desteği, Fizibilite Etüdü Hazırlanması Desteği, Verilmektedir. Desteklerden yararlanmak için gerekli belgeler ve müracaat usulleri Tebliğ de detaylı olarak yer almaktadır. 24.05.2006 tarih ve 26177 sayılı R.G. de yayınlanan Para Kredi ve Koordinasyon Kurulunun Türk Ürünlerinin Yurt dışında Markalaşması,Türk Malı İmajının yerleştirilmesi ve ‘’Turquality’’ desteklenmesi hakkındaki 2006/4 sayılı tebliği ile İhracatçı Birlikleri, Üretici Dernekleri, Üretici Birlikleri, Türkiye’de ticari ve/veya sınai faaliyette bulunan şirketler markalarının yurt dışında tanınması ve veya ‘’Turquality’’ imajının yerleştirilmesi için yapacakları harcamalar ihracat desteklerinden yararlandırılması kararlaştırılmıştır. Desteklerden yararlanma koşulları,müracaat usulleri, ve yararlanılabilecek destek miktarları tebliğ de açıklanmıştır. 19.02.2007 tarih ve 26439 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan D:T.M. nin Yurt Dışında Fuar Düzenlenmesine ve Değerlendirilmesine ilişkin 2007/1 sayılı Tebliği ile yurt dışında düzenlenen ticari nitelikli fuarlara katılım sağlamak yoluyla ihracatımızın arttırılması için fuar organizasyonlarının sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesini teminen, usul ve esaslar tespit edilmiştir. Düzenlemeye göre organizatörlerin yurt dışında ticari nitelikli; a) Türk İhraç Ürünleri Fuarı, b) Sektörel Türk İhraç Ürünleri Fuarı, c) Milli Katılım Organizasyonu, ç) Yabancı Firma Katılımlı Fuar düzenlemeleri ihracat teşviki kapsamına alınmıştır. Bu teşvikten fuar organizatörleri ve/veya düzenleyiciler yararlanmaktadır. Organizatörlerin yukarıdaki organizasyonlarına ait masrafların bir kısmı devlet tarafından karşılanmaktadır. 30.12.2009 tarih ve 27448 sayılı R.G. de yayınlanan Para Kredi Koordinasyon Kurulunun ‘’Yurt dışında gerçekleştirilen fuar katılımlarının desteklenmesine ilişkin 2009/5 sayılı tebliğ ile Türk firmalarının yurt dışı fuarlara iştiraki ve sektörel nitelikteki uluslararası fuarlara bireysel katılımlarının sağlanması ile Türk ihraç ürünlerinin tanıtılması ve pazarlanması suretiyle ihracatımızın desteklenmesi için yurt dışı fuar organizasyonu gerçekleştiren organizatörler ve söz konusu fuar organizasyonlarına iştirak eden firma ve kuruluşlar ile sektörel nitelikteki uluslararası fuarlara bireysel katılım sağlayan firma ve kuruluşlar tarafından yapılan harcamaların, Tebliğin ilgili maddelerinde belirtilen miktar ve oranlar çerçevesinde Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu’ndan karşılanması kararlaştırılmıştır. Hangi fuarların destek kapsamında bulunduğu ve destek miktarları ve desteklerden yararlanmak için müracaat usulleri tebliğ de detaylı olarak açıklanmıştır. 120 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 3.2.2. Düzenlenen Belgeler 3.2.2.1. Genel 3.2.2.1.1. Orijinal Fatura Satış işleminin gerçekleşmesinden sonra düzenlenen, satış sözleşmesini belgeleyen veya satış sözleşmesinin var olduğuna dair kesin karine oluşturan bir belgedir. İthalat veya ihracatta, gümrük işlemlerinin yapılması ve vergilerin hesaplanması için orijinal fatura gerekmektedir.Orijinal fatura ihracatçı tarafından banka aracılığı ile ithalatçıya gönderilmektedir. 3.2.2.1.2. Navlun Faturası CF veya CIF satışta, navlun satıcı tarafından ödenmektedir. Mal ile ilgili satış faturasında, navlun tutarı mal bedeline dahil olarak veya ayrı olarak gösterilebilmektedir. Bu faturaya Navlun Faturası denmektedir. 3.2.2.1.3.Çeki Listesi Çeki Listesi, hangi taşıta ne kadar mal yüklendiğini, her birim, paket, çuval, vs. ağırlığı içermektedir. Gümrük idarelerince ve hasar halinde sigorta şirketlerince istenebilmektedir. Yukarıdakilerin dışında ihraç edilecek ürünün özelliklerine, malın ihraç edileceği ülkenin taleplerine göre düzenlenecek belgeler farklılık gösterir. 3.2.2.2. İhracatın Yapılacağı Ülkelere Göre Düzenlenen Belgeler 3.2.2.2.1. Avrupa Birliği (AB) Ülkelerine İhracat A.B. ile Türkiye arasındaki ticarette, malların Katma Protokol gereğince tavizli gümrük indiriminden yararlanılması amacıyla A.T.R. Dolaşım Belgesi’nin ihracatçı ülke yetkilileri tarafından düzenlenip gümrük idarelerince vize edilmesi gereklidir. İhracatçı, bağlı bulunduğu odadan aldığı A.T.R. Belgesini eksiksiz ve tam olarak doldurmalı ve odaya onaylatmalıdır. 5 nüsha olarak doldurulan Dolaşım Belgesine, 1 Adet Fatura Sureti ve Dilekçe eklenmektedir. Dolaşım Belgesinin yeşil renkte zemini olan ilk nüshaları ihracatçıya verilmektedir. Beyaz renkli olan nüsha ise Gümrük İdaresinde kalmaktadır. Diğer 2 nüsha da fiili ihracatı takip eden ilk işgünü içinde Gümrük İdaresince ilgili odaya gönderilmektedir. Ayrıca, Türkiye’nin Avrupa Birliği ile demir çelik ürünlerinde (AKÇT ürünleri) parafe ettiği Serbest Ticaret Anlaşması kapsamı ürünlerin ihracatında EUR-1 Belgesinin düzenlenmesi gerekmektedir. 3.2.2.2.2. EFTA Ülkelerine İhracat Türkiye ile EFTA Ülkeleri arasında mevcut olan Serbest Ticaret Anlaşması gereği, EUR-I. Belgeleri, EFTA Üyesi Ülkelere ( İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn) yapılan ihracatta tavizli gümrük indiriminden yararlanabilmesi için aranan belgedir. Bu belge, TOBB- Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne bağlı ihracatçının üyesi olduğu Ticaret/Sanayi Oda’larca tasdiklenmektedir. Bu belgenin temininde başvuru ve onay mercii ihracatçının bağlı bulunduğu Ticaret/ Sanayi Odası’dır. Önce EUR-I. formu temin edilerek doldurulur ve buna dilekçe, gerçek fatura (noter tasdikli ticari fatura) ve talepname eklenerek oda’ya müracaat edilir. Ayrıca, Türkiye’nin Avrupa Birliği ile demir çelik ürünlerinde (A.K.Ç.T. ürünleri) pa- KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 121 rafe ettiği Serbest Ticaret Anlaşması kapsamı ürünlerin ihracatında da EUR-1 Belgesinin düzenlenmesi gerekmektedir. 3.2.2.2.3. Dünya Ticaret Örgütü (D.T.Ö.) Üyesi Ülkelere İhracat D.T.Ö. üyesi ülkelere Türk menşeli ürün ihraç edilmesi halinde indirimli Gümrük Vergisi uygulanması için ihraç edilen ürünün Türk Menşeli olduğunu ispat eden İhracatçının bağlı bulunduğu Ticaret Odası tarafından tasdik edilen Menşe Şehadetnamesi gereklidir. 3.2.2.2.4. Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP) Kapsamında Türkiye’ye Taviz Tanıyan Ülkelere İhracat Genelleştirilmiş Preferanslar Sisteminin sağladığı tavizli gümrük oranlarından yararlanılması için preferans tanıyan ülkelere yapılacak ihracatta özel bir menşe şahadetnamesi düzenlenmesi gerekmektedir. Ülkemiz bu sistem çerçevesinde ABD, Avustralya, Kanada, Japonya, Yeni Zelanda, Rusya Federasyonu preferanslarından yararlanmaktadır. Tavizlerden yararlanılabilmesi için ihracatın ilgili ülkelerden birine yapılması ve malın o ülkenin taviz tanıdığı G.S.P. listesinde ismen yer alması gerekmektedir. Belgenin tanımında aranacak en önemli konu menşe kriteridir. 4 nüsha olarak eksiksiz ve usulüne uygun olarak doldurulan özel menşe şahadetnameleri odalarca beyan tasdiki işlemine tabidir. Rusya Federasyonuna G.S.P. kapsamında yapılan ihracatta menşe şahadetnamesinin D.T.M. (Anlaşmalar Genel Müdürlüğü) ve onaylatılması gerekmektedir. Avustralya ve Yeni Zelanda için resmi tasdik gerekmemektedir. 3.2.2.2.5. Rusya Federasyonu’na Doğal Gaz Kapsamında Yapılacak İhracat Rusya Federasyonu’ndan alınan doğal gaz karşılığı bu ülkeye ihracat yapılmaktadır. Bu kapsamda yapılacak ihracata ilişkin mal listeleri yıllık olarak belirlenmekte ve yayınlanmaktadır. Doğal gaz kapsamında Rusya Federasyonu’na yapılacak ihracatta, ihracatçıların D.T.M.’ na başvurmaları ve ihracatlarını kaydettirerek, kayıt belgesi almaları gerekmektedir. 3.2.2.2.6. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Ambargo Kararları Uyarınca İhracatın Denetime Tabi Olduğu Ülkelere İhracat BM Güvenlik Konseyi’nin 883 sayılı Kararı’nın 5. maddesi ile bazı malların Libya’ya satılması veya söz konusu malların üretimi veya bakımı için kullanılacak her çeşit malzemenin sağlanması veya bu konuda lisans verilmesi yasaklanmıştır.Bu nedenle Libya gibi Birleşmiş Milletlerin kısıtlama uyguladığı ülkelere ihracat yaparken D.T.M. da ön onay belgesi alınmalıdır. 3.2.2.2.7. Özel Anlaşma İmzalanan Ülkelere İhracat( Kanada Anlaşması) Kanada’ya Anlaşma kapsamında bulunan tüm kategorilerde gönderilecek her ihracat partisinde, Kanada Gümrük Makamlarınca, ülkemiz ve Kanada arasında 20 Mayıs 1987 tarihinde imzalanan Anlaşma uyarınca, İhracat Bilgi Belgesi aranmakta ve anılan belgeyi taşımayan yüklemelerin Kanada’ya girişine kesinlikle izin verilmemektedir. 3.2.2.3. İhraç Konusu Ürüne Göre Düzenlenen Belgeler 3.2.2.3.1. Standarda Uygunluk Belgeleri İhraç konusu mallar yurt içinde zorunlu standartlara tabi ise ihraç edilirken de malın bu standarda uygun olduklarını ispat için iharcatçının Dış Ticaret Müsteşarlığı, Taşra Teşkilatı Bölge Müdürlükleri bünyesindeki Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup 122 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Başkanlıkları’na başvurarak eşyayı denetletmesi ve denetim sonucunda “Kontrol Belgesi” alması gerekmektedir. Bu belgenin ihracat sırasında ilgili Gümrüğe ibrazı zorunludur. Dış Ticaret Müsteşarlığı, iç piyasada geçerli Türk Standartlarına uymayan malların ihracına, ithalatçının talebinin tevsiki halinde, gerekli incelemeyi yaparak izin verebilir veya gerekli görülen durumlarda, standardın bazı maddelerinin uygulanmasına talimat yolu ile istisna getirebilir. İhraç konusu malla ilgili olarak alınmış TS-EN-ISO 9000 veya ISO 9000 veya EN 29000 belgesinin ya da Ticari Kalite Denetim Yeterlilik Belgesinin ve gerektiğinde malın özelliğine göre Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca istenebilecek ilave belge ve/veya analiz raporlarının ilgili gümrük idaresine ibrazı halinde, Yurtdışında inşaat, tesisat ve montaj işi alan müteahhitler tarafından işçilerin ihtiyacı olan ve zorunlu standart kapsamındaki maddelerin ihracatında, ilgili merci tarafından düzenlenecek ihraç müsaadesinin ilgili gümrük idaresine ibrazı halinde, Hariçte işleme yoluyla yapılacak ihracatta (geçici ihracat), Bedelsiz ihracat kapsamında yapılacak ihracatta, “Kontrol Belgesi” aranmaz. 3.2.2.3.2. Uluslararası Orijin ve Bitki Sağlık Sertifikası Bitki ve bitkisel ürün ihracatçısının, satacağı ürünlerde hastalık, zararlı maddeler ve ilaç kalıntılarının bulunmadığını gösterir “Uluslararası Orijin ve Bitki Sağlık Sertifikası” adlı belgeyi temin etmesi gerekmektedir. Konu ile muhatap kurum, Tarım ve Köy işleri Bakanlığı, Tarım İl Müdürlükleridir. Başvuru üzerine Tarım İl Müdürlüğü yetkilileri ürünün yüklendiği yerde ürünün hijyenik kontrolünü yaparak belgeyi tanzim eder ve imzalar. Ortadoğu ve Körfez ülkeleri, bu belgenin ayrıca Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Dışişleri Bakanlığı ve kendi Büyükelçilikleri tarafından da tasdiklenmesini istemektedirler. Bunun yanı sıra, alıcı ülkelerin istekleri doğrultusunda yapılan laboratuvar analiz raporları da bu belgeye eklenmektedir. Bu uygulamanın uluslararası geçerliliği olması nedeniyle Bitki Sağlık Sertifikası önemli bir belgedir. Bu belgenin ihracat sırasında Gümrük İdarelerine ibrazı zorunludur. 3.2.2.3.3. Hayvansal Ürünlerle İlgili Sağlık Sertifikası İhracatçıların canlı hayvan, hayvansal maddeler ve deniz ürünleri ihracatında, bu ürünlerin insan ve hayvanlara geçebilen hastalıklardan temiz olduğunu gösterir “Sağlık Sertifikaları’nı temin etmeleri gerekmektedir. Canlı hayvan, hayvansal maddeler ve deniz ürünleri ile ilgili yedi ayrı belge bulunmakta olup, her biri için de yetkili kurum Tarım İl Müdürlükleridir. İhracata konu mala göre değişen belgeler şunlardır: Canlı hayvanlar için “Hayvanların Orijin ve Veteriner Sağlık Sertifikası”, hayvansal ürünlerde “Hayvani Maddeler İçin Veteriner Şahadetnamesi”, AB’ne yönelik süt ürünleri ihracatında “IMA1 Sertifikası” ve deniz ürünleri için “Model I ve Model II Sertifikaları”. Model I; “Taze, Soğutulmuş veya Dondurulmuş Balık, Kabuklu Deniz Hayvanı, Taze Yumuşakçalar (canlı veya ölü), Deniz kestanesi, Mürekkep Balığı, Deniz Memelileri, Kurbağa ve Etleri İle İlgili Sağlık Sertifikası’nı; Model II ise “Deniz ve tatlı su Ürünlerinin Tuzlanmış, Salamura Edilmiş, Kurutulmuş, Füme Edilmiş, Hazır ve Konserve Şekilleriyle, Balık Yağları ve Deniz Memelilerine Ait Ürünlerle İlgili Sağlık Sertifikası”nı ifade eder; Etler ve yenilen sakatatlar ile insan gıdası olarak kullanılan KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 123 maddeler için uluslararası orijin ve veteriner Sağlık Sertifikası; deri, yün ve insan gıdası olarak kullanılmayan hayvan maddeleri için uluslararası orijin ve Sağlık Sertifikası Belgelerin 3 er örnek düzenlenmesi gerekir. 3.2.2.3.4. Sağlık Sertifikası İhraç konusu gıda maddelerinin sağlık koşullarına uygun olup olmadığını gösteren belge niteliğindedir. Tarım, Orman ve Köy İşleri Bakanlığı ya da Üniversitelerin ilgili bölümlerinden alınmaktadır. 3.2.2.3.5. Analiz Raporu Tahlili gerektiren, özellikle gıda ve kimyasal maddelerde gerekli bir rapordur. Genelde üniversitelerin ilgili bölümlerince hazırlanmaktadır. 3.2.2.3.6. Halı Ekspertiz Raporu Eski Eserler Mevzuatı uyarınca, eski eser niteliği taşıyan malların ihracı yasaktır. Ülkemizden ihraç edilen el halılarının eski eser niteliğinde olup olmadığını belirlemek için mal, ihracatçının bağlı bulunduğu Ticaret ve Sanayi Odası’nca ekspertiz işlemine tabi tutulur. Bu işlem için bir dilekçe ile Oda’ya başvurulur. Tayin edilen iki oda eksperi (yolcu beraberinde götürülenler için beş halıya kadar bir eksper) ve oda memuru nezaretinde kontrol edilen halıların yeni olması halinde, değer tespiti de yapılarak mühürlenir. Tanzim edilen raporun bir sureti Gümrük İdarelerine ibraz edilmek üzere ihracatçıya verilir. Oda’ca ekspertize tabi tutulan halıların eski olduğunun saptanması halinde, Türk İslam Eserleri Müzesi’nce ikinci bir ekspertiz işleminden geçirilir. Halıların eski eser olmadığını gösteren rapora istinaden Ticaret/Sanayi Odalarınca ilk raporda yer alan hususlar da belirtilerek Gümrük İdarelerine ibraz edilmek üzere rapor sureti ihracatçıya verilir. 3.2.2.3.7. Hediyelik Eşya Ekspertiz Raporu Ülkemizden ihraç edilen bakırdan ve pirinçten mamul hediyelik eşyaların ihracı, Eski Eserler Kanunu gereğince ilgili müze eksperlerince denetime tabi tutulmakta ve bunun sonucuna göre düzenlenen rapora göre Gümrük İdarelerince ihracına izin verilmektedir.Bu tür bir malın ihracında bağlı Ticaret/Sanayi Odalarına bir dilekçe ile başvurmaları gerekmektedir. 3.2.2.3.8. Lületaşı Pipo İhracatında Ekspertiz Raporu 1972 tarihli Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Talimatı uyarınca ham lületaşının yurtdışına gönderilmesini önlemek amacıyla, ihraç edilecek lületaşı mamulleri ekspertize tabi tutulmaktadır. Ekspertiz işlemi için ihracatçı, bağlı bulunduğu Ticaret/Sanayi Odalarına fatura ve bir form ile başvurmaktadır. Ekspertiz komitesi nezaretinde lületaşı mamulleri, ileri derecede işlem görmüş olması ve “Türk Elişi Sanatının” estetiğinden yoksun bulunmaması gibi hususlar dikkate alınarak incelenmektedir. İncelendikten sonra ambalajlanan mamuller, Bölge Ticaret ve Sanayi Müdürlüğü ve Ticaret/Sanayi Odaları tarafından mühürlenerek, Gümrük İdarelerine teslim edilmek üzere tanzim edilen bir rapor ile birlikte ihracatçıya verilir. 3.2.2.3.9. Kota Belgesi Özellikle A.B.D. ve Kanada Hazır Giyim ve Tekstil ürün ithalatında kota uygulamak- 124 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ tadır. Hazır giyim ve tekstil ürünlerinin hepsinde kota uygulanmamaktadır. İhraç edilecek ülkeye göre kota uygulanan ürün kategorileri farklı olabilmektedir. Bu konuda güncel bilgiler ilgili İhracatçı Birlikleri’nden temin edilmeli, ihracatçının bu ülkelere yapacağı Hazır Giyim ve Tekstil ürün ihracatı için önce İhracatçı Birliklerinden KOTA talebinde bulunulmalı, Kota’dan pay alır ise İhracat taahhüdü vermelidir. KOTA dağıtımı Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın gözetiminde İhracatçı Birlikleri tarafından yürütülmektedir. 3.2.2.4. Diğer Belgeler İhraç edilecek ürün ve ihracatın yapılacağı ülkelere göre aşağıdaki belgeler de ihracat sırasında istenebilir. 3.2.2.4.1. Orman Nakliye Tezkeresi Orman ürünlerinin ihracı için istihsal yerinden, tekele tabi eşyada ise bu idarece tanzim olunarak verilen belgelerdir. (6831 sayılı Orman Kanunu’na göre) 3.2.2.4.2. Kontrole Tabi Eşyada Kontrol Belgesi 1705 sayılı Ticarette Tağşişin Men’i ve İhracatın Murakabesi ve Koruması Hakkında Kanun’a göre uluslararası ticaret kurallarının ihlal edilmediğini gösteren belgedir. 3.2.2.4.3. Tekele Tabi Eşya Nakliye Tezkeresi 3.2.2.4.4. İhracı İlgili İdarelerin İznine Tabi Eşya İçin Yetkili Makamlarınca Verilen İzin Kağıtları 3.2.2.4.5. Eşyanın Yükleneceği Nakil Aracının Geleceğini Bildirir Acente Veya Kumpanya Belgesi(Gerektiği hallerde ) 3.2.2.4.6. Kumanya Listesi Çıkış yapan deniz, kara ve hava nakil araçlarına verilecek kumanyaların kayıtlı olduğu belgedir. Bu belge beyanname addolunarak, gümrük işlemleri bunlar üzerinde yürütülür. 3.2.2.4.7. Standardizasyon Kontrol Belgesi Çıkışı standardizasyon kontrolüne tabi tutulmuş maddelerin (Antepfıstığı, pamuk, yemeklik zeytinyağı, palamut v.b.) ihracatında aranılan belgedir. Bu belgeye sahip olmayan mezkur maddelerin çıkışına gümrüklerce hiçbir surette izin verilmez. 3.2.2.4.8. Yabancı Ülkelere Seyahat Edenlere Ait Geçici Çıkış Beyanname ve Taahhütnamesi İkametgahı Türkiye’de bulunan Türk ve yabancı gerçek ve tüzel kişilerin, yabancı memleketlere geçici olarak çıkaracakları ve en geç iki yıl içerisinde geri getirecekleri, kendilerine ait taşıtlar için düzenlenen belgedir. 3.2.2.4.9.Koli Müfredat Listesi Koliye ait faturaya sığmayacak kadar kapsamlı bilgiler bu listeye dökülmektedir. Gümrüklerce ve hasar halinde sigorta şirketlerince talep edilmektedir. 3.2.2.4.10. Dış Ticaret Rejimi Ve Türk Parası Kıymetini Koruma Karar Ve Tebliğlerinin Gerektirdiği Diğer Belgeler Lisans, acente mektubu, tescil beyannamesi, banka mektubu, taahhüt beyannamesi gibi. 3.2.2.5. Gümrük İşlemleri Dışında İhracatta Kullanılan Uluslararası Dokümanlar İhracat işleminin çeşitli aşamalarında çeşitli mercilere ibraz edilmesi veya verilmesi zo- KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 125 runlu, ihraç edilecek ürüne veya ihracatın yapılacağı ülkeye göre farklılık gösterebilen bir çok belge bulunmaktadır. Bu belgelerin en önemlilerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz: 3.2.2.5.1. Sevk Belgesi (Konşimento) Tren, uçak veya gemi ile yapılan taşımacılıkta kullanılan ve malın taşımak üzere teslim alındığını ve varış noktasında konşimento sahibine teslim edileceğini gösteren kıymetli evrak niteliğinde bir belgedir.Kara taşımacılığında Konşimento yerine “Yük Senedi” kullanılmaktadır. 3.2.2.5.2. Sigorta Belgesi CIF veya CI teslim şekline göre yapılan ihracatta, ithalatçının verdiği bilgilere göre Gümrük Vergileri değişeceği için sigorta belgeleri çok önemlidir. 3.2.3. İhracat İle İlgili Gümrük İşlemleri İhracat işleminin son evresinde, doğrudan doğruya mal sahipleri veya kanuni mümessilleri veya vekilleri tarafından düzenlenen Gümrük Beyannamesinin, yukarıda bahsettiğimiz ekleri ile birlikte tescil için Gümrüğe verilmesi ve eşyanın da denetim, muayene için Gümrüğe sunulması gerekir. 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 150. maddesine göre Türkiye’den kesin çıkarılacak eşyanın ilgili Gümrük İdaresine yazılı olarak bildirilmesi zorunludur. Temel kural her ihracat işleminin Gümrük Beyannamesi ile Gümrük İdaresine bildirilmesidir. Kuralın istisnası olarak bazı durumlarda sözlü beyan formu, ile özel fatura ve kumanya listesi ile eşyanın gümrük işlemleri yürütülür. Gümrük beyannameleri üzerinde kazıntı ve silinti yapılamaz. Gümrük beyannamelerinin tescili için ibrazından sonra beyan edilen eşyanın cins, nev’i, nitelik ve birim fiyatı bakımından herhangi bir düzeltme yapılamaz. Gümrük beyannamelerinin tescili, Gümrük Beyannamesi ve eki belgelerin incelenmesi ve eşyanın muayenesinden sonra, Gümrük Beyannamesi tescil olunur. Diğer yandan tescil olunan Beyannamede belirtilen hususlara uygunluğu tespit edildikten sonra malın kolcu nezaretinde yükleme işlemine başlanır. Bu arada, ilgili nakil vasıtasına yüklenen ihraç konusu mal kurşun mühür altına alındıktan sonra, nakliyeci firma tarafından tanzim edilen karne veya manifestoların, ilgili memurlar tarafından beyannameye uygunluğu tetkik edilerek tescil işlemi yapılır ve araç yurt dışına sevk edilir. Eşyayı taşıyan kara nakil aracının sınırı geçmesi, liman gümrük idaresinde ise eşyanın gemiye yüklenmesini takiben beyanname kapatılarak nüshalar ilgili mercilere gönderilir. Çıkış işlemleri iç gümrükle yapılıyorsa eşyayı taşıyan aracın fiilen yurtdışına çıkışının yapıldığı Kapı Gümrük İdaresince teyit edilmesini müteakip, iç gümrük idaresi Tek Tip Gümrük Beyannamesini kapatarak nüshaların ilgili mercilere gönderir. 3.2.4. Alıcısı Tarafından Kabul Edilmeyen veya Alıcısına Teslim Edilemeyen Mallar İhracat Yönetmeliği’nin 14. ve 15. maddeleri alıcısı tarafından kabul edilmeyen veya alıcısına teslim edilemeyen mallara ilişkin hükümleri düzenlemektedir. Bu madde uyarınca; a) Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar karşılığında aynı cins, değer ve miktarda mal ihracı, malların geri getirilmesi veya geri getirileceğinin kambiyo merciine taahhüt edilmesi kaydıyla durumu gösterir belgeler istinaden Gümrük Mevzuatı çerçevesinde giriş ve çıkışta ayniyeti tespit edilmek suretiyle gümrük idarelerince, 126 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ b) Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların başka bedel ve şartlarla satışına ilişkin talepler, durumu gösterir belgeler ve yeni satış sözleşmesine istinaden ilgili İhracatçı Birliği’nce (Bozulabilir nitelikteki mallarda İhracatçı Birliği ve/veya Müsteşarlık yurt dışı Teşkilatınca), c) Alıcısına teslim edilmeyen (yanma, çalınma vb. nedenlerle) mallar karşılığında ihracat ile geri getirilmesinde ekonomik yarar görülmeyen malların terk edilmesine ilişkin talepler durumu tevsik eden belgelere istinaden Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır. Geri gelen ihraç eşyası için uygulanacak Gümrük İşlemleri ise Gümrük Yönetmeliği’nin 557. maddesinde açıklanmıştır. 3.2.5. İhracat Bedellerinin Tahsili İhracat bedellerinin tahsili uluslararası ticaret hukuku prensiplerine göre yürütülürken ihracat bedellerinin yurda getirilmesi Kambiyo Mevzuatı hükümlerine göre yapılmaktadır. Peşin ihracat alacaklarının tahsilinde herhangi bir sorun bulunmamakla birlikte yeterli finansman imkanı bulunmayan işletmeler için vadeli ihracat alacaklarının bir an önce paraya dönüştürülmesi hayati önem taşımaktadır.Bu amaçla ulusal ve uluslararası finansman kuruluşları bazı uluslararası kabul görmüş ve hukuki yapısı oluşmuş teknikler geliştirmiştir . Bunlardan bazıları aşağıda yer almaktadır. 3.2.5.1. Alacak İskontosu Kambiyo senedi, fatura veya akreditif türünde olabilecek alacaklar için ihracatçı alacaklarının iskonto edilmesi mümkündür. Faiz ve ücretler çıktıktan sonra alacak değerinde para banka tarafından hemen ihracatçıya ödenir. Benzer bir uygulama başka bir taahhüt altına girmeden veya tersine gerçekleştirilebilir (note: right of recourse). Burada, çabukluk söz konusudur ve ihracatçılara alacaklarını iskonto etmeleri ve ne zaman bunu yapabilecekleri noktasında esneklik sağlar. 3.2.5.2. Faktoring 90 güne kadar olan ihracat alacaklarının veya alacaklarla ilgili hesapların iskonto ile günlük haftalık veya aylık bazda bankaya satılmasıdır. 3.2.5.3. Forfaiting 180 güne kadar olan ihracat alacaklarının veya alacaklarla ilgili hesapların iskonto ile bankaya satılmasıdır. 3.2.5.4. Swap-Option 180 gün üzeri ihracat alacaklarının veya alacaklarla ilgili hesapların iskonto ile bankaya satılmasıdır. 3.2.6. İhracat Bedellerinin Tahsilinde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Yolları İhracat bedellerinin tahsilinde sorunlarla karşılaşılması halinde; Gönüllü uzlaşı, Uluslararası tahkim, KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 127 Uluslararası yargı, Ulusal yargı yollarından biri ve birkaçı denenebilir. Ancak başarı sözleşmeler, yazışmalar gibi belge ve dokümanları sunabilme ve ikna edebilme derecesine bağlıdır. 4. İhracat ile İlgili Diğer Hususlar 4.1.Türkiye de İkamet Etmeyenlere Özel Fatura Kapsamında Yapılan Satışlar 30.04.2003 tarihli, 25094 sayılı R.G. yayımlanan Türkiye’de İkamet Etmeyenlere Özel Fatura ile Yapılan Satışlar Hakkında İhracat 2003-3 sayılı Tebliğ ve; 1.3.1997 tarih ve 22920 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 61 seri nolu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği hükümleri uyarınca Maliye Bakanlığı’ndan Türkiye’de İkamet Etmeyenlere Döviz Karşılığı Satışlarda Katma Değer Vergisi İhracat İstisnası İzin Belgesi alanların özel fatura düzenlemek suretiyle yapacakları satışlar, özel faturanın ilgili gümrükten onaylatılması ve buna ilişkin bedelin DAB’a bağlatılması kaydıyla ihracat sayılmaktadır. Özel fatura kapsamındaki ihracat, özel faturanın gümrükçe onaylanmış herhangi bir nüshası ve bununla irtibatlandırılmış DAB asıllarının ibraz edilmesi halinde Belgesiz İhracat Kredileri, dahilde İşleme İzin Belgesi ile Vergi, Resim ve Harç İstisnası Belgelerinin ihracat taahhütlerinin kapatılmasında kullanılabilmektedir. Bunun yanında, özel fatura kapsamındaki ihracatın, ihracatçı ve/veya imalatçının ihracat taahhütlerinin kapatılmasında kullanılabilmesi için gümrükçe tasdikli özel fatura üzerinde, belge tarih ve sayısı ile firmanın imalatçı veya ihracatçı sıfatıyla kaydedilmiş olması gerekmektedir. Bu nedenle firma mağduriyetinin önlenmesi açısından, kullanılan fatura tipinin 21.9.1997 tarih ve 23117 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 64 seri nolu Katma Değer Vergisi Tebliği Eki “Türkiye’de İkamet Etmeyenlere Döviz Karşılığı Yapılan ve İhracat İstisnası Uygulanan Satışlara Ait Özel Fatura” olmasında yarar bulunmaktadır. 4.2. İhracatta Standart Uygulamaları 4.2.1. Kalite Güvence, Çevre, Güvenlik Standartları ile İlgili Açıklama ve Kavramlar Son yıllarda ihracatın bürokratik işlemler açısından kolaylaşması, basitleşmesine karşılık ihracat ile ilgili yeni kavramlar aslında ihracatın çok daha zor hale gelmesine yol açmıştır. Akreditasyon, Kalite Güvence, Çevre Standartları, olarak ana gruplara ayırabileceğimiz bu kavramların bir kısmı sadece ihraç edilecek ürünü/malı ilgilendirirken, çok önemli kısmı malı üreten firmayı, hatta ülkeyi doğrudan ilgilendirir hale gelmiştir. İhracatçıların bu kavramları ihmal ederek gerçekleştirmeye çalıştıkları ihracat işlemlerinde de pek çok kayba uğramaları mümkündür.Bu nedenle işletmelerin bir yandan bu kavramları uygulamaya başlamak diğer yandan ise mal ihraç edecekleri ülke ve/ veya firmanın talep ettiği/edeceği standartları doğru öğrenerek tatbik etmeye ve bunu uluslararası geçerliliği olan kuruluşlara tescil ettirmesi gereklidir. Bu kavramların önemli bir kısmı aşağıda yer almaktadır. Akreditasyon; Laboratuvarların muayene ve belgelendirme kuruluşlarının ulusal ve uluslararası kabul görmüş teknik kriterlere göre değerlendirilerek, yeterliliğinin onaylan- 128 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ ması belli dönemlerde denetlenmesidir.Bu görev ülkemizde 4.11.1999 da kurulan Türk Akreditason Kurumu (TÜRKAK) tarafından yapılmaktadır. Uluslararası Standardizasyon Örgütü-ISO ya göre; Ürün Kalitesi: Ürünün kullanıma uygunluğu ve ihtiyaçları karşılama özelliklerinin toplamıdır. Kalite Yönetimi : İşletmenin müşteri talepleri, ihtiyaçları tespit edilerek kalite politikalarının tespiti, planlanması, kontrolü, kalite güvencesinin verilmesi, ve kalitenin geliştirilmesi faaliyetleriyle karşılandığı tüm faaliyetlerdir. Kalite Standardı; bir fikir birliği sonucu oluşturulmuş ürün, hizmet veya yönteme ait gereksinimleri tespit eden ve yetkilendirilmiş kuruluşlarca verilen belgedir. Ürün Standardı; bir ürününü ilgili olduğu Standartta belirtilen özelliklere ve parametrelere uygunluğudur. Kalite Sistem Standardı: Bir işletmenin ürünlerinin standartlara gerekliliklere uygunluğunu sağlamak için izlediği kalite yöntemleridir.Bunların bir kısmı firmaya özgü sistemler olmakla birlikte önemli bir kısmı da İSO-9000, 14000, 21000 gibi belli sözleşmelerle tanımlanan ve nihai ürün yada hizmete belli yüksek seviye kazandırmaya yönelik uluslararası kabul görmüş kurallar manzumesidir. 4.2.2.1. I.S.O. Uluslararası Standardizasyon Örgütü tarafından oluşturularak Dünya çapında kabul gören, kalite, çevre, müşteri memnuniyeti, gıda güvenliği alanlarındaki standartlardır. Başıcaları aşağıda yer almaktadır. 4.2.2.1.1. I.S.O.-9000 ISO 9000 Serisi küçük, orta ya da büyük ölçekli herhangi bir işletme veya hizmet veren bir kuruluş için uygulanabilecek kalite güvence standartlarını ortaya koymakta olup, mevcut herhangi bir sistem için kullanılabilir ve işletmenin iç maliyetlerini azaltmasına, etkinliğini, verimliliğini artırmasına katkıda bulunur ve toplam kalite ve kalitenin sürekli iyileştirilmesi yönünde bir aşamadır.ISO 9000 serisi ürün standartlarını içermemektedir. ISO 9000 serisindeki her bir doküman farklı başvurular için bir kalite modelini tanımlamaktadır. 4.2.2.1.2. I.S.O.-9000-2000 ISO 9000, ana standartlara giriş niteliğini taşımakta olup, kalite yönetim sistem serisinin vazgeçilmez bir parçasıdır. İçerdiği temel bilgiler ve terminoloji açıklamaları sayesinde, diğer üç standardın daha iyi anlaşıp, kullanılabilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. 4.2.2.1.3. I.S.O.-9001-2000 ISO 9001 bir kuruluşun müşterinin ihtiyaçlarıyla mevzuat gereklerini karşılamak yoluyla müşteri memnuniyetini artırabilmesi için kalite yönetim sisteminde ne gibi şartları sağlaması gerektiğini ortaya koymaktadır. 4.2.2.1.4. I.S.O.-9004-2000 ISO 9004 kalite yönetim sistemlerini mükemmelliğe ulaştırmada araç olarak kullanılabilecek genel bir dokümandır. 4.2.2.1.5. I.S.O.-14000 ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi Standartları, ürünün hammaddeden ürün haline KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 129 getirilip etiketlenmesini ve pazara sunulmasına kadar her kademede çevresel faktörlerin ele alındığı bir dizi standartlar serisidir. Firmalar çevreyi koruduklarını ve bunu bir sistem içinde yaptıklarını ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi Standartları ile göstermektedir. ISO 14000 bir ürün standardı değil sistem standardıdır ve ne üretildiğinden ziyade, nasıl üretildiği ile ilgilenir. Çevre performansının izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi temeline dayanır. Çevre faktörlerine ilişkin olarak ilgili mevzuat ve kanunlar tarafından tanımlanmış koşullara uymayı şart koşar. ISO 14000 standardını bir çevre yönetim sistemi uygulayan, bu sistemi sürdüren ve geliştiren, kendi çevre politikasına uymayı taahhüt eden ve bu taahhüdü başkalarına gösterebilen ve bu konuda kararlı olan tüm firmalara uygulanabilir. ISO 14000 serisinin temel amacı kuruluşlarda (sistemlere dayalı, esnek yapıda ve en uygun maliyette) daha etkin bir çevre yönetimini geliştirmektir. Gelişmekte olan ülkelerdeki işletmeler için ISO 14000 serisi, teknoloji transferi ve işletmelerin evrensel çevre yönetimini adapte etmeleri açısından yol gösterici olmaktadır. İşletmeler için çevre yönetim sisteminin oluşturulması, devamlılığı, denetlenmesi ve daha da geliştirilmesine ilişkin temel standartlar aşağıda yer almaktadır. Türkiye’de bu konu için başvurulabilecek kuruluş TSE’dir. ISO 14000 Serisi Standartlar ISO 14001 Çevre yönetimi, çevre yönetim sistemleri, kullanım kılavuzu ISO 14004 Çevre yönetimi, çevre yönetim sistemleri, prensipler ve destekleyici teknikler için teknik kılavuz ISO 14010 Çevre yönetimi, çevre denetim kılavuzu, genel prensipler ISO 14011 Çevre yönetimi, çevre denetim kılavuzu, denetim usulü, çevre yönetim sistemlerinin denetimi ISO 14012 Çevre yönetimi, çevre denetim kılavuzu, çevre denetçilerinin sahip olması gereken özellikler ISO 14020 Çevre yönetimi, çevreyle ilgili etiketlemenin temel prensipleri ISO 14021 Çevre yönetimi, çevreyle ilgili etiketleme, çevreyle ilgili iddiaların öz beyanı, terimler ve tarifler ISO 14040 Çevre yönetimi, hayat boyu değerlendirme, prensipler ve çerçeve ISO/DIS 14050 Çevre yönetimi, terimler ve tarifler ISO 14060 Çevre yönetimi, mamullerin çevre veçhelerinin mamul standartlarına dahil edilmesi ile ilgili kılavuz 4.2.2.1.6. I.S.O.-19011-2000 Kalite ve çevre yönetim sistemleri ile ilgilidir ve tetkik kılavuzu niteliğindedir.Taslak aşamasındadır.Bu kılavuz tanımlanmış kalite amaçlarını gerçekleştirmek için sistemin gücünün doğruluğunun kanıtlanmasını sağlar. Söz konusu standart, firmanın kendi içinde kullanılabildiği gibi tedarikçilerin denetlenmesi amacıyla da kullanılabilir. 4.2.2.1.7 I.S.O.-22000-2005 2001 yılında Uluslararası Standardizasyon Örgütü tarafından gıda güvenliği yönetim sistemi içinde HACCP’in rolünü tanımlayan denetlenebilir bir standardın oluşturulması çalışmalarına başlanmış olup, standart 2005 yılında yayımlanmıştır. 130 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ ISO 22000-2005 Standardının amacı gıda tedarik zinciri boyunca gıda güvenliği yönetimi için gerekli olan uygulamaları uyumlaştırmaktır. Söz konusu standart, çiftçinin gıda hizmet sektörüne kadar gıda zincirindeki tüm üyeleri kapsayan gıda güvenliği yönetim uygulamalarını tanımlayan uluslararası bir standarttır. 4.2.2.2. H.A.C.C.P. 1960’larda geliştirilen Kritik Kontrol Noktalarında Tehlike Analizi-HACCP, ilk olarak ABD uzay programında astronotlar tarafından tüketilecek gıdaların güvenliğinin sağlanmasına yönelik olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1980’lerin sonlarına doğru ise, HACCP mikrobiyolojik alanda gıda güvenliğinin sağlanması yaygınlaşmaya başlamıştır. 1993’te Birleşmiş Milletler ve Dünya Sağlık Örgütü’nün ortaklaşa kurmuş olduğu Codex Alimentarius (Gıda Kodeksi) Komisyonu HACCP Prensiplerinin oluşan çeşitli sistemleri hayata geçirmişlerdir. HACCP, 7 bölümden oluşmaktadır: 1. Gıdalarda Olası Bozulmanın Analizi: Ürünün sahip olabileceği bozuklukların saptanıp, türüne göre sınıflandırılması (biyolojik, kimyasal veya fiziksel), 2. Kritik Kontrol Noktalarının Tespiti: Hammaddeden tüketiciye kadar olan aşamaların hangisinde bozulmanın oluşabileceğinin tespit edilip kritik kontrol noktaların belirlenmesi, 3. Kritik Limitlerin Belirlenmesi: Zaman ve ısı birimlerinin kullanılarak üründe bozulma sınırları dışında kalacak limitlerin tespit edilmesi, 4. Kritik kontrol noktalarını gösteren uygulamalar yapılması, 5. Kritik limitlerin aşılması durumunda bunu düzeltmeye yönelik görüş alışverişinde bulunulması, 6. HACCP sisteminin gereklerinden olan dokümantasyon için etkili bir kayıt sisteminin getirilmesi, 7. Bu sistemin sağlıklı çalışıp çalışmadığını kontrol etmek için çeşitli prosedürlerin geliştirilmesi. 8. Gelişmiş ülkeler gıda kaynaklı hastalıkların önlenmesi için özellikle kolay bozulan gıda maddelerinde HACCP kullanımını zorunlu kılmakta, ithalatta bu sistemi uygulayan firmaları tercih etmektedir.Ülkemizde Tarım Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü HACCP ile ilgili standartları belirlemekte ve uygulamasını kontrol etmektedir. 4.2.2.3. Takip ve İzlenebilirlilik (Tracking-Treasing) Sistemi Bir ürünün üretim aşamasından paketlenmesi, depolanması, nakliyesi ve son satış noktasına kadarki bilgilerin kolayca ulaşılabilecek şeklide kayıt altına alınmasıdır. Tedarik zincirinin sürekli kontrol altında tutulması esasına dayanır. Özellikle gıda ürünlerinin bozuk çıkması tehlikesi karşısında süratle tespiti ve geri çağrılması amacıyla geliştirilmiş ve kullanılmaktadır. A.B. ye yapılacak gıda ürünü ihracatında 1.1.2005 den itibaren uygulanmaya başlanmıştır. 4.2.2.4. O.H.S.A.S.-18001 Kuruluşlarda karşılaşılan en önemli insan kaynakları sorunlarından biri, çalışanların emniyetli ve sağlıklı bir çalışma ortamına sahip olmamalarıdır. Kuruluşların daha iyi rekabet koşullarına ulaşabilmesi için çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konusunda planlı ve sistemli çalışmalar yürütmeleri gerekmektedir. ISO 9001 VE ISO 14001 gibi Standartlar kalite ve çevre yönetimleri üzerine yoğunlaşmış, dolayısıyla kuruluşlarda iş güvenliğinin sağlanması ve sürekli iyileştirilerek korunabilmesi için ayrı bir standarda gereksinim duyulmuştur. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 131 Ayrıca, işletmelerin yönetsel ve örgütsel düzeyleri, yetersizlikleri, eğitim ve bilinçlendirme eksiklikleri ve içinde bulunulan sosyo-politik ve sosyo ekonomik koşullar ve hatta bu konulardaki mevzuat eksikliği ya da yorumlama farklılıkları sorunların çözümünü güçleştirilmektedir. Dolayısıyla bu sorunların ortadan kaldırılması, işletmelerde mesleki sağlık ve güvenliğin sağlanması ve sürekli iyileştirilerek korunabilmesi için yeni bir standarda gerek duyulmuştur. 1999’da resmiyet kazanan OHSAS 18001, uluslararası standartlar örgütlerin ortak çabalarıyla geliştirilen ve tüm sektörlerdeki işletmelerin yararlanabileceği ortak bir standart olarak nitelendirilebilir. İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Yönetim Sistemi; iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin kuruluşların genel stratejileri ile uyumlu olarak sistematik bir şekilde ele alınıp sürekli iyileştirme yaklaşımı çerçevesinde çözümlenmesi için bir araçtır. - OHSAS 18001’in İşletmeye Faydaları Nelerdir? Karlılığı artırmak İSG çalışmalarını diğer faaliyetlere entegre ederek kaynakların korunmasını sağlamak Yönetimin taahhüdünün sağlandığını göstermek Motivasyon ve katılımı artırmak Ulusal yasa ve dünya standartlarına uyum süresini ve maliyetini azaltmak Paydaşların istek ve beklentilerini karşılayarak rekabeti arttırmak Kuruluşlar tarafından sürdürülmekte olan İSG faaliyetlerinin sistematik olarak yayılımını sağlamak için bu sistem uygulanmaktadır. 4.2.2.5. Çevre Etiketi Sistemi (ECO Labelling) Tüketicilerin ve toplumun bir ürünü satın alırken çevre korunmasına katkılarını gösteren belge olup, böylece çevreye zarar vermeyen ürün tasarımı ve üretimini geliştirmek amacıyla A.B. nin 880/92 sayılı düzenlemesiyle uygulanmaya başlanmıştır.Gönüllü bir uygulama olmakla birlikte A.B. Komisyonu bu sisteme uygun mal ithal eden, üreten firmaları A.B. resmi gazetesinde yayınlamakta, teşvik etmekte ve ödüllendirmektedir. 4.2.2.6. C.E. İşareti C.E. İşareti, Avrupa Birliği sağlık, güvenlik ve çevre koruma yasalarıyla düzenlenen ürünlere uygulanmaktadır. C.E. uygunluk İşareti yaklaşık 23 adet olan Yeni Yaklaşım Direktifleri (Teknik düzenlemeler) kapsamına giren ürünlere uygulanır. Avrupa Pazarında direktif kapsamındaki ürünleri için C.E. uygunluk işareti zorunludur. Aksi taktirde bu pazarda ürünlerin üretimi ve satışı imkansızdır. Teknik düzenlemelere (direktiflere) uymayan ürünler Avrupa Birliği’ne üye ülke ve ilgili mevzuat uyumunu gerçekleştirmiş A.B.’ye aday ülkeler ile Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn pazarlarında yer alamaz. Ürün direktifteki şartları karşılıyor ve C.E. uygunluk işareti taşıyorsa, bu ülkeler söz konusu ürünün piyasaya girişinde veya tüketiciye sunulmasında yasak ve sınırlamalar getirmemektedir. Dolayısıyla C.E. uygunluk işareti Avrupa’da bir ürünün pasaportudur. C.E. uygunluk işareti bir kalite işareti değildir. Ürünün kalitesinden ziyade ürünün güvenliğiyle ilgilidir. C.E. işareti, bir sistem belgelendirmesi değildir, bir ürün belgelendirmesidir. Çoğu kalite işareti isteğe bağlı olmasına rağmen C.E. uygunluk işareti ürün için zorunludur. 132 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ C.E. Fransızca “Confermite Europeenne” ibaresinin kısaltılmış halidir. C.E. uygunluk işareti, üzerine iliştirildiği ürünün Avrupa Direktifleri ile düzenlenmiş mevzuatta belirlenen temel gereklere uygunluğunu ve bu uygunluğun bir onaylanmış kuruluş veya üreticinin kendisi tarafından doğrulandığını ifade eder. Temel gerekler ise; ürünün, insan sağlığı, can ve mal güvenliği, hayvan ve bitki yaşam ve sağlığı, çevre ve tüketicinin korunması açısından sahip olması gereken asgari güvenlik koşullarıdır. Ürünün C.E. işareti taşıması için, öncelikle üretici tarafından ya da bir belgelendirme kuruluşu (Notified Body) tarafından test edilmesi zorunludur. C.E. işareti taşıması gereken ürünlerle ilgili olarak yayınlanan direktifler; alçak gerilim, basit basınçlı kaplar, oyuncakların emniyeti, inşaat malzemeleri, elektromanyetik uyumluluk, makine emniyeti, şahsi koruma teçhizatı, otomatik olmayan tartı aletleri, vücuda yerleştirilebilen aktif tıbbi cihazlar, gaz yakan cihazlar, sıvı ve gaz yakıt kullanan sıcak su kazanları, telekomünikasyon terminal ekipmanları, tıbbi cihazlar, sivil amaçlı patlayıcı maddeler, patlayıcı ortamda kullanılan ekipman ve koruyucu malzemeler, gezi tekneleri, asansörler, elektrikli dondurucu ve derin dondurucu enerji etiketlemesi, radyo ve telekomünikasyon terminal ekipmanları, basınçlı kaplar ve invintro tıbbi cihazlar direktifleridir. Ülkemizde üretilecek iç piyasa arz edilecek olan ürünlerin ve yurt dışından ithal edilecek ürünlerin C.E. işareti taşımasının zorunlu olması, ilgili Bakanlıklar ve kamu kuruluşları tarafından hazırlanan ve ürünlere C.E. işareti iliştirilmesini öngören teknik mevzuatın Türkiye’de yürürlüğe girmesi ile başlamıştır. Bu çerçevede, ülkemizdeki laboratuvar, muayene ve belgelendirme kuruluşlarının uluslararası kabul görmüş teknik kriterlere göre, bağımsız ve tarafsız bir kuruluş tarafından değerlendirilmesi ve denetlenmesi, bu kuruluşların uluslararası platformda bir güven oluşturulabilmesi ve bu kuruluşlarca yapılan testlerin ve bu testlerin sonucuna ilişkin olarak düzenlenen belgelerin uluslararası alanda tanınması için ülkemizde de bir akreditasyon sisteminin kurulmasına gerek duyulmuş ve bu sistemin oluşmasını sağlayacak “Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) kurulmuştur. TÜRKAK 2006 yılında Avrupa Akreditasyon Birliği (EA) ile Karşılıklı Tanınma Antlaşması (MLA) imzalamıştır, böylece TÜRKAK tarafından akredite edilmiş Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarınca düzenlenen kalite belgeleri, raporlar ve diğer sertifikalar uluslararası kabul görür hale gelmiştir. 4.2.2.7. Turquality Katma değer sahibi ürünleri iç ve dış rekabetten ayrıştırarak, dünya markası olma yolunda maddi ve yönetsel katkı sağlayan bir destek programı olma özelliği taşımaktadır.Turquality ile ürünün tasarımından mağaza rafındaki satışına kadar tüm süreçlerde özenli ve sistematik kalite yöntemini belgeleyen garantör bir üst kimliğin oluşturulması amaçlanmaktadır. Kalite Güvence Çevre Standartları ile ilgili detaylı bilgiler, TSE, KOSGEB, DTM-Dış Ticarette Standardizasyon Genel Müdürlüğü, KALDER den tedarik edilebilir. 5. İhracatta Devlet Yardımları İhracatta verilen devlet yardımları son 25 yıl içinde çok büyük değişikliklere uğramıştır. 1980 li yılların başında ihracatı bilen bir müteşebbis sınıf yaratabilmek için ihracat yapanlara başta nakdi enerji, navlun, desteği yüksek ve geniş kapsamlı KDV iadesi, Fon kaynaklı kredi desteği gibi önemli imkanlar devlet eliyle sunulmuş iken 1995 li yıllardan itibaren bu KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 133 süreç tamamlandığı için nakdi desteklerden büyük ölçüde vazgeçilmiş bunun yerine dolaylı desteklere yönelinmeye başlanmıştır. Gümrük Birliği Anlaşmasıyla birlikte ihracat destek sistemi hızla ve tamamen A.B. ye uyumlu hale getirilerek ve ayni zamanda D.T.Ö. kurallarına aykırı olmayan bir ihracat teşvik sistemi getirilmiştir. Oysa A.B. ye dahil pek çok ülke gerek A.B. nin ihracat teşvik sistemine aykırı teşvik vermeyi sürdürmekte olup gerekse D.T.Ö.ye üye Çin ve Hindistan gibi ülkeler de A.B. li ülkelerin yolundan giderek kendi ülke sanayilerini korumak ve ihracatı arttırmak için yasaklı ihracat teşvik mekanizmalarını uygulamaktadırlar. Her yıl A.B. komisyonunca yasalara aykırı ihracat ve yatırım teşvikleri verdiği için pek çok üye devlet için soruşturma açılmakta, sonunda A.B. li ülkeler yasaklı teşvikler nedeniyle A.B. bütçesine önemli miktarlarda ceza ödemektedirler. Buna rağmen doğrudan veya dolaylı ihracat teşvikleri uygulaması sürmektedir. İhracat teşvikleri firmaların dış ve iç piyasada ayakta kalabilmelerinin en önemli unsurlarıdır. İhracata verilen teşvikler çeşitli şekillerde firmaların iç piyasa etkinliklerinin artmasına yeni yatırım kararları verilmesine satış, istihdam gibi temel politikalarının oluşturulmasına katkıda bulunmaktadır. Destekler firmanın hammadde tedarikinden üretime, satıştan, ihracata, alacaklarının tahsilinden satış sonrası hizmetlere kadar çok geniş alanlara ulaşabilmektedir. Desteklerin bir kısmı kredi niteliğinde iken bir kısmı da (hibe), karşılıksızdır. Destekleri veren/sağlayan kurumları başlıca; - Dış Ticaret Müsteşarlığı (D.T.M ) - Sanayi ve Ticaret Bakanlığı(KOSGEB) - Gümrük Müsteşarlığı - EXİMBANK olarak sıralayabiliriz. Bazı destekler ise devletler arası ikili ve çok taraflı anlaşmalarla sağlanmaktadır. (STA lar gibi) Ayrıca Gümrük Birliği nedeniyle A.B. nin de sağladığı bazı sınırlı ve dolaylı destekler de vardır (Tarife Kontenjanları, Gümrük Vergilerini askıya alma) 5.1. Dış Ticaret Müsteşarlığı (D.T.M ) Tarafından Sağlanan Destekler Genelde hibe niteliğindedir.Bu desteklerden yararlanmak isteyenlerin müracaatları DTM (İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri) ye yapılır. Verilen destekler hibe olmasına rağmen yanıltıcı bilgi verme, suistimal gibi durumlarda verilen destekler 6183 sayılı A.A.T.U.H.K. hükümleri uygulanarak geri alınır. Uygulanan ihracat destek programların başlıcaları aşağıda yer almaktadır. 5.1.1. Araştırma-Geliştirme ve ÜR-GE Yardımları AR-GE Faaliyetlerinin Proje Bazında Desteklenmesi; Katma Değer yaratan kuruluşların AR-GE projelerini teşvik etmek ve bu yolla Türk sanayisinin yükseltilmesine katkıda bulunmak için proje giderlerinin belli bir oranı karşılanmaktadır. Desteklerden, sanayi sicil belgesi olan kuruluşlar, yazılım geliştirmeye yönelik üretken hizmet alanında faaliyet gösteren kuruluşlar ile sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan bütün kuruluşlar yararlanabilir. 134 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Ürün Geliştirme Projelerine Sermaye Desteği; Ticari değeri olan yeni ürün oluşturulması veya mevcut ürünlerin rekabet gücünün yükseltilmesine ya da bu amaçla üretim yöntemi, sistemi ve tekniklerinin araştırılması ve geliştirilmesine yönelik AR-GE projelerine destek sağlanmaktadır. 5.1.2. Uluslararası Nitelikteki Yurtiçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi Uluslararası nitelikteki yurtiçi ihtisas fuarlarının dış tanıtımının yapılması, uluslararası düzeyde artırılması amacıyla Tekstil-konfeksiyon-halı, deri (ayakkabı dahil), Taşıt araçları ve yan sanayi, Gıda ve gıda teknolojisi, Elektrik/elektronik, Madeni eşya, Toprak, İnşaat malzemeleri, Mobilya sanayi alanlarında fuar organize eden firmalara verilmektedir 5.1.3. Yurtdışında Milli veya Bireysel Düzeyde Gerçekleştirilen Fuar Katılımlarının Desteklenmesi Küçük ve Orta ölçekli üretici, pazarlamacı, organizatör firmalar ile Sektörel Dış Ticaret Şirketlerini yurtdışında düzenlenecek fuar ve sergilere katılımının artırılması ve böylece üretim ve ihracat artışının sağlanması için milli düzeyde gerçekleştirilen toplu fuar katılımları, bireysel düzeyde gerçekleştirilen fuar katılımlarına ait harcamaların bir kısmı D.T.M. tarafından karşılanmaktadır. 5.1.4. Pazar Araştırması Desteği Bu teşvik ile Türkiye’de sınai ve/veya ticari faaliyette bulunan şirketler ile yazılım sektöründe iştigal eden şirketlerin potansiyel pazarlar hakkında sistematik ve objektif bilgi sağlanması, yeni ihraç pazarları yaratılması ve geleneksel pazarda pazar payımızın artırılmasına yönelik olarak gerçekleştirecekleri faaliyetlere ilişkin giderlerin belirli bir bölümünün karşılanması amaçlanmıştır. 5.1.5. Eğitim Yardımı Küçük ve Orta ölçekli İşletmeler ile Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin uluslararası ticarete yönelmeleri için elemanların uluslararası pazarlama ve ihracat işlemleri ile ihracatta Pazar bulma konusundaki niteliklerinin arttırılması ve Dünya pazarlarına açılmalarını sağlamak için dış ticaret konulu yurtiçi ve yurtdışı eğitim faaliyetlerine ilişkin harcamaları desteklenmektedir. 5.1.6. Yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Türkiye’de sınai ve/veya ticari faaliyette bulunan Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler ile Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin yurtdışı pazar paylarını artırmaları ve ürün tanıtımı yapmak için yurtdışında şirket kurma, depo-mağaza açma ve işletmelerinden doğacak giderlerin bir kısmı DTM tarafından karşılanmaktadır. Sağlanan Destekler: • Mağaza Kuruluş Masraflarının Desteklenmesi, • Ofis ve Show-room ların Desteklenmesi, • Depoların Desteklenmesi, • Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi, • Yurtdışı Marka Tescil Faaliyetlerinin Desteklenmesi. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 135 5.1.7. Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi Ticari ve sınai faaliyette bulunan veya yazılım sektöründe iştigal eden şirketlerin Çevre, kalite ve insan sağlığına yönelik teknik mevzuata uyum sağlayabilmesini teminen alınacak kalite, çevre belgeleri ile insan can, mal emniyeti ve güvenliğini gösterir işaretlere ilişkin harcamaların bir kısmı DTM tarafından karşılanmaktadır. 5.1.8. Türk Ürünlerinin Yurtdışında Markalaşması ve “Turquality” İmajının Yerleştirilmesine Yönelik Faaliyetlerin Desteklenmesi Ülkemizin rekabet avantajını elinde bulundurduğu markalaşma potansiyeli olan ürün gruplarının üretiminden pazarlamasına, satışından satış sonrası verilen hizmetlere kadar bütün süreçleri kapsayan bir destek sistemi haline getirilmesi ve böylece program kapsamındaki şirket markalarının konumlandırılması, konumlarının güçlendirilmesi ve bu markaların uluslararası çıkışlarının hızlandırılması ile uluslararası pazarlarda Türk malı imajının oluşturulması ve yerleştirilmesini amaçlayan programı ifade eder. 5.1.9. İstihdam Yardımı Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin münhasıran Dış Ticarete ilişkin işlemlerini yürütmek üzere, konusunda tecrübeli ve yüksek öğrenimli yönetici ve eleman istihdamının sağlanması amacıyla en fazla bir yönetici ile iki elemanın ücretleri için ve bir defa destek sağlanmasıdır. 5.1.10. Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımları Dönemsel olarak Tarımsal ürün ihracatına devlet desteği verilmektedir. 5.2. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı(KOSGEB) Tarafından Sağlanan Destekler Sanayi Bakanlığı, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin ihracat çabalarını KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı ) vasıtasıyla desteklemektedir. Programdan yararlanacak olan işletmelerin mutlaka KOBİ kapsamında olması gereklidir. Programlara müracaat koşulları ile programlardan yararlanılabilecek destek unsurları zaman içinde değişiklik göstermekle birlikte KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı ) internet sitesinde (www.kosgeb.gov.tr) ilan edilmektedir. KOBİ nedir? 18.11.2005 tarih ve 25997 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelik” te KOBİ’ler aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır. a. Mikro İşletme: On kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu bir milyon Türk Lirasını aşmayan çok küçük ölçekli işletmeler, b. Küçük İşletme: Elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu beş milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler, c. Orta Büyüklükteki İşletme: İki yüz elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu yirmi beş milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler. Bu işletmelerin yararlanabileceği ihracat destekleri ve genel koşulları aşağıdaki gibidir. 136 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 5.2.1. Bilişim Destekleri 5.2.1.1. Bilgisayar Yazılımı Desteği KOBİ tanımına uyan, imalat sanayinde faaliyet gösteren işletmeler yararlanabilir. Bu desteğin üst limiti 8.000 (sekiz bin) TL olup, % 50 oranında desteklenmektedir. 5.2.1.2. E-Ticarete Yönlendirme Desteği KOSGEB ile Sinerji Odası Kuruluş Protokolü imzalayan kurum ve kuruluşlardan daha önce İnternet Kıraathanesi desteği almamış olanlar yararlanabilir. Destek üst limiti 3.000, (Üçbin) TL. olup bu tutar % 100 oranında desteklenir. 5.2.2. Bölgesel Kalkınma Destekleri 5.2.2.1. Ortak Kullanım Amaçlı Makine-Teçhizat Desteği Aynı iş kolunda ve/veya birbirini tamamlayıcı iş kollarında faaliyet gösteren en az beş işletme ve meslek kuruluşlarının kendi aralarında veya işletmeler ile müştereken kuracakları bir işletici kuruluş marifeti ile, tek başlarına veya topluca alamadıkları üretimin ve/veya tasarımın bir/birkaç işlemini gerçekleştirecekleri, seri üretime geçişi veya yeni ürünleri, kalite geliştirmeye yönelik ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuracakları ve müştereken yararlanacakları ortak kullanım atölyeleri (ORTKA) ve ortak kullanım laboratuarları (ORTLAB) için satın alacakları makine ve teçhizat giderlerine destek verilmesidir. Bu destek, ortak kullanım amaçlı ORTKA ve ORTLAB tesislerinin işletici kuruluşlarına; Finansal kiralama yolu ile alacakları makine-teçhizat için; kiralama süresi en fazla 4(dört) yıl olacak şekilde, faturada yer alan peşin bedeli ve KDV dışında kalan kiralama giderlerine geri ödemesiz olarak, Satın alınacak makine-teçhizat için, Gelişmiş yöre 1. yıl ödemesiz, 2. yıl % 40, 3. yıl % 60, Normal yöre 1. yıl ödemesiz, 2. yıl % 20, 3. yıl % 30, 4. yıl % 50, Kalkınmada öncelikli yöre 1. yıl ödemesiz, 2. yıl ödemesiz, 3. yıl % 20, 4. yıl % 30, 5. yıl % 50 oranında geri tahsil edilecek şekilde, KOSGEB tarafından faiz uygulamadan teminat karşılığı geri ödemeli desteği kapsar. Bu ortaklıklarda yer alacak işletmelerin ortaklık hisse oranlarında; en az %5, en çok %30 olması şartı aranır. Meslek kuruluşları tarafından bölgelerindeki işletmelerin katılımı ile müştereken kuracakları işletici kuruluşlarda ise; bünyelerinde aynı işkolu veya birbirini tamamlayıcı işkolunda en az 5 (beş) ortak sayısı olması koşulu aranacak olup, bunun dışında ortaklık hisse oranlarında bu fıkranın (e) bendindeki şart aranmaz. 5.2.2.2. Nitelikli Eleman Desteği İşletmelerin teknoloji düzeyinin yükseltilmesi, ürün kalitesinin ve yeni ürünlerin geliştirilmesi, verimliliğin ve yurtiçi-yurtdışı pazarlarda rekabet gücünün artırılmasının sağlanması amacı ile işletmelere/işletici kuruluşlara ve KOSGEB ile işbirliği içinde yürütülen ulusal/uluslararası projelere nitelikli eleman temini için destek verilmesidir. Destek süresi en fazla 18 (on sekiz) aydır. Destek unsurları ve üst limitleri; a) İşletme/işletici kuruluş ve KOSGEB ile yürütülen proje başına toplam 18.000 (on sekiz bin) TL, fakülte ve dört yıllık yüksekokul mezunları için tüm yörelerde aylık üst limit 1.000 (bin) TL, KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 137 b) Yalnızca kalkınmada öncelikli yörelerde bu destekten yararlanabilecek 2 yıllık meslek yüksek okulu mezunlarında aylık üst limit 700 (yedi yüz) TL ve KOSGEB toplam destek üst limiti 12.600 (on iki bin altı yüz) TL, şeklindedir. 5.2.2.3. Yerel Ekonomi Araştırma Desteği Yörelerdeki doğal kaynaklar, mevcut altyapı ve üstyapı, ekonomik durum, sanayi envanteri benzeri çalışmalarla, analizlerin yapılması ve uygun yatırım alanlarının tespit edilerek, uygun ve karlı yatırımların gerçekleştirilmesi, ekonomik, sosyal gelişme ile ulusal ve bölgesel kalkınmaya esas teşkil edecek planların oluşturulması ile ilgili araştırmalara destek verilmesidir. Bu destek kapsamında yapılacak olan araştırmalar için verilecek desteğin üst limiti 15.000 (onbeşbin) TL’dir. 5.2.2.4. Altyapı ve Üstyapı Uygulama Projesi Desteği Üretimin ve istihdamın artırılması ve teknolojilerin geliştirmesi amacı ile yeni yatırımlara altyapı ve üstyapı proje giderlerine destek verilmesidir.Kalkınmada öncelikli yöreler kapsamında yer alan illerde KOSGEB tarafından belirlenen esaslar dahilinde; a) Kurulacak olan küçük sanayi siteleri (KSS) için, altyapı ve üstyapı uygulama projelerine, b) Organize sanayi bölgeleri (OSB) içinde veya dışında, bu illerdeki mülki/yerel yönetimlerce belirlenmiş olan sanayi alanlarında bedelli veya bedelsiz arsa tahsisi alarak yeni yatırım yapacak olan işletmeler için, üstyapı uygulama projelerine, verilecek desteği kapsar. Destek unsurları ve üst limitleri; KSS Üstyapı Uygulama Projelerinde projenin onaylanmasından sonra, brüt kapalı kullanım alanının bir metrekaresi için 3 (üç) TL, KSS altyapı uygulama projelerinde; projenin onaylanmasından sonra KSS içindeki bir işyeri için, 150 (yüz elli) TL, Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) içinde veya dışında bu illerdeki mülki/yerel yönetimlerce belirlenmiş olan sanayi alanlarında, işletmeler tarafından yaptırılacak olan binaların üstyapı uygulama projeleri için; projenin onaylanması ve bina subasmanı seviyesinin en az %50sinin tamamlanmasından sonra, brüt kapalı kullanım alanının bir metrekaresi için 3 (üç) TL, olmak üzere, desteğin toplam üst limiti 10.000 (on bin) TL’dir. 5.2.3. Danışmanlık ve Eğitim Destekleri 5.2.3.1. KOSGEB Danışmanlık Desteği KOSGEB Veri Tabanında kayıtlı işletmeler, Girişimciler, Yeni Girişimciler ve İşletici Kuruluşlar yararlanabilir. KOSGEB’in İşletme başına sağlayacağı Danışmanlık Desteği parasal üst limiti 15.000 (onbeşbin) TL’dir. Destek Oranları İşletme başına sağlayacağı üst limiti aşmamak koşulu ile Gelişmiş Yörede %60, Normal Yörede %70 ve Kalkınmada Öncelikli Yörede %80’dir. Gruplandırılmış Danışmanlık Desteğinden faydalanacak yeni girişimciler için destekleme oranı %100’dür. 5.2.3.2. KOSGEB Özel Eğitim Desteği KOSGEB Veri Tabanında kayıtlı işletmeler yararlanabilir. KOSGEB’in işletme başına sağlayacağı Özel Eğitim Desteği parasal üst limiti 6.000 (altıbin) TL’dir. Destek oranları işletme başına sağlayacağı üst limiti aşmamak koşulu ile, Gelişmiş Yörede %60, Normal Yörede %70 ve Kalkınmada Öncelikli Yörede %80’dir. 138 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 5.2.3.3. KOSGEB Genel Eğitim Programları KOSGEB Veri Tabanında kayıtlı işletmeler yararlanabilir. Genel Eğitim Programları; Gelişmiş Yörede %80, Normal Yörede %90 ve Kalkınmada Öncelikli Yörede %100 oranında desteklenir. Normal Yörede ve Gelişmiş Yörede yer alan işletmeler için; süresi 6 (altı) saate kadar olan genel eğitim programları %100 desteklenebilir. 5.2.4. Girişimciliği Geliştirme Destekleri 5.2.4.1. Genel Girişimciliği Geliştirme Programı Programın amacı, ortaöğretim sonrası örgün/yaygın eğitim kurumları ve üniversite öğrencilerinin kariyer planlaması yaptığı bir dönemde, girişimciliği önlerine bir seçenek olarak sunarak gençleri kendi işini kurmaya yöneltmek, bu kurumlarda girişimcilik kültürünün yaygınlaşmasını sağlamaktır. Girişimcilik ve iş kurma üzerine toplam 66 saatlik eğitim ve atölye çalışmasından oluşur. Programın düzenlendiği ortaöğretim sonrası örgün/yaygın eğitim kurumların öğrencileri bu programdan ücretsiz olarak yararlanabilirler. 5.2.4.2. Genel Girişimcilik Eğitimi Desteği Bu eğitimlerin amacı, girişimciliği bir seçenek olarak düşünen kişilere, iş planına dayalı iş kurma ve yönetme konusunda bilgi vermektir. İş fikri, pazar araştırması, iş planı gibi konulardan oluşan 26 saatlik eğitimlerdir. Katılım için herhangi bir ön şart aranmamaktadır. Bu programlarda katılımcılardan ücret alınmamaktadır. 5.2.4.3. Yeni Girişimci Desteği Bu sürecin amacı, ekonomik kalkınma ve istihdam sorunlarının çözümünün temel faktörü olan girişimciliğin desteklenmesi, yaygınlaştırılması ve başarılı işletmelerin kurulmasını sağlamak amacıyla yeni girişimcilerin desteklenmesidir. Bu amaçla destek başvurusunda bulunma hakkı kazanmış yeni girişimcilere verilen toplam en fazla 44.000 TL desteği kapsar. Destekler: İş Kurma (Geri ödemesiz): 4.000 (dört bin)TL Sabit Yatırım (Finansal kiralama giderleri için geri ödemesiz): 10.000 (on bin) TL, kalkınmada öncelikli yörelerde %70, normal yörelerde % 60, gelişmiş yörelerde %50Sabit Yatırım (Geri ödemeli): 40.000 (kırk bin) TL, kalkınmada öncelikli yörelerde%90, normal yörelerde % 80, gelişmiş yörelerde %70’dir Destek Unsurları ve Şartları: Yeni girişimcilerin destek sözleşme tarihinden itibaren en fazla 3 yıllık süre içerisinde iş kurmaya yönelik başlangıç giderleri ile makine-teçhizatı ve donanım giderlerini karşılamaya yönelik olarak verilir. l) İş kurmaya yönelik başlangıç giderleri, işletmesinin yasal kuruluşu sırasında yapmış olduğu harcamaların karşılanması amacıyla verilir. 2) Sabit Yatırım Giderleri için, Yeni girişimcilerin alacakları makine-teçhizat ve ofis donanımlarının giderlerini karşılamak üzere teminat karşılığı verilen ilk 12 ayı geri ödemesiz dönemden sonra, birinci taksidi 12 ayın sonu %20, ikinci taksidi 18 ayın sonu %20, üçüncü taksidi 24 ayın sonu %20, dördüncü taksidi 30 ayın sonu %20, beşinci taksidi 36 ayın sonu %20 olacak şekilde geri tahsil edilecek destektir. Geri ödemeli destekte yararlanıcıya hiçbir faiz uygulanmaz. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 139 Finansal kiralama yolu ile alacakları makine-teçhizat ve ofis donanımlarının, kiralama süresi en fazla 4 yıl olacak şekilde, faturada yer alan peşin bedeli ve KDV dışında kalan kiralama giderlerini karşılamaya yönelik olarak verilecek geri ödemesiz destektir. Yararlanıcılar, iş kurma ve sabit yatırım giderleri desteğinden her ikisini de isteyebilir, ancak sabit yatırım desteğinde geri ödemeli (a) sabit yatırım desteği ile geri ödemesiz (b) finansal kiralama seçeneğinden birini tercih edecektir. Yararlanıcının ortak şirket kurması veya kurulu bir işletmeye ortak olması durumunda hisse oranının en az %51 olması şartı aranacaktır. 5.2.4.4. İş Geliştirme Merkezi Desteği KOSGEB tarafından ulusal/uluslararası projeler dahilinde kurulan İş Geliştirme Merkezlerinin, ilgili projenin sona ermesinden sonra desteklendiği süreyi 36 aya tamamlanmasıdır. Toplam destek üst limiti 50.000 TL olmak üzere, personel ve kira giderlerinin kalkınmada öncelikli yörelerde %80’i, normal yörelerde %70’i ve gelişmiş yörelerde %60’i ile İŞGEM’de yer alan ve imalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin oranı ile çarpılması ile belirlenen miktar kadar destek verilir. 5.2.5. Kalite Geliştirme Destekleri İşletmelerin ürün kalitelerinin artırılması, yeni ürün geliştirmeleri, uluslararası pazarlarda talep edilen ürün belgelerinin temini için KOSGEB laboratuarları dışında belirlenen kriterler çerçevesinde KOSGEB tarafından uygun bulunan yurtiçi/yurtdışı kamu veya özel sektör kurum/kuruluş laboratuarlarına yaptırdığı test-analiz, kalibrasyon hizmetleri ve CE işaretlemesi, uygunluk değerlendirme faaliyetleri kapsamındaki test-analiz ve denetim giderlerine ve İşletmelerin TSE/TURKAK’tan alacakları Yönetim Sistem Belgeleri giderlerine destek verilmesidir. Genel test, analiz ve kalibrasyon için işletme başına sağlanacak desteğin üst limiti 10.000 (on bin) TL, CE işaretlemesi test ve analizleri için işletme başına sağlanacak desteğin üst limiti 20.000 (yirmi bin) TL, Destekleme oranları: Gelişmiş Yörelerde : % 50 Normal Yörelerde : % 60 K. Ö.Y. : % 70 Sistem Belgelendirme Desteği KOSGEB tarafından onaylanmış yararlanıcıların, genel sözleşmelerinde yer alan Sistem Belgelendirme desteği talepleri doğrultusunda yapacakları TS-ISO 9000, TS-ISO 14000, TS-ISO 22000, TS EN ISO/IEC 17020, TS EN ISO/IEC 17025 ve benzeri sistem belgelendirme çalışmaları neticesinde Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ve Türk Akreditasyon Kurumu’ndan (TÜRKAK) alacakları sistem belgesi/belgeleri karşılığında, uygulama birimi tarafından uygun görülenler için bu destek verilir.Her bir belge türü için 2.500 (ikibin beşyüz) TL olmak üzere, toplam azami 10.000 (onbin) TL geri ödemesiz destek verilir. 5.2.6. Kredi Destekleri 5.2.6.1. İhracat Kredisi Destek Programları (Can Suyu Kredileri ) KOBİ’lerin hem finansal sıkıntılarını en aza indirmek hem de ihracattaki daralmayı sonlandırmak amacıyla bir program başlatılmıştır. Üst limit 200.000 $’dır. Kullanılacak kredinin faizinin 1/3’ünü KOBİ’ler, 2/3’ünü ise KOSGEB karşılamaktadır. Bu programda kullanılacak kredinin, ilk 6 ayı ödemesiz olup 6.ayın sonunda defaten geri ödenecektir. 140 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 5.2.7. Pazar Araştırma ve İhracatı Geliştirme Destekleri 5.2.7.1. Milli Düzeydeki Yurtdışı Fuarlara Katılım Desteği 1-250 arası işçi çalıştıran üretici KOBİ’ler yararlanabilir. Destek unsurları ve üst limitleri; her işletmeye ürün sergileme desteği olarak en az 9 (dokuz) m2 ve en fazla 50 (elli) m2 için destek verilir. KOSGEB tarafından destek sağlanacak metrekare başına fuar katılım ücretine verilecek desteğin üst limiti 400 (dörtyüz) TL’dir. Bu fuar katılım ücretine; boş kapalı alan (yer) kirası, standart stand konstrüksiyonu, standart stand dekorasyonu, fuar alanının genel düzenlemesi ile ilgili genel güvenlik, genel temizlik hizmetleri, fuarın yurtdışı tanıtım giderleri, ürünlerin organizatör kuruluşun bildireceği yurt içindeki depo ile fuar stand alanı arası gidiş-dönüş nakliyesi, ürünlerin yurtdışı indirme-depolama-yükleme giderleri, ürünlerin gümrük işlem giderleri ile yurtdışı nakliye sigortası giderleri dahildir. Destek üst limiti en fazla 16.000 TL’dir. İşletmeler bu destekten aynı takvim yılı içerisinde, aynı ülkeye bir defa olmak üzere en fazla iki defa yararlanabilir. Ancak, aynı yurtdışı fuara katılım için başka bir kamu kuruluşu tarafından destek alması halinde KOSGEB’in bu desteğinden faydalanamayacaktır. 5.2.7.2. Diğer Yurtdışı Fuarlara Katılım Desteği 1-250 arası işçi çalıştıran üretici KOBİ’ler yararlanabilir. İşletmeler, milli katılım düzeyindeki yurtdışı fuarlara bu destekten yararlanmak üzere katılamazlar. İşletmeler, bu destekten aynı takvim yılı içerisinde; aynı ülkeye bir defa olmak üzere en fazla iki defa faydalanabilir. Destek unsurları ve üst limitleri; her işletmeye ürün sergileme desteği olarak en az 9 (dokuz) m2 ve en fazla 50 (elli) m2 için destek verilir. Metrekare başına verilecek desteğin üst limiti 400 (dörtyüz) TL olmak üzere KOSGEB tarafından destek sağlanacak fuar katılım ücretine; boş kapalı alan (yer ) kirası, standart stand konstrüksiyonu, standart stand dekorasyonu, ürünlerin yurtiçindeki depo ile fuar stand alanı arası gidiş -dönüş nakliyesi, ürünlerin yurtdışı indirme-depolama-yükleme giderleri, ürünlerin gümrük işlem giderleri ile yurtdışı nakliye sigortası giderleri dahildir. Destek üst limiti en fazla 16.000 TL’dir. 5.2.8. Teknoloji Geliştirme, Yenilik ve Eğitim Destekleri 5.2.8.1. Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Desteği Bilim ve teknolojiye dayalı yeni fikir ve buluşlara sahip işletmelerin, ulusal ve uluslararası platformlarda rekabet edebilecek teknolojik düzeyde kurulması, gelişmesi ve yeni ürün üretilmesi veya geliştirilmesi amacı ile bu işletmelere aşağıdaki teknolojik araştırma ve geliştirme destekleri verilir. a) Malzeme, teçhizat ve prototip üretimi ile ilgili giderler ve deneme amaçlı hammadde temini için; Teçhizat ve demirbaşların teminat karşılığı satın alınması halinde; verilecek desteğin üst limiti 200.000 (iki yüz bin) TL, Destek Oranı: %80 dir. Teçhizat ve demirbaşların finansal kiralama yolu ile alınması halinde; teçhizat ve demirbaşların faturada yer alan peşin bedeli ve KDV dışında kalan finansal kiralama giderlerine verilecek desteğin üst limiti 50.000 (elli bin) TL. Destek Oranı: %50 dir. b) Projesi KOSGEB tarafından desteklenerek başarı ile tamamlanan işletmelere verile- KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 141 cek olan kalite geliştirme ve teknolojik donanım temini için; Kalite geliştirme ve teknolojik donanım için gerekli demirbaşların teminat karşılığı satın alınması halinde; verilecek desteğin üst limiti 50.000 (elli bin) TL, Destek Oranı: %80 dir. Kalite geliştirme ve teknolojik donanım için gerekli demirbaşların finansal kiralama yolu ile alınması halinde; teçhizat ve demirbaşların faturada yer alan peşin bedeli ve KDV dışında kalan finansal kiralama giderlerine verilecek desteğin üst limiti 15.000 (on beş bin) TL. Destek Oranı: %50’dir. c) Danışmanlık desteği; teknoloji araştırma ve geliştirme desteğinden yararlanan işletmelerin danışmanlık ihtiyacının karşılanabilmesini teminen; işbirliği yapılmış olan üniversitelerden sağlanacak danışmanlık hizmetinden, ilgili üniversitelerin belirlediği usul ve esaslar çerçevesinde yararlanılır. İşletmelerin yurtiçi ve yurtdışındaki üniversitelerden alacağı danışmanlık hizmeti desteği üst limiti 20.000 (yirmi bin) TL, olup DestekOranı: %80 dir. d) Ar-Ge sonuçlarını yayınlama desteği; Ar-Ge çalışmasının sonuçlarının tanıtımı ve duyurulması amacı ile işletme tarafından kitap, broşür, CD ve benzeri doküman yayınlanması giderleri desteği üst limiti 3.000 (üç bin) TL, Destek Oranı: %80 dir. e) Teknopark kira desteği üst limiti 20.000 (yirmi bin) TL, Destek Oranı: %80 dir. f) İşlik tahsisi; işletmelere, Ar-Ge projelerini gerçekleştirebilmeleri için KOSGEB TEKMER Müdürlüğü binalarında 24 (yirmi dört) aya kadar işlik tahsisi yapılır. İşletmelerin, Ar-Ge konusuna ilişkin yurtdışı kongre, konferans, panel, sempozyum, teknoloji fuarları ile teknoloji transfer amaçlı yurtdışı toplantılara katılım ve ziyaret desteği üst limiti 5.000 (beş bin) TL, Destek Oranı: %80 dir. ğ) Başlangıç sermayesi desteği; Ar-Ge Projesi onaylandıktan sonra şirketlerini kuran veya Ar-Ge proje başvurusu tarihi itibariyle son bir yıl içinde şirketini kurmuş olan ve Teknoloji Geliştirme Merkezi bünyesinde işlik tahsis edilen işletmelere, işliklerde Ar-Ge faaliyetlerine başlamalarından sonra verilecek geri ödemesiz destek tutarı 10.000 (on bin)TL, dir. h) İş geliştirme desteği; Teknoloji geliştirme merkezi ve DTİ’lerde yer alan, Teknoloji Ar-Ge Destekleri kapsamında desteklenen ve projesini başarıyla tamamlayarak mezun olan işletmelerin yararlanabileceği geri ödemesiz destek tutarı 15.000 (onbeş bin) TL, Bu destekteki (a) ve (b) bentlerinin (1) ve (2) numaralı alt bentlerindeki seçeneklerden sadece birisi tercih edilir, (f) bendinde yer alan işlik tahsisi süresi kurul kararı ile mevcut işletmeler için en fazla 12 (on iki) ay, yeni kurulan işletmeler için 24 (yirmi dört) aya kadar uzatılabilir. 5.2.8.2. Sınai Mülkiyet Hakları Desteği İşletmeler tarafından yapılan çalışmalar neticesinde, patent belgesi, faydalı model belgesi veya endüstriyel tasarım tescili ile sonuçlanan bir buluş veya tasarımın ortaya çıkması durumunda, yurtiçi ve yurtdışından; patent, faydalı model belgesi, endüstriyel tasarım tescili belgesi ve entegre devre topografyaları tescil belgesi alınması için yapılan giderlere destek verilmesidir. Destek unsurları ve üst limitleri; Patent belgesi desteği; Türk Patent Enstitüsü (TPE)den alınacak olan patent belgesi desteği üst limiti 6.000 (altı bin) TL’dir. Faydalı model belgesi desteği üst limiti 6.000 (altı bin) TL, dir. Endüstriyel tasarım tescil belgesi desteği üst limiti 6.000 (altı bin) TL, dir. Entegre devre topografyaları tescil belgesi desteği üst limiti 6.000 (altı bin) TL, dir. Bu belgelerin yurtdışındaki kuruluşlardan alınması durumunda her bir desteğin üst limiti 10.000 (on bin) TL, DestekOranı: %70’dir. 142 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 5.2.8.3. Tekno-Girişim Sermayesi Desteği Desteklenmesi uygun bulunan teknoloji ve yenilik odaklı iş fikirlerinin, bir iş planı çerçevesinde, katma değer ve nitelikli istihdam yaratma potansiyeli yüksek teşebbüslere dönüştürebilmesinin teşvik edilmesidir. Bu destekten; örgün öğrenim veren üniversitelerin herhangi bir lisans programından 1 yıl içinde mezun olabilecek durumdaki öğrenci, yüksek lisans veya doktora öğrencisi ya da lisans, yüksek lisans veya doktora derecelerinden birini ön başvuru tarihinden en çok 5 yıl önce almış kişiler yararlanabilir. Destek hibe şeklinde 100.000 TL’dir. 5.2.9. Uluslararası İşbirliği Geliştirme Destekleri 5.2.9.1. İhracat Amaçlı Yurt Dışı Gezisi Desteği İşletmelerin hedeflerine yönelik ve uluslararası işbirliği geliştirme amaçlı olarak ihracat, teknik/teknolojik, ortak yatırım, mali ve benzeri işbirliği imkanları için araştırma, potansiyel ithalatçı işletme temsilcileri ile doğrudan ikili iş görüşmeleri yapma, tüketici tercih ve ürün fiyat düzeyi hakkında yerinde tespit, ekonomik yapı ve sanayi durumu ile ilgili bilgi edinme ve böylece uluslararası ortama açılabilmeleri amacı ile; uygun ülkelere, sektörel kuruluş/ meslek kuruluşlarınca organize edilen ihracat amaçlı yurtdışı iş gezisi programlarına katılımlarına destek verilmesidir. Destek unsurları ve üst limitleri; Ulaşım desteği: Her işletmeden bir yetkili temsilcinin, programın düzenlendiği yere ekonomik tarife üzerinden havayolu / karayolu / demiryolu / denizyolu ile gidiş-dönüş ulaşım bileti ücretine verilecek desteğin üst limiti; 500 (Beşyüz) TL olup, geri ödemesiz ve %50 oranında desteklenir, Konaklama desteği: Her İşletmeden bir yetkili temsilcinin programın düzenlendiği ülkedeki program süresini kapsayan en fazla 4 (dört) gece olmak üzere, bir gecelik konaklama ücretine verilecek desteğin üst limiti; 70 (Yetmiş) TL olup geri ödemesiz ve %50 oranında desteklenir. İşletmeler; bu destekten aynı takvim yılı içerisinde, aynı ülkeye bir defa olmak üzere en fazla iki defa yararlanabilir. 5.2.9.2. Eşleştirme Desteği Ülkeye gelen veya yurt dışında gerçekleştirilen “alım heyetleri” görüşmelerinde yabancı firmalarla işbirliği için ilişki başlatılması veya uluslararası eşleştirme kuruluşlarına kayıt masraflarını karşılamak üzere geliştirilmiştir. 5.3. EXİMBANK Tarafından Sağlanan Destekler EXİMBANK programları ihracatçıyı doğrudan veya dolaylı olarak kredi ve veya sigorta programları vasıtasıyla desteklemektedir. Ancak son yıllarda programlardan istifade etmek isteyen firmaların mali, idari ve ticari yapıları sıkı denetim altında tutulmaktadır. Belli dönemlerle istenen çeşitli formlarda firmanın mali performansı sürekli ölçülmekte, olası tüm değişiklikler takip edilmeye çalışılmaktadır. Yakın gelecekte yürürlüğe girmesi muhtemel olan BASEL-II kriterleri sadece EXİMBANK programları açısından değil her türlü ihracat destek programlarından yararlanmak isteyen firmaları etkileyecektir.Bu nedenle firmaların mali idari, hukuki ve ticari yapılarını çok daha objektif kriterlerle ölçülebilen yapılara kavuşturmaları gerekecektir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 143 5.3.1. İhracat Sigorta Sistemleri 5.3.1.1. Eximbank İhracat Kredi Sigortası İhracat Kredi Sigortası ihracatçıların mal ve hizmet ihracından doğan alacaklarını, ticari ve politik risklere karşılık teminat altına alan bir sigorta türüdür. Vadeli ihracatlarını sigorta kapsamına aldıran ihracatçılar, sigorta poliçesinden doğan alacaklarını ticari bankalara temlik sureti ile daha kolay ve ucuz finansman sağlamaktadır. EXİMBANK tarafından Uygulanan İhracat Kredi Sigortası iki çeşittir. 5.3.1.1.1. Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigortası Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigortası programı çerçevesinde, bir yıl içinde yapılacak, 360 güne kadar vadeli gayrikabili rücu akreditif vesaik ve mal mukabili ödeme koşulları ile yapılan tüm sevkiyatlar kapsanmaktadır. Bir yıl içinde yapılan tüm ihracatın sigortalanması ile, risk dağılımı sağlanmakta ve prim oranları asgari düzeyde tutulmaktadır. Program kapsamında 170’den fazla ülkeye yönelik sevkiyat, sigorta teminatı altına alınabilmektedir. Tazminat oranı doğacak zararın % 90’ıdır. 5.3.1.1.2. Spesifik İhracat Kredi Sigortası İhracatçıların tek bir satış sözleşmesine bağlı olarak beş yıla kadar vadeli ödeme koşuluyla yapacakları sermaye malı ihracından doğan alacaklarını ticari ve politik risklere karşı teminat altına alan Spesifik İhracat Kredi Sigortası ile bu Güvencenin yanı sıra ihracatçıların ticari bankalardan finansman teminine de olanak sağlamaktadır. Spesifik İhracat Kredi Sigortası kapsamında sigortalanacak 2 yıl ve daha uzun vadeli ihracat işlemlerinde sözleşme bedelinin en az % 15’inin malın teslimine kadar ihracatçıya ödenmiş olması gerekmektedir. Prim oranı, alıcının türüne, alıcının bulunduğu ülkenin risk derecesine, malın teslim süresi ve ödeme vadesine göre belirlenir.Doğacak zarar, sözleşme bedelinin % 85’inin azami % 90’ına kadar tazmin edilmektedir. Firma, Teklifname ve ekleri ile birlikte Türk EXİMBANK’a müracaat eder. Başvuru sahibinin Teklifname’de verdiği bilgiler düzenlenecek olan poliçeye esas teşkil etmektedir. Teklifname ve ekleri Türk EXİMBANK yetkililerince incelenerek düzenlenecek olan poliçeye ilişkin özel şartlar saptanır. Söz konusu özel şartları içeren Kabul Formu iki nüsha halinde düzenlenerek, Ülke Şartları ve Prim Oranları Listesi ile birlikte ihracatçıya gönderilir. Firmanın Kabul Formunu imzalayarak bir nüshasını göndermesi halinde sigorta sözleşmesi yürürlüğe girer. 5.3.2. İhracat Kredileri Türk EXİMBANK, ihracatçıları, ihracata yönelik üretim yapan imalatçıları ve yurtdışında faaliyet gösteren girişimcileri kısa, orta-uzun vadeli nakdi ve gayrı nakdi kredi programları ile desteklemektedir. Ayrıca, vadeli satış işlemlerini teşvik etmek ve bu yolla ihracat hacmini artırmak, yeni ve hedef pazarlara girilmesini kolaylaştırmak amacıyla vadeli ihracat alacaklarını iskonto etmektedir. 5.3.2.1. Kısa Vadeli İhracat Kredileri Türk EXİMBANK ihracatçı ve ihracat bağlantılı mal üreten imalatçı firmalara, özellikle ihracata hazırlık döneminde finansman gereksinimlerinin karşılanması amacıyla, kısa vadeli ihracat kredileri tahsis etmektedir. 144 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Bu krediler TL ve döviz cinsinden, bankalar aracılığıyla veya doğrudan Türk EXİMBANK tarafından firmalara kullandırılmaktadır. Sevk Öncesi İhracat Kredileri: İhracatçıların tümüne ulaşabilmek amacıyla ticari bankalar aracılığıyla kullandırılan Sevk Öncesi İhracat Kredileri, bütün sektörleri kapsayan ve ihracatçıların imalat aşamasından başlayarak desteklenmesi amacıyla kullandırılan kısa vadeli kredilerdir.Söz konusu krediler, firma ve ihracat riski aracı banka tarafından üstlenilmektedir. 5.3.2.1.1. Sevk Öncesi Türk Lirası İhracat Kredisi İhracata yönelik mal üreten sanayilerin imalat aşamasından başlanarak desteklenmesi amacıyla ticari bankalar aracılığıyla kullandırılan kısa vadeli bir kredidir. 5.3.2.1.2. Sevk Öncesi Türk Lirası Kalkınmada Öncelikli Yöreler İhracat Kredisi Kanuni veya iş merkezlerinin yanı sıra, ekonomik ve ticari faaliyetlerini de Kalkınmada Öncelikli Yörelerde (Gaziantep ili dahil) icra eden imalatçı, imalatçı-ihracatçı ve ihracatçı firmalara kullandırılan bir kredi programıdır. 5.3.2.1.3 Sevk Öncesi Döviz İhracat Kredisi Malların serbest dövizle kesin olarak ihracı taahhüdü karşılığında kullandırılan bir kredi programıdır. 5.3.2.1.4. Dış Ticaret Şirketleri (D.T.Ş.) İhracat Kredileri Dış Ticaret Şirketleri Kısa Vadeli İhracat Kredisi ile Dış Ticaret Sermaye (DTŞ) ve Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDŞ)’nin ihracata hazırlık dönemi finansman ihtiyaçlarının uygun vade ve maliyet ile karşılanması, böylece ihracat performanslarının artışının teşvik edilmesi amaçlanmaktadır. Kredi, Türk Lirası ve döviz cinsinden doğrudan kullandırılmaktadır. Bu program ile ihracatçılara Eximbank’tan doğrudan kredi kullanma imkanı sağlanmaktadır. 5.3.3. İhracata Hazırlık Kredileri İhracatçılarımızın EXİMBANK’tan direkt olarak kredi kullanmalarına imkan sağlayan İhracata Hazırlık Kredileri ile ihracata yönelik mal üreten imalatçı ve ihracatçıların uluslararası piyasalarda rekabet güçlerinin artırılması ve ihracat projelerinin ihracata hazırlık aşamasında desteklenmesi amaçlanmaktadır. Kredi, Türk Lirası ve döviz cinsinden, Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTSŞ) ve Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDTŞ) dışındaki firmalara aracı banka olmaksızın doğrudan kullandırılmaktadır. İhracata hazırlık kredisi Türk Lirası ve Döviz Kredisi olarak kullandırılmaktadır. 5.3.3.1. K.O.B.İ. İhracata Hazırlık Kredileri İmalat sanayi alanında faaliyette bulunan ve 1 ila 200 arasında işçi istihdam ettiği SGK kayıtları ile belgeleyen (4 aylık bildirge ile), arsa ve bina hariç mevcut sabit sermaye tutarı, son takvim yılı bilanço net değeri itibariyle 2 milyon A.B.D. Doları karşılığı TL’yi aşmayan Küçük ve Orta Boy İşletmeler (K.O.B.İ.), ihracat taahhüdü karşılığında ve malların serbest dövizle ihraç edilmesi koşulu ile kredilendirilmektedir. Limiti 100.000.-Dolar, vadesi 360 gün olan bu kredi için teminat olarak, anapara ve faizin % 50’si oranında banka teminat mektubu ile anapara tutarında teminat senedi alınmaktadır. K.O.B.İ. İhracata Hazırlık Kredileri Türk Lirası ve Döviz Kredisi olarak kullandırılmaktadır. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 145 5.3.3.2. Sevk Öncesi Reeskont Kredisi Sevk Öncesi Reeskont Kredisi kapsamında imalatçı, ihracatçı ve imalatçı-ihracatçı firmaların, borçlu olarak düzenleyecekleri, Eximbank nezdinde kısa vadeli teminat mektubu limiti olan bankalardan birinin avalini taşıyan bonolar iskonto edilir.Söz konusu bonoların EXİMBANK Kabul Finansmanı Programı çerçevesinde T.C. Merkez Bankası (TCMB) reeskontuna götürülmesi suretiyle iskonto edilmesi esastır. 5.3.4. Kısa Vadeli İhracat Alacakları İskonto Programı Kısa Vadeli İhracat Alacakları İskonto Programı ile imalatçı, ihracatçı ve imalatçıihracatçılara ülke riskinden arındırılmış olarak yeni ve hedef pazarlara yönelmeleri ve bu pazarlarda vadeli satış imkanları ile rekabet şanslarının artırılması amacına yönelik olarak kısa vadeli ve sevk sonrası finansman desteği sağlanmaktadır. 5.3.5. Özellikli Krediler EXİMBANK, ihracatçıları ve yurt dışında yatırım yapan müteşebbisleri özellikli kredi programları ile de desteklemektedir. Söz konusu kredi programları, standart kredi ve garanti programlarının dışında kalan, ancak bunları tamamlayıcı nitelikteki programlardır. 5.3.5.1. Yurt Dışı Mağazalar Yatırım Kredisi İhracatta kalıcı pazarlar edinilmesi ve net döviz girdisini artırılmasını teminen, Türk firmalarının değişik pazarlarda Türk menşeli her türlü tüketim malı niteliğindeki ürünleri doğrudan pazarlaması amacıyla, herhangi bir ülkede değişik ürünlerin sergilendiği çeşitli bölümleri içeren satış mağazaları ile bir ya da birden fazla firmanın bir araya gelerek kuracakları alışveriş merkezleri oluşturulmasına yönelik yatırım harcamaları finanse edilmektedir. 5.3.5.2. Özellikli İhracat Kredisi Özellikli İhracat Kredisi programı ile döviz kazandırıcı yurt dışı projelere ihracata hazırlık aşamasında orta vadeli finansman desteği sağlanarak imalatçı/ihracatçı firmaların uluslararası piyasalardaki rekabet güçlerinin artırılması ve yeni ürünlerle yeni pazarlara girilmesinin teşvik edilmesi amaçlanmaktadır. 5.3.6. Gemi İnşa ve İhracına Yönelik Teminat Mektubu Programı Gemi inşa/ihraç edecek Türk firmaları lehine düzenlenecek teminat mektupları ile alıcı firma avans ödemelerinin gerçekleştirilmesine imkan sağlanması, firmaların gemi inşa aşamasındaki finansman ihtiyaçlarının karşılanması, rekabet güçlerinin desteklenmesi, yurtdışındaki müşterileri ve kreditör kuruluşlar nezdindeki kredibilitelerinin arttırılması hedeflenmektedir. 5.3.7. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetlerine Yönelik Teminat Mektubu Programı Müteahhitlik sektöründe faaliyet gösteren firmaların mevcut pazarlarda kalıcılığının sağlanmasının yanı sıra, yeni pazarlara açılmalarını teminen yurt dışında üstlenilen projelerin teminat mektubu ile desteklenmesi amaçlanmaktadır. 5.3.8. Döviz Kazandırıcı Hizmetler Kapsamındaki Krediler 5.3.8.1. Uluslararası Nakliyat Pazarlama ve Turizm Pazarlama Kredisi Program ile uluslararası karayolu ve veya deniz yolu nakliyat firmalarının finansman 146 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ ihtiyaçlarının karşılanarak rekabet güçlerinin artırılması ve bu yolla ülkenin döviz kaynaklarının zenginleştirilmesi amaçlanmaktadır. 5.3.8.2. Döviz Kazandırıcı Hizmetler Kredisi Türkiye’de yerleşik firmaların yurtdışında gerçekleştirecekleri döviz kazandırıcı hizmetler ile yurtdışına ihraç edilecek proje niteliğindeki yazılım, projelendirme ve danışmanlık gibi hizmetlerin finansmanı amaçlanmaktadır. 5.3.9. İslam Kalkınma Bankası (İKB) Kaynaklı Krediler İslam Kalkınma Bankası (İKB) ile işbirliği içerisinde sevk sonrası ihracat finansmanı programlarına Eximbank Türkiye Milli Acentesi konumunda aracılık yapmaktadır. Söz konusu programlar, İslam ülkeleri arasındaki ticaret hacmini geliştirmek üzere yürürlüğe konulmuş olup, alıcı kredisi niteliğindedir. 5.3.10. Dünya Bankası Kaynaklı İhracat Finansmanı Programı Dünya Bankası ile EXİMBANK arasında imzalanmış olan anlaşma uyarınca, Dünya Bankasının programlarından İhracat Finansmanı Programı’na EXİMBANK aracılık etmektedir.Söz konusu program, alıcı kredisi niteliğindedir. 5.3.11. İhracata Yönelik İthalat Finansman Kredisi İslam Kalkınma Bankası (İ.K.B.) bünyesinde yürütülmekte olan bu program kapsamında ihracatçılarımızın İslam Konferansı Teşkilatı’na üye olan veya üye olmayan diğer ülkelerden yapacakları ithalatın finansmanı amaçlanmaktadır. Bu program kapsamında; ihraç konusu malın üretiminde girdi olarak kullanılan ara malları ve hammaddelerin ve ihraca yönelik üretimin gerçekleştirilmesinde kullanılacak yatırım mallarının ithalatına finansman desteği sağlanmaktadır. B- DAHİLDE İŞLEME REJİMİ (D.İ.R.) 1. Giriş D.İ.R. Nedir? Dahilde İşleme Rejimi, ihracatı taahhüt edilen ürünlerin elde edilmesinde kullanılan malların, ithalat vergileri ödenmeksizin ithal edilmesine imkan sağlayan bir rejimdir. Türkiye ile Topluluk ilişkileri, 1963 tarihli Ankara anlaşması ile başlamış ve 1973 tarihli Katma Protokolle Türkiye ile Topluluk arasında bir Gümrük Birliği’nin şartları sıra ve süreleri belirlenmiş ve nihayet Türkiye-AB Ortaklık Konseyi’nin 6.3.1995 tarih ve 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı ile Türkiye ile AB arasında 1.1.1996 tarihi itibariyle Gümrük Birliği gerçekleştirilmiştir. Avrupa Topluluğu Mevzuatına uyum çalışmaları çerçevesinde, İhracatı Teşvik Mevzuatının da Topluluğun Gümrük Koduna uyumlu hale getirilmesi için Gümrük Kodu detaylı bir incelemeye tabi tutulmuş, Gümrük Birliği’nin temel prensiplerine de sadık kalınmak suretiyle, ülkemiz dış ticaretinin yapısı ve ihracat potansiyeli dikkate alınarak hazırlanan 25.12.1995 tarih ve 95/7615 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı ve bu karara istinaden 5.1.1996 tarih ve 22514 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 96/1 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği, 1.1.1996 tarihi itibariyle yürürlüğe sunulmuştur. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 147 Diğer taraftan 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 5.2.2000 tarihi itibariyle yürürlüğe girmesi, yukarıda belirtilen Dahilde İşleme Rejimi Kararı ve Tebliği’nin bu Kanuna istinaden yeniden düzenlenmesi zorunluluğunu doğurmuştur. Bu çerçevede; ihracat 2000/4 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği 8.2.2000 tarih ve 23958 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Söz konusu Karar ve Tebliğ esas itibariyle; ihraç ürünlerimize dünya piyasalarında rekabet gücü kazandırmak, bu piyasalardaki ihraç pazarlarını geliştirmek, ihracatımızı arttırmak ve ihraç ürünlerini çeşitlendirmek amacıyla ihracatçılarımızın, dünya piyasa fiyatlarından gümrük muafiyetli olarak hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile ambalaj ve işletme malzemeleri ithaline imkan vermektedir. Çeşitli zamanlarda söz konusu tebliğ de önemli değişiklikler yapılmıştır. 2. Kavramlar Dahilde İşleme Rejim tebliğinde yeralan bazı temel kavramlar aşağıda açıklanmıştır. Dahilde İşleme Rejimi; ihracatı taahhüt edilen ürünlerin elde edilmesinde kullanılan malların, ithalat vergileri ödenmeksizin ithal edilmesine imkan sağlayan bir rejimdir. Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığıdır, Topluluk: Avrupa Topluluğudur, Üçüncü Ülke: Avrupa Topluluğu’na üye ülkeler dışındaki ülkelerdir, Serbest Bölgeler: Türkiye Gümrük Bölgesi üzerindeki serbest bölgelerdir. Serbest Dolaşımda Bulunan Eşya: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 18 inci maddesi hükmüne göre tümüyle Türkiye Gümrük Bölgesi’nde elde edilen ve bünyesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan ithal edilen girdileri bulundurmayan veya şartlı muafiyet düzenlemelerine tabi tutulan eşyadan elde edilen ve tabi olduğu rejim hükümleri uyarınca özel ekonomik önem taşımadığı tespit edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak ithal edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesinde yukarıda belirtilen eşyadan ayrı ayrı veya birlikte elde edilen veya üretilen eşyadır. İşleme Faaliyeti: Eşyanın montajı, kurulması ve diğer eşya ile birleştirilmesi dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması, işlenmesi, yenilenmesi, düzenli hale getirilmesi dahil olmak üzere tamir edilmesi ile işleme sırasında tamamen veya kısmen tüketilse dahi işlem görmüş ürünün bünyesinde bulunmayan ancak, bu ürünün üretilmesini sağlayan veya kolaylaştıran önceden belirlenmiş bazı eşyanın kullanılmasıdır. Elde Etmek: Eşyanın işleme faaliyetine tabi tutulmasıdır. İşlem Görmüş Ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl veya ikincil işlem görmüş üründür. Asıl İşlem Görmüş Ürün: Dahilde işleme rejimi kapsamında elde edilmesi amaçlanan üründür. İkincil İşlem Görmüş Ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki üründür. İthal Eşyası: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile işlem görmüş ürünün bünyesinde yer almamakla birlikte çalışmasını sağlayan madde (yakıt ve yağ dahil) ya da hizmetin devamını sağlayan madde (yedek parça, vb.), ambalaj ve işletme malzemesidir. İşletme Malzemesi: İhracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ancak ürünün bünyesinde yer almayan ve sabit tesislerin çalışabilir durumda olma- 148 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ sını temin eden (enerji ve yakıt hariç), yatırım malı makine ve teçhizat niteliğinde olmayan malzemedir. Değişmemiş Eşya: İşlem görmemiş ithal eşyasıdır. Tarım Ürünleri: İthalat Rejimi Kararının ilgili listelerinde yer alan ve toprakta veya yeni üretim teknikleri ve teknolojileri kullanarak topraksız ortamda yetiştirilen bitkisel ürünler, hayvancılık, balıkçılık ile diğer su ürünleri ve bunların ilk işleme tabi tutulmuş şekilleridir. İşlenmiş Tarım Ürünleri: İthalat Rejimi Kararının ilgili listesinde yer alan ve bünyesinde temel tarım ürünlerini (hububat, şeker ve süt) bulunduran ürünleridir. Sanayi Ürünleri: Tarım Ürünleri ve işlenmiş tarım ürünleri dışındaki tüm ürünlerdir. Fire: İşleme faaliyetleri sırasında özellikle kuruma, buharlaşma, sızma veya gaz kaçağı şeklinde yitirilen ve imha olan kısım ile ekonomik değeri olmayan atıklarıdır. Verimlilik Oranı: Belirli miktardaki eşyanın işlenmesi sonucunda elde edilen işlem görmüş ürünün miktarı veya yüzde oranıdır. Döviz Kullanım Oranı: Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamındaki CIF ithal (yurt içi alımlar hariç) tutarının FOB ihraç tutarına olan yüzde oranıdır. Önceden İthalat: İşlem görmüş ürünün ihracından önce bu ürünün elde edilmesinde kullanılacak eşyanın ithalidir. Önceden İhracat: İthal eşyasının şartlı muafiyet sisteminde ithal edilmesinden önce, eşdeğer eşyadan elde edilmiş işlem görmüş ürünün ihraç edilmesidir. Eşdeğer Eşya: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde ithal eşyasının yerine kullanılan ve ithal eşyası ile asgari 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, ticari kalite ve teknik özellikleri itibarıyla aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımda bulunan eşyadır. Ticaret Politikası Önlemleri: İthalat Rejimi Kararının 4 üncü maddesinde belirtilen mevzuat çerçevesinde alınan önlemlerdir. Vergi: Eşyanın ithali ve ihracında tahsili öngörülen vergi, resim, harç, fon ve benzeribütün mali yüklerdir. Eşyanın Gümrükçe Onaylanmış Bir İşlem veya Kullanıma Tabi Tutulması: Eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulması, Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracı veya serbest bölgelere ihracı, imhası veya gümrüğe terk edilmesidir. Gümrük Rejimi: Serbest dolaşıma giriş rejimi, transit rejimi, gümrük antrepo rejimi, dahilde işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi, geçici ithalat rejimi, hariçte işleme rejimi veya ihracat rejimidir. Dahilde İşleme İzin Belgesi(D.İ.İ.B.)İhracat ile ihracat sayılan satış ve teslimlerde gümrük muafiyetli ithalat ve/veya yurt içi alımlara imkan sağlayan Müsteşarlıkça düzenlenen belgedir. Belge: Dahilde işleme izin belgesidir. Belge Süresi: Dahilde işleme izin belgesi üzerinde kayıtlı bulunan ve belge kapsamında ithalat ve/veya ihracat işlemlerinin gerçekleştirileceği ve tüm istisnaların uygulanacağı dönemdir. Belge Süresi Sonu: Belge süresi bitiminin rastladığı ayın son günüdür. Dahilde İşleme İzni: İhraç amacıyla gümrük muafiyetli ithalata imkan sağlayan ve gümrük idaresince verilen iznidir. İzin: Dahilde işleme iznidir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 149 İzin Süresi: Dahilde işleme izni üzerinde kayıtlı bulunan ve izin kapsamında ithalat ve/ veya ihracat işlemlerinin gerçekleştirilerek tüm istisnaların uygulanacağı dönemdir. İzin Süresi Sonu: İzin süresi bitiminin rastladığı ayın son günüdür, Onaylanmış Kişi Statü Belgesi: Gümrük mevzuatı çerçevesinde Gümrük Müsteşarlığı’nca verilen belgedir. A.T.R. Dolaşım Belgesi: Türkiye veya Toplulukta serbest dolaşımda bulunan eşyanın Katma Protokolde öngörülen tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere, ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen belgedir. Menşe İspat Belgeleri: Türkiye’nin taraf olduğu anlaşmalar çerçevesinde tercihli rejimden yararlanmak üzere ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen ve malın menşeini belirleyen EUR.1 dolaşım sertifikası, EUR-MED dolaşım sertifikası, EUR-MED fatura beyanı veya fatura beyanıdır. Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu: Avrupa’da, aynı menşe kurallarını havi Serbest Ticaret Anlaşmaları ile birbirlerine bağlanmış ülkeler arasında oluşturulan ve taraf ülkeler menşeli eşya kullanılarak elde edilen işlem görmüş ürünün Kümülasyona tabi bir diğer ülkeye tercihli rejim kapsamında ithaline imkan sağlayan ticaret sistemidir. Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonu: Avrupa’da ve Akdeniz Havzasında, aynı menşe kurallarını havi Serbest Ticaret Anlaşmaları ile birbirlerine bağlanmış ülkeler arasında oluşturulan ve taraf ülkeler menşeli eşya kullanılarak elde edilen işlem görmüş ürünün Kümülasyona tabi bir diğer ülkeye tercihli rejim kapsamında ithaline imkan sağlayan ticaret sistemidir. Tedarikçi Beyanı: A.TR dolaşım belgesi, EUR.1 dolaşım sertifikası veya EUR-MED dolaşım sertifikası ile birlikte kullanılan ve Türkiye ile Topluluk arasında ticarete konu PanAvrupa Menşe Kümülasyonu veya Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonu kapsamı eşyanın menşeini gösteren belgedir. İmalatçı-İhracatçı: İşlem görmüş ürünün tamamını veya bir kısmını üreten ve bu ürünün ihracatını kendisi ve/veya aracı ihracatçı vasıtasıyla gerçekleştiren dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi firmadır. İhracatçı: Yan sanayici firmaya ithal eşyasından işlem görmüş ürün ürettiren ve bu ürünün ihracatını kendisi ve/veya aracı ihracatçı vasıtasıyla gerçekleştiren imalatçı olmayan dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi firmadır. Yan Sanayici: Dahilde işleme izin belgesinde/dahilde işleme izninde taahhüt edilen ihraç ürününün tamamını ya da bir kısmını üreten, belgede/izinde kayıtlı ancak belge/izin sahibi olmayan firmadır. Aracı İhracatçı: D ahilde işleme izin belgesinde/dahilde işleme izninde taahhüt edilen ihracatı, belge/izin sahibi firmadan tedarik ettiği şekliyle gerçekleştiren belge/izin sahibi olmayan firmadır. İhracatın Gerçekleştirilmesi: Dahilde İşleme izin belgesinde/dahilde işleme izninde ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürün, karar ile ihracat rejimi ve gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere ihraç edilmesidir. 3. Uygulama Esasları D.İ.R. ile ilgili düzenlemeler bir yandan Gümrük Kanunu’nun 108 ila 115. maddelerinde, diğer yandan da Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın 2005/8391 sayılı Dahilde İşleme Rejimi 150 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Kararı ve buna bağlı olarak çıkarılan tebliğ ve genelgeler ile yürütülmektedir. Bu ikili yapının temel nedeni Dış Ticaret İşlemlerinde madde politikalarının D.T.M. tarafından oluşturulmasına karşılık, eşyanın D.İ.R. kapsamında ithali veya ihracına ilişkin hükümlerin Gümrük Mevzuatıyla yakından ilişkinin olmasıdır.Ayrıca Gümrük Müsteşarlığı kısıtlı da olsa bazı eşyanın DİR kapsamında ithal ve ihracına izin verebilmektedir.Bunun yanı sıra Maliye Bakanlığı, Merkez Bankası da D.İ.R. ile ilgili çeşitli yasal ve idari düzenlemeler yapmıştır. A.B. ülkelerinde ise D.İ.R. kapsamındaki her türlü işlem ülkelerin Gümrük İdareleri tarafından yapılmaktadır. D.İ.R., Gümrük Kanunun 108. maddesinde “1. Serbest dolaşımda olmayan eşya, işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesi’nden yeniden ihraç edilmesi amacıyla, gümrük vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ve vergileri teminata bağlanmak suretiyle, dahilde işleme rejimi kapsamında geçici olarak ithal edilebilir.” ifadesiyle tanımlanmış şartlı muafiyet sistemi ve geri ödeme sistemlerinin esaslarına yer verilmiştir. Takip eden maddelerde ise D.İ.R. kapsamında ithal edilen eşyaya hangi işlemlerin tatbik edilebileceği ve DİR iznini verilmesine ilişkin koşullar tanımlanmıştır. D.İ.R. ile ilgili en önemli husus Kanunun 110./c maddesindedir. Bu madde de DİR izninin verilmesi için temel koşul açıklanmıştır.’’D.İ.R. izni Türkiye Gümrük Bölgesindeki üreticilerin temel ekonomik çıkarlarının olumsuz etkilenmemesi şartıyla, ve dahilde işleme rejiminin işlem görmüş ürünlerin ihracı veya yeniden ihracı için en iyi imkanların yaratılmasına yardımcı olduğu hallerde, verilebilir. Diğer bir deyimle eğer bir malın Türkiye’de iç tüketime yetecek kadar üretimi varsa D.İ.R. kapsamında ithalata izin verilmemesi gerekir. D.İ.R.’nin gümrük uygulama esasları Gümrük Kanunu’nun 111 ila 115. maddelerinde yer almaktadır. Madde politikalarını belirleme yetkisi D.T.M. de olması nedeniyle D.T.M. 2005/8391 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı ve 2006/12 sayılı Dahilde İşleme Tebliği ile D.İ.R. ile ilgili madde politikasına ait düzenlemeler yapmıştır . Dahilde İşleme Rejimi Kararının birinci maddesinde D.İ.R uygulamalarının amacı yer almaktadır. Buna göre sanayicilerin dünya piyasa fiyatlarında hammadde temin etmek suretiyle ihracatı artırmak, ihraç ürünlerine uluslararası piyasalarda rekabet gücü kazandırmak, ihraç pazarlarını geliştirmek ve ihraç ürünlerini çeşitlendirmek amacıyla D.İ.R kapsamında ithalat izni verilebilmektedir. Karara göre 1. madde deki amaçlar kapsamında Dahilde İşleme Tedbirleri 2 şekilde uygulanır. Bunlar 1- Şartlı Muafiyet Sistemi, 2- Geri Ödeme Sistemidir 3.1. Şartlı Muafiyet Şartlı Muafiyet Sisteminde D.İ.R. izin belgesi ( D.T.M. den alınır) ve D.İ.R izni( Gümrük Müdürlüklerinden alınır) ne sahip ve Türkiye Gümrük Bölgesi’nde (serbest bölgeler hariç) yerleşik üreticiler, ihracını taahhüt ettikleri nihai ürünün üretilmesinde, elde edilmesinde kullanılan ve serbest dolaşımda bulunmayan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemelerini, antidamping, kota gibi tica- KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 151 ret politikası önlemlerine tabi tutulmadan, ancak önlem tutarları ile birlikte Gümrük Vergisi ve eş etkili vergiler, Ö.T.V. ve varsa diğer vergi resim ve harçları teminata bağlanarak ithal edebilir, ve ihracat taahhüdünün gerçekleşmesini müteakip, Gümrük İdaresince alınan teminatları geri alabilir. Belge sahipleri serbest dolaşıma girmemiş eşyayı ithal edebilecekleri gibi ayni özelliklere haiz eşdeğer eşyayı da (serbest dolaşıma girmiş eşya )yurt içinden tedarik ederek kullanabilirler. İşin özelliğine göre Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında önceden ihracat işleminden sonra ithalat yapılabileceği gibi, ithal eşyası ile serbest dolaşımdaki eşya birlikte de kullanılabilir. D.İ.R. izin belgesi kapsamında ihraç edilmek üzere yurt içinden temin edilen eşya ithal eşyası gibi değerlendirilir. Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamındaki yurt içi alımın, belge süresi içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir. İstisnai uygulamaya 2006/12 sayılı Tebliğ hükümlerine göre izin verilebilir. Yukarıda belirtilen işlemler sırasında hesaplanan vergi ve resimlerin toplamı kadar 6183 sayılı A.A.T.U.H.K. hükümleri kapsamında teminat verilir. Ancak; Onaylanmış kişi statü belgesi sahipleri söz konusu teminatları sınıflarına göre %1 ila %10 oranında, Dış Ticaret Sermaye Şirketleri ile Sektörel Dış Ticaret Şirketleri’nin, müracaat tarihinden önceki takvim yılı içerisinde gerçekleştirdikleri ihracat kadar, İmalatçı-ihracatçı firmaların, müracaat tarihinden önce iki yıl içerisinde düzenlenmiş ve kapatılmış belgeler kapsamında toplam 1 Milyon A.B.D. Dolarından az olmamak üzere gerçekleştirdikleri ihracat kadar, Son üç takvim yılı itibariyle ihracatları her bir yıl için 5 Milyon A.B.D. Dolarını geçen veya son beş takvim yılı itibariyle ihracatları her bir yıl için 1 Milyon A.B.D. Dolarını geçen ihracatçı firmaların, müracaat tarihinden önce iki yıl içerisinde düzenlenmiş ve kapatılmış belgeler kapsamında toplam 1 Milyon A.B.D. Dolarından az olmamak üzere gerçekleştirdikleri ihracat kadar, teminat olarak yatırılması kaydıyla, ilgili gümrüklerce Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında yapacakları ithalatlarına, müsaade edilir. Teminata ilişkin bu husus Dahilde İşleme İzin Belgesinde belirtilir. Bu çerçevede, indirimli teminat uygulamasından doğabilecek Devlet zararı ilgili firmalardan 6183 sayılı kanun hükümleri çerçevesinde tahsil edilir. Ayrıca bu firmaların kamudan olan alacakları da teminat hükmündedir. Ancak indirimli teminat uygulaması çerçevesinde yapılan ithalatlarda alınan teminatlara ilişkin kısmi teminat iadesi yapılmaz. Belge sahipleri Şartlı Muafiyet sistemi kapsamında, işlem görmüş ürünün veya değişmemiş eşyanın tamamı ya da bir kısmını, Hariçte İşleme Rejimi hükümleri çerçevesinde daha ileri düzeyde işlenmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere geçici olarak ihraç edilebilir. Bu kapsamda işlem görmüş ürünün ithaline, Hariçte İşleme Rejimi hükümlerine göre tahsili gereken vergi kadar teminat alınarak izin verilir. Şartlı muafiyet sistemi kapsamında üretilen sanayi ürünleri A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihraç edilirken ihraç edilen ürüne veya bunun üretiminde kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ait vergiler ve varsa ticaret politikası önlemleri kapsamında telafi edici vergileri Türkiye’de ödenmedikçe ve bu durum tevsik edilmedikçe ihracatına izin verilmez. Mükelleften fazla ve yersiz olarak alınan vergiler mükellefin yazılı talebi üzerine kendi- 152 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ sine ret ve iade olunur. Şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün ihraç edilmesi halinde, ilgili firmanın belge/izin süresi içerisindeki talebi üzerine, ithalat esnasında alınan teminatlar gerçekleşen ihracata tekabül eden oranda iade edilir. Ancak, iade edilen teminat tutarı, belge/izin kapsamında alınması gereken toplam verginin %90’ını geçemez. 3.2. İthalde Alınan Vergilerin Geri İadesi (Drawnback System) Geri Ödeme Sisteminde ise D.İ.R. izin belgesi ( D.T.M. den alınır) ve D.İ.R izni( Gümrük Müdürlüklerinden alınır) ne sahip ve Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik üreticiler ihracını taahhüt ettikleri nihai ürünün üretilmesinde, veya elde edilmesinde kullanılan ve serbest dolaşımda bulunan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinden elde edilen işlem görmüş ürünün ihracı halinde, ithalat esnasında alınan vergiler (işletme malzemesine ilişkin katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi hariç) geri ödenir. Ancak, A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde A.B. ye dahil ülkelere ihraç edilecek işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılacak hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyanın gümrük vergisi ile varsa toplu konut fonunun tahsil edilmesi ve diğer vergilerin teminata bağlanması suretiyle ithalatına izin verilebilir. Bu kapsamda yapılacak ithalat esnasında ilgili gümrük idarelerince, sadece şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde yapılan ithalatta aranan bilgi ve belgeler aranır. Ayrıca, menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye ihraç edilecek işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılacak hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyanın gümrük vergisi ile varsa toplu konut fonunun tahsil edilmesi ve diğer vergilerin teminata bağlanması suretiyle ithalatına izin verilebilir. Geri ödeme sisteminden yararlanmak için, eşyanın geri ödeme sistemi kapsamında olduğunun gümrük idaresince ithalat esnasında belgeye/izne ilişkin gümrük beyannamesine kaydedilmesi zorunludur. Uygulama da geri ödeme sisteminde bazı kısıtlamalar vardır.Her eşya için bu sistem uygun olmayabilir.Örneğin İthali miktar kısıtlamalarına tabi olan, kota uygulanan, tarım politikası kapsamında ithalatı vergiye tabi olan eşya geri ödeme sisteminden yararlandırılmaz. Üçüncü ülke menşeli eşya kullanılarak elde edilen işlem görmüş ürünün A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelerine, menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere, Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış ülkeye, , Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkeler Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkeler menşeli olmayan eşyadan elde edilen Kümülasyona dahil işlem görmüş ürünün menşe ispat belgeleri eşliğinde Kümülasyona taraf ülkelere, ihraç edilmesi halinde bu ihracat, geri ödeme sisteminden yararlandırılmaz. 4. D.İ.R.’den Yararlanma Koşulları 1. D.İ.R. izni talep edecek firmanın ülkemizde yerleşik imalatçı ve/veya ihracatçı firma olması gerekmektedir. 2. Yapılacak ithalatın üreticilerin ekonomik çıkarlarına madde politikası açısından ciddi bir zarar vermemesi gerekmektedir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 153 3. İthal edilecek maddelerin ihraç edilecek mamullerin üretiminde kullanıldığının tespitinin mümkün olması gerekmektedir. 4. Dahilde İşleme Rejimi’nden yararlanacak firmanın Dış Ticaret Müsteşarlığı’ndan (İhracat Genel Müdürlüğü) Dahilde İşleme İzin Belgesi alması gerekmektedir. 5. İhracat taahhüdünün % 2 si oranında işletme malzemesi ithali mümkündür. 6. Dahilde İşleme İzin Belgesinin süresi azami 12 (oniki) aydır. Ancak gemi inşa, komple tesis vb. ile savunma sanayi alanına giren ürünlerin ihracına ilişkin düzenlenen belgelerin süresi, proje süresi kadar tespit edilebilir. 7. Dahilde İşleme İzin Belgesi alan firmaların ithalat esnasında ithal ettikleri maddelerin gümrük vergisi, katma değer vergisi ve varsa diğer vergiler ve fonlar toplamı kadar gümrük idaresine teminat vermeleri gerekmektedir. 8. Firmaların, belge kapsamında yapılan ithalatı müteakip 15 (onbeş) gün içerisinde, bu ithalata ilişkin bilgileri Müsteşarlığa göndermeleri gerekir. 9. Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında mal ithal eden firmaların ithal ettikleri malları işlenmiş olarak belge süresi içerisinde ihraç etmeleri gerekir. 10. Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında firmanın, 3. ülkeden mal ithal ederek işledikten sonra AB üyesi ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu’na taraf ülkelere, EFTA ülkelerine veya Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış ve Anlaşmada “geri ödeme veya muafiyet yasağı” bulunan ülkelere ihracat yapması halinde, ihracat esnasında gümrüğe telafi edici vergi ödemesi gerekir. 11. İkincil işlem görmüş ürünlerin ihracat taahhüdünde yer alması şartı getirilmiştir. 12. Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında ithalat ve ihracat yapan firmalar, belge süresini müteakip en geç 3 (üç) ay içerisinde taahhüt kapatma için ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine müracaat etmek zorundadırlar. 13. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri, Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında ithal edilen malzemelerin ihraç edilen mamullerde kullanılıp kullanılmadığını tespit ederek taahhüt kapatma işlemini sonuçlandırırlar. 14. Taahhüt kapatma işleminde ihracat bedeli dövizin geldiğini gösteren Döviz Alım Belgesi (DAB) aranmamaktadır. Bu durum Kambiyo Mevzuatı çerçevesinde takip edilmektedir. 15. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerince taahhüt hesabı kapatılan Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında yapılan ithalatla ilgili olarak alınan teminatlar firmalar tarafından geri alınmakta ve böylece ihraç mallarında kullanılan ithal girdileri için gümrük vergisi, katma değer vergisi ve varsa fon ödenmemiş olmaktadır. 5. Dahilde İşleme İzin Belgesi (D.İ.İ.B.) nasıl alınır ? Dahilde İşleme Rejiminden yararlanmak isteyen firmalar, Dış Ticaret Müsteşarlığı’ndan Dahilde İşleme İzin Belgesi almak zorundadırlar. Dahilde İşleme İzin Belgesi alınabilmesi için firmaların 20.12.2006 tarih ve 26382 sayılı resmi gazete de yayınlanan 2006-12 sayılı Dahilde İşleme Rejim Tebliği’nin 1 no’lu Ekin de yer alan; dilekçe, dahilde işleme proje formu, imza sirküleri, ticaret sicil gazetesi ve ilgili diğer belgelerle birlikte Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine müracaat etmeleri yeterlidir. Firmalar tarafından yapılan söz konusu müracaat ve eki projenin ithal eşyasının işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanıldığının mümkün olup olmadığı, Türkiye’de yerleşik 154 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ üreticilerin ekonomik çıkarlarına madde politikası açısından ciddi bir zarar verip vermeyeceği hususları ve Tebliğde belirtilen diğer kriterler baz alınarak değerlendirilmesi neticesinde, Dahilde İşleme İzin Belgesi düzenlenmekte veya talep reddedilmektedir. 5.1. D.İ.İ.B. İzni Almak için Gerekli Belgeler 1 – Dilekçe (İmza sirkülerinde yer alan yetkililerin adı ve soyadı belirtilerek imzalanmış) 2 – Dahilde İşleme İzni Talep Formu (2 nüsha) (İmza sirkülerinde yer alan yetkililerin adı ve soyadı belirtilerek imzalanmış) 3 – Eşyanın bedelsiz gönderilme amacı ve süresini kapsayan gönderici firma ile alıcı firma arasında varsa imzalanmış sözleşme veya gönderici firma yazısı aslı ve tercümesi 4 – İhraç Ürünleri ile İlgili Hammadde Sarfiyat Tablosu 5 – İhraç edilen mamulün üretimi ile ilgili Kapasite Raporu (Ticaret ve/veya sanayi odalarınca tasdikli) 6 – Yan sanayici kullanılması halinde (İmalatçı-ihracatçı, İhracatçı, Dış Ticaret Sermaye Şirketi ve Sektörel Dış Ticaret Şirketi için); a) Yan sanayici firmaya ait Kapasite Raporu (Ticaret ve/veya sanayi odalarınca tasdikli) b) Yan sanayici firmaya ait İmza Sirküleri (Noter tasdikli) c) Yan sanayici ile yapılan protokol (Taraflarca imzalanmış) 7 – Ticaret Sicil Gazetesi aslı, noter veya ticaret ve/veya sanayi odaları ile ticaret sicili memurluklarınca tasdikli örneği (Kuruluşa, varsa unvan değişiklikleri ile mevcut duruma ilişkin Ticaret Sicil Gazetelerinin her biri) 8 – İmza Sirküleri (Noter tasdikli) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği kendilerine ulaşan müracaat evraklarını ‘’Dahilde İşleme Belgesi müracaatlarını 2005/1 sayılı genelge kapsamında ön incelemeye tabi tutar, varsa eksiklikleri tamamlattıktan sonra dosya hakkında yorumuyla birlikte D.T.M. İhracat Genel Müdürlüğü’ne aktarır. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri D.İ.B. müracaatında aşağıdaki hususları incelemektedir. 1-Müracaatlar firmanın üyesi olduğu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine yapılmış mıdır? 2-D.İ.İ.B. müracaatı sırasında eksik bilgi ve belge var mıdır? 3-İthal edilmek istenen eşyanın işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılacağı tespit edilebilmekte midir? 4-D.İ.B. talebi Türkiye Gümrük Bölgesindeki (Serbest Bölge Hariç) yerleşik üreticilerin temel ekonomik çıkarlarının olumsuz etkilemekte midir? 5- İşleme Faaliyetinin, katma değer yaratan ve kapasite kullanımını arttıran bir faaliyet olması yanında, mamulün rekabet gücünü ve ihracat potansiyelini arttıran bir nitelikte midir? 6-İthali ve ihracı öngörülen ürünlerin Kapasite Raporunda yer almakta mıdır? 7-Dahilde İşleme Proje Formunda belirtilen ihracı ve ithali öngörülen ürünlerin madde adı-GTİP (8-12’li bazda) uyumlu mudur? 8-Hammaddede Sarfiyat Tablosunda ihraç edilecek mamul, kapasite raporunda belirti- KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 155 len miktarları aşmakta mıdır? 9- İhraç edilecek mamulün üretiminde kullanılan ithalat miktarının (Proje Formunda) Hammadde Sarfiyat Tablosu ve Kapasite Raporu ile karşılaştırılarak kullanım oranları ve fire oranları uyumlu mudur? 10-Döviz kullanım oranının %80’i aşmakta mıdır? (aşmamalı) 11-İlk kez D.İ.İ.B. talebinde bulunan firma müracaatlarında, firmanın belirtilen adreste üretim faaliyetinde bulunup bulunmadığı, kapasite durumu, İhracatçı Birliğine üye olup olmadığı tespit edilmiş midir? 12-Ayrıca Tekstil ve Deri mamulü ile ilgili D.İ.İ.B. taleplerinde; a-Müracaat sahibi imalatçı mıdır? İmalatçı olmayanların talebi reddedilir. (Dış Ticaret Sermaye Şirketleri, Sektörel Dış Ticaret Şirketleri hariç) b- Konfeksiyoncu ihracatçı firmaların konfeksiyon ürünleri (61 ve 62.fasıllar) ihracatının müracaat tarihinden geriye doğru son iki yıllık toplamının en az 4 Milyon ABD Dolarını geçip geçmediği, müracaat tarihinden geriye doğru son bir yıl içerisinde ayda ortalama 50 (elli) kişiyi istihdam edip etmediği, ülkemizde adına tescilli en az bir markasını yurt dışında en az üç ülkede tescil ettirmiş ve/veya tescil başvurusunda bulunup bulunmadığı, doğrudan kendisinin ve/veya bünyesinde yer aldığı şirketler grubunun ortak olduğu yurt dışında en az bir şirketi veya şubesi ile bu şirkete ait en az bir satış mağazasının veya Showroom’unun olup olmadığı da ayrıca kontrol edilir. İlk kez D.İ.İ.B. talebinde bulunan firmalara yıllık kapasitelerinin belirli ve makul bir oranında (genelde ¼ ) tekstil ana hammaddeleri ithalatına izin verilmektedir. Düşük fiyatlı tekstil ana hammaddeleri ithalatının önlenmesi amacıyla, iplikte 1, 5 $/kg, ham kumaşta 1 $/mt, ham örme kumaşta 4 $/kg., mamul dokuma kumaşta 2 $/mt ve mamul örme kumaşta 8 $/kg. birim fiyatlarının altındaki fiyatlarla D.İ.İ.B. kapsamında bu malların ithalatını öngören belge düzenlenmemektedir. Firmaların D.İ.R. kapsamındaki ihracat projelerinin değerlendirilmesinde, proje çerçevesinde ihtiyaç duyulan NE: 30/1 ve altındaki pamuk ipliği ile sentetik iplik ve elyafın en az %50’sinin iç piyasadan karşılanması koşuluyla D.İ.İ.B. kapsamında ithalatına izin verilmektedir. Firmaların D.İ.İ.B. başvurularında ithalata ve ihracata konu olacak malların miktarlarının söz konusu malın “İstatistik Pozisyonlarına Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli”nde yer alan G.T.İ.P’nun karşısındaki birim/birimlerin yanı sıra her halükarda “kg.” üzerinden beyan edilmesi ve G.T.İ.P karşısında yer alan madde tanımının esas alınması gerekmektedir. Dahilde İşleme Proje Formunda belirtilen ihracı ve ithali öngörülen ürünlerin madde adı ile G.T.İ.P (8-12’li bazda) uyumunun kontrol edilmesi ve D.İ.İ.B. başvurularında, belge kapsamında ithali ve ihracı öngörülen iplik ve kumaş cinsinin ayrıntılı olarak belirtilmesi (elyaf karışım oranları, kumaş eni, m2 ağırlığı, ham, ağartılmış, boyalı, baskılı, örme, dokuma vb.) gerekmektedir. D.İ.İ.B. başvurularında ihracat ve ithalat listelerinde, birden çok ancak yeterli sayıda G.T.İ.P ile verilen madde tanımları söz konusu G.T.İ.P’leri tam kapsamalıdır. D.İ.İ.B. müracaatında bulunan firmaların aktif olarak faaliyet gösterdiklerinin tespiti maksadıyla, belge müracaatlarında firmaların geriye dönük son 12 aylık döneme ait SGK bordrosu ve elektrik faturalarının ibrazı gerekmektedir. 156 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 5.2. D.İ.İ.B. Süresi 20.12.2006 tarih ve 26382 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 2006-12 sayılı Dahilde İşleme Rejim Tebliği nin 20.maddesine göre; (1) Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin süresi sektörüne göre azami 12 (oniki) aya kadar tespit edilebilir. (2) Ancak, gemi inşaa, komple tesis v.b. ile üretim süreci 12 (oniki) ayı aşan ürünler ve savunma sanayi alanına giren ürünlerin ihracına ilişkin düzenlenen belgenin/iznin süresi, proje süresi kadar tespit edilebilir. Sürenin başlangıcı, dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin tarihidir. Süre sonu ise, belge/izin süresi (ek süre, haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hallere ilişkin süreler dahil) bitiminin rastladığı ayın son günüdür. Belgede yazılı sürenin en fazla %50 si kadar ek süre verilebilir. Tebliğle belirlenen haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hallerin belge/izin süresi içerisinde meydana gelmesi halinde, haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hal süresi dikkate alınarak ek süre verilebilir. Mücbir sebebin varlığının ispatı halinde belgenin kapatılması için gerekli olan ihracat taahhüdünden vazgeçilebilir. Süresi içinde yazılı müracaat edilmek ve gerekli belgeleri eklemek koşuluyla tebliğ hükümleri çerçevesinde belge revize edilebilir. 5.3. D.İ.İ.B. Nasıl Kullanılır? Dahilde İşleme İzin Belgesi alan firmalar, belgede ithali öngörülen maddeleri her türlü vergi, resim ve harçtan muaf olarak belgede kayıtlı süre zarfında işlenmek ve ihraç edilmek üzere ithal ederek ihracatını gerçekleştirmek durumundadırlar. Belge kapsamında yapılan ithalat, her türlü vergiden muaf olmakla birlikte, ithalat esanasında doğan vergiler tutarı kadar teminatın (indirimli teminat uygulaması saklı olmak üzere) ilgili gümrüklere yatırılması gerekir. Bu kapsamda yapılan ithalat, aynı zamanda Kaynak Kullanımı Destekleme Fonuna yapılan kesintiden de muaftır. Belge kapsamında ithali yapılan maddelerin ihraç ürünlerinin imalatında kullanılarak ihracı gerekmektedir. D.İ.R. kapsamında, ithal edilen eşyanın işlem görmeden ihracına imkan tanınmak suretiyle değişmemiş eşyanın kullanımına izin verilmiştir. Bu kapsamda, belge ihracat taahhüdünün %1’ini geçmeyecek şekilde değişmemiş eşyanın ithaline müsaade edilmekte ve belge ihracat taahhüdünün kapatılması esnasında da, belge kapsamında ithal edilen değişmemiş eşyanın CIF ithalat tutarının belge kapsamında gerçekleştirilen F.O.B. ihracat tutarına oranının %1’i aşıp aşmadığının kontrolünün yapılması gerekmektedir. D.İ.R. kapsamında ithal edilen işletme malzemesi, ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ancak ürünün bünyesinde yer almayan ve sabit tesislerin çalışabilir durumda olmasını temin eden (enerji ve yakıt hariç), yatırım malı makine ve teçhizat niteliğinde olmayan malzemeyi ifade etmektedir. Firmaların belge müracaatlarında; işletme malzemesi olarak ithal edilmek istenen eşyaların, belge ihracat taahhüdünün %2 (doğal taşlar ile kıymetli maden ve taş ihraç taahhüdü içeren belgelerde %10)’sini geçmeyecek şekilde ithal edilmek istendiğine ilişkin hesaplama yapmaları ayrıca, fire ve kullanım oranı dikkate alınarak bu eşyanın kullanımına ilişkin hesaplama yaparak D.T.M.’ye müracaat etmeleri gerekmektedir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 157 6. D.İ.İ.B. Nasıl Kapatılır? Dahilde İşleme İzin Belgesi sahibi firmalar, belgede belirtilen ithal malların ithalatını yapıp işlem görmüş ürünler şeklinde ihracatını gerçekleştirdikten sonra, ithalat esnasında ilgili gümrük idaresine verdiği gümrük vergisi, fon ve katma değer vergisi tutarı kadar teminatı geriye almak için Dahilde İşleme İzin Belgesi aslı, gümrük beyannamesi aslı, ihracat listesi, ithalat listesi, kapasite raporu ve diğer ilgili belgelerle birlikte, belge süresinin bitimini müteakip en geç 3 (üç) ay içersisinde ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne müracaat ederler. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri, kendilerine intikal ettirilen bilgi ve belgeleri değerlendirerek gümrük muafiyetli olarak ithal edilen malzemelerin işlem görmüş ürünlerin bünyesinde kullanılarak ihraç edildiğini tespit etmesi halinde, taahhüt hesabını kapatarak alınan teminatların iadesi için ilgili Gümrük Müdürlüğü’ne bilgi verir. Belge kapsamında ithal edildiği halde ihraç edilen mamulün bünyesinde kullanılmadığı tespit edilen maddelerin ithalatta alınmayan vergileri, 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre ithal tarihi itibariyle tahsil edilir. Ayrıca bu verginin 2 (iki) katı para cezası alınır. 2006/12 sayılı İhracat Genel Tebliğine göre D.İ.R. izin belgesinin kapatılması için gerekli belgeler ; 1– Dahilde İşleme İzin Belgesinin kağıt ortamındaki basılı nüshası, (Belge sahibi firmanın talebine istinaden ilgili firmaya gönderilmişse), 2 – Gümrük Beyannameleri asılları, 3– Döviz Alım Belgesi aslı, (İhracatın özel fatura ile yapılması halinde), 4– İhracat Listesi, 5– İthalat Listesi, 6– Ekspertiz Raporu, (Belge süresi içerisinde alınmış, ilgili en az iki mühendis tarafından imzalanmış ve ilgili birimin yetkilileri tarafından tasdik edilmiş) 7– Telafi Edici Vergi Makbuzu, (Gerekli olması halinde) 8 – A.T.R. Dolaşım Belgesi, (Gerekli olması halinde) 9 – Menşe İspat Belgeleri, (Gerekli olması halinde) 10 –Tedarikçi Beyanı, (Gerekli olması halinde) 11 –Ön Statü Belgesi, (İhracatın serbest bölgeye yapılması halinde) 12 –Serbest Bölge Bilgi İşlem Formu aslı, (Serbest bölgelerden, Türkiye Gümrük Bölgesi veya başka bir serbest bölge hariç olmak üzere serbest bölge dışına satış yapılması halinde) 13 –Serbest Bölgeden yapılan ithalata ilişkin gümrük beyannamesi aslı ve bu ithalatın yapıldığı dahilde işleme izin belgesinin, dahilde işleme izninin veya yatırım teşvik belgesinin noter tasdikli örneği veya dahilde işleme izni ile ilgili olarak bu ithalatın ilgili izin kapsamında yapıldığına dair ilgili gümrük idaresinden alınacak yazı (Serbest bölgelerden yatırım teşvik belgesi veya bir başka belge/izin kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine ithalat yapılması halinde) 14 –Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğü ve Serbest Bölge Müdürlüğü tarafından müştereken düzenlenecek tutanak (Belge kapsamında serbest bölgeye ihracı gerçekleştirilen işlem görmüş ürünün, bu Tebliğin 28 inci maddesinde belirtildiği şekilde serbest bölgede kullanılması halinde) 15–Yeminli Mali Müşavirlerce onaylı İhracata İlişkin Gümrük Beyannamesi Listesi ve konuyla ilgili Yeminli Mali Müşavir Raporu (Tecil-terkin sistemi çerçevesindeki belge kapsamındaki yurt içi alımlarda) 158 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 16–Telafi Edici Vergi Tablosu (Gerekli olması halinde) 01.04.2007 tarih ve 26480 no’lu R.G. yayınlanan D.İ.R. ilişkin işlemlerin Bilgisayar Veri İşleme Tekniği yoluyla yapılmasına dair 2007/2 sayılı tebliğ ile bu tarihe kadar yazılı surette yapılan D.İ.B. müracaatları ve kapatma işlemleri bu tarihten sonra elektronik ortamda yapma imkanı getirilerek çok önemli zaman tasarrufu sağlamıştır. Elektronik İmza sertifikasına sahip firmalar kullanıcı yetkilendirmesi için tebliğ ekindeki bilgi ve belgeleri bir sefere mahsus İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne sunarak firma tanımlaması yaptırtmak zorundadır. Müsteşarlıkça firma tanımlaması ve kullanıcı yetkilendirilmesi yapıldıktan sonra tüm D.İ.R. müracaatları Müsteşarlığın belirlediği elektronik posta (e-posta) adresine gönderilir. Düzenlenen Dahilde İşleme İzin Belgelerine ilişkin ihracat taahhütlerinin kapatılması için belge sahibi firmaların, en geç belge süresi sonundan itibaren 3 (üç) ay içerisinde elektronik ortamda ve aynı süre içerisinde gerekli bilgi ve belgelerle birlikte ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne müracaat etmeleri gerekmektedir. Belirtilen süre içerisinde kapatma müracaatında bulunmayan firmalar adına düzenlenen Dahilde İşleme İzin Belgeleri, ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerince müeyyide uygulanarak resen kapatılır. Şartlı muafiyet kapsamında ithal edilen üründen elde edilen eşya /ürün serbest bölgeye ihraç edildi ise ihraç tarihinden itibaren 3 ay içinde üçüncü ülkeye satılması halinde ve bu durumun tevsiki kaydıyla, belge/izin ihracat taahhüdü kapatılır. İhracat sayılan satış ve teslimler ile ilgili Dahilde İşleme İzin Belgeleri ihracat taahhütlerinin kapatılmasında katma değer vergisi hariç satış fiyatı esas alınır. Belgenin kapatılması sırasında dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise varsa telafi edici vergilerinin ödendiğinin tevsik edilmesi gerekliliğidir. İhracat taahhüdünün kapatılmasını müteakip, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında alınan teminat veya vergi, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde ilgili firmaya geri verilir. 7. D.İ.R. ve Telafi Edici Vergi Uygulamaları D.İ.R. sisteminin en önemli parçalarından birisi telafi edici vergi uygulamalarıdır. Sistemin en yumuşak ve istismara en açık noktası olduğu için taraf ülkeler tarafından en fazla incelenen, kontrol edilen, sorun çıkarılan ve ihracatçıları zor duruma düşüren nokta burasıdır. Telafi edici Vergi D.İ.R. kapsamında ithal edilerek üretimde kullanılan / yeniden elde edilen ürünün/eşyanın A.T.’ye Üye Ülkelere( Almanya, İtalya, İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Danimarka, İspanya, Portekiz, Yunanistan, İrlanda, Avusturya, İsveç, Finlandiya, Polonya, Litvanya, Macaristan, Estonya, Çek Cumhuriyeti, Slovak Cumhuriyeti, Slovenya, Kıbrıs, Malta, Letonya, Bulgaristan ve Romanya), EFTA Üyesi Ülkelere( Norveç, İzlanda, İsviçre ve Lihtenştayn), STA İmzalanan ve Anlaşmaların Yürürlükte Bulunduğu Ülkelere (EFTA, AKÇT, İsrail, Makedonya, Bosna ve Hersek, Hırvatistan, Filistin, Tunus, Fas, Suriye ve Mısır), PAMK’a Taraf Ülkelere(Türkiye, A.T.’ye üye ülkeler ve EFTA üyesi ülkelerdir. Ayrıca, ülkemiz açısından PAMK’a taraf ülkeler, 18/4/2003 tarih ve 25083 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik’in 1 inci maddesinde yer alan ülkelerdir), PAAMK’a Taraf Ülkelere (PAMK ülkeleri ile Barselona sürecine taraf Akdeniz ülkeleri Fas, Tunus, Cezayir, Filistin, Suriye, Lübnan, Ürdün, Mısır ve İsrail ve Faroe Adaları’dır.) Tercihli ticaret rejiminden ( sıfır gümrük vergisi ile ) yararlanarak ihraç edilmek istendiğinde D.İ.R. kapsamındaki ürünün ithal edildiği menşe ülkesine ilgili ihracat tarihinde ihracatçı ülkenin uyguladığı vergidir. Bu ver- KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 159 giyi bitmiş ürünü/ yeniden elde edilen ürünü ihraç edecek ülke hesaplayarak ihracat öncesinde tahsil etmesi, bunu da Gümrük Beyannamesi’ne ekleyeceği Vergi Tahsil makbuzu ile tevsik etmesi gerekir. Bir ülkede üretilip yukarıda bahsi geçen ülkelere ihraç edilen ürün/eşya için telafi edici vergi hesaplaması kolaydır. Ancak birden fazla ülkede üretim işleminin bir kısmı gerçekleştirilip nihai ürünün yukarıda bahsedilen ülkelere ihraç edildiği göz önüne alındığında sistemin karışıklığı net olarak ortaya çıkmaktadır. Bu durumda her ülke için ayrı ayrı telafi edici verginin hesaplanarak ödenmesi gereklidir. İhraç edilecek Tarım Ürünlerinde, Sanayi Ürünlerinde, A.K.Ç.T. ürünlerinde telafi edici vergi uygulanmaktadır. 8. D.İ.R.’in İdari ve Hukuki Müeyyideleri Dahilde İşleme Rejimi kapsamında sağlanan hakların kötüye kullanıldığının tespiti halinde D.İ.R. kararının 23. maddesi ile Gümrük Kanunun ve Kaçakçılık Kanunu hükümleri kapsamında idari ve cezai kovuşturma yapılır. Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ithali talep edilen eşyaya ilişkin olarak, yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya teslimden sonra ki kontrol sonucunda tarife uygulamasını etkileyen cins, tür ve niteliklerinde veya vergilendirmeye esas olan sayı, baş, ağırlık gibi ölçülerinde aykırılık görülmesi, kıymeti üzerinden gümrük vergisine tabi eşyanın beyan edilen kıymetinin, Gümrük Kanunun 23 ila 31 inci maddelerinde yer alan hükümler çerçevesinde belirlenen kıymete göre noksan bulunduğu takdirde, 5607 sayılı Kaçakçılık Kanunu hükümlerinin uygulanmasını gerektirir haller saklı kalmak üzere, Gümrük Kanunu’nun 234 üncü maddesi uyarınca fark verginin ve aynı Kanunun 232 nci maddesi dikkate alınarak para cezasının kat’i olarak tahsil edilmesi gerekmektedir. Diğer taraftan, Dahilde İşleme Rejimi kapsamında işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra yeniden ihraç edilmek amacıyla gümrük vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın geçici olarak ithal edilen eşyanın; başkasına devredildiğinin veya satıldığının tespiti ya da süresi içerisinde ihraç edilmemekle birlikte, gümrükçe onaylanmış herhangi bir işlem veya kullanıma tabi tutulmaması halinde, Gümrük Kanunu’nun 207 ve 238 inci maddelerinin tatbikinin yanı sıra, 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 3/2-f maddesi hükmü uyarınca Gümrük İdarelerince Cumhuriyet Başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunulur. Mücbir sebepler dışında ihracatın süresinde gerçekleştirilememesi veya hiç gerçekleştirilmemesi hallerinde ithal sırasında alınmayan vergi ithal tarihi itibarıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. Ayrıca, ithal edilen ve süresi içerisinde ihracatı gerçekleştirilmeyen eşya için 4458 sayılı Kanunun 238 inci maddesi hükmü çerçevesinde gümrük vergilerinin 2 (iki) katı para cezası alınır. 9. İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ve D.İ.R. İlişkisi 27.01.2005 tarihli, 25709 sayılı R.G. de yayınlanan ihracat 2005/2 sayılı Tebliğ ile İhracat Sayılan Satış ve Teslimler, İç piyasada satışı ihracat sayılan ve ithalatta gümrük muafiyetinden yararlandırılan satış ve teslimleri olarak tanımlanmıştır.Tebliğin 5. maddesinde ise ihraç sayılan teslimler; a) Yatırım programında yer alan kamu yatırımlarından uluslararası ihaleye çıkarılanların 160 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ (Yerli ve yabancı firmaların ayrı ayrı veya birlikte iştirakine açık olmak üzere) ihalesini kazanan veya yabancı para ile finanse edilenlerin yapımını üstlenen firmaların, 1- Yerli firma olması halinde, uluslararası ihalelerde tamamı üzerinden, yabancı para ile finanse edilenlerde ise yabancı paraya isabet eden oranda imalatçı firmalar tarafından üretilerek bu firmalara yapılan satış ve teslimleri, 2- Yabancı firma olması halinde, yabancı firmanın bu işte kullanacağı malları üreten imalatçı firmaların yapacakları satış ve teslimleri, 3- Yerli ve yabancı firmaların ortaklığı şeklinde olması halinde, yerli firmaya kendi faaliyeti oranında, yabancı firmaya ise bu bendin (2) numaralı alt bendi çerçevesinde imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri, 4- Yukarıda belirtilen bentler çerçevesinde proje sahibi kamu kurumları ile bu projeleri üstlenen firmalara yapılacak teknik müşavirlik, mühendislik vb. hizmet satışları, b) 1- Savunma Sanayi Müsteşarlığı’nca onaylanan savunma sanayi projelerini üstlenmiş imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri, 2- Savunma Sanayi Müsteşarlığı’nca savunma sanayi açısından önem arz ettiği belirtilen savunma araç ve gereçlerini üreten imalatçı firmaların, ülkenin savunması ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına üreterek yapacakları satış ve teslimleri, 3- Bu bendin (1) ve (2) numaralı alt bentlerinde belirtilen firmalara, imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri, c) İmalatçı firmalar tarafından üretilerek gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarına yapılacak satış ve teslimler (bu mağazalarda yapılan satışlar hariç), d) 1-Yatırım teşvik belgesi kapsamında yer alan yatırım mallarını üreterek yatırım teşvik belgesi sahibi yatırımcılara teslim eden imalatçı firmaların yapacakları satış ve teslimleri, 2- İmalatçı firmaların, 2005/2 sayılı Tebliğ eki yatırım malları listesinde ki (ek-5) belirtilen malları üreterek yapacakları satış ve teslimleri, 3- İmalatçı firmaların, Yatırımlarda Devlet Yardımları Mevzuatı çerçevesinde CKD ithal edebilecek firmalara ithal edebilecekleri bu aksam ve parçaları üreterek yapacakları satış ve teslimleri, e) Kamu kurum ve kuruluşlarınca uluslararası ihaleye çıkarılan yatırım malı ve sınai mamullerinin ihalesini kazanan imalatçı firmaların üreterek yapacakları satış ve teslimleri, f) Ambalaj malzemesi imalatçısı firmaların, belge süresi içinde teslim edilmek ve teslim tarihinden itibaren 6 ay içerisinde ihracatçının ihraç ürünü ile birlikte ambalaj olarak ihraç edilmek şartıyla, üreterek yapacakları satış ve teslimleri, g) Uluslararası ikili veya çok taraflı anlaşma hükümlerine göre yurt içinde bulunan yabancı kuruluşların yurt dışından getirme imkanına sahip bulundukları sınai mamulleri teslim eden imalatçı firmalar ile uluslararası kuruluşlar, yabancı ülke temsilcilikleri ve kuruluşlarına ait tesislerin yapımını ve onarımını üstlenen müteahhit firmaların faaliyet ve teslimleri, h) Uluslararası ikili veya çok taraflı anlaşma hükümleri çerçevesindeki tesislerin yapımını ve onarımını üstlenen müteahhit firmaların faaliyet ve teslimleri (25/1/1988 tarihli ve 19705 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2 sayılı T.C. ile A.B.D. Hükümetleri Arasındaki İkili Anlaşmalar Kapsamına Giren İnşaat Faaliyetlerine Ait Esas ve Usuller Tebliği kapsamında belirtilenlerin dışında kalan tesisler), i) İmalatçı firmaların, yabancı uyruklulara (diplomatik temsilcilikler ve mensupları dahil), turistlere veya yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarına yapacakları ve yıllık 100.000 ABD Dolarını aşan satış ve teslimler (gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarında yapılan KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 161 satışlar dahil), j) İmalatçı firmaların, Dahilde İşleme İzin Belgesi sahibi firmalara üreterek yapacakları kütük ve blum satış ve teslimleri. Olarak detaylandırılmıştır. Tebliğ’e göre yukarıda ki ihracat sayılan satış ve teslimlere konu mamullerin üretiminde kullanılan, ürünlere yönelik olarak da Dahilde İşleme Tedbirleri uygulanabilmektedir. İhracat sayılan satış ve teslimler çerçevesinde gümrük muafiyetli ithalattan yararlanmak isteyen imalatçı firmaların (müteahhit firmalar dahil), tebliğ ekinde yer alan belge ve bilgilerle birlikte D.T.M. ye müracaat ederek, Dahilde İşleme İzin Belgesi almaları gereklidir Belgenin süresi 18 aydır. Belge süresinin başlangıcı, Dahilde İşleme İzin Belgesi’nin tarihidir. Süre sonu ise, belge süresi bitiminin rastladığı ayın son günüdür. Müracaat tarihi ile belge tarihi arasında yapılan işlemlere muafiyet veya istisna uygulanmaz.Belge kapsamında ilk ithalatın yapıldığı tarihe kadar azami 3 (üç) ay olmak üzere Dahilde İşleme İzin Belgelerine ek süre verilebilir. Firmaların, ek süre almak için ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne belge aslı ile birlikte müracaat etmeleri gerekmektedir. Ayrıca belge sahibine satış ve teslimatı yapılacak işlem görmüş ürünün üretiminde gerekli olan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul ile ambalaj malzemelerinin (işletme malzemesi ve gıda maddeleri ithalatı hariç) gümrük muafiyetli olarak ithaline, bu ithalattan doğan vergi kadar teminat alınarak gümrük idarelerince müsaade edilir. İhracat sayılan satış ve teslimler ile ilgili düzenlenen dahilde işleme izin belgeleri kapsamında yapılan ithalat, indirimli teminat uygulamasından yararlandırılır. Ancak, ihracat sayılan satış ve teslimler ile ilgili düzenlenen dahilde işleme izin belgeleri kapsamında yapılan ithalat için kısmi teminat iadesi yapılmaz. 10. D.İ.R. ve Vergi Uygulamaları 10.1. D.İ.İ.B Kapsamında İthal Edilen Malların İşlenmiş Olarak İhracında Vergi Resim Harç İstisnası Uygulaması Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında ithal edilen malların işlenmiş olarak ihracında Vergi Resim Harç İstisnası Uygulaması 31.12.1999 tarihli ve 23923 sayılı R.G. de yayımlanan 23.12.1999 tarihli ve 99/13812 sayılı İhracat, İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetlerde Vergi Resim ve Harç İstisnası Hakkında Karar ile bu Karara istinaden Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca 05.12.2008 tarih ve 27075 sayılı R.G. yayımlanan İhracat 2008/6 sayılı Tebliğ çerçevesinde yürütülmektedir. Bu kapsamda ; İhracatla ilgili olarak yapılan her türlü işlemler ve düzenlenen kağıtlarla, ihracatın finansmanı amacıyla kullanılan krediler, İhracatı Teşvik Belgesi ve Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında yapılan her türlü muameleler ve bu belgeler kapsamında ithalatın finansmanı amacıyla kullanılan krediler, İhracat Sayılan Yurtiçi Satış ve Teslimler çerçevesinde düzenlenen belgeler kapsamında yapılan muameleler ve kullanılan krediler ile belge kapsamında yapılan ithalatla ilgili işlemler, Döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler için düzenlenen Vergi, Resim ve Harç İstisnası Belgesi kapsamında yapılan işlemler ve kullanılan krediler, Her türlü vergi, resim ve harç istisnasından yararlandırılmaktadır. İhracat işlemleri ve ihracatın finansmanı amacıyla kullanılan krediler için vergi, 162 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ resim ve harç istisnası ilgili kurumlarca re’sen uygulanırken, döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler ile bunların finansmanı amacıyla kullanılan kredilerin vergi, resim ve harç istisnasından yararlandırılabilmesi için firmaların Dış Ticaret Müsteşarlığı’na müracaat ederek belge almaları zorunludur. Vergi, resim ve harç istisnası kapsamında, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi, Damga Vergisi, 492 sayılı Harçlar Kanunu gereğince alınan harçlar, Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu kesintisi, Hal Rüsumu, Diğer kanunlarda yer alan vergi, resim ve harçlar, istisna edilmektedir. Diğer taraftan Belgesiz İhracat Kredileri ile mal ihracına yönelik gümrük muafiyetli mal ithali için düzenlenen Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamındaki ithalatın finansmanında kullanılan döviz kredilerinde taahhüt hesabı kapatılırken gümrük beyannamesinin ibrazı yeterli olup DAB aranmaz. Ancak Vergi, Resim ve Harç İstisnası belgeleri ile özel fatura kapsamında yapılan satışlara ilişkin kapatma işlemlerinde DAB’ın ibrazı gerekmektedir. 10.2. D.İ.İ.B Kapsamında İthal Edilen Malların İşlenmiş Olarak İhraç Kayıtlı Satış veya Teslimlerinde Gümrük Vergisi Muafiyeti 27.01.2005 tarih ve 25709 sayılı ile R.G. de yayınlanan İhracat Sayılan Satış ve Teslimler Hakkında İhracat-2005/2 Tebliğ hükümlerine göre; İhracat Sayılan Satış ve Teslimler çerçevesinde firmalar; ithalatta gümrük muafiyetinden yararlandırılır. Söz konusu Tebliğde belirtilen İhracat Sayılan Satış ve Teslimler çerçevesinde gümrük muafiyetli ithalattan yararlanmak isteyen firmaların Dış Ticaret Müsteşarlığı’na müracaat ederek belge almaları zorunludur. Bu şekilde düzenlenen belgelerle iç piyasada satışı ihracat sayılan makine, teçhizat ve ara malının üretimi için gerekli hammadde, yardımcı madde ve ambalaj malzemelerinin gümrük vergilerinden muaf olarak (KDV hariç) ithali mümkündür. Belge almak için gerekli belgeler İhracat Sayılan Satış ve Teslimler Hakkında İhracat-2005/2 Tebliğin 1 no’lu ekinde yer almaktadır. Belgenin süresi 12 ay olup mücbir sebep halinde 6 aya kadar ek süre verilebilir. Zikredilen belgelerin belge süresinin bitimini müteakip 3 ay içerisinde ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne müracaat ederek kapatılmaları gerekmektedir. 10.3. D.İ.İ.B Kapsamında İthal Edilen Malların İşlenmiş Olarak Türkiye’de İkamet Etmeyenlere Özel Fatura ile Satışları 30.04.2003 tarihli, 25094 sayılı R.G.yayınlanan Türkiye’de İkamet Etmeyenlere Özel Fatura ile Yapılan Satışlar Hakkında (İhracat 2003-3) Tebliğ hükümlerine göre 43 ve 61 no’lu Katma Değer Vergisi Tebliğ hükümleri çerçevesinde özel fatura düzenlenmek suretiyle yapılacak satışlar; a) Özel fatura kapsamı eşyanın yurt dışı edildiğinin tespiti amacıyla özel faturanın ilgili gümrük idaresinde onaylatılması, KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 163 b) Mal bedeli dövizlerin, aracı banka veya özel finans kurumlarına satılarak döviz alım belgesi düzenletilmesi, kaydıyla, ihracat olarak kabul edilir. Özel faturalar, ilgili gümrük idaresine ibrazından önce veya gümrük idaresine onaylatılmasını müteakip İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine de onaylatılması halinde, Belgesiz İhracat Kredisi, Dahilde İşleme İzni, Dahilde İşleme İzin Belgesi ve Vergi Resim Harç İstisnası Belgesi ile ilgili işlemlerde gümrük beyannamesi yerine kabul edilir. Özel fatura muhteviyatı ihracat, özel faturayı düzenleyen firmaya ait ihracat taahhütlerine sayılacağı gibi, özel fatura üzerinde unvanı kayıtlı olması halinde, imalatçı firmaya ait ihracat taahhütlerine de sayılır. Ancak, deri ve deri mamulleri dışındaki tekstil ve konfeksiyon ürünleri satışına ilişkin özel faturalar, Dahilde İşleme İzni ile Dahilde İşleme İzin Belgesi ihracat taahhüdüne sayılmaz. 10.4. D.İ.İ.B Kapsamında İthal Edilen Malların İthali ve İhracının Ö.T.V. Karşısındaki Durumu Ö.T.V. Kanunu’nun 7/7 nci maddesi ile 4458 sayılı Gümrük Kanunu’na göre Dahilde İşleme Rejimine tâbi tutulan malların ithali Ö.T.V.’den istisna edilmiştir. Ö.T.V. Kanunu’nun 1 inci maddesinde, Kanuna ekli (I) sayılı listedeki malların ithalatçıları veya rafineriler dahil imal edenler tarafından teslimi ile Ö.T.V. uygulanmadan önce müzayede yoluyla satışı, bir defaya mahsus olmak üzere Ö.T.V.’ye tabi tutulmuştur. Kanunun 3 üncü maddesi hükmü uyarınca (I) sayılı listede yer alan mallar için vergiyi doğuran olay, yurt içi teslimlerde veya teslim sayılan hallerde meydana gelmektedir. Dolayısıyla, (I) sayılı listedeki malların ithali verginin konusuna girmemekte ve bu malların ithali aşamasında vergiyi doğuran olay meydana gelmemektedir. Buna göre, (I) sayılı listede yer alan malların Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ithalinde Ö.T.V. istisnası uygulanması mümkün bulunmamaktadır. Ö.T.V. Kanunu’nun (II), (III) ve (IV) sayılı listelerinde yer alan malların ithalinde ise Kanunun 3 üncü maddesi hükmü uyarınca vergiyi doğuran olay meydana geldiği için, bu listelerde yer alan mallar Dahilde İşleme Rejimi kapsamında Ö.T.V.’den istisna olarak ithal edilebilecektir. Konu ile ilgili olarak 20.04.2006 tarih ve 26145 sayılı R.G. yayınlanan 10 seri no’lu Özel Tüketim Vergisi Genel Tebliğinde yapılan açıklamalara göre Dahilde İşleme Rejimi kapsamında olsa dahi imalatta kullanılacak malların yurt içinden temin edilmesi, fiilen ihraç edilmeyecek olan ürünlerin imalinde kullanılacak olan malların ithal edilmesi hallerinde de Ö.T.V. istisnası uygulanmayacaktır. 10.5. D.İ.İ.B Kapsamında İthal Edilen Malların İthali, İhracı veya İhraç Kayıtlı Tesliminin K.D.V. Karşısındaki Durumu K.V.K.’nun geçici 17’nci maddesine göre D.İ.R. ve geçici kabul rejimi kapsamında ihraç edilecek malların üretiminde kullanılacak maddelerin 31.12.2008 tarihine kadar tesliminde K.D.V.K.’nun 11/1. maddesi ( c ) bendi hükümlerine göre, bölgeler, sektörler veya mal grupları itibariyle işlem yaptırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.Bu maddenin uygulamasında ihracat süresi olarak anılan bentteki süre yerine bu rejimlerle öngörülen süreler esas alınır.İhracatın şartlara uygun olarak gerçekleştirilmemesi halinde zamanında alınmayan vergi, vergi ziyaı cezası uygulanarak gecikme faizi ile birlikte alıcıdan tahsil edilir. 164 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Çeşitli Bakanlar Kurulu Kararlarıyla bütün sektörler uygulama kapsamına alınmıştır. Konuya ilişkin açıklamalar 83 ve 98 seri numaralı K.D.V. Genel Tebliğlerinde yapılmıştır. K.D.V.K.’nun geçici 17’nci maddesine göre çıkarılan 16/04/2001 tarihli ve 2001/2325 sayılı Kararname uyarınca tecil-terkin sistemi çerçevesinde işlem yapılabilmesi için alıcıların, K.D.V. mükellefi olmaları ve Dahilde İşleme Rejimi Kararı ile bu Karara ilişkin Dış Ticaret Müsteşarlığı Tebliğlerine uygun “Dahilde İşleme” veya Gümrük Müsteşarlığı’nca verilen “Geçici Kabul” İzin Belgelerine sahip bulunmaları gerekmektedir. Yukarıda belirtilen belgelerden herhangi birine sahip olan K.D.V. mükellefleri, bu belgelerde gösterilen maddeleri, K.D.V.K.’nun 11/1-c maddesinde hükme bağlanan tecilterkin sisteminden yararlanarak teslim alabileceklerdir. Ancak bu kapsamda gerçekleşecek teslimler nedeniyle düzenlenecek faturalarda her bir mal türüne ilişkin K.D.V. hariç bedelin 2, 5 milyar (tekstil-konfeksiyon sektöründe pamuk, yün, iplik ve kumaş dışındaki mallarda 500 milyon) TL’yi aşması zorunludur. Dahilde İşleme İzin Belgesine sahip yükümlülere belge kapsamındaki madde ve malzemelerin tecil-terkin sistemi çerçevesinde teslimi ihtiyaridir. Ancak dahilde işleme veya geçici kabul izin belgesini haiz sektörel dış ticaret şirketlerinin imalatçı vasfını haiz olmayan ortakları ile imalatçı olup olmadığına bakılmaksızın ortakları dışındaki firmalardan ihraç edilmek üzere mal alımlarında tecil-terkin uygulaması zorunludur. Sahibi oldukları Dahilde İşleme veya Geçici Kabul İzin Belgesinde yer alan malların alımlarında tecil-terkin sistemi kapsamında işlem yapılmasını isteyen mükellefler, geçici kabul veya dahilde işleme izin belgelerini satıcılara ibraz ederek, hesaplanan verginin kendilerinden tahsil edilmemesini talep eder. Bu kapsamda işlem yapan satıcılar tarafından öncelikle talep edilen malın, belgedeki cins ve miktara uygun olup olmadığı, daha önce satın alınan miktarlar da göz önüne alınarak belirlenir ve düzenlenecek faturada toplam bedel üzerinden hesaplanan K.D.V. alıcılardan tahsil edilmez. Alıcının ibraz edeceği Dahilde İşleme İzin Belgesinin “İthal Edilen Maddelerle İlgili Bilgiler” bölümü satıcılar tarafından gerçekleşen teslime uygun şekilde doldurularak imzalanır ve kaşe basılır. Geçici Kabul İzin Belgesinin ibraz edilmesi halinde ise; bu belgenin uygun bir yerine “Bu belgenin ..... sırasındaki ..... miktar/birim maldan ..... miktarı ..... tarih ve ..... sayılı faturayla satılmıştır.” Şerhi konularak imzalanır ve kaşe basılır. Bu kapsamda imal edilen malların tecil-terkin uygulanarak ihracatçıya tesliminde de ihracatçılar, malların belgede ihracı taahhüt edilen mallar olup olmadığını belirleyerek, belgenin “ihracat taahhüdü” bölümüne belge sahibi imalatçıdan satın aldığı mallar ve miktarlarını belirten bir şerh koyarak kaşe tatbik etmek suretiyle imzalar. Bu şekilde şerh düşülen belgelerin bir fotokopisi, belge sahibi tarafından imza ve kaşe tatbik edilmek suretiyle onaylanır ve satıcıya ya da ihracatçıya verilir. Tecil-terkin uygulaması kapsamında teslim edilen mallar için düzenlenen faturaya “Katma Değer Vergisi Kanunu’nun Geçici 17’nci maddesi hükmü gereğince Katma Değer Vergisi tahsil edilmemiştir.” ibaresi yazılır. Kapsama giren ve girmeyen teslimlerin birlikte yapılması halinde, tecil-terkin uygulanabilecek ve uygulanamayacak olan mallar için ayrı ayrı fatura düzenlenir. Bu kapsamda yapılan teslimler için K.D.V.K.’nun 11/1-c maddesi uygulamasına ilişkin genel tebliğlerde yapılan açıklamalara göre işlem yapılır. Ham ve yardımcı madde satıcıları KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 165 tarafında bu dönemde verilecek beyannameye, alıcılar tarafından onaylanarak verilen geçici kabul veya Dahilde İşleme İzin Belgesinin bir fotokopisi eklenir. İhracatçıya bu kapsamda teslim yapan imalatçılar ise beyannameye, ihracatçı tarafından şerh düşülen geçici kabul veya Dahilde İşleme İzin Belgesinin fotokopisini ekler. Bu tebliğde öngörülen esaslara uygun olarak hareket eden satıcıların tecil edilen veya iade edilen vergisi, ihracatın şartlara uygun olarak gerçekleşmemesi halinde satıcılardan değil, alıcılardan aranır. Tecil-terkin kapsamında satın alınan maddelerle imal edilen malların süresi içinde ihraç edildiği YMM’lerce düzenlenecek bir raporla tespit edilir. İmalat kayıtlarındaki bilgiler esas alınarak üretim analizi ve randıman hesapları da yapılmak suretiyle düzenlenecek bu raporlarda en az; - Dahilde işleme veya geçici kabul izin belgesinin tarih veya sayısı, Belgenin geçerlilik süresi, İhracata ilişkin gümrük beyannamesinin tarih ve sayısı, Fiili ihracat tarihi, İhraç edilen malların cinsi, miktarı ve tutarı, İhraç edilen malların üretiminde kullanılan maddelerin satıcılar itibariyle ayrı ayrı olmak üzere cins, miktar ve tutarı, İhracatın süresi içinde yapılıp yapılmadığı, konusunda bilgiler yer alır ve teyidi alınan gümrük beyannamesinin onaylı bir örneği rapora eklenir. Bu raporlar, söz konusu kapsamda ihracatın yapıldığı her dönem için ayrı ayrı düzenlenerek ve ikişer örneği ihracatın yapıldığı ayı takip eden ay başından itibaren 3 ay içinde ilgili satıcılara verilir. Ancak bu süre içerisinde rapor ibraz edilemeyeceğine dair makul mazeret bildirenlere VUK’nun 17’inci maddesine göre vergi dairesince bu sürenin en çok bir katı kadar ek süre verilebilir. Satıcılar sözü edilen raporu bağlı olduğu vergi dairesine ibraz etmek suretiyle tecil edilen verginin terkinini sağlar. Bu kapsamda satın alınan ham ve yardımcı maddelerle imal edilen malların ihracatçıya tesliminde tecil-terkin uygulanması halinde, aynı rapor ile hem satıcının, hem de imalatçının tecil edilen vergileri terkin edilir. Satıcı bu teslimle ilgili olarak iade edilecek K.D.V. beyan etmişse iade, alıcının gönderdiği rapor ile satış faturalarının tarihi, sayısı ile fatura muhteviyatı malların cinsi, miktarı ve tutarına ilişkin bilgileri içeren ve satıcı tarafından onaylanan bir listenin ibrazı üzerine ihracatla ilgili K.D.V. iadelerinin tabi olduğu usul ve esaslara göre yerine getirilir. Satıcının iade talebine ilişkin olarak imalatçı ve ihracatçı ile ilgili yukarıdaki bilgileri de ihtiva eden bir rapor ile tecil edilen vergilerin terkini de yapılabilir. Tecil-terkin uygulaması kapsamında satın alınan mallardan üretilen malların izin belgesinde öngörülen süre ve şartlara uygun olarak ihraç edilmemesi halinde zamanında alınmayan vergi, tecil tarihinden itibaren vergi ziyaı cezası da uygulanmak suretiyle gecikme faizi ile birlikte alıcıdan tahsil edilir. 98 no’lu K.D.V. tebliğine göre tebliğin yayımlandığı tarihten önce (18.3.2006) K.D.V.K.’nun geçici 17’nci maddesi kapsamında yapılan teslimler için, aşağıdaki şekilde uygulama yapılır. - K.D.V. Kanunu’nun geçici 17’nci maddesi kapsamındaki ihraç kaydıyla teslimlerden 166 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ doğan iade tutarının, ihracatın belge sahibi tarafından gerçekleştirildiği dönemde veya bu dönemden sonra indirim konusu yapılmış olması, - 83 Seri No.lu K.D.V. Genel Tebliği’ne göre düzenlenecek YMM tasdik raporunun süresi içinde ibraz edilmiş olması, - İndirim hesaplarına alınan K.D.V. tutarının bu rapordaki bilgilere uygun olması, halinde, ihracatın gerçekleşmesinden sonra YMM tasdik raporunun ibrazı beklenmeden indirim konusu yapılan iade tutarlarını, dilerse iade olarak değil indirim yoluyla giderebilir. Bunun için teslimin yapıldığı dönem beyannamedeki 91 numaralı satırındaki tutarın, ihracatın gerçekleştiği dönem beyannamesinin 32 numaralı satırına dahil edilmesi ve vergi dairesine bu konuda bilgi verilmesi gerekmektedir. İhraç kaydıyla teslim ve ihracatın aynı dönemde gerçekleşmesi ve iade olarak doğan verginin indirim yoluyla giderilmesinin tercih edilmesi halinde 91 numaralı satırdaki tutar, gelecek dönem beyannamesinin 32 numaralı satırına yazılır. Öte yandan, 98 seri No.lu Tebliğin yayımlandığı tarihten sonra Kanunun geçici 17’nci maddesi kapsamında yapılan teslimlerle ilgili tecil edilmeyen K.D.V. tutarlarının ise YMM tasdik raporu ibraz edilmeden indirim hesaplarına alınması mümkün bulunmamaktadır. 83 numaralı KDVK Genel Tebliği ile yürürlükten kaldırılan 71 ve 75 numaralı tebliğlerde; belge sahibi imalatçı-ihracatçılara tecil-terkin uygulaması kapsamında mal teslim edeceklerin “imalatçı” vasfına sahip olmaları gerektiği açıkça belirtilmektedir. 83 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nde aksine bir hüküm yer almamakla birlikte, satıcılar bakımından “imalatçı” ifadesine hiç yer verilmemiş olması bazı mükelleflerin bu kapsamda yapılacak teslimlerde imalatçı olma şartının kaldırıldığı şekilde yorumlanmış ve imalatçı olmayan bir kısım mükellef tarafından tecil-terkin kapsamında teslimde bulunulmuştur. Bu noktada mükellef ile idare arasında ortaya çıkan sorunları gidermek amacıyla çıkarılan 95 seri numaralı K.D.V.K. Genel Tebliğinde; 83 seri No.lu KDV Genel Tebliği’nin Resmi Gazete de yayımlandığı 29.06.2001 tarihi ile 95 numaralı tebliğin yayımlandığı 03.07.2005 tarihleri arasında, imalatçı olmayanlar tarafından Dahilde İşleme veya Geçici Kabul İzin Belgesi sahibi mükelleflere yapılan teslimlerin, diğer şartların da mevcudiyeti halinde K.D.V.K.’nun geçici 17’nci maddesinde düzenlenen tecil-terkin uygulaması kapsamında değerlendirilmesi uygun görülmüştür. Tebliğin yayım tarihi olan 03.07.2005 tarihinden sonraki teslimlerde de ikili bir uygulama söz konusu olacaktır. 1. K.D.V.K’.nun 17/1 maddesinde sayılan kurum ve kuruluşların (Genel ve katma bütçeli daireler, il özel idareleri, belediyeler, köyler, bunların teşkil ettikleri birlikler, üniversiteler, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kamu kurum ve kuruluşlar, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, siyasi partiler ve sendikalar, kanunla kurulan veya tüzelkişiliği haiz emekli veya yardım sandıkları, kamu menfaatine yararlı dernekler, tarımsal amaçlı kooperatifler ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıfların) aynı kanunun geçici 17’nci maddesi kapsamında yapacakları teslimlerde, imalatçı olma şartı aranmayacaktır. 2.Yukarıda sayılan mükellefler dışında kalan mükellefler tarafından yapılacak teslimlerde ise tecil-terkin uygulanabilmesi için, eskiden olduğu gibi imalatçı olma şartı aranacaktır. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 167 C-HARİÇTE İŞLEME REJİMİ 1.GİRİŞ Türkiye ile Avrupa Topluluğu arasında 01.01.1996 tarihinden itibaren Gümrük Birliği başlamıştır. Gümrük Birliği Tam üyeliğe geçiş süreci olmakla birlikte tam üyelikten farklı olarak iki ayrı devlet kavramı halen geçerli olduğu için gerek Türkiye’nin gerekse Avrupa Topluluğu’nun ayrı ayrı gümrük mevzuatları geçerlidir.Bu durumda doğrudan kendi aralarında yaptıkları ticarete ilişkin gümrük işlemleri ile üçüncü ülkeler üzerinden yaptıkları ticaretle ilgili gümrük işlemlerinin nasıl yürütüleceğinin belirlenmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. İhtiyacı gidermek için taraflar iki ayrı köprü mevzuat geliştirerek yürürlüğe sokmuşlardır. Bunlardan birincisi kendi aralarındaki anlaşma kapsamı eşyanın serbest dolaşımına ait kuralları belirleyen A.T.R. Dolaşım Belgeleri Yönetmeliği diğer ise Gümrük Birliğinin bir parçasından üçüncü ülkelere Hariçte İşleme Rejimi kapsamında ihraç edilerek Gümrük Birliğinin diğer parçasına gelen veya kesin ihraç edilmekle birlikte Gümrük Birliğinin diğer parçasına geri gelen eşyaya ilişkin kuralları belirleyen Hariçte İşleme ve Geri Gelen Eşya hükümlerine ait Bakanlar Kurulu kararı olup 09.11.1996 tarihli ve 22812 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Hariçte İşleme ve Geri Gelen Eşya hükümleri, Türkiye ile Avrupa Topluluğu arasında oluşturulan Gümrük Birliği kapsamı eşya için uygulanacak olup bu kapsam dışında kalan tarım ürünleri, Türkiye ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu arasında imzalanarak 01.08.1996 tarihinde yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması kapsamı ürünler ile EURATOM ürünleri için uygulanamaz. Hariçte İşleme Rejiminin ülkemizdeki uygulaması madde politikalarının belirlenmesi yönüyle D.T.M. uygulama yönüyle de Gümrük Müsteşarlığı tarafından yürütülmektedir. Bu amaçla D.T.M. en son 05.04.2007 tarih ve 26484 sayılı R.G. de yayımlanan 2007/11864 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Hariçte İşleme Rejim Kararı ve 11.05.2007 tarihli ve 26519 sayılı R.G. Yayınlanan 2007/5 sayılı Hariçte İşleme Rejimi Tebliği ile madde politikasına yönelik kalıcı düzenlemeler yaparken Gümrük Müsteşarlığı da 11.06.1997 tarih ve 23016 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 1 Seri No’lu (Hariçte İşleme ve Geri Gelen Eşya) Gümrük Genel Tebliği ile uygulamaya ait düzenlemeler yapmıştır. Hariçte İşleme Rejim Kararında Hariçte İşleme Faaliyeti ’’Serbest dolaşımda bulunan eşyanın daha ileri safhada işlenmek, tamir edilmek veya yenilenmek üzere geçici olarak Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya Serbest Bölgelere ihraç edilmesi ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin, gümrük vergilerinden tam veya kısmi muafiyet uygulanmak suretiyle ve ikili veya çok taraflı ticaret anlaşmaları çerçevesinde bazı işlem görmüş ürünler için konulmuş veya konulacak olan gümrük vergisi muafiyeti içeren hükümler saklı kalmak kaydıyla, yeniden Serbest Dolaşıma girmesi ve standart değişim sistemi kapsamında ithali ile ilgili faaliyetleri kapsar.’’ şeklinde tanımlanmıştır. Ayni kararda a) İhracı, ödenmiş ithalat vergilerinin geri verilmesine veya teminata bağlanmış ithalat vergilerinin kaldırılmasına yol açan, b) İhracından önce, nihai kullanımları nedeniyle tam muafiyet suretiyle Serbest Dolaşıma giren ve bu muafiyetin tanınması için gerekli koşulları taşımaya devam eden, c) İhracı, ihracat vergi iadesini gerektiren veya ihracı nedeniyle tarım politikası çerçevesinde vergi iadesi dışında bir mali avantaj sağlanan, Serbest Dolaşımdaki eşyaya, Hariçte İşleme rejimi uygulanmayacağı belirtilmiştir. 168 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 2. Kavramlar Hariçte İşleme Rejimi ile ilgili bazı kavramlar aşağıda yer almaktadır. Asıl işlem görmüş ürün: Hariçte işleme rejimi kapsamında elde edilmesi amaçlanan ürünlerdir. Belge süresi: Hariçte işleme izin belgesi üzerinde kayıtlı bulunan ve belge kapsamında ihracat ve ithalat işlemlerinin gerçekleştirileceği dönemidir. Belge süresi sonu: Belge süresi bitiminin rastladığı ayın son günüdür. Değişmemiş eşya: Herhangi bir işleme faaliyetine tabi tutulmadan tekrar ithal edilen geçici ihracat eşyasıdır. Fire/zayiat: İşleme faaliyetleri sırasında özellikle kuruma, buharlaşma, sızma veya gaz kaçağı şeklinde yitirilen ve imha olan kısım ile ekonomik değeri olmayan atıklarıdır. Geçici ihracat eşyası: Hariçte İşleme Rejimi çerçevesinde tamir edilmek, yenilenmek veya daha ileri safhada işlem görmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere geçici olarak ihraç edilen eşyadır. Hariçte işleme izni: Maden cevheri ve konsantrelerinin izabe edilmesi ve işlenmesi ile kıymetli maden ve taşların işlenmesi amacıyla geçici ihracı için maden ihracatçı birliklerinin bağlı bulunduğu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerince verilecek iznidir. Hariçte işleme izin belgesi: Serbest Dolaşımda bulunan eşyanın daha ileri bir düzeyde işlem görmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya Serbest Bölgelere geçici ihracına ve işlem görmüş ürün olarak ithaline imkan sağlayan Müsteşarlıkça düzenlenen belgedir. INF 2 bilgi formu: Hariçte işleme rejimi kapsamında üçgen trafik kullanımına izin veren gümrük idaresi tarafından düzenlenen ve Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin bir parçasından geçici olarak ihraç edilerek üçüncü ülkede işlem görmüş ürünlerin, Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin diğer parçasında kısmi veya tam gümrük vergisi muafiyetiyle Serbest Dolaşıma girişine imkan veren belgedir. İkame ürün: Tamirata konu olan geçici ihracat eşyasının yerine kullanılmak üzere getirilen ve geçici ihracat eşyası ile aynı tarife pozisyonunda, aynı ticari nitelikte ve teknik özellikte olan ithal eşyasıdır. İkincil işlem görmüş ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürünleridir. İşleme faaliyeti: Eşyanın üretilmesi, montajı, işlenmesi, yenilenmesi, tamir edilmesi ile benzeri işlemleridir. İşlem görmüş ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen tüm ürünlerdir. İzin süresi: Hariçte İşleme İzninde kayıtlı bulunan ve izin kapsamında ihracat ve ithalat işlemlerinin gerçekleştirileceği dönemidir. İzin süresi sonu: İzin süresi bitiminin rastladığı ayın son günüdür. Kısmi muafiyet: Hariçte İşleme Rejimi çerçevesinde Serbest Dolaşıma sunulan işlem görmüş ürünlerin ithali esnasında alınması gereken vergiler hesaplanırken, geçici ihracat eşyasının en son işleme faaliyetine tabi tutulduğu Türkiye Gümrük Bölgesi dışından veya Serbest Bölgeden aynı tarihte ithal edilmesi halinde uygulanacak gümrük vergilerine tekabül eden kısmın muaf tutulmasıdır. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 169 Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığıdır. Serbest bölgeler: Türkiye Gümrük Bölgesi üzerindeki Serbest Bölgelerdir. Serbest dolaşımda bulunan eşya: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 18. maddesi hükmüne göre tümüyle Türkiye Gümrük Bölgesinde elde edilen ve bünyesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan ithal edilen girdileri bulundurmayan veya şartlı muafiyet düzenlemelerine tabi tutulan eşyadan elde edilen ve tabi olduğu rejim hükümleri uyarınca özel ekonomik önem taşımadığı tespit edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabi tutularak ithal edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesinde yukarıda belirtilen eşyadan ayrı ayrı veya birlikte elde edilen veya üretilen eşyadır. Standart değişim sistemi: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 144 ila 148 inci maddeleri hükümlerine göre ikame ürün olarak adlandırılan ithal eşyasının bir işlem görmüş ürün ile değiştirilmesi usulüdür. Tam muafiyet: Tamir edilmek veya yenilenmek üzere geçici ihraç edilen eşyanın, tamiratının garanti nedeniyle sözleşmeye bağlı olarak veya kanuni bir yükümlülüğe dayanarak ya da bir imalat hatası nedeniyle, bedelsiz yapıldığının kanıtlanması halinde, geçici ihraç edilen eşyanın ithalinde alınması gereken her türlü verginin muafiyetidir. Ticaret politikası önlemleri: İthalat Rejimi Kararı’nın 4 üncü maddesinde belirtilen mevzuat çerçevesinde alınan önlemlerdir. Topluluk: Avrupa Topluluğu Üçgen trafik: Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin bir parçasından geçici olarak ihraç edilerek üçüncü ülkede işlem görmüş ürünlerin, Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin diğer parçasında kısmi veya tam gümrük vergisi muafiyetiyle Serbest Dolaşıma girmesi usulünü, Üçüncü ülke: Avrupa Topluluğu’na üye ülkeler dışındaki ülkelerdir. Vergi: Eşyanın giriş ve çıkışında tahsili öngörülen vergi, resim, harç, fon ve benzeri bütün mali yüklerdir. Verimlilik oranı: Belirli miktardaki geçici ihracat eşyasının işlenmesi sonucunda elde edilen işlem görmüş ürünlerin miktarını veya yüzde oranıdır. 3. Uygulama Esasları Hariçte işleme faaliyeti; Hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ve ambalaj malzemelerinin daha ileri bir düzeyde işlem görmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya Serbest Bölgelere gönderilmek istenmesi, Maden cevheri ve konsantrelerinin izabe edilmesi ve işlenmesi; maden ve metallerden mamul eşyanın izabe ve ayrıştırmaya tabi tutulması ve/veya bu işlem sonucunda yenilenmesi; kıymetli maden ve taşların işlenmesi amaçlarıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya Serbest Bölgelere gönderilmek istenmesi, Tamirat amaçlı, garanti hükümleri uyarınca, ithal edilecek eşyada ambalaj malzemesi olarak kullanılmak üzere veya bir imalat hatası nedeniyle Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya Serbest Bölgelere gönderilmek istenmesi, hallerinde söz konusudur. 170 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 4. İzin Koşulları ve Başvuru Yerleri Hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ve ambalaj malzemelerinin ile ilgili Hariçte İşleme Rejim başvuruları D.T.M. İhracat Genel Müdürlüğü’ne, Maden cevheri ve konsantrelerinin izabe edilmesi ve işlenmesi; maden ve metallerden mamul eşyanın izabe ve ayrıştırmaya tabi tutulması ve/veya bu işlem sonucunda yenilenmesi; kıymetli maden ve taşların işlenmesi ile ilgili Hariçte İşleme Rejim başvuruları maden İhracatçı Birliklerinin bağlı olduğu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine, Tamirat amaçlı, garanti hükümleri uyarınca, ithal edilecek eşyada ambalaj malzemesi olarak kullanılmak üzere veya bir imalat hatası nedeniyle Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya Serbest Bölgelere gönderilen eşya ile ilgili Hariçte İşleme Rejim başvuruları Gümrük Müsteşarlığı’na yapılır. Bu kurumlarca müracaatların değerlendirilebilmesi için; Hariçte İşleme Rejimi Kapsamında Geçici ihraç edilecek eşyanın işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanıldığının tespitinin mümkün olması, Türkiye Gümrük Bölgesi’nde ayni işlemleri yapabilecek yerli üreticilerin temel ekonomik çıkarlarını olumsuz etkilememesi gerekir. Bu koşulları sağlayan müracaat sahiplerine verilen izin belgelerinin birer nüshası uygulama için Gümrük Müsteşarlığı’na, takip ve izleme için ise İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine gönderilmektedir. Firmalar birden fazla belge/izin için müracaat edebilirler . Ancak bunlar önceki belgeler ile ilgili performansları ve mevcut belge ve iş durumları dikkate alınarak D.T.M. tarafından değerlendirilir. Hariçte İşleme İzin Belgeleri ile ilgili her türlü değişiklik ve revize talepleri müracaatların kapanması aşamasına kadar geçecek sürede D.T.M.ye, İzinler ile ilgili her türlü değişiklik ve revize talepleri ise İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine yapılması gerekir 5. Hariçte İşleme İzin Belgesi ve Hariçte İşleme İzni Almak İçin Gerekli Belgeler 5.1.Hariçte İşleme İzin Belgesi Almak İçin Gerekli Bilgi ve Belgeler (D.T.M.’ye Sunulur) 1- Dilekçe, (Firmaya ait imza sirkülerinde yer alan, her türlü temsil ve ilzama yetkilendirilmiş veya hariçte işleme rejimi kapsamında müracaat işlemleri açısından özel olarak yetkilendirilmiş kişilerin adı ve soyadı belirtilerek imzalanmış) 2- Hariçte İşleme Proje Formu, (Firmaya ait imza sirkülerinde yer alan, her türlü temsil ve ilzama yetkilendirilmiş veya hariçte işleme rejimi kapsamında müracaat işlemleri açısından özel olarak yetkilendirilmiş kişilerin adı ve soyadı belirtilerek imzalanmış) 3- İthali Taahhüt Edilen İşlem Görmüş Ürünler ile İlgili Hammadde Sarfiyat Tablosu, 4- Ticaret Sicil Gazetesi aslı, noter veya ticaret ve/veya sanayi odaları ile ticaret sicili memurluklarınca tasdikli örneği, (Kuruluşa, varsa unvan değişiklikleri ile mevcut duruma ilişkin Ticaret Sicil Gazetelerinin her biri) 5- İmza Sirküleri (Noter tasdikli), 6- Yurt dışında işleme faaliyeti yapacak firma hakkında bilgi, 7- Son üç ayda kapatılan belgelere ilişkin kapatma yazıları fotokopileri, kapatma müracaatı KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 171 yapılan belgelere ilişkin müracaat yazıları fotokopileri ile taahhüt hesabı kapatılmamış Hariçte İşleme İzin Belgeleri kapsamında gerçekleşen ihracat ve ithalat miktarları listeleri, 5.2. Hariçte İşleme İzni Almak İçin Gerekli Bilgi ve Belgeler (Gümrüğe Sunulur) 1- Dilekçe, (Firmaya ait imza sirkülerinde yer alan, her türlü temsil ve ilzama yetkilendirilmiş veya hariçte işleme rejimi kapsamında müracaat işlemleri açısından özel olarak yetkilendirilmiş kişilerin adı ve soyadı belirtilerek imzalanmış) 2- Hariçte İşleme Proje Formu, (Firmaya ait imza sirkülerinde yer alan, her türlü temsil ve ilzama yetkilendirilmiş veya hariçte işleme rejimi kapsamında müracaat işlemleri açısından özel olarak yetkilendirilmiş kişilerin adı ve soyadı belirtilerek imzalanmış) 3- Firma tarafından düzenlenmiş hesap çizelgesi, 4- Analiz veya tenor tespitine ilişkin belge, 5- Ticaret Sicil Gazetesi aslı, noter veya ticaret ve/veya sanayi odaları ile ticaret sicili memurluklarınca tasdikli örneği, (Kuruluşa, varsa unvan değişiklikleri ile mevcut duruma ilişkin Ticaret Sicil Gazetelerinin her biri) 6- İmza Sirküleri, (Noter tasdikli) 7- Yurt dışında işleme faaliyeti yapacak imalatçı firma ile yapılan sözleşme, 8- Geçici ihracata konu eşyaların uluslararası borsa fiyat listesi, 9- Son üç ayda kapatılan izinlere ilişkin kapatma yazıları fotokopileri, kapatma müracaatı yapılan izinlere ilişkin müracaat yazıları fotokopileri ile taahhüt hesabı kapatılmamış hariçte işleme izinleri kapsamında gerçekleşen ihracat ve ithalat miktarları listeleri, 6. Tekstil Ürünlerinin Hariçte İşleme Rejiminden Yararlanmasına İlişkin Esaslar Dünya Ticaret Örgütü Kuralları kapsamında Türk Müteşebbisler /belge sahiplerince belirli üçüncü ülkelere gönderilerek işlem gören ve daha sonra geri ithal edilen Tekstil ürünleri ve giyim eşyası için kota uygulanmaktadır. Kotanın uygulama esasları cari yıldan önce D.T.M. tarafından yayınlanan bir tebliğ ile duyurulmaktadır. Tebliğ de bir sonraki yıl kota uygulanacak ülkeler, kota miktarları ve kota kullanım esasları belirlenmektedir. Kota dağıtımı Müsteşarlığı’n gözetiminde yapılmaktadır. Kota talebi için müracaat İthalat Genel Müdürlüğü’ne yapılmaktadır. Bu nedenle Tekstil ürünü ve Giyim eşyası ile ilgili Hariçte İşleme rejimini kullanan firmalardan geri ithalat yapacak olanların kota miktarlarını kotanın kalıp kalmadığını incelemeden belge müracaatında bulunmamalarının uygum olacağı düşünülmektedir. Bu konuda yayınlanan en son düzenleme 31.12.2008 tarih ve 27097 sayılı 4. Mükerrer R.G. yayınlanan 2009/4 sayılı ‘’ BELİRLİ ÜÇÜNCÜ ÜLKELERDE İŞLEM GÖRDÜKTEN SONRA GERİ İTHAL EDİLEN BELİRLİ TEKSTİL ÜRÜNLERİNE VE GİYİM EŞYASINA UYGULANAN EKONOMİK ETKİLİ HARİÇTE İŞLEME REJİMİ TEBLİĞİ’’ dir. 7. Hariçte İşleme Rejiminde Süreler Hariçte İşleme İzin Belgesinin/Hariçte İşleme İzninin süresi azami 12 aydır. Ayrıca, Hariçte İşleme İzin Belgesine mevcut süresinin yarısı, Hariçte İşleme İznine ise 12 aya kadar ek süre verilebilir. 172 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Mücbir sebep ve fevkalade hallerde Hariçte İşleme İzin Belgesine/Hariçte İşleme İznine ilave olarak ek süre verilebilir. 8. Hariçte İşleme Rejiminde Vergi Uygulamaları Hariçte İşleme Rejimi Kapsamın da geçici olarak ihraç edilen eşya kıymeti ile işleme faaliyeti sonucunda işlem görmüş ürüne dönüştürülen eşyanın ithal kıymeti arasındaki olumlu farka ait hesaplanacak Gümrük Vergileri 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca tahsil edilir. Rejim kapsamında geçici olarak ihraç edilen maden cevherlerinden elde edilen, milletlerarası teamüllere göre mamul sayılmayan ve imalatta ilk madde olarak külçe ve kütük halindeki saf gümüş, kurşun, demir, bakır vb. madenlerden, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca bu gibi işlemlerin yurt içinde yapılmasının mümkün olmadığının kabulü kaydıyla, gümrük vergisi oranının %0 olarak uygulanacağı hususu izin üzerinde belirtilmiş ise, bu husus çerçevesinde işlemler gerçekleştirilir. Serbest Bölgeye geçici olarak ihraç edilen eşyanın işleme faaliyeti sonucunda elde edilen işlem görmüş ürünün bünyesinde, herhangi bir üçüncü ülke menşeli girdi kullanılmaması ve işleme faaliyetinin tamamen işçilik olması durumunda, işçilik faturasında belirtilen kıymet üzerinden sadece Katma Değer Vergisi tahsil edilir. Serbest dolaşımdaki eşyanın, ihracında herhangi bir ödemeye veya ticaret politikası önlemine tabi olması durumunda, ilgili gümrük idarelerince bu ihracat esnasında alınması gereken vergi tutarı kadar teminat alınarak veya ticaret politikası önlemleri ile diğer işlemler uygulanarak ihracata müsaade edilir. Geçici ihraç edilen eşyanın usulüne uygun olarak geri gelmemesi durumunda, söz konusu teminat irat kaydedilir. Ancak, Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu primi kesintisine tabi eşyanın Serbest Bölgelere geçici ihracatında teminat aranmaksızın ihracatına D.T.M. tarafından izin verilir. Serbest Bölgelere geçici ihracı gerçekleştirilen eşyaya tekabül eden ithalatın gerçekleşmediğinin tespiti halinde ise, bu ihracata ilişkin alınmayan vergi, ihraç tarihi itibarıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. 9. Gümrük İdarelerince Yapılan İşlemler Hariçte İşleme Rejim Kararı’nın 10/3. fıkrası ve Tebliğin 14. maddesine göre Gümrük İdarelerince, Hariçte İşleme İzin Belgesinde/Hariçte İşleme İzninde belirtilen değer ve miktarı geçmemek üzere, belge/izin süresi (belgeye/izne verilen ek süreler dahil) içerisinde eşyanın ihracına ve ithaline müsaade edilir. Yukarıdaki esaslar çerçevesinde Gümrük Müsteşarlığı da 11.06.1997 tarih ve 23016 sayılı R.G.’de yayınlanan 1 Seri No’lu (Hariçte İşleme ve Geri Gelen Eşya) Gümrük Genel Tebliği ile uygulamaya ait düzenlemeler yapmıştır. Hariç İşleme Rejim kapsamında yapılan geçici / kat’ihracat ve ithalat her işlem bazında ayniyat tespitine tabidir. Hariçte İşleme ve Geri Gelen Eşya hükümleri, Türkiye ile Avrupa Topluluğu arasında oluşturulan Gümrük Birliği kapsamı eşya için uygulanacak olup bu kapsam dışında kalan tarım ürünleri, AKÇT ürünleri, Euratom ürünleri 01.08.1996 tarihinde yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması kapsamı ürünler Hariçte İşleme Rejiminden yararlanamaz 96/8569 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 2 nci maddesinde, ihracat işleminin yapıldığı gümrük idareleri tarafından Hariçte İşleme Rejimine ilişkin gümrük işlemleri için üçgen KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 173 trafiğin kullanılmasına izin verilir, önceden ithalatın olduğu standart değişim sisteminin uygulandığı hallerde ise, üçgen trafik izni verilmez. Üçgen Trafik Gümrük Birliği gümrük bölgesinin bir parçasından geçici olarak ihraç edilmiş olup, üçüncü ülkelerde işlem görmüş ürünlerin Gümrük Birliği gümrük bölgesinin diğer parçasına kısmi veya tam gümrük vergisi muafiyetiyle Serbest Dolaşıma girmesine üçgen trafik denilmektedir. Üçgen trafik izni, mükellefin talebi üzerine ve INF Bilgi Formunun ilgili gümrük idaresi tarafından onaylanmasıyla verilmiş olur . Türkiye ile Avrupa Topluluğu arasındaki ticarette de Topluluktan üçüncü ülkelere Hariçte İşleme Rejimine göre ihraç edildikten sonra, Türkiye gümrük bölgesine giren eşya için gümrüğe mükellef tarafından INF 2 Bilgi Formu ibraz edildiğinde, bu belgeye dayanılarak ithale konu eşyanın Hariçte İşleme Rejimine tabi tutulduğu kısmına vergi muafiyeti uygulanır. Bu yönüyle INF 2 Bilgi Formu bir nevi A.T.R. Dolaşım Belgesi’nin işlevini görür. Doğal olarak, bu işlem Türkiye’den başlayıp üçüncü ülkeler üzerinden Topluluğa giden eşya için de geçerlidir. Mükelleflerin Hariçte İşleme Rejimine konu eşyanın ihracı sırasında doldurup gümrük idaresine ibraz edecekleri iki nüsha INF 2 Bilgi Formu ihracat işlemlerini yürüten gümrük muayene memuru tarafından incelenir. Muayene memuru belgede eksik veya yanlış bilgi varsa bunların doğru ve noksansız doldurulması için belgeleri iade eder. Gümrük çıkış beyannamesi ile INF 2 Bilgi Formundaki bilgilerin birbirlerine uygun olduğu tespit edildiğinde, ilgili memur tarafından onaylanır. Bilgi Formunun birinci nüshası ilgili çıkış gümrük idaresinde muhafaza edilerek, asıl nüshası mükellefe verilir. 10. Taahhüdün Kapatılması Hariçte İşleme İzin Belgesi sahibi firmaların, belge süresi (belgeye verilen ek süreler dahil) sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde 2007/5 sayılı Tebliğin 5 no’lu ekinde belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte belge sahibi firmanın üyesi bulunduğu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne (belge sahibi firmanın birden fazla İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne üyeliğinin söz konusu olması durumunda ise, ayni Tebliğin 10 no’lu ekinde yer alan ve her bir İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nin taahhüt kapatma işlemi açısından yetkili olduğu belirtilen sektörler dikkate alınarak belge sahibi firmanın tercih ettiği İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine); hariçte işleme izni sahibi firmaların ise izin süresi (izne verilen ek süreler dahil) sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde ayni Tebliğin 6 no’lu ekinde belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne belge/izin taahhüdünü kapatmak için müracaat etmeleri zorunludur. 11. Denetim ve Müeyyideler Tüm kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar, Hariçte İşleme İzin Belgesinin/Hariçte İşleme İzninin ibrazı üzerine hariçte işleme tedbirlerini, uygulamak zorundadır. D.T.M. rejimin uygulanmasına ilişkin her türlü denetimi ve düzenlemeyi yapabilir, ilgili firma, kamu kurum ve kuruluşları ile bankalardan bilgi ve belge isteyebilir ve gerekli önlemleri alabilir. Hariçte İşleme tedbirlerini, Hariçte İşleme Rejimi ve Hariçte İşleme İzin Belgesinde/ Hariçte İşleme izninde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak yerine getirmeyenlerden; Belgede/izinde kayıtlı miktar ve değerin üzerinde ithalat yapıldığının tespiti halinde, bu kısma tekabül eden ithalattan doğan vergi ithal tarihi itibarıyla, Belgenin/iznin iptal edilmesi halinde, bu kapsamda ithalat yapılmışsa bu ithalata ilişkin 174 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ alınmayan vergi ithal tarihi itibarıyla, Belge/izin kapsamında ithalat yapılmamışsa, 2007/5 sayılı Hariçte İşleme Rejimi Tebliği’nin 13 üncü maddesinin (4) numaralı fıkrası uyarınca teminata bağlanan veya alınmayan vergi ihraç tarihi itibarıyla, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. Kapatma esnasında ibraz edilen gümrük beyannamesi ve eki belgelerin sahte veya üzerinde tahrifat yapılmış olması durumunda, bu beyanname kapsamı ithalata ilişkin vergi, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir ve belge/izin sahibi firma 1 (bir) yıl süreyle hariçte işleme rejiminden yararlandırılmaz. Hariçte İşleme Rejimi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesi dışında veya Serbest Bölgelerde işlenerek ithal edilmesi taahhüt edilen ürünlerin belgede/izinde belirtilen şartlara ve yararlanılan tedbirlere uygun olarak yurda getirilmemesi halinde, bu ürünlerin üretimi için geçici olarak ihraç edilen eşyanın aynen ihraç edildiği haliyle geri getirilmesi gerekir. Aksi takdirde, kambiyo mevzuatı ve gümrük mevzuatı hükümleri uygulanır. Müsteşarlıkça yayınlanan tebliğ ve genelgelere uymayan, yanlış işlem yapan, belgelerin/ izinlerin ilgiliye ait orijinal nüshasına gerekli meşruhatı kaydetmeden işlem yapan, yanıltıcı bilgi veren ve bu nedenlerden dolayı vergi kaybına veya verginin tahsilinde gecikmelere sebep olan gerçek ve tüzel kişiler, asıl borçludan alınamayan alacağın ödenmesinden müştereken ve müteselsilen sorumludur Hariçte İşleme İzin Belgesi/Hariçte İşleme İzni kapsamında geçici olarak ihraç edilen eşyanın süre bitiminden sonra aynen geri getirilmesi halinde, gümrük mevzuatı çerçevesinde usulsüzlük cezası uygulanır. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 175 EK-1 İHRACAT REJİMİ KARARI KararTarih-Sayı : 22/12/1995 - 95/7623, R.G. Yayın Tarih ve Sayısı : 6/1/1996 - 22515 Amaç Madde 1- Bu Karar’ın amacı, ihracatın ülke ekonomisi yararına düzenlenmesini, desteklenmesini ve geliştirilmesini sağlamak için ihracatta yetkili mercii ve uygulanacak esasları belirlemektir. Kapsam Madde 2- İhracatla ilgili her türlü işlem, bu Karar, ihracatla ilgili sair mevzuat ile ikili ve çok taraflı anlaşmalar ve bunlara istinaden çıkarılacak yönetmelik, tebliğ ve talimatlar çerçevesinde yürütülür. Yetki Madde 3- İhracatta yetkili merci, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlıktır. Bakanlık; a) İhracatın her aşamasında gözetim, denetim ve yönlendirilmesine ilişkin her türlü önlemleri almaya, ihracatla ilgili işlemleri her safhada izlemeye ve bu hususlarla ilgili düzenlemeleri yapmaya, ihracata ilişkin bilgi ve belgeleri istemeye ve ihracatı bu Karar çerçevesinde yürütmeye, b) Piyasalarda meydana gelen olağan dışı bir gelişme, ihracata konu malda görülen yetersizlik, kamu güvenliği, kamu ahlakı, insan sağlığı, hayvanların, bitkilerin veya çevrenin korunması amacına yönelik tedbirler, sanatsal, tarihi ve arkeolojik değer taşıyan metanın korunması nedenleriyle ihracatta kısıtlama veya yasaklama getirmeye, c) Gerektiğinde ihracatı müsaadeye veya kayda bağlamaya, ihracatta miktar kısıtlaması uygulamaya, d) Bağlı muamele, takas ve dolaylı offset gibi karşılıklı ticaret uygulamalarının usul ve esaslarını gerektiğinde sektör ve/veya ülke bazında belirlemeye, e) Transit ticaret, geçici ihracat, bedelsiz ihracat ve ticari kiralama yolu ile yapılacak ihracat ile yurt dışında inşaat, tesisat ve montaj işi alan müteahhitlerin yapacağı ihracatı düzenlemeye f) İhracat politikalarında bir bütünlük sağlanması için ilgili kurum ve kuruluşların ihracata yönelik faaliyet ve kaynaklarını koordine etmeye, g) Alıcı ülkelerce ihracatımızın kısıtlanmasına ilişkin olarak alınacak tedbirlerin kaldırılmasına, etkilerinin asgariye indirilmesine veya iyileştirilmesine ilişkin görüşmeler yapmaya, yaptırmaya ve varılan anlaşma hükümlerinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlamaya, h) İhracata konu tarım ürünlerinin desteklenmesine yönelik hazırlıkları yapmaya, destekleme stoklarının ihracat yoluyla değerlendirilmesine ilişkin esasları tespit etmeye, uygulamaya veya uygulanmasını sağlamaya, ı) Madde ve/veya ülke bazında ihracatla ilgili, yurt dışında düzenlenecek fuarlar da da- 176 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ hil, tanıtım ve pazarlama politika ve faaliyetlerinin esaslarını belirlemeye ve ilgili kuruluşlar nezdinde takip ve koordine etmeye, i) Kalkınma planları ve yıllık programlardaki ekonomik ve sosyal hedeflere ulaşılabilmesini teminen yapılacak faaliyetlerin gerçekleştirilmesi amacıyla; uluslararası kuruluşlara olan yükümlülükler ile iç ve dış piyasa şartları ve diğer ülkelerin madde politikalarına ilişkin uygulamaları da göz önünde tutularak, ihracata konu ürünlere rekabet gücü kazandırıcı çalışmalar ve düzenlemeler yapmaya, j) Genel ihracat politikası hedefleri çerçevesinde, Türkiye İhracat Kredi Bankası (Eximbank) tarafından ihracatla ilgili olarak gerçekleştirilecek programları müştereken tespit etmeye, k) Yayımlanacak tebliğler çerçevesinde ihracatçı şirketlere “Dış Ticaret Sermaye Şirketi”, “Sektörel Dış Ticaret Şirketi” veya öngörülecek ihracat modellerine uygun statüler vermeye, geri almaya ve bunların hak, yetki ve sorumluluklarını tespit etmeye, l) (97/10308 sayılı Karar ile yürürlükten kaldırıldı.) yetkilidir. Bu Karar kapsamında yapılacak desteklemenin kaynağını 88/13384 sayılı Karar’ın l inci maddesi uyarınca oluşturulan, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdindeki Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu ile, ilgili diğer fon ve kaynaklar teşkil eder. Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlık, yukarıda sayılan yetkilerin kullanılması sırasında, mevzuat hükümleri çerçevesinde; İhracatçı Birlikleri, Türkiye İhracatçılar Meclisi, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, uluslararası gözetim şirketleri ve ilgili diğer kurum ve kuruluşları görevlendirebilir. İhracat Serbestisi ve İhracatın Koordinasyonu Madde 4- Kanun, kararname ve uluslararası anlaşmalarla ihracı yasaklanmış mallar dışında kalan bütün malların ihracı, 3 üncü maddenin (b) bendi müstesna olmak üzere, bu karar çerçevesinde serbesttir. Kamu kurum ve kuruluşları, madde bazında miktar veya dönem itibariyle ihracatın kısıtlanmasına veya yasaklanmasına yönelik kanun ve kararnamelerin hazırlanması aşamasında Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlığın görüşünü alırlar. İhracat faaliyetlerinin koordineli bir şekilde yürütülebilmesini teminen ilgili kurum ve kuruluşların kendi mevzuatları uyarınca ihracata yönelik olarak alacakları kararlar ile alım ve satımı ilgili mevzuatla belirli bir merciin iznine bırakılmış malların ihracına ilişkin esas ve uygulamaların tespiti aşamasında Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlığın uygun görüşü alınır. İhracat işlemlerinde, ilgili mevzuatla belirlenmiş olanlar dışında hiçbir belge aranmaz. Kamu kurum ve kuruluşları, ihracat işlemlerinin azami ölçüde süratle tamamlanmasını teminen gerekli düzenlemeleri yaparlar. İhracı Yasak ve Ön İzne Bağlı Mallar Madde 5- Kanun, kararname ve uluslararası anlaşmalarla ihracı yasaklanmış veya belli bir merciin ön iznine bağlanmış olan mallar grubuna, bu Karar’ın Ek’inde yer alan mallar ilave edilmiştir. Madde 6- 26/3/2000 tarihli ve 24001 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2000/248 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlükten kaldırılmıştır. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 177 Yürürlükten Kaldırılan Hükümler Madde 7- 20/01/1992 tarihli ve 92/2644 sayılı İhracatın Düzenlenmesi ve Desteklenmesine İlişkin Karar yürürlükten kaldırılmıştır. Geçici Madde - Bu Karar’ın yürürlüğe girmesinden önce başlamış işlemlere, lehte olması halinde önceki hükümlere göre devam edilir. Yürürlük Madde 8- Bu Karar yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 9- Bu Karar’ı Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yürütür. Ek : Bu Karar kapsamında ihracı yasaklanan ve ön izne bağlanan mallar, (İhracat 96/31) sayılı İhracı Yasak ve Ön İzne Bağlı Mallar Tebliği’nde yer almaktadır. 178 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK-2 İHRACAT YÖNETMELİĞİ R.G. Yayım Tarihi ve Sayısı 06.06.2006-26190 BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1 - (1) Bu Yönetmeliğin amacı, İhracat Rejimi Kararı çerçevesinde, ihracatın ülke ekonomisi yararına düzenlenmesini, desteklenmesini ve artırılmasını sağlamak için ihracatta yetkili mercii ve uygulanacak usul ve esasları düzenlemektir. Kapsam Madde 2- (1) İhracat Rejimi Kararı uyarınca yapılacak ihracat işlemleri, bu Yönetmelik ile Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlık tarafından yayımlanacak tebliğler ve ilgililere verilecek talimatlar çerçevesinde yürütülür. Dayanak Madde 3 - (1) Bu Yönetmelik, 22/12/1995 tarihli ve 95/7623 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan İhracat Rejimi Kararına dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4 - (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) Bağlı Muamele: İkiden fazla taraf arasında yapılan takas işlemini, b) Başlamış İşlem: 1) Açılan uluslararası ihalelere istinaden yapılan yabancı devlet bağlantılarında, alıcı kuruluş ile bağlantının yapıldığını gösteren yazılı sözleşmenin taraflarca imzalanmış olmasını, 2) Bedelsiz ihracatta, gümrük mevzuatı uyarınca gümrük beyannamesi düzenlenmesi gereken hâllerde gümrük beyannamesinin tescil edilmiş olmasını, 3) Genel esaslar çerçevesinde, gümrük beyannamesinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne onaylatılmış olmasını, 4) Kayda bağlı ihracatta, İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nce kaydın verilmiş olmasını, 5) (12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmeliğin 1’inci maddesiyle değişen ve yayımı tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren alt bent) Konsinye ihracat ile yurt dışı müteahhitlik ve teknik müşavirlik kapsamındaki ihracatta, iznin verilmiş olmasını, (*) 6) Müsaadeye bağlı ihracatta müsaadenin verilmiş olmasını, 7) Offset kapsamında ihracatta offset anlaşmasının imzalanmış olmasını, c) (12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resm’î Gazete’de yayımlanan Yönetmeliğin 1’inci maddesiyle değişen ve yayımı tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren bent) Bedelsiz İhracat: Karşılığında yurt dışından bir ödeme yapılmaksızın yurt dışına mal çıkarılmasını, (**) KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 179 ç) Gün: Aksi belirtilmedikçe takvim gününü, d) İhracat: Bir malın, yürürlükteki ihracat mevzuatı ile gümrük mevzuatına uygun şekilde Türkiye gümrük bölgesi dışına veya serbest bölgelere çıkarılmasını veyahut Müsteşarlıkça ihracat olarak kabul edilecek sair çıkış ve işlemleri, e) İhracatçı: İhraç edeceği mala göre ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne üye olan, vergi numarasına sahip gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan ortaklıkları, f) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği Onayı/Kaydı: İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği tarafından gümrük beyannamesi onay/kayıt işlemleriyle ilgili olarak verilecek onay, kayıt ve/veya elektronik onayı/kaydı, g) İhraç Müsaadesi: Ülke ekonomisinin ihtiyaçları, iç ve dış piyasa arz ve talep durumu, satış şekli ile alıcı ülke ve firmaların ülkemiz ile olan ticari ve ekonomik ilişkileri gibi hususlar göz önünde tutularak Müsteşarlıkça verilen ihraç iznini, ğ) Kayda Bağlı İhracat: Gümrük beyannamesinin, ihracattan önce İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nce kayda alındığı ihracat şeklini, h) Konsinye İhracat: Kesin satışı daha sonra yapılmak üzere yurt dışındaki alıcılara, komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki şube veya temsilciliklerine mal gönderilmesini, ı) Kredili İhracat: İkili veya çok taraflı kredi anlaşmaları dışında kalmak kaydıyla, ihracat bedelinin kambiyo mevzuatında öngörülen süreleri aşacak şekilde yurda getirilmesine imkan tanıyan ihracat şeklini, i) Mal: Her türlü eşya, madde, ürün veya değeri, j) Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığı’nı, k) (12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resm’î Gazete’de yayımlanan Yönetmeliğin 1’inci maddesiyle değişen ve yayımı tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren bent) Offset: Kamu kuruluşları tarafından açılan uluslararası ihaleler çerçevesinde, ihaleyi kazanan firma veya kuruluş tarafından, Türkiye’de üretilen malların, gelir ve giderleri Türkiye’de kaydedilen yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinin ve diğer hizmetlerin yeni alıcılara ihracatı veya mevcut alıcılara yönelik ihracat artışı ile taahhüt gereğince Türkiye’nin mevcut ihracat potansiyelinin geliştirilmesine yönelik Müsteşarlıkça onaylanan diğer işlemleri, (***) l) Takas: İhraç veya ithal edilen mal veya hizmet bedelinin, kısmen veya tamamen mal, hizmet veya döviz ile karşılanması işlemini, m) Ticari Kiralama: Malların kira bedeli karşılığı belirli bir süre kullanılmak üzere geçici olarak Türkiye gümrük bölgesi dışına veya serbest bölgelere çıkarılmasını, n) Transit Ticaret: Yurt dışında veya serbest bölgede yerleşik bir firmadan ya da antrepodan satın alınan malın, ülkemiz üzerinden transit olarak veya doğrudan doğruya yurt dışında veya serbest bölgede yerleşik bir firmaya ya da antrepoya satılmasını, o) (12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resm’î Gazete’de yayımlanan Yönetmeliğin 1’inci maddesiyle eklenen ve yayımı tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren bent) Yurtdışına e-Ticaret: Uzaktan iletişim araçlarıyla başka bir ülkeye yönelik olarak gerçekleştirilen mesafeli mal satışını ifade eder. 180 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ İKİNCİ BÖLÜM İhracat Şekilleri ve Esasları Genel Esaslar Madde 5 - (1) İhracat işleminin başlaması için ihracatçıların, İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne onaylattıkları gümrük beyannamesi ile ihracatın yapılacağı gümrük idaresine başvurmaları gerekir. Ön İzne Bağlı İhracat Madde 6 - (1) İhracı uluslararası anlaşma, kanun, kararname ve ilgili sair mevzuat uyarınca belli bir merciin ön iznine bağlı malların ihracatında, ilgili mercilerden ön izin alındıktan sonra ihracat mevzuatı hükümleri uygulanır. Kayda Bağlı İhracat Madde 7 - (1) İhracı kayda bağlı mallar, Müsteşarlıkça yayımlanacak Tebliğ ile belirlenir. (2) İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ kapsamındaki malların ihracından önce gümrük beyannamelerinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nce kayda alınması gerekir. (3) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nce kayda alınmış gümrük beyannamesinin gümrük idarelerine sunulma süresi, İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nin onay tarihinden itibaren uzatılmamak üzere otuz gündür. Ancak, ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan, kısıtlama kapsamındaki malın ihracına ait kayıt meşruhatı düşülerek onaylanmış gümrük beyannamelerinin gümrük idarelerine sunulma süresi, otuz günden daha kısa veya daha uzun olarak Müsteşarlıkça belirlenebilir. Madde 8 - (12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resm’î Gazete’de yayımlanan yönetmeliğin 6’ncı maddesiyle ve yayımı tarihinden geçerli olarak yürürlükten kaldırılmıştır.) (*) Konsinye İhracat Madde 9 - (12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resm’î Gazete’de yayımlanan Yönetmeliğin 2’nci maddesiyle değişen ve yayımı tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren şekli) (1) Konsinye ihracat başvuruları ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne yapılır. (2) Madde ve/veya ülke politikası açısından Müsteşarlıkça getirilebilecek düzenlemeler kapsamındaki mallarla ilgili konsinye ihraç talepleri Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra, bunun dışında kalan mallara ilişkin talepler ise doğrudan İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nce sonuçlandırılır. 3) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nce konsinye ihracat olarak onaylanmış gümrük beyannamelerinin otuz gün içinde gümrük idarelerine sunulması gerekir. (4) İhracatçılar, konsinye olarak gönderilen malların kesin satışının yapılmasından sonraki otuz gün içinde durumu, kendileri tarafından düzenlenmiş kesin satış faturası veya örneği ve gerekli diğer belgeler ile birlikte izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne bildirir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 181 (5) Konsinye olarak gönderilen malın ihraç tarihinden itibaren bir yıl içinde kesin satışının yapılması gerekir. Bu süre, haklı ve zorunlu nedenlere istinaden müracaat edilmesi halinde, izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nce iki yıl daha uzatılabilir. (6) Konsinye olarak gönderilen malın, konsinye ihraç izin süresi içinde satılamaması halinde, malın gümrük mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmesi gerekir.(*) Yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılım ve İhracat Madde 10 - (1) Ülkemizi temsilen katılınacak uluslararası yurt dışı fuar ve sergiler Müsteşarlık tarafından belirlenir. (2) Uluslararası ticari fuarlara ve sergilere, gerek ülkemizi temsilen ulusal düzeyde gerekse bireysel olarak katılacak firma ve kuruluşlarca yurt dışına gönderilecek bedelli veya bedelsiz mallar ile yurt dışında düzenlenecek bilim, sanat, kültür veya tanıtım amaçlı fuar/ sergi, konferans, seminer gibi etkinliklere kişi veya kuruluşlarca gönderilecek bedelli veya bedelsiz malların yurt dışına çıkışıyla ilgili başvurular doğrudan ilgili gümrük idarelerine yapılır. Gümrük idareleri söz konusu malların yurt dışına çıkışı için yapılan talepleri ilgili mevzuat çerçevesinde inceleyip sonuçlandırır. (3) Gümrük idareleri, yukarıda belirtilen amaçlarla yurt dışına çıkışına izin verdikleri bedelli ve/veya bedelsiz mallar (bilim, sanat, kültür, tanıtım amaçlı fuar/sergi hariç) ile ilgili gümrük beyannamelerinin onaylı bir örneğini, beyannamenin kapanış tarihinden itibaren, en geç onbeş gün içinde firmanın beyan ettiği İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne gönderir. (4) Uluslararası ticari fuar ve sergilerde sergilenmek üzere yurt dışına çıkarılan malların kesin satışına ilişkin talepler, geçici çıkışa esas gümrük beyannamesinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nce onaylanmasını müteakip gümrük idarelerince sonuçlandırılır. (5) Gümrük idareleri, özel organizatör kuruluşların ülkemizi temsilen ulusal düzeyde katılacağı ticari nitelikli fuarlarda ve sergilerde, yürürlükteki Yurt Dışında Fuar Düzenlenmesine ve değerlendirilmesine İlişkin Tebliğ hükümleri gereğince, organizatör kuruluşa Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) verilmiş olan “Yeterlilik Belgesi” veya “Geçici Yeterlilik Belgesi” (kamu ve meslek kuruluşları ile vakıflarca düzenlenen fuarlarda bahse konu belgeler aranmaz) ile birlikte ilgili fuarın ulusal katılım organizasyonunun söz konusu kuruluşça yapılmasının onaylandığını gösterir uygunluk yazısını ararlar. (6) Yukarıda belirtilen hususlar dışında kalan talepler Müsteşarlıkça incelenip sonuçlandırılır. İthal Edilmiş Malın İhracı Madde 11 - (1) Gümrük mevzuatı çerçevesinde serbest dolaşıma girmiş yeni veya kullanılmış malın ihracı genel esaslar çerçevesinde yapılır. Ancak, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat, yatırım mevzuatı ile gümrük mevzuatının mahrecine iade hükümleri saklıdır. Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat Madde 12 - (1) Serbest bölgelere yapılacak ihracat, ihracat mevzuatı hükümlerine tabidir. Ancak, Dahilde İşleme Rejimi, KDV uygulamaları ve Türkiye İhracat Kredi Bankası uygulamalarına dair mevzuat hükümleri saklıdır. 182 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Diğer İhracat Şekilleri ve Transit Ticaret Madde 13 - (12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmeliğin 3’üncü maddesiyle değişen 12.09.2008 tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren şekli) (1) Kayda bağlı ihracat, bedelsiz ihracat, savunma sanayii dışındaki alanlarda offset kapsamında yapılacak ihracat ile yurt dışı müteahhitlik ve teknik müşavirlik kapsamında yapılacak ihracata ilişkin usul ve esaslar Müsteşarlığın bağlı olduğu Bakanlıkça belirlenir. (2) Ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracat gümrük mevzuatı hükümlerine tabidir. (3) Uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanmış mallar ile Müsteşarlığın madde politikası itibariyle transit ticaretinin yapılmasını uygun görmediği mallar transit ticarete konu olamaz. İthalat ve ihracat yapılması yasaklanmış ülkelerle transit ticaret yapılamaz. (4) Takas ve bağlı muamele işlemleri yürürlükteki ihracat ve ithalat rejimleri çerçevesinde yürütülür. (5) Yurtdışına e-ticaret kapsamındaki mal ihracıyla ilgili işlemler, dış ticaret ve gümrük mevzuatı hükümlerine tabidir.(*) ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Ortak Hükümler Alıcısı Tarafından Kabul Edilmeyen Mallar Madde 14 - (12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmeliğin 4’üncü maddesiyle değişen ve yayımı tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren şekli) (1) Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar karşılığında aynı bedel ve şartlarla mal ihracına ilişkin talepler, durumu gösterir belgelere istinaden gümrük mevzuatı çerçevesinde giriş ve çıkışta ayniyeti tespit edilmek suretiyle gümrük idarelerince sonuçlandırılır. (2) Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların başka bedel ve şartlarla aynı veya farklı alıcılara satışına ilişkin talepler, durumu gösterir belgeler ve yeni satış sözleşmesine ait İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nce onaylı faturanın ibrazından sonra gümrük idarelerince sonuçlandırılır. (3) Gümrük idarelerince sonuçlandırılan talepler ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne ve mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine bildirilir. (4) Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların bozulabilir nitelikte olması halinde, bu tür talepler İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği veya daha sonra İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne bilgi vermek kaydıyla Müsteşarlık yurt dışı teşkilatınca sonuçlandırılır. Müsteşarlık yurt dışı teşkilatınca sonuçlandırılan talepler, ilgili gümrük idaresine bildirilir. (5) Yukarıda yer alan hususlar, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat kapsamında yapılmış olması halinde, ait olduğu mevzuat hükümlerine tabidir.(*) Alıcısına Teslim Edilemeyen Mallar ve Malların Terk Edilmesi Madde 15 - (1) Yanma, çalınma gibi haklı ve zorunlu nedenlerle alıcısına teslim edile- KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 183 meyen mallara ilişkin ihracat talepleri, durumu gösteren belgelere dayanılarak Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır. (2) Geri getirilmesinde ekonomik yarar görülmeyen malların terk edilmesine ilişkin talepler, durumu gösteren belgelere dayanılarak Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır. (3) (12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resm’î Gazete’de yayımlanan Yönetmeliğin 6’ncı maddesiyle ve yayımı tarihinden geçerli olarak yürürlükten kaldırılmıştır.) (*) (4) Yukarıda belirtilen hususlar, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat kapsamında yapılmış olması halinde, ait olduğu mevzuat hükümlerine tabidir. İhracatçı Birliklerince Yapılacak İşlemler Madde 16 - (1) 5/7/1993 tarihli ve 93/4614 sayılı İhracatçı Birliklerinin Kuruluşu, İşleyişi, İştigal Sahaları, Organları, Üyelerin Hak ve yükümlülüklerine Dair Bakanlar Kurulu Kararına istinaden, nisbi aidatın tahsil edilmesi gerekir. Bu husus, İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nce gümrük beyannamesinin onaylanması sırasında aranır. Gümrük İdarelerince Yapılacak İşlemler Madde 17 - (1) Otomasyona geçmiş gümrük idareleri, ihracat işlemlerinde tescil onayı yapılmadan önce, gümrük beyannamesi üzerinde İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nin elektronik ortamda oluşturdukları “Birlik Onay Kodu”nu ararlar. “Birlik Onay Kodu” doğrulanmayan gümrük beyannamelerine istinaden mal çıkışı yapılmaz. (2) Otomasyona geçmemiş gümrük idareleri ise, ihracat işlemlerinde gümrük beyannamesi üzerinde İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nin onayını/kaydını ararlar. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği onayı/kaydı bulunmayan gümrük beyannamelerine istinaden mal çıkışı yapılmaz. (3) Gümrük idareleri, ihracatı müteakip durumu ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine bildirir. (4) (12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resm’î Gazete’de yayımlanan Yönetmeliğin 5’nci maddesiyle değişen ve yayımı tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren şekli) Gümrük idarelerince tescil edilen gümrük beyannameleri üzerinde herhangi bir değişiklik yapılması veya gümrük beyannamelerinin iptal edilmesi halinde, bu husus işlemi yapan gümrük idaresi tarafından onayı/kaydı veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne, mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine ve Türkiye İstatistik Kurumuna bildirilir.(*) İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi Madde 18 - (1) İhracat bedellerinin yurda getirilmesi hususu kambiyo mevzuatı hükümlerine tabidir. Diğer Durumlar Madde 19 - (1) İhracata ilişkin olarak bu Yönetmelikte belirlenen konular dışında kalan hususlar İhracat Rejimi Kararı çerçevesinde Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır. 184 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Çeşitli ve Son Hükümler Yürürlükten Kaldırılan Yönetmelik Madde 20 - (1) 6/1/1996 tarihli ve 22515 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İhracat Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır. Başlamış İşlemler Geçici Madde 1 - (1) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce başlamış işlemlere, lehte olmaları kaydıyla, bu Yönetmeliğin 20 nci maddesiyle yürürlükten kaldırılan Yönetmelik hükümleri uygulanır. Yürürlük Madde 21 - (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 22 - (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yürütür. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 185 EK-3 DAHİLDE İŞLEME REJİMİ KARARI Sayısı: 2005/8391 R.G.Yayın Tarih ve Sayısı: 27.01.2005- 25709 Ekli “Dahilde İşleme Rejimi Kararı”nın yürürlüğe konulması; Yüksek Planlama Kurulu’nun 30/12/2004 tarihli ve 2004/114 sayılı Raporu üzerine, 27/6/1963 tarihli ve 261 sayılı Kanunun değişik 1 inci, 28/7/1967 tarihli ve 933 sayılı Kanunun 3/C, 20/2/1930 tarihli ve 1567 sayılı Kanunun değişik 1 inci, 14/5/1964 tarihli ve 474 sayılı Kanunun değişik 2 nci, 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Kanunun 80, 111, 115 ve 121 inci maddeleri ile 2/2/1984 tarihli ve 2976 sayılı Kanun hükümlerine göre, Bakanlar Kurulu’nca 17/1/2005 tarihinde kararlaştırılmıştır. BİRİNCİ BÖLÜM AMAÇ, KAPSAM VE TANIMLAR Amaç Madde 1- Bu Karar; Dünya piyasa fiyatlarında hammadde temin etmek suretiyle ihracatı artırmak, ihraç ürünlerine uluslararası piyasalarda rekabet gücü kazandırmak, ihraç pazarlarını geliştirmek ve ihraç ürünlerini çeşitlendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Kapsam Madde 2- Bu Karar; elde edilmesinde ithal girdi kullanılan işlem görmüş ürünün ihracı ile ihracat sayılan satış ve teslimlerin belirlenmesi, yönlendirilmesi ve geliştirilmesine ilişkin tedbirlerin düzenlenmesi ve yürütülmesini kapsar. Tanımlar Madde 3- Bu Kararda geçen; Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığını, Topluluk: Avrupa Topluluğunu, Üçüncü Ülke: Avrupa Topluluğuna üye ülkeler dışındaki ülkeleri, Serbest Bölgeler: Türkiye Gümrük Bölgesi üzerindeki serbest bölgeleri, Serbest Dolaşımda Bulunan Eşya: 4458 sayılı Gümrük Kanununun 18. madde hükmüne göre tümüyle Türkiye Gümrük Bölgesinde elde edilen ve bünyesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan ithal edilen girdileri bulundurmayan veya şartlı muafiyet düzenlemelerine tabi tutulan eşyadan elde edilen ve tabi olduğu rejim hükümleri uyarınca özel ekonomik önem taşımadığı tespit edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak ithal edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesinde yukarıda belirtilen eşyadan ayrı ayrı veya birlikte elde edilen veya üretilen eşyayı, İşleme Faaliyeti: Eşyanın montajı, kurulması ve diğer eşya ile birleştirilmesi dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması, işlenmesi, yenilenmesi, düzenli hale getirilmesi dahil olmak 186 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ üzere tamir edilmesi ile işleme sırasında tamamen veya kısmen tüketilse dahi işlem görmüş ürünün bünyesinde bulunmayan ancak, bu ürünün üretilmesini sağlayan veya kolaylaştıran önceden belirlenmiş bazı eşyanın kullanılmasını, Elde Etmek: Eşyanın işleme faaliyetine tabi tutulmasını, İşlem Görmüş Ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl veya ikincil işlem görmüş ürünü, Asıl İşlem Görmüş Ürün: Dahilde işleme rejimi kapsamında elde edilmesi amaçlanan ürünü, İkincil İşlem Görmüş Ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürünü, İthal Eşyası: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile işlem görmüş ürünün bünyesinde yer almamakla birlikte çalışmasını sağlayan madde (yakıt ve yağ dahil) ya da hizmetin devamını sağlayan madde (yedek parça, vb.), ambalaj ve işletme malzemesini, İşletme Malzemesi: İhracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ancak ürünün bünyesinde yer almayan ve sabit tesislerin çalışabilir durumda olmasını temin eden (enerji ve yakıt hariç), yatırım malı makine ve teçhizat niteliğinde olmayan malzemeyi, Değişmemiş Eşya: İşlem görmemiş ithal eşyasını, Tarım Ürünleri: İthalat Rejimi Kararının ilgili listelerinde yer alan ve toprakta veya yeni üretim teknikleri ve teknolojileri kullanarak topraksız ortamda yetiştirilen bitkisel ürünler, hayvancılık, balıkçılık ile diğer su ürünleri ve bunların ilk işleme tabi tutulmuş şekillerini, İşlenmiş Tarım Ürünleri: İthalat Rejimi Kararının ilgili listesinde yer alan ve bünyesinde temel tarım ürünlerini (hububat, şeker ve süt) bulunduran ürünleri, Sanayi Ürünleri: Tarım Ürünleri ve işlenmiş tarım ürünleri dışındaki tüm ürünleri, Fire: İşleme faaliyetleri sırasında özellikle kuruma, buharlaşma, sızma veya gaz kaçağı şeklinde yitirilen ve imha olan kısım ile ekonomik değeri olmayan atıkları, Verimlilik Oranı: Belirli miktardaki eşyanın işlenmesi sonucunda elde edilen işlem görmüş ürünün miktarı veya yüzde oranını, Döviz Kullanım Oranı: Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamındaki CIF ithal (yurt içi alımlar hariç) tutarının FOB ihraç tutarına olan yüzde oranını, Önceden İthalat: İşlem görmüş ürünün ihracından önce bu ürünün elde edilmesinde kullanılacak eşyanın ithalini, Önceden İhracat: İthal eşyasının şartlı muafiyet sisteminde ithal edilmesinden önce, eşdeğer eşyadan elde edilmiş işlem görmüş ürünün ihraç edilmesini, Eşdeğer Eşya: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde ithal eşyasının yerine kullanılan ve ithal eşyası ile asgari 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, ticari kalite ve teknik özellikleri itibarıyla aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımda bulunan eşyayı, Ticaret Politikası Önlemleri: İthalat Rejimi Kararının 4 üncü maddesinde belirtilen mevzuat çerçevesinde alınan önlemleri, Vergi: Eşyanın ithali ve ihracında tahsili öngörülen vergi, resim, harç, fon ve benzeribütün mali yükleri, KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 187 Eşyanın Gümrükçe Onaylanmış Bir İşlem veya Kullanıma Tabi Tutulması: Eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulması, Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracı veya serbest bölgelere ihracı, imhası veya gümrüğe terk edilmesini, Gümrük Rejimi: Serbest dolaşıma giriş rejimi, transit rejimi, gümrük antrepo rejimi, dahilde işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi, geçici ithalat rejimi, hariçte işleme rejimi veya ihracat rejimini, Dahilde İşleme İzin Belgesi: İhracat ile ihracat sayılan satış ve teslimlerde gümrük muafiyetli ithalat ve/veya yurt içi alımlara imkan sağlayan Müsteşarlıkça düzenlenen belgeyi, Belge: Dahilde işleme izin belgesini, Belge Süresi: Dahilde işleme izin belgesi üzerinde kayıtlı bulunan ve belge kapsamında ithalat ve/veya ihracat işlemlerinin gerçekleştirileceği ve tüm istisnaların uygulanacağı dönemi, Belge Süresi Sonu: Belge süresi bitiminin rastladığı ayın son gününü, Dahilde İşleme İzni: İhraç amacıyla gümrük muafiyetli ithalata imkan sağlayan ve gümrük idaresince verilen izni, İzin: Dahilde işleme iznini, İzin Süresi: Dahilde işleme izni üzerinde kayıtlı bulunan ve izin kapsamında ithalat ve/ veya ihracat işlemlerinin gerçekleştirilerek tüm istisnaların uygulanacağı dönemi, İzin Süresi Sonu: İzin süresi bitiminin rastladığı ayın son gününü, Onaylanmış Kişi Statü Belgesi: Gümrük mevzuatı çerçevesinde Gümrük Müsteşarlığınca verilen belgeyi, A.TR Dolaşım Belgesi: Türkiye veya Toplulukta serbest dolaşımda bulunan eşyanın Katma Protokolde öngörülen tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere, ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen belgeyi, Menşe İspat Belgeleri: Türkiye’nin taraf olduğu anlaşmalar çerçevesinde tercihli rejimden yararlanmak üzere ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen ve malın menşeini belirleyen EUR.1 dolaşım sertifikası, EUR-MED dolaşım sertifikası, EUR-MED fatura beyanı veya fatura beyanını, (23.09.2006 Tarihli 26298 Sayılı R.G. – 2006/10866 s.BKK ile değişik.) Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu: Avrupa’da, aynı menşe kurallarını havi Serbest Ticaret Anlaşmaları ile birbirlerine bağlanmış ülkeler arasında oluşturulan ve taraf ülkeler menşeli eşya kullanılarak elde edilen işlem görmüş ürünün Kümülasyona tabi bir diğer ülkeye tercihli rejim kapsamında ithaline imkan sağlayan ticaret sistemini, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonu: Avrupa’da ve Akdeniz Havzasında, aynı menşe kurallarını havi Serbest Ticaret Anlaşmaları ile birbirlerine bağlanmış ülkeler arasında oluşturulan ve taraf ülkeler menşeli eşya kullanılarak elde edilen işlem görmüş ürünün Kümülasyona tabi bir diğer ülkeye tercihli rejim kapsamında ithaline imkan sağlayan ticaret sistemini, (23.09.2006 Tarihli 26298 Sayılı R.G. – 2006/10866 s.BKK ile eklenmiştir.) Tedarikçi Beyanı: A.TR dolaşım belgesi, EUR.1 dolaşım sertifikası veya EUR-MED dolaşım sertifikası ile birlikte kullanılan ve Türkiye ile Topluluk arasında ticarete konu PanAvrupa Menşe Kümülasyonu veya Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonu kapsamı eşyanın menşeini gösteren belgeyi, (23.09.2006 Tarihli 26298 Sayılı R.G. – 2006/10866 s.BKK ile değişik.) 188 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ İmalatçı-İhracatçı: İşlem görmüş ürünün tamamını veya bir kısmını üreten ve bu ürünün ihracatını kendisi ve/veya aracı ihracatçı vasıtasıyla gerçekleştiren dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi firmayı, İhracatçı: Yan sanayici firmaya ithal eşyasından işlem görmüş ürün ürettiren ve bu ürünün ihracatını kendisi ve/veya aracı ihracatçı vasıtasıyla gerçekleştiren imalatçı olmayan dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi firmayı, Yan Sanayici: Dahilde işleme izin belgesinde/dahilde işleme izninde taahhüt edilen ihraç ürününün tamamını ya da bir kısmını üreten, belgede/izinde kayıtlı ancak belge/izin sahibi olmayan firmayı, Aracı İhracatçı: Dahilde işleme izin belgesinde/dahilde işleme izninde taahhüt edilen ihracatı, belge/izin sahibi firmadan tedarik ettiği şekliyle gerçekleştiren belge/izin sahibi olmayan firmayı, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM DAHİLDE İŞLEME TEDBİRLERİ Dahilde İşleme Tedbirleri Madde 4- Bu tedbirler: - Şartlı Muafiyet Sistemi, - Geri Ödeme Sistemi’nden oluşur. Şartlı Muafiyet Sistemi Madde 5- Şartlı muafiyet sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ve serbest dolaşımda bulunmayan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinin, Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik firmalarca, ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, vergisi teminata bağlanmak suretiyle ithal edilmesi ve ihracat taahhüdünün gerçekleşmesini müteakip, alınan teminatın iade edilmesidir. Bu kapsamda yapılacak işletme malzemesi ithalatında, katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi tahsil edilir ve ticaret politikası önlemleri uygulanır. Dahilde işleme izin belgesi kapsamında işlem görmüş ürünün elde edilmesi için ithal eşyasının yerine eşdeğer eşya olarak, asgari 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, ticari kalite ve teknik özellikleri itibarıyla aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımdaki eşya kullanılabilir. Bu sistem çerçevesinde, dahilde işleme izin belgesi kapsamında önceden ihracat işleminden sonra ithalat yapılabileceği gibi, ithal eşyası ile serbest dolaşımdaki eşya birlikte de kullanılabilir. Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü), eşdeğer eşyanın kullanımına süresiz veya dönemsel olarak yasaklama veya kısıtlama getirilebilir. İthal eşyasının ithalinden önce eşdeğer eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün ihracı halinde, buna tekabül eden ithalat belge süresi sonuna kadar yapılabilir. Bu kapsamda yapılacak ithalat esnasında katma değer vergisi dahil tüm vergiler (4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla) teminata bağlanır ve ticaret politikası önlemleri KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 189 uygulanmaz. Önceden ihracat işleminden sonra buna tekabül eden oranda ithal edilen eşya, belge sahibi firma tarafından serbestçe kullanılabilir. İşlem görmüş ürünün eşdeğer eşyadan elde edildiği durumlarda, gümrük işlemlerinde ithal eşyası eşdeğer eşya, eşdeğer eşya ise ithal eşyası olarak değerlendirilir. Önceden ihracat konusu işlem görmüş ürünün ihracat vergisine tabi eşdeğer eşyadan elde edilmesi halinde ise, bu eşyaya tekabül eden ithalatın yapılmasından sonra iade edilmek üzere ihracat vergisi kadar teminat alınır. Ayrıca, dahilde işleme izin belgesi kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul, değişmemiş eşya ve ambalaj malzemeleri birinci fıkra hükmüne göre ithal edilebileceği gibi, bu konuda yapılan düzenlemeler çerçevesinde yurt içinden de temin edilebilir. Dahilde işleme izin belgesi kapsamında ihraç edilmek üzere yurt içinden temin edilen eşya, bu Kararın uygulanması bakımından (3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla) ithal eşyası gibi değerlendirilir. Ancak, yurt içinden temin edilen eşya için, bu Kararın ikincil işlem görmüş ürüne ve döviz kullanım oranına ilişkin hükümleri uygulanmaz. Ayrıca, yurt içinden temin edilen eşyanın belge süresi içerisinde işlem görmüş ürün olarak ihracının gerçekleştirilmemesi halinde, bu Kararın 22 nci maddesinde belirtilen 2 (iki) kat para cezası uygulanmaz. Dahilde işleme izin belgesi kapsamındaki yurt içi alımın, belge süresi içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir. Ancak, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ hükümleri çerçevesinde işlem görmüş ürünün ihracının gerçekleştiğinin belgelenmesi kaydıyla, süresi sona erse dahi dahilde işleme izin belgesi kapsamında yurt içi alım yapılabilir ve bu alımlarda teminat aranmayabilir. Ayrıca, belge kapsamında yurt içi alımın yapılmasına imkan bulunmaması halinde, belgeye ek süre verilmek suretiyle ithalat yapılmasına izin verilebilir. Teminat ve İndirimli Teminat Uygulaması Madde 6- Şartlı muafiyet sistemi kapsamında yapılacak ithalattan doğan vergi, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde teminata tabidir. Ancak; a) A sınıfı onaylanmış kişi statü belgesi sahibi firmaların dahilde işleme izin belgesi/ dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin %1’inin, b) B sınıfı onaylanmış kişi statü belgesi sahibi firmaların dahilde işleme izin belgesi/ dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin %5’inin, c) C sınıfı onaylanmış kişi statü belgesi sahibi firmaların dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin %10’unun, d) Onaylanmış kişi statü belgesi sahibi olmayan dış ticaret sermaye şirketleri ile sektörel dış ticaret şirketlerinin belge/izin müracaat tarihinden önceki takvim yılı içerisinde gerçekleştirdikleri ihracat kadar dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin %10’unun, e) İmalatçı-ihracatçıların, belge/izin müracaat tarihinden önceki dört yıl içerisinde düzenlenmiş, ihracat taahhüdü kapatılmış, dahilde işleme izin belgeleri ve bu Kararın yayımı tarihinden sonra düzenlenen dahilde işleme izinleri kapsamında sanayi ürünleri için toplam 1 (bir) Milyon ABD Dolarından, tarım ve işlenmiş tarım ürünleri için toplam 500 (beşyüz) 190 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Bin ABD Dolarından az olmamak kaydıyla gerçekleştirdikleri ihracat kadar dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin %10’unun, f) Son üç takvim yılı itibarıyla ihracatı her bir yıl için 5 (beş) Milyon ABD Dolarını geçen veya son beş takvim yılı itibarıyla ihracatı her bir yıl için 1 (bir) Milyon ABD Dolarını geçen ihracatçıların, belge/izin müracaat tarihinden önce dört yıl içerisinde düzenlenmiş, ihracat taahhüdü kapatılmış, dahilde işleme izin belgeleri ve bu Kararın yayımı tarihinden sonra düzenlenen dahilde işleme izinleri kapsamında sanayi ürünleri için toplam 1 (bir) Milyon ABD Dolarından, tarım ve işlenmiş tarım ürünleri için toplam 500 (beşyüz) Bin ABD Dolarından az olmamak kaydıyla gerçekleştirdikleri ihracat kadar dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin %10’unun, teminat olarak yatırılması kaydıyla, gümrük idaresince ithalatın gerçekleştirilmesine izin verilir. İndirimli teminat uygulamasının hesaplanmasına ilişkin usul ve esaslar, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ile belirlenir. Bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ hükümleri çerçevesinde dahilde işleme izin belgesi kapsamında işlem görmüş ürünün ihracının belgelenmesini müteakip bu ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyaya ilişkin verginin %10’unun teminat olarak yatırılması kaydıyla, ithalatın gerçekleştirilmesine gümrük idaresince izin verilir. İndirimli teminat uygulanmasından doğabilecek amme alacağı (yurt içi teslimleri yapan kamu kurum ve kuruluşlarının alacakları dahil) ilgili firmalardan 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde tahsil edilir. Ayrıca, bu firmaların kamudan olan alacakları da teminat hükmündedir. Şartlı muafiyet sistemi kapsamında yapılan ithalatta uygulanan teminat oranı Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü), bu ithalattan doğan vergi tutarının 2 (iki) katına kadar artırılabilir. Türkiye Gümrük Bölgesi Dışında veya Serbest Bölgelerde Yapılacak İşleme Faaliyeti Madde 7- Şartlı muafiyet sistemi kapsamında, işlem görmüş ürünün veya değişmemiş eşyanın tamamı ya da bir kısmı, hariçte işleme rejimi hükümleri çerçevesinde daha ileri düzeyde işlenmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere geçici olarak ihraç edilebilir. Bu kapsamda işlem görmüş ürünün ithaline, hariçte işleme rejimi hükümlerine göre tahsili gereken vergi kadar teminat alınarak izin verilir. Geri Ödeme Sistemi MADDE 8 – (23.09.2006 Tarihli 26298 Sayılı R.G. – 2006/10866 s.BKK ile değişik) Geri ödeme sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında serbest dolaşıma giren hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinden elde edilen işlem görmüş ürünün ihracı halinde, ithalat esnasında alınan verginin (işletme malzemesine ilişkin katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi hariç) geri ödenmesidir. (2) Ancak, A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihraç edi- KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 191 lecek işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılacak hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyanın gümrük vergisi ile varsa toplu konut fonunun tahsil edilmesi ve diğer vergilerin teminata bağlanması suretiyle ithalatına izin verilebilir. Bu kapsamda yapılacak ithalat esnasında ilgili gümrük idarelerince, sadece şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde yapılan ithalatta aranan bilgi ve belgeler aranır.(08.10.2008 tarihli 27018 sayılı R.G.- 2008/14162 s.BKK ile değişik) (3) Ayrıca, menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye ihraç edilecek işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılacak hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyanın gümrük vergisi ile varsa toplu konut fonunun tahsil edilmesi ve diğer vergilerin teminata bağlanması suretiyle ithalatına izin verilebilir. Bu kapsamda yapılacak ithalat esnasında ilgili gümrük idarelerince, sadece şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde yapılan ithalatta aranan bilgi ve belgeler aranır.(08.10.2008 tarihli 27018 sayılı R.G.- 2008/14162 s.BKK ile değişik) (4) Geri ödeme sisteminden yararlanmak için, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni alınması ve eşyanın geri ödeme sistemi kapsamında olduğunun gümrük idaresince ithalat esnasında belgeye/izne ilişkin gümrük beyannamesine kaydedilmesi zorunludur. Ayrıca, dahilde işleme izin belgesi ile ilgili bilgiler gümrük beyannamesi üzerinde belirtilir ve belgenin bir örneği gümrük beyannamesine eklenir. (5) Geri ödeme sisteminden, Avrupa Topluluğu’na üye ülkeler menşeli tarım ürünleri ithalatı hariç olmak üzere; a) İthali miktar kısıtlamalarına tabi olan, b) Tercihli tarife ya da özel bir şartlı muafiyet düzenlemesinden kotalar dahilinde yararlanabilen, c) Tarım politikası veya işlenmiş tarım ürünleriyle ilgili özel düzenlemeler çerçevesinde ithalat vergilerine tabi olan, ç) İthal eşyasının serbest dolaşıma giriş beyanının kabulü esnasında, işlem görmüş ürünlerden parasal ihracat iadesine tabi olan, eşya yararlandırılmaz. (6) Ayrıca; a) Bu maddenin ikinci fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, üçüncü ülke menşeli eşya kullanılarak elde edilen işlem görmüş ürünün A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, b) Bu maddenin üçüncü fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, üçüncü ülke menşeli eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, c) Bu maddenin üçüncü fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış ülke menşeli olmayan eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün menşe ispat belgeleri eşliğinde anlaşma imzalanmış ülkeye, ç) Bu maddenin üçüncü fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkeler menşeli olmayan eşyadan elde edilen Kümülasyona dahil işlem görmüş ürünün menşe ispat belgeleri eşliğinde Kümülasyona taraf ülkelere, d) Bu maddenin üçüncü fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, Pan-Avrupa-Akdeniz 192 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Menşe Kümülasyonuna taraf ülkeler menşeli olmayan eşyadan elde edilen Kümülasyona dahil işlem görmüş ürünün menşe ispat belgeleri eşliğinde Kümülasyona taraf ülkelere, e) Serbest dolaşımda bulunan eşyadan üretilen işlem görmüş ürünün serbest bölgelere (serbest bölgelerden belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde (a) ila (d) bentlerinde belirtilen ülkeler haricinde bir ülkeye gerçekleştirilen satışlar hariç), ihraç edilmesi halinde bu ihracat, geri ödeme sisteminden yararlandırılmaz. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM GENEL HÜKÜMLER Müracaatların Değerlendirilmesi ve Belge/İzin Düzenlenmesi Madde 9- Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik firmaların, dahilde işleme rejiminden yararlanmak için bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ hükümleri çerçevesinde dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni almaları gerekir. Bu çerçevede ibraz edilen bilgi ve belgeler, aksi sabit oluncaya kadar doğru kabul edilir. Dahilde işleme izin belgesine/dahilde işleme iznine ilişkin müracaat; a) İthal eşyasının işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanıldığının tespitinin mümkün olması, b) Türkiye Gümrük Bölgesindeki (serbest bölgeler hariç) üreticilerin temel ekonomik çıkarları ile Türk malı imajının olumsuz etkilenmemesi, c) İşleme faaliyetinin, katma değer yaratan ve kapasite kullanımını artıran bir faaliyet olması yanında, işlem görmüş ürünün rekabet gücünü ve ihraç potansiyelini artıran koşullar yaratıyor olması, d) Firmaların dahilde işleme izin belgeleri/dahilde işleme izinleri kapsamındaki performansları, kriterleri çerçevesinde değerlendirilir. İkinci fıkrada belirtilen kriterlere göre yapılacak değerlendirme sonucunda: ithal eşyası ve işlem görmüş ürünün (asıl ve ikincil işlem görmüş ürünler) asgari 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, adı, verimlilik oranına göre belirlenen miktarı, değeri, belge/ izin süresi, döviz kullanım oranı ve varsa yan sanayici belirlenerek, proje bazında dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni düzenlenir veya talep reddedilir. Eşyanın fiyat, bulunabilirlik ve kalite yönünden yurt içinden temin edilmesinin mümkün olup olmaması dikkate alınarak, dahilde işleme izin belgesi kapsamındaki eşyanın kısmen veya tamamen ithalatına (yurt içi alımlar hariç) süresiz veya dönemsel olarak kısıtlama getirilebilir. Dahilde işleme rejiminden yararlandırılmayacak haller, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ile belirlenir. Dahilde işleme izni ve bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ile belirlenen bedelsiz ithalata ilişkin dahilde işleme izin belgeleri kapsamında döviz kullanım oranı aranmaz. Dahilde işleme izin belgesi kapsamındaki döviz kullanım oranı bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenir. (17.07.2009 tarih ve 27291 sayılı R.G. 2009/15164 s.BKK ile değişik) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracat taahhüdünün aza- KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 193 mi %1’i oranında değişmemiş eşya ithalatına izin verilebilir. Ayrıca, belge/izin kapsamında ithaline izin verilecek işletme malzemesi değeri, ihracat taahhüdünün %2’sini geçemez. Ancak, doğal taşlar ile kıymetli maden ve taş ihraç taahhüdü içeren belgede/izinde, bu oran %10’a kadar tespit edilebilir. Belge/İzin Süreleri ve Ek Süreler Madde 10- Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin süresi sektörüne göre azami 12 (oniki) aya kadar tespit edilebilir. Ancak, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ile belirlenen faaliyet ve/veya ürünlerin ihracına ilişkin düzenlenen belgelerin/izinlerin süresi, proje süresi kadar tespit edilebilir. Sürenin başlangıcı, dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin tarihidir. Süre sonu ise, belge/izin süresi (ek süre, haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hallere ilişkin süreler dahil) bitiminin rastladığı ayın son günüdür. Dahilde işleme izin belgesi kapsamında ilk ithalatın yapıldığı tarih esas alınmak suretiyle belge süresi azami 3 (üç) ay uzatılır. Ayrıca, firmanın belgeli performansı dikkate alınarak dahilde işleme izin belgesine verilecek ek süreler, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ile belirlenir. Haklı ve Mücbir Sebep ile Fevkalade Haller Madde 11- Bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenen haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hallerin belge/izin süresi içerisinde meydana gelmesi halinde, dahilde işleme izin belgesine/dahilde işleme iznine ilave süre verilebilir. Haklı ve mücbir sebep ve fevkalade hallere istinaden belgeye/izne verilecek ilave süre, haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hal süresi dikkate alınarak belirlenir. Mücbir sebep ile fevkalade haller nedeniyle; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracat taahhüdü aranmayacak veya bu durumda yeni ithalata izin verilecek haller ile ithal edilen eşyanın dahilde işleme rejiminden yararlanma koşullarına sahip başka bir firma adına düzenlenen belgeye/izne devredilmesine ilişkin usul ve esaslar, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ile belirlenir. Şartlı muafiyet sistemi kapsamında haklı sebebe ilişkin verilecek ek süre içerisinde, belge/izin kapsamında alınacak teminat tutarı 2 (iki) katına kadar artırılabilir. Belge/İzin Revizesi Madde 12- Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni, ilgili firma tarafından gerekli bilgi ve belgelerle müracaat edilmesi kaydıyla, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ hükümleri çerçevesinde revize edilebilir. İhracatın Gerçekleştirilmesi Madde 13 – (23.09.2006 Tarihli 26298 Sayılı R.G. – 2006/10866 s.BKK ile değişik.) İhracatın gerçekleştirilmesi, dahilde işleme izin belgesinde/dahilde işleme izninde ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün, bu Karar ile ihracat rejimi ve gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere ihraç edilmesidir. (2) Ancak, birinci fıkra hükmüne istinaden şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde belge/ izin süresi içerisinde serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşyanın, belge/izin sü- 194 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ resi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde serbest bölgelerden başka bir ülkeye satışının yapıldığının, Yatırım Teşvik Belgesi veya bir başka belge/izin kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine ithalatının yapıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanıldığının, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapıldığının, serbest bölgelerden gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarına satışının yapıldığının veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapıldığının tevsiki kaydıyla, belge/izin ihracat taahhüdü kapatılır. (3) Ayrıca, birinci fıkra hükmüne istinaden geri ödeme sistemi çerçevesinde belge/izin süresi içerisinde serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşyanın, belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde serbest bölgelerden başka bir ülkeye satışının yapıldığının (bu Kararın 8 inci maddesi hükümleri çerçevesinde), serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanıldığının, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapıldığının, serbest bölgelerden gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarına satışının yapıldığının veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapıldığının tevsiki kaydıyla, belge/izin ihracat taahhüdü kapatılır. (4) İhraç bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin esaslar kambiyo mevzuatı hükümlerine tabidir. İhraç bedelleri, döviz olarak veya mal olarak getirilebilir. Ancak, ihraç bedelinin mal olarak getirilmesi halinde, bu mallar dış ticaret mevzuatı hükümlerine tabidir. Gümrük İdaresince Yapılacak İşlemler Madde 14- Gümrük idaresince, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamındaki işlemler; bu Karar, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğler, genelgeler, talimatlar ve belgenin özel şartlar bölümünde belirtilen hususlar ile ihracat rejimi ve gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilir. Gözetim ve Korunma Önlemlerine Tabi Eşya Madde 15- Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithali gözetim ve korunma önlemlerine tabi eşyanın serbest dolaşıma girebilmesi için, ithal tarihi itibarıyla yürürlükte bulunan gözetim ve korunma önlemlerinin uygulanması zorunludur. - Aksi takdirde, bu eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün, üçüncü ülkelere ihracı ya da gümrük idaresi gözetiminde imhası gerekir. Ancak, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihraç edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyanın bu ülkelerde gözetim ve korunma önlemlerine tabi olmaması halinde, bu eşya ile ilgili olarak gözetim ve korunma önlemleri uygulanmaz. Telafi Edici Verginin Ödenmesi Madde 16 – (23.09.2006 Tarihli 26298 Sayılı R.G. – 2006/10866 s.BKK ile değişik.) Şartlı muafiyet sistemi kapsamındaki sanayi ürünlerinin A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihracatında; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 195 üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin vergi, kaynak ülkelerle varolan anlaşmalardaki lehte hükümler saklı kalmak kaydıyla ödenir. (2) Şartlı muafiyet sistemi kapsamındaki işlenmiş tarım ürünlerinin A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihracatında, 1/2007 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararı hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bu ürünlerin elde edilmesinde üçüncü ülke menşeli sanayi ürünü kullanılmışsa buna ilişkin vergi; işlenmiş tarım ürünü kullanılmış ise bu üründeki sanayi payına ilişkin vergi ödenir. (08.10.2008 tarihli 27018 sayılı R.G.- 2008/14162 s.BKK ile değişik) (3) Anlaşma ile belirlenen menşe kuralının sağlanması ve bir menşe ispat belgesinin düzenlenmesi kaydıyla, şartlı muafiyet sistemi kapsamında ülkemizde doğmuş ve büyütülmüş canlı hayvanlar ile avlanma ve balıkçılık faaliyetlerinden elde edilen ürünler ve bunlardan elde edilen ürünler hariç olmak üzere, tarım ürünlerinin Avrupa Topluluğuna üye ülkelere ihracatında; bu ürünlerin elde edilmesinde kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin vergi tahsil edilir. (4) Anlaşma ile belirlenen menşe kuralının sağlanması ve bir menşe ispat belgesinin düzenlenmesi kaydıyla, şartlı muafiyet sistemi kapsamında, ülkemizde doğmuş ve büyütülmüş canlı hayvanlar ile avlanma ve balıkçılık faaliyetlerinden elde edilen ürünler ve bunlardan elde edilen ürünler hariç olmak üzere, Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye gerçekleştirilen ihracatta; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ve bu ülke menşeli olmayan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin vergi, ilgili anlaşmanın lehte hükümleri saklı kalmak kaydıyla ödenir. Ancak, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelerden menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde ithal edilen eşya kullanılarak elde edilen Kümülasyona dahil işlem görmüş ürünün, menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde tekrar Kümülasyona taraf ülkelerden birine ihraç edilmesi durumunda, ithalat rejiminde belirtilen oranda verginin tahsili aranmaksızın ilgili gümrük idaresince ihracata izin verilir. Diğer taraftan, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelerden menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde ithal edilen eşya kullanılarak elde edilen Kümülasyona dahil işlem görmüş ürünün, menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde tekrar Kümülasyona taraf ülkelerden birine ihraç edilmesi durumunda da, ithalat rejiminde belirtilen oranda verginin tahsili aranmaksızın ilgili gümrük idaresince ihracata izin verilir. (5) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında, işlem görmüş ürünlerin A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihracatında; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin verginin aynı ithal eşyası için Toplulukta uygulanan vergiden yüksek olması halinde, tarım ürünleri ile 1/95 sayılı Avrupa Topluluğu-Türkiye Ortaklık Konseyi Kararı kapsamı ürünler hariç olmak üzere, Toplulukta uygulanan vergi ödenir. (08.04.2008 tarihli, 26841 sayılı R.G. – 2008/13417 s.BKK ile değişik) (6) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşyanın belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde serbest bölgelerden A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması 196 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ imzalanmış bir ülkeye satışı halinde; birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralardaki hükümler çerçevesinde telafi edici verginin tahsili aranır. (7) Bu madde hükmü çerçevesinde ödenmesi gereken vergi, serbest bölgelerden gerçekleştirilen satışlar dahil ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru ve bu tarihte ithalat rejiminde belirtilen gümrük vergisi ve varsa toplu konut fonu üzerinden hesaplanarak ihracat esnasında ödenir. Ancak, belge kapsamında önceden ihracat işleminden sonra ithalat yapılması durumunda, bu vergi serbest bölgelerden gerçekleştirilen satışlar dahil önceden ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru ve bu tarihte ithalat rejiminde belirtilen gümrük vergisi ve varsa toplu konut fonu üzerinden hesaplanarak, önceden ihracata tekabül eden ithalatın yapılması esnasında ödenir. Tahsil edilen telafi edici vergi bütçeye irat kaydedilir. (8) İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan vergiye konu eşyanın tespitinde firma beyanı esas alınır. Aksine bir durumun tespiti halinde, ödenmeyen ya da eksik ödenen telafi edici vergi, yedinci fıkrada belirtilen ödemenin yapılması gereken tarih itibarıyla 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. (9) Elde edilmesinde üçüncü ülke menşeli eşya kullanılan ve Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihraç edilen her türlü harp araç, gereç, teçhizat, makine, cihaz ve sistemleri ile bunların yapım, bakım ve onarımlarında kullanılacak yedek parçalar için telafi edici vergi aranmaz. Verginin Geri Verilmesi Madde 17- Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ödenmemesi gerektiği halde ödenmiş olduğu belirlenen vergi, ilgili firmanın talebi üzerine 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde nakden geri verilir. Kısmi Teminat İadesi Madde 18- Şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün ihraç edilmesi halinde, ilgili firmanın belge/izin süresi içerisindeki talebi üzerine, ithalat esnasında alınan teminatlar gerçekleşen ihracata tekabül eden oranda iade edilir. Ancak, iade edilen teminat tutarı, belge/izin kapsamında alınması gereken toplam verginin %90’ını geçemez. İhracat Taahhüdünün Kapatılması Madde 19- Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi firmaların, belge/ izin ihracat taahhüdünü kapatmak için, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ hükümleri çerçevesinde müracaat etmeleri gerekir. Aksi takdirde, bu belge/izin müeyyide uygulanarak resen kapatılır. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdü, belgede/izinde belirtilen şartlar da dikkate alınmak suretiyle, dahilde işleme rejimi hükümleri çerçevesinde eşdeğer eşya ve/veya ithal eşyasından elde edilen işlem görmüş ürün ile değişmemiş eşyanın ihraç edildiğinin tespiti kaydıyla kapatılır. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdü, belge/izin sahibi firma KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 197 ve/veya aracı ihracatçı firma tarafından gerçekleştirilen ihracat ile kapatılır. Ancak, Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) aracı ihracatçı kullanımına kısıtlama getirilebilir. Şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen eşya, belge/izin süresi içerisinde, ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın gümrük idaresince yerinde tespiti, eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması ve kanunen ödenmesi gereken vergilerin tahsili kaydıyla 4458 sayılı Gümrük Kanununun 114 üncü maddesinin birinci fıkrası ile 207 nci maddesi hükmüne göre serbest dolaşıma girebilir. Bu durumda serbest dolaşıma giren eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleşmesi aranmaz. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyanın veya işlem görmüş ürünün, gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi veya mahrecine iadesi hallerinde, bu eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleştirilmesi aranmaz. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi, çıkış hükmünde gümrüğe teslimi veya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithali hallerinde, bu ürünün ihracatının gerçekleştirilmesi aranmaz. İkincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma giriş rejimine göre ithaline ilişkin usul ve esaslar, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenir. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün dahilde işleme izin belgesi sahibi firmalara yurt içinde teslimi ile belge/ izin kapsamında ihraç edilen eşyaların alıcısı tarafından kabul edilmemesi halinde yapılacak işlemlere ilişkin usul ve esaslar, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenir. (17.07.2009 tarih ve 27291 sayılı R.G. 2009/15164 s.BKK ile değişik) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında, A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye işlem görmüş ürünün ihraç edilmesi halinde, bu ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyaya ilişkin varsa telafi edici verginin, bu Kararın 16 ncı maddesi hükmüne istinaden her bir ihracata ilişkin gümrük beyannamesi bazında ödendiğine dair bilgi ve belgelerin tevsiki aranır. Belge/izin kapsamında telafi edici verginin fazla ödendiği ihracata ilişkin gümrük beyannameleri ile telafi edici verginin eksik ödendiği ihracata ilişkin gümrük beyannamelerinin birlikte bulunduğu durumlarda, eksik ödenen ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri dikkate alınarak hesaplanan telafi edici vergiye ilişkin kısmın, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 211. maddesi saklı kalmak kaydıyla, fazla ödenen telafi edici vergiye ilişkin kısımdan düşülmesi suretiyle taahhüt kapatma işlemi tekemmül ettirilir. Ancak, ilgili ihracata ilişkin gümrük beyannamesi kapsamında eksik ödenen ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri dikkate alınarak hesaplanan telafi edici verginin eksikliği tamamlanamamışsa, taahhüt kapatma işleminin tekemmül ettirilebilmesi için eksik kısmın ilgili ihracata ilişkin gümrük beyannamesi kapsamında yatırıldığına ilişkin bilgi ve belgelerin tevsiki aranır. (08.10.2008 tarihli 27018 sayılı R.G.- 2008/14162 s.BKK ile eklenmiştir) İhracat taahhüdünün kapatılmasını müteakip, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme 198 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ izni kapsamında alınan teminat veya vergi, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde ilgili firmaya geri verilir. Dahilde izin belgesi kapsamındaki döviz kullanım oranının belge ihracat taahhüdünün kapatılması esnasında aranmayacağı haller, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenir.(17.07.2009 tarih ve 27291 sayılı R.G. 2009/15164 s.BKK ile eklenmiştir) İhracatın Gerçekleştirilmemesi Madde 20 – (23.09.2006 Tarihli 26298 Sayılı R.G. – 2006/10866 s.BKK ile değişik) Bu Kararın 15 inci maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla, şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen ancak belge/izin süresi içerisinde işlem görmüş ürün olarak belge/izin şartlarına uygun şekilde Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere (belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde serbest bölgelerden başka bir ülkeye satışının yapıldığının, Yatırım Teşvik Belgesi veya bir başka belge/izin kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine ithalatının yapıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanıldığının, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapıldığının, serbest bölgelerden gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarına satışının yapıldığının veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapıldığının tevsik edilememesi halinde) ihracatı gerçekleştirilemeyen ithal eşyasına ilişkin alınmayan vergi, 22 nci madde hükümlerine göre tahsil edilir. (2) Geri ödeme sistemi kapsamında ithal edilen ancak belge/izin süresi içerisinde işlem görmüş ürün olarak belge/izin şartlarına uygun şekilde Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere (belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde serbest bölgelerden başka bir ülkeye satışının yapıldığının (bu Kararın 8 inci maddesi hükümleri çerçevesinde), serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanıldığının, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapıldığının, serbest bölgelerden gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarına satışının yapıldığının veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapıldığının tevsik edilememesi halinde) ihracatı gerçekleştirilemeyen ithal eşyasına ilişkin alınan vergi iade edilmez. (3) Bu Kararın 19 uncu maddesinin altıncı fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, ikincil işlem görmüş ürünün ihraç edilmemesi halinde, ithal eşyasına ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki kur ve vergi oranı veya asıl işlem görmüş ürünün ihraç edilen kısmı oranında ikincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki kur ve vergi oranı esas alınarak hesaplanan verginin, ilgili gümrük idaresine yatırıldığının tevsiki aranır. Aksi takdirde, 22 nci madde hükümlerine göre işlem yapılır. (4) Geri ödeme sistemi çerçevesinde düzenlenen dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye işlem görmüş ürün olarak ihraç edilmek üzere ithal edilen ancak süresi içerisinde ihracatı gerçekleştirilmeyen eşyaya ilişkin KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 199 daha önce alınmayan vergi, 22 nci madde hükümlerine göre tahsil edilir. Belgenin/İznin İptali Madde 21- Firmanın talep etmesi halinde, kullanılmayan dahilde işleme izin belgesi iptal edilir. (2) Bu Karar ve bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ve genelge hükümlerine uyulmadığının, dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin düzenlenmesi veya revizesi için ibraz edilen bilgi ve belgeler ile belge/izin kapsamında yapılan işlemlerin gerçek dışı olduğunun veya gerçeği yansıtmadığının yahut belgenin/iznin sahtesinin düzenlendiğinin veya üzerinde tahrifat yapıldığının tespiti halinde; ilgili belge/izin iptal edilir ve ilgililer hakkında kanuni işlem yapılır. Ayrıca, bu belge/izin sahibi firma adına düzenlenmiş ve düzenlenecek olan belgelere/izinlere (bu firmaların bir başka firmanın belgesinde yan sanayici olması da dahil), belirtilen tespitin yapılmasını müteakiben, bu Kararın 6 ncı maddesinin dördüncü fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, belge/izin kapsamında yapılacak tüm ithalat işlemlerinde geçerli olmak üzere 1 (bir) yıl sureyle indirimli teminat uygulanmaz. (08.04.2008 tarihli, 26841 sayılı R.G. – 2008/13417 s.BKK ile değişik) İptal edilen belge/izin ile ilgili olarak, 22 nci madde hükümlerine göre işlem yapılır. Dahilde İşleme Tedbirlerine Uyulmaması Madde 22 – (23.09.2006 Tarihli 26298 Sayılı R.G. – 2006/10866 s.BKK ile değişik.) Dahilde işleme tedbirlerini, dahilde işleme rejimi ve belgede/izinde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak yerine getirmeyenlerden; a) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen ve Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere ihracatı gerçekleştirilmeyen eşyanın ithali esnasında alınmayan vergi, b) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen ve serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşyanın, belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde başka bir ülkeye satışının yapılmaması, Yatırım Teşvik Belgesi veya bir başka belge/izin kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine ithalatının yapılmaması, serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanılmaması, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanılmaması, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapılmaması, serbest bölgelerden gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarına satışının yapılmaması veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapılmaması durumunda, bu kapsamdaki ithalat esnasında alınmayan vergi, c) Belge/izin kapsamında izin verilen miktarın üzerinde ithalat yapılması halinde, bu kısma tekabül eden ithalattan doğan vergi, ç) Döviz kullanım oranının aranmayacağı haller haricinde, belge kapsamında ithal edilen eşyanın tamamı ihraç edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılmış olsa dahi döviz kullanım oranının bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenen oranları geçmesi halinde, bu oranı aşan kısma tekabül eden ithalatla ilgili alınmayan vergi, (17.07.2009 tarih ve 27291 sayılı R.G. 2009/15164 s.BKK ile değişik) d) Belge/izin kapsamında ithal edilen işletme malzemesinin CIF ithal tutarının, gerçekleşen FOB ihraç tutarının %2 (doğal taşlar ile kıymetli maden ve taş ihraç taahhüdü içeren 200 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ belgelerde %10)’sinden fazla olması halinde, bu oranı aşan kısma tekabül eden ithalatla ilgili alınmayan vergi, e) Belge/izin kapsamında ithal edilen değişmemiş eşyanın CIF ithal tutarının, gerçekleşen FOB ihraç tutarının %1’inden fazla olması halinde, bu oranı aşan kısma tekabül eden ithalatla ilgili alınmayan vergi, f) Geri ödeme sistemi çerçevesinde düzenlenen belge/izin kapsamında A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, PanAvrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye işlem görmüş ürün olarak ihraç edilmek üzere ithal edilen ancak süresi içerisinde ihracatı gerçekleştirilmeyen eşyaya ilişkin alınmayan vergi, g) Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin iptal edilmesi halinde, belge/ izin kapsamında varsa alınmayan vergi, ğ) Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin resen kapatılması halinde, belge/izin kapsamında varsa alınmayan vergi, ithal tarihi itibarıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. Ayrıca, ithal edilen ve süresi içerisinde ihracatı gerçekleştirilmeyen eşya için 4458 sayılı Kanunun 238 inci maddesi hükmü çerçevesinde gümrük vergilerinin 2 (iki) katı para cezası alınır. (2) Birinci fıkra hükmü çerçevesinde vergisi ve cezaları ödenen eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmasının talep edilmesi halinde, ticaret politikası önlemlerinin uygulanması ve eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması şartı aranır. Aksi takdirde, bu eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimi dışındaki gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması gerekir. Dahilde İşleme Rejiminde Sağlanan Hakların Kötüye Kullanımı Madde 23- Müsteşarlık veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim birimleri ile Gümrük Müsteşarlığı’nca yapılan inceleme ve soruşturma sonucunda, gümrük beyannamesi ve eki belgelerin sahte olduğunun veya üzerinde tahrifat yapıldığının ya da gerçek dışı olduğunun veya gerçeği yansıtmadığının tespiti halinde; a) Bu gümrük beyannamesi dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılamaz. b) İhracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılmış olması veya kullanılmak üzere ibraz edilmesi halinde, bu beyanname kapsamı ihracata tekabül eden ithalata ilişkin vergi, bu Kararın 22 nci maddesi hükümleri çerçevesinde tahsil edilir ve ilgililer hakkında kanuni işlem yapılır. c) Bu gümrük beyannamesinde kayıtlı dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi firma adına ve/veya aracı ihracatçı firma adına düzenlenmiş ve düzenlenecek olan belgelere/izinlere (bu firmaların bir başka firmanın belgesinde yan sanayici olması da dahil), belirtilen tespitin Müsteşarlığa (İhracat Genel Müdürlüğü) intikalini müteakiben, bu Kararın 6 ncı maddesinin dördüncü fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, belge/izin kapsamında yapılacak tüm ithalat işlemlerinde geçerli olmak üzere 1 (bir) yıl süreyle indirimli teminat uygulanmaz. Ayrıca; aracı ihracatçı, beyanname konusu işlem görmüş ürünün elde KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 201 edilmesinde kullanılan eşyanın ithalatı esnasında alınmayan vergiden, belge/izin sahibi firma ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludur. (08.04.2008 tarihli, 26841 sayılı R.G. – 2008/13417 s.BKK ile değişik) Ancak, gümrük beyannamesi ve eki belgeler üzerindeki tahrifatın belge/izin sahibi firma tarafından yapılmadığının kesinleşmiş mahkeme kararı ile tespiti kaydıyla, bu işlemin dahilde işleme rejimi çerçevesinde firmaya herhangi bir menfaat sağlamadığı ve yapılan ihracatın gerçek olduğunun tespiti halinde, birinci fıkra hükmü uygulanmaz. Denetim Madde 24- Tüm kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar, dahilde işleme tedbirlerini, dahilde işleme rejimi ve belgede/izinde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak tatbik ederler. Müsteşarlık, bu Kararda belirtilen tedbirlerin uygulanmasına ilişkin her türlü denetimi ve düzenlemeyi yapabilir, ilgili firma, kamu kurum ve kuruluşları ile bankalardan bilgi ve belge isteyebilir ve gerekli önlemleri alabilir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER Uygulama Madde 25- Bu Kararın yayımlandığı tarihten önceki Kararlara istinaden düzenlenen dahilde işleme izin belgeleri/dahilde işleme izinleri kendi mevzuatı hükümlerine tabidir. Henüz ihracat taahhüdü kapatılmamış olan dahilde işleme izin belgelerine/dahilde işleme izinlerine, bu Kararın lehe olan hükümleri uygulanır. Yetki Madde 26- Müsteşarlık bu Karar hükümlerine istinaden, dahilde işleme rejimi ile ilgili usul ve esaslara ilişkin tebliğ ve genelgeler çıkarmaya, izin ve talimat vermeye, özel ve zorunlu durumları inceleyip sonuçlandırmaya ve uygulamada ortaya çıkacak ihtilafları idari yoldan çözümlemeye yetkilidir. Bu Karar hükümlerine istinaden yapılacak tüm işlemler, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ hükümleri çerçevesinde, bilgisayar veri işleme tekniği yoluyla gerçekleştirilebilir. Dahilde işleme izin belgesinin taahhüt kapatma, iptal veya resen kapatma işlemlerini geri almaya Müsteşarlık (İhracat Genel Müdürlüğü); dahilde işleme izninin taahhüt kapatma, iptal veya resen kapatma işlemlerini geri almaya ise Gümrük Müsteşarlığı yetkilidir. Taahhüt kapatma, iptal veya resen kapatma işlemleri geri alınan belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılması durumunda; belge/izin kapsamında müeyyide uygulanmakla birlikte henüz tahsilatı yapılmamış (amme alacağının asli ve/veya ferilerinin tahsil edilmemiş olması) kısım için ithalat esnasında alınan teminatlar ilgili gümrük idaresince belge/izin sahibi firmaya iade edilir, ancak belge/izin kapsamında müeyyide uygulanmış ve daha önce tahsil edilmiş tutarlar (amme alacağının asli ve/veya ferilerinin tahsil edilmiş olması) taahhüt kapatma işlemini müteakip ilgili belge/izin sahibi firmaya iade edilmez. Ayrıca; taahhüt kapatma, iptal veya resen kapatma işlemleri geri alınan firmaların düzenlenmiş ve düzenlenecek olan da- 202 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ hilde işleme izin belgelerine (bu firmaların, geri alma işlemi tesis edilen dahilde işleme izin belgesi ve yan sanayici olarak öngörüldüğü bir başka firmanın dahilde işleme izin belgesi de dahil) bu belgeler kapsamında yapılacak tüm ithalat işlemlerinde geçerli olmak üzere bir yıl süreyle indirimli teminat uygulanmaz. (10.02.2009 tarih ve 27137 sayılı R.G. 2009/14617 s.BKK ile değişik) Müsteşarlık, gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde onaylanmış kişi statü belgesine sahip kişiler için, dahilde işleme rejimi hükümlerinin kolaylaştırılması amacıyla tebliğ, genelge ve talimat ile düzenleme yapmaya yetkilidir. Dahilde işleme izin belgelerinin revize edilmesi ve taahhüt hesabının kapatılması ile ilgili görev ve yetkiler Müsteşarlıkça kullanılabileceği gibi, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ile, diğer kamu kurumları ve/veya İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine kısmen veya tamamen devredilebilir. Ek Madde 1 — (15.12.2005 tarihli, 26024 sayılı R.G. – 2005/9736 s.BKK ile eklenmiştir.) Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. (Türk Eximbank) nezdinde bulunan “Teminat Sigortası” hesabı; ilgili gümrük idarelerince bu hesaba atıfta bulunularak talep edilen ilgili Devlet zararının karşılanmasını teminen, bu hesapta bulunan meblağın Gümrük Müsteşarlığı’nın uygun göreceği taleplere aktarılması suretiyle tasfiye edilir. Ayrıca, bu tasfiye işleminden sonra ilgili gümrük idareleri tarafından bu hesaba atıfta bulunularak Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş.’ye amme alacaklarının tahsili talepleri intikal ettirilmeksizin, bu kapsamdaki Devlet zararının karşılanması için ilgili firmalar hakkında 21/07/1953 tarihli ve 6183 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde takibata devam edilir. Geçici Madde 1 – (08.12.2006 tarihli 26370 sayılı R.G.- 2006/11203 sayılı BKK ile eklenmiştir.) (1) Tekstil ve konfeksiyon ürünleri sektöründe 11/1/2006 tarihinden önce düzenlenen dahilde işleme izin belgeleri ihracat taahhütleri; a) Dahilde işleme izin belgesinin düzenlenmesi ve/veya ihracat taahhütlerinin kapatılması için gerekli belgelerde yer alan miktar birimlerinden, ithalat ve ihracat listelerinde yer alan miktar birimleri esas alınmak suretiyle yapılacak sarfiyat hesabı üzerinden, b) Belge kapsamında ithal edilen eşyanın tanımı ile ihraç edilen işlem görmüş eşyanın tanımının İstatistik Pozisyonlarına Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli tasnifine göre, aynı elyaf cinsi kapsamında olması halinde, kapatılır. Geçici Madde 1- Bu Kararın yayımı tarihinden önce düzenlenen dahilde işleme izin belgeleri (müeyyide uygulanan ancak vergileri tahsil edilmeyen belgeler dahil) kapsamında yurt içinden alınan ve süresi içerisinde ihracı gerçekleştirilmeyen eşyaya ilişkin verginin, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsili kaydıyla, belge ihracat taahhütleri kapatılır. Geçici Madde 2- Bu Kararın yayımı tarihinden önce düzenlenen ve süresi sona eren dahilde işleme izin belgesi/ihracatı teşvik belgesi ihracat taahhütleri, yan sanayici unvanı kayıtlı gümrük beyannameleriyle de kapatılabilir. Ayrıca, bu Kararın yayımı tarihinden önce düzenlenen ve süresi sona eren dahilde işleme izin belgesi/ihracatı teşvik belgesi kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün, belge sahibi firma ve/veya yan sanayici tarafından bir başka firmaya teslim edildiğinin yeminli mali müşavir raporuyla tevsik edilmesi ve bu firma ve/veya aracı ihracatçı tarafından ihracatın gerçekleştirildiğinin tespiti kaydıyla, bu gümrük beyannamesi ihracat taahhüdüne KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 203 sayılabilir. Geçici Madde 3- Dahilde işleme rejimi kapsamında ithal edilen gözetim ve korunma önlemine tabi eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünü A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihraç eden ancak, bu eşya ile ilgili olarak ithal lisansları ve/ veya gözetim belgeleri (yan sanayici veya aracı ihracatçı adına olanlar dahil) bulunmayan firmalara ait bu Kararın yayımı tarihinden önce düzenlenen ve süresi sona eren dahilde işleme izin belgelerinin/dahilde işleme izinlerinin ihracat taahhütleri, ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde diğer şartların yerine getirilmesi kaydıyla, bu eşya ile ilgili olarak ithal lisansları ve/veya gözetim belgeleri aranmaksızın kapatılır. Geçici Madde 4- Bu Kararın yayımından önce düzenlenen, en geç 31/12/2004 tarihinde süresi sona eren ve aynı firmaya ait dahilde işleme izin belgeleri ihracat taahhütleri, belge sürelerinin birbiri içerisine girmesi kaydıyla birlikte kapatılabilir. Geçici Madde 5- 30/1/2002 tarihli ve 4743 sayılı Kanun çerçevesindeki finansal yeniden yapılandırma sözleşmelerine ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ile yapılan sözleşmelere göre borçları yeniden yapılandırılan ve yeni bir itfa planına bağlanan borçlular adına, bu Kararın yayımından önce düzenlenen dahilde işleme izin belgelerine/dahilde işleme izinlerine (müeyyide uygulanan ancak vergileri tahsil edilmeyen belgeler/izinler dahil), bu Kararın yayımı tarihinden itibaren 18 ay süre verilir. Ayrıca, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ hükümleri çerçevesinde ilgili belge/izin kapsamındaki ihracat performansı dikkate alınarak, belgeye/izne ilave süre verilebilir. Bu kapsamda ek süre verilen dahilde işleme izin belgelerinin/dahilde işleme izinlerinin ihracat taahhütleri, belge/izin sahibi firma ya da grup firmaları veya Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ile yapılan sözleşmede belirtilen borçlular ve müşterek borçlu müteselsil kefiller tarafından yapılan ihracat ile kapatılabilir. Geçici Madde 6- Henüz ihracat taahhüdü kapatılmamış olan dahilde işleme izin belgelerine/dahilde işleme izinlerine, belgenin/iznin kendi mevzuatında ve bu Kararda belirtilen müracaat süreleri dikkate alınmaksızın bu Kararın lehe hükümleri uygulanır. Geçici Madde 7- 13/5/2003 tarihli ve 25107 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 25/4/2003 tarihli ve 2003/5548 sayılı Kararnamenin eki Karar çerçevesinde ihracat taahhüdünün gerçekleştirilmesi için dahilde işleme izin belgesine verilen süreler, belge süresi olarak kabul edilir. Geçici Madde 8- Bu Kararın yayımı tarihinden önce düzenlenen dahilde işleme izin belgeleri kapsamında yurt içinden temin edilme imkanı bulunmayan hammadde, yarı mamul ve mamul madde için bu Kararın 9 uncu maddesinde belirtilen döviz kullanım oranının %10 (%90 döviz kullanım oranı) aşılması durumunda, ithal edilen eşyanın işlem görmüş ürün olarak ihraç edildiğinin tespiti ve Müsteşarlığın uygun görmesi şartıyla belge ihracat taahhüdü kapatılabilir. Geçici Madde 9- Bu Kararın yayımı tarihinden önce özel fatura düzenleme yetkisi bulunmayan gümrük idarelerince tescil edilen ancak bu idarelerden teyidi alınamadığı için ihracat taahhüdüne saydırılamayan özel fatura ile ilgili dahilde işleme izin belgeleri (müeyyide uygulanan ancak vergileri tahsil edilmeyen belgeler dahil) ihracat taahhütleri, bu Kararın yayımı tarihinden itibaren 6 (altı) ay içerisinde yapılan ihracat ile kapatılır. Belge süresi sonu ile bu Kararın yayımı tarihi arasında gerçekleştirilen ihracat da belge ihracat taahhüdüne sayılır. Geçici Madde 10- Bu Kararın yayımı tarihinden önce düzenlenen ve süresi sona eren 204 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ dahilde işleme izin belgesi kapsamında menşe ispat belgeleri eşliğinde Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye ihracatı gerçekleştirilen işlem görmüş ürünün, bu ülkelerden tercihli tarife uygulamasından yararlanmaksızın başka bir ülkeye ihraç edildiğinin tevsiki halinde, bu ürünün elde edilmesinde kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin telafi edici verginin ödenmesi aranmaz. Geçici Madde 11- Taahhüt hesapları kapatılmayan 1 ve 2 kodlu ihracatı teşvik belgeleri kapsamında ithal edilen eşyanın işlem görmüş ürün olarak belge süresi içerisinde ihraç edildiğinin gümrük idaresince tespit edilmesi ve ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne bildirilmesi kaydıyla, belge ihracat taahhütleri bu ihracata tekabül eden ithal eşyasına müeyyide uygulanmaksızın, ihracatçı birliği genel sekreterliği tarafından resen kapatılır. Taahhüt hesapları kapatılmayan 3 kodlu ihracatı teşvik belgeleri kapsamında ithal edilen eşyanın işlem görmüş ürün olarak belge süresi içerisinde ihraç edildiğinin gümrük idaresince tespit edilmesi halinde, belge ihracat taahhütleri bu ihracata tekabül eden ithal eşyasına müeyyide uygulanmaksızın gümrük idaresi tarafından resen kapatılır. Geçici Madde 12 –(06.08.2006 tarih ve 26251 sayılı R.G.- 2006/10737 s.BKK ile eklenmiştir.) 27/1/2005 tarihinden önce, süresi içerisinde taahhüt kapatma müracaatı yapılmaması nedeniyle resen kapatılan veya iptal edilen ve bu suretle uygulanan müeyyidenin kısmen tahsil edildiği dahilde işleme izin belgesi kapsamında ithal edilen eşyanın işlem görmüş ürün olarak belge süresi içerisinde ihraç edildiğinin ilgili gümrük idaresinden teyit edilmesi ve resen kapatma veya iptal işleminin Müsteşarlık (İhracat Genel Müdürlüğü) tarafından geri alınması kaydıyla belge ihracat taahhütleri, bu ihracata tekabül eden ithal eşyasına müeyyide uygulanmaksızın, ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği tarafından kapatılır. (2) Birinci fıkra hükmü çerçevesinde ihracat taahhüdü kapatılan dahilde işleme izin belgesi kapsamında, henüz tahsilatı yapılmamış (amme alacağının asli ve ferilerinin tahsil edilmemiş olması) kısım için ithalat esnasında alınan teminatlar ilgili gümrük idaresince belge sahibi firmaya iade edilir.Ancak, belge kapsamında daha önce tahsil edilmiş tutarlar (amme alacağının asli ve/veya ferilerinin tahsil edilmiş olması) taahhüt kapatma işlemini müteakip ilgili belge sahibi firmaya iade edilmez. Geçici Madde 14 – (1) 27/12/2006 tarihli ve 5569 sayılı Kanun çerçevesindeki finansal yeniden yapılandırma sözleşmelerine göre borçları yeniden yapılandırılan ve yeni bir itfa planına bağlanan borçlular adına 30/12/2006 tarihinden önce düzenlenen dahilde işleme izin belgelerine/dahilde işleme izinlerine (resen kapatılan, müeyyideli olarak taahhüt kapatma işlemi yapılan veya iptal edilen belgeler/izinler dahil), belge/izin sahibi firmanın müracaat tarihinden itibaren onsekiz ayı aşmamak üzere sözleşme süresi kadar süre verilir. (10.02.2009 tarih ve 27137 sayılı R.G. 2009/14617 s.BKK ile değişik) (2) Bu kapsamda ek süre verilen dahilde işleme izin belgelerinin/dahilde işleme izinlerinin ihracat taahhütleri; belge/izin sahibi firma, bu firmanın grup firmaları veya ilgili sözleşmede belirtilen borçlular ve müşterek borçlu müteselsil kefiller tarafından yapılan ihracat ile kapatılabilir. Ancak, ihracat taahhütlerinin belge/izin sahibi firmanın grup firmaları veya ilgili sözleşmede belirtilen borçlular ve müşterek borçlu müteselsil kefiller tarafından yapılan ihracat ile kapatılmasında 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu hükümleri saklıdır. (08.04.2008 tarihli, 26841 sayılı R.G. – 2008/13417 s.BKK ile eklenmiştir.) KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 205 Yürürlükten Kaldırılan Hükümler Madde 27- 23/12/1999 tarihli ve 99/13819 sayılı Kararname eki Karar, ek ve değişiklikleri ile birlikte yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük Madde 28- Bu Karar yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 29- Bu Kararı Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı bulunduğu Bakan yürütür. 206 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK-4 DAHİLDE İŞLEME REJİMİ TEBLİĞİ (İHRACAT: 2006/12) R.G. Yayın Tarih ve Sayısı: 20.12.2006- 26382. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Tanımlar Amaç Madde 1 – (1) Bu Tebliğ 17/1/2005 tarihli ve 2005/8391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki “Dahilde İşleme Rejimi Kararı”na istinaden dahilde işleme tedbirlerinin uygulama usul ve esaslarını belirlemek üzere hazırlanmıştır. Kapsam Madde 2 – (1) Bu Tebliğ, ihraç edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan, ithali vergiye tabi eşyalara uygulanacak dahilde işleme tedbirlerini kapsar. Tanımlar Madde 3 – (1) Bu Tebliğde geçen; a) Aracı ihracatçı: Dahilde işleme izin belgesinde/dahilde işleme izninde taahhüt edilen ihracatı, belge/izin sahibi firmadan tedarik ettiği şekliyle gerçekleştiren belge/izin sahibi olmayan firmayı, b) Asıl işlem görmüş ürün: Dahilde işleme rejimi kapsamında elde edilmesi amaçlanan ürünü, c) A.T.R. dolaşım belgesi: Türkiye veya Toplulukta serbest dolaşımda bulunan eşyanın Katma Protokolde öngörülen tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere, ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen belgeyi, ç) Belge: Dahilde işleme izin belgesini, d) Belge süresi: Dahilde işleme izin belgesi üzerinde kayıtlı bulunan ve belge kapsamında ithalat ve/veya ihracat işlemlerinin gerçekleştirileceği ve tüm istisnaların uygulanacağı dönemi, e) Belge süresi sonu: Belge süresi bitiminin rastladığı ayın son gününü, f) Dahilde işleme izin belgesi: İhraç amacıyla gümrük muafiyetli ithalata ve/veya yurt içi alımlara imkan sağlayan Müsteşarlıkça düzenlenen belgeyi, g) Dahilde işleme izni: İhraç amacıyla gümrük muafiyetli ithalata imkan sağlayan ve gümrük idaresince verilen izni, ğ) Değişmemiş eşya: İşlem görmemiş ithal eşyasını, h) Döviz kullanım oranı: Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamındaki CIF ithal (yurt içi alımlar hariç) tutarının FOB ihraç tutarına olan yüzde oranını, ı) Elde etmek: Eşyanın işleme faaliyetine tabi tutulmasını, i) Elektronik ortam: Bilgisayar veri işleme tekniği kullanılarak, Müsteşarlık web sayfası üzerinden ulaşılan ve dahilde işleme izin belgesi ile ilgili tüm işlemlerin yapılabildiği ortamı, KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 207 j) Eşdeğer eşya: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde ithal eşyasının yerine kullanılan ve ithal eşyası ile asgari 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, ticari kalite ve teknik özellikleri itibarıyla aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımda bulunan eşyayı, k) Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması: Eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulması, Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracı veya serbest bölgelere ihracı, imhası veya gümrüğe terk edilmesini, l) Fire: İşleme faaliyetleri sırasında özellikle kuruma, buharlaşma, sızma veya gaz kaçağı şeklinde yitirilen ve imha olan kısım ile ekonomik değeri olmayan atıkları, m) Gümrük rejimi: Serbest dolaşıma giriş rejimi, transit rejimi, gümrük antrepo rejimi, dahilde işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi, geçici ithalat rejimi, hariçte işleme rejimi veya ihracat rejimini, n) İhracatçı: Yan sanayiciye ithal eşyasından işlem görmüş ürün ürettiren ve bu ürünün ihracatını kendisi ve/veya aracı ihracatçı vasıtasıyla gerçekleştiren imalatçı olmayan dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi firmayı, o) İkincil işlem görmüş ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürünü, ö) İmalatçı-ihracatçı: İşlem görmüş ürünün tamamını veya bir kısmını üreten ve bu ürünün ihracatını kendisi ve/veya aracı ihracatçı vasıtasıyla gerçekleştiren dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi firmayı, p) İşlem görmüş ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl veya ikincil işlem görmüş ürünü, r) İşleme faaliyeti: Eşyanın montajı, kurulması ve diğer eşya ile birleştirilmesi dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması, işlenmesi, yenilenmesi, düzenli hale getirilmesi dahil olmak üzere tamir edilmesi ile işleme sırasında tamamen veya kısmen tüketilse dahi işlem görmüş ürünün bünyesinde bulunmayan ancak, bu ürünün üretilmesini sağlayan veya kolaylaştıran önceden belirlenmiş bazı eşyanın kullanılmasını, s) İşlenmiş tarım ürünleri: İthalat Rejimi Kararının III sayılı listesinde yer alan ve bünyesinde temel tarım ürünlerini (hububat, şeker ve süt) bulunduran ürünleri, ş) İşletme malzemesi: İhracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ancak ürünün bünyesinde yer almayan ve sabit tesislerin çalışabilir durumda olmasını temin eden (enerji ve yakıt hariç), yatırım malı makine ve teçhizat niteliğinde olmayan malzemeyi, t) İthal eşyası: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile işlem görmüş ürünün bünyesinde yer almamakla birlikte çalışmasını sağlayan madde (yakıt ve yağ dahil) ya da hizmetin devamını sağlayan madde (yedek parça, vb.), ambalaj ve işletme malzemesini, u) İzin: Dahilde işleme iznini, ü) İzin süresi: Dahilde işleme izni üzerinde kayıtlı bulunan ve izin kapsamında ithalat ve/veya ihracat işlemlerinin gerçekleştirilerek tüm istisnaların uygulanacağı dönemi, v) İzin süresi sonu: İzin süresi bitiminin rastladığı ayın son gününü, y) Menşe ispat belgeleri: Türkiye’nin taraf olduğu anlaşmalar çerçevesinde tercihli rejimden yararlanmak üzere ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen ve malın menşeini belirleyen EUR.1 dolaşım sertifikası, EUR-MED dolaşım sertifikası, EUR-MED fatura beyanı veya fatura beyanını, 208 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ z) Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığını, aa) Onaylanmış kişi statü belgesi: Gümrük mevzuatı çerçevesinde Gümrük Müsteşarlığı’nca verilen belgeyi, bb) Önceden ihracat: İthal eşyasının şartlı muafiyet sisteminde ithal edilmesinden önce, eşdeğer eşyadan elde edilmiş işlem görmüş ürünün ihraç edilmesini, cc) Önceden ithalat: İşlem görmüş ürünün ihracından önce bu ürünün elde edilmesinde kullanılacak eşyanın ithalini, çç) Pan-Avrupa Menşe kümülasyonu: Avrupa’da, aynı menşe kurallarını havi Serbest Ticaret Anlaşmaları ile birbirlerine bağlanmış ülkeler arasında oluşturulan ve taraf ülkeler menşeli eşya kullanılarak elde edilen işlem görmüş ürünün Kümülasyona tabi bir diğer ülkeye tercihli rejim kapsamında ithaline imkan sağlayan ticaret sistemini, dd) Pan-Avrupa-Akdeniz menşe kümülasyonu: Avrupa’da ve Akdeniz Havzasında, aynı menşe kurallarını havi Serbest Ticaret Anlaşmaları ile birbirlerine bağlanmış ülkeler arasında oluşturulan ve taraf ülkeler menşeli eşya kullanılarak elde edilen işlem görmüş ürünün Kümülasyona tabi bir diğer ülkeye tercihli rejim kapsamında ithaline imkan sağlayan ticaret sistemini, ee) Sanayi ürünleri: Tarım ürünleri ve işlenmiş tarım ürünleri dışındaki tüm ürünleri, ff) Serbest bölgeler: Türkiye Gümrük Bölgesi üzerindeki serbest bölgeleri, gg) Serbest dolaşımda bulunan eşya: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 18 inci maddesi hükmüne göre tümüyle Türkiye Gümrük Bölgesinde elde edilen ve bünyesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan ithal edilen girdileri bulundurmayan veya şartlı muafiyet düzenlemelerine tabi tutulan eşyadan elde edilen ve tabi olduğu rejim hükümleri uyarınca özel ekonomik önem taşımadığı tespit edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak ithal edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesinde yukarıda belirtilen eşyadan ayrı ayrı veya birlikte elde edilen veya üretilen eşyayı, ğğ) Tarım ürünleri: İthalat Rejimi Kararının I ve IV sayılı listelerinde yer alan ve toprakta veya yeni üretim teknikleri ve teknolojileri kullanarak topraksız ortamda yetiştirilen bitkisel ürünler, hayvancılık, balıkçılık ile diğer su ürünleri ve bunların ilk işleme tabi tutulmuş şekillerini, hh) Tedarikçi beyanı: A.T.R. dolaşım belgesi, EUR.1 dolaşım sertifikası veya EURMED dolaşım sertifikası ile birlikte kullanılan ve Türkiye ile Topluluk arasında ticarete konu Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu veya Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonu kapsamı eşyanın menşeini gösteren belgeyi, ıı) Ticaret politikası önlemleri: İthalat Rejimi Kararı’nın 4 üncü maddesinde belirtilen mevzuat çerçevesinde alınan önlemleri, ii) Topluluk: Avrupa Topluluğu’nu, jj) Üçüncü ülke: Avrupa Topluluğu’na üye ülkeler dışındaki ülkeleri, kk) Vergi: Eşyanın ithali ve ihracında tahsili öngörülen vergi, resim, harç, fon ve benzeri bütün mali yükleri, ll) Verimlilik oranı: Belirli miktardaki eşyanın işlenmesi sonucunda elde edilen işlem görmüş ürünün miktarı veya yüzde oranını, mm) Yan sanayici: Dahilde işleme izin belgesinde/dahilde işleme izninde taahhüt edilen ihraç ürününün tamamını ya da bir kısmını üreten, belgede/izinde kayıtlı ancak belge/izin sahibi olmayan firmayı, KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 209 nn) Grup firması: Ana ortaklığın doğrudan kendisi veya diğer grup firmaları veya iştirakleri vasıtasıyla; sermaye ve yönetim ilişkileri çerçevesinde asgari %50 oranında hisseye veya asgari %50 oranında oy hakkına veya yönetim kurulu üyelerinin asgari %50’sini seçme hakkına veya yönetim kurulu üyelerinin asgari %50’sine sahip olduğu işletme, (25.07.2007 tarih ve 26593 sayılı R.G. – İhracat 2007/7 Tebliğ ile eklenmiştir.) ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Dahilde İşleme Tedbirleri Dahilde İşleme Tedbirleri Madde 4 – (1) Dahilde işleme tedbirleri: I- Şartlı Muafiyet Sistemi, II- Geri Ödeme Sistemi’nden oluşur. I-Şartlı Muafiyet Sistemi Şartlı Muafiyetin Kapsamı Madde 5 – (1) Şartlı muafiyet sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan (belge/ izin sahibi firma ve/veya yan sanayici firma tarafından) ve serbest dolaşımda bulunmayan hammadde, yardımcı madde (katalizör olarak kullanılanlar dahil), yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinin, Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik firmalarca, ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, vergisi teminata bağlanmak suretiyle bedelli ve/veya bedelsiz ithal edilmesi ve ihracat taahhüdünün gerçekleşmesini müteakip, alınan teminatın iade edilmesidir. (2) Ancak, belge/izin kapsamında yapılacak işletme malzemesi ithalatında, katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi tahsil edilir ve ticaret politikası önlemleri uygulanır. Eşdeğer Eşya Kullanımı Madde 6 – (1) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde dahilde işleme izin belgesi kapsamında işlem görmüş ürünün elde edilmesi için ithal eşyasının yerine eşdeğer eşya olarak, asgari 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, ticari kalite ve teknik özellikleri itibarıyla aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımdaki eşya kullanılabilir. (2) Eşdeğer eşya kullanımı çerçevesinde, belge kapsamında önceden ihracat işleminden sonra ithalat yapılabileceği gibi, ithal eşyası ile serbest dolaşımdaki eşya birlikte de kullanılabilir. Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü), eşdeğer eşyanın kullanımına süresiz veya dönemsel olarak yasaklama veya kısıtlama getirilebilir. (3) İthal eşyasının ithalinden önce eşdeğer eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün ihracı halinde, buna tekabül eden ithalat belge süresi sonuna kadar yapılabilir. Bu kapsamda yapılacak ithalat esnasında katma değer vergisi dahil tüm vergiler (4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla) teminata bağlanır ve ticaret politikası önlemleri uygulanmaz. 210 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ (4) Önceden ihracat işleminden sonra buna tekabül eden oranda ithal edilen eşya, belge sahibi firma tarafından serbestçe kullanılabilir. Ancak, ihracatı gerçekleştirilmeyen ithal eşyasının, işlem görmüş ürün veya ithal edildiği şekliyle belge sahibi firma ve/veya yan sanayici firmanın stoklarında bulundurulması zorunludur. (5) İşlem görmüş ürünün eşdeğer eşyadan elde edildiği durumlarda, gümrük işlemlerinde ithal eşyası eşdeğer eşya, eşdeğer eşya ise ithal eşyası olarak değerlendirilir. (6) Önceden ihracat konusu işlem görmüş ürünün ihracat vergisine tabi eşdeğer eşyadan elde edilmesi halinde, bu eşyaya tekabül eden ithalatın yapılmasından sonra iade edilmek üzere ihracat vergisi kadar teminat alınır. Yurt İçi Alımlar Madde 7 – (1) Dahilde işleme izin belgesi kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul, değişmemiş eşya ve ambalaj malzemeleri, bu Tebliğin 5 inci maddesi hükmüne göre ithal edilebileceği gibi, yurt içinden de temin edilebilir. (2) Birinci fıkra hükmü çerçevesinde, belge kapsamında katma değer vergisinde tecilterkin sistemine istinaden eşya alımı ve T.C. Şeker Kurumunca tespit edilen şeker fabrikalarından alım yapılabilir. Ayrıca, Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) belge kapsamında yurt içi alıma ilişkin yeni düzenleme yapılabilir. (3) Belge kapsamında ihraç edilmek üzere yurt içinden temin edilen eşya, bu Tebliğin uygulanması bakımından (3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla) ithal eşyası gibi değerlendirilir. (4) Ancak, belge kapsamında yurt içinden temin edilen eşya için, bu Tebliğin ikincil işlem görmüş ürüne ve döviz kullanım oranına ilişkin hükümleri uygulanmaz. (5) Dahilde işleme izin belgesi kapsamında yurt içinden temin edilen eşyanın belge süresi içerisinde işlem görmüş ürün olarak ihracının gerçekleştirilmemesi halinde, bu Tebliğin 45 inci maddesinde belirtilen 2 (iki) kat para cezası uygulanmaz. (6) Dahilde işleme izin belgesi kapsamındaki yurt içi alımın, belge süresi içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir. Ancak, işlem görmüş ürünün ihracının gerçekleştiğinin belgelenmesi kaydıyla, süresi sona erse dahi dahilde işleme izin belgesi kapsamında T.C. Şeker Kurumunca tespit edilen şeker fabrikalarından belge süresinden sonra da yurt içi alım yapılabilir. Bu alımlara, taahhüt kapatma müracaatının bu Tebliğin 37 nci maddesinde belirtilen süreler içerisinde yapılması kaydıyla, ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince izin verilir. Bu kapsamda yapılan alımlarda teminat aranmayabilir. (7) Önceden ihracatın gerçekleştiğinin belgelenmesi kaydıyla, belge kapsamında T.C. Şeker Kurumundan yurt içi alımın yapılmasına imkan bulunmaması halinde, ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğinin uygun görüşünün olması kaydıyla Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü), bu durumun tespitinden itibaren belgeye azami 6 (altı) ay ek süre verilmek suretiyle ithalat yapılmasına izin verilebilir. (8) Belge kapsamında katma değer vergisinde tecil-terkin sistemi çerçevesindeki alımlar, bu Tebliğ ile 29/6/2001 tarihli ve 24447 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 83 seri numaralı Katma Değer Vergisi Genel Tebliği hükümlerine istinaden yapılır. Bu kapsamda, bu Tebliğin eşdeğer eşya kullanımına ve önceden ihracata ilişkin hükümleri uygulanmaz. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 211 Teminat Madde 8 – (1) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapılacak ithalattan doğan vergi, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde teminata tabidir. (2) Ancak, şartlı muafiyet sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapılan ithalatta uygulanan teminat oranı Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü), bu ithalattan doğan vergi tutarının 2 (iki) katına kadar artırılabilir. (3) Birinci fıkra hükmü çerçevesinde, ithalatta alınması gereken vergi, yurt içi alımlarda ise Müsteşarlık ve/veya ilgili kuruluşlarca belirlenen tutar üzerinden teminat alınır. (4) Teminat; a- Para, b- Bankalar tarafından verilen teminat mektupları, c- Hazine tahvil ve bonoları, unsurlarından biri veya birkaçından oluşabilir. İndirimli Teminat Uygulaması Madde 9 – (1) İndirimli teminat uygulaması çerçevesinde; a) A sınıfı onaylanmış kişi statü belgesi sahibi firmaların dahilde işleme izin belgesi/ dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin %1’inin, b) B sınıfı onaylanmış kişi statü belgesi sahibi firmaların belge/izin kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin %5’inin, c) C sınıfı onaylanmış kişi statü belgesi sahibi firmaların belge/izin kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin %10’unun, ç) Onaylanmış kişi statü belgesi sahibi olmayan dış ticaret sermaye şirketleri ile sektörel dış ticaret şirketlerinin belge/izin müracaat tarihinden önceki takvim yılı içerisinde gerçekleştirdikleri ihracat kadar dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin %10’unun, d) İmalatçı-ihracatçıların, belge/izin müracaat tarihinden önceki dört yıl içerisinde düzenlenmiş, ihracat taahhüdü kapatılmış, dahilde işleme izin belgeleri ve 27/1/2005 tarihinden sonra düzenlenen dahilde işleme izinleri kapsamında sanayi ürünleri için toplam 1 (bir) Milyon ABD Dolarından, tarım ve işlenmiş tarım ürünleri için toplam 500 (beşyüz) Bin ABD Dolarından az olmamak kaydıyla gerçekleştirdikleri ihracat kadar belge/izin kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin %10’unun, e) Son üç takvim yılı itibarıyla ihracatı her bir yıl için 5 (beş) Milyon ABD Dolarını geçen veya son beş takvim yılı itibarıyla ihracatı her bir yıl için 1 (bir) Milyon ABD Dolarını geçen ihracatçıların, belge/izin müracaat tarihinden önce dört yıl içerisinde düzenlenmiş, ihracat taahhüdü kapatılmış, dahilde işleme izin belgeleri ve 27/1/2005 tarihinden sonra düzenlenen dahilde işleme izinleri kapsamında sanayi ürünleri için toplam 1 (bir) Milyon ABD Dolarından, tarım ve işlenmiş tarım ürünleri için toplam 500 (beşyüz) Bin ABD Dolarından az olmamak kaydıyla gerçekleştirdikleri ihracat kadar belge/izin kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin %10’unun, teminat olarak yatırılması kaydıyla, gümrük idaresince ithalatın gerçekleştirilmesine izin verilir. Bu fıkra çerçevesinde, T.C. Şeker Kurumunca tespit edilen şeker fabrikalarından şeker alımlarında da belge sahibi firmalar indirimli teminat uygulamasından yararlandırılır. 212 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Ancak, BİLGE (Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri) Sistemine dahil olmayan gümrük idarelerinden yapılacak ithalatta ve geçici veya kati anti-damping vergisi veya sübvansiyon vergisine tabi eşyanın ithalatında indirimli teminat uygulanmaz ve geçici veya kati anti-damping vergisi veya sübvansiyon vergisine tabi eşyanın ithalatında uygulanan teminat oranı Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü), bu ithalattan doğan vergi tutarının 2 (iki) katına kadar artırılabilir. (2) Birinci fıkranın (ç), (d) ve (e) bentleri çerçevesinde, indirimli teminat uygulamasından yararlandırılacak ithalat tutarının hesaplanmasında; firma adına düzenlenen ve henüz ihracat taahhüdü kapatılmamış tüm belgeler ile 27/1/2005 tarihinden sonra verilen izinler kapsamında indirimli teminat uygulamasından yararlandırılan toplam ithalat tutarı düşülür. (3) Belge/izin müracaatı esnasında birinci fıkrada belirtilen şartları taşımayan ancak daha sonra belge/izin süresi içerisinde bu şartlara sahip olan dahilde işleme izin belgesi/ dahilde işleme izni de indirimli teminat uygulamasından yararlandırılır. Bu kapsamda gerçekleştirilmiş ithalata ilişkin alınan teminatların indirimli teminat oranını aşan kısmı, belge/ izin sahibi firmaya iade edilir. (4) Birinci fıkranın (a), (b) ve (c) bentlerindeki hükümler, doğrudan gümrük idaresi ve T.C. Şeker Kurumunca tespit edilen şeker fabrikaları tarafından uygulanır. (5) Birinci fıkranın (ç), (d) ve (e) bentlerindeki hükümler ise, dahilde işleme izin belgesi için özel şartlar bölümündeki hükme istinaden gümrük idaresi ve T.C. Şeker Kurumunca tespit edilen şeker fabrikaları tarafından uygulanır. Dahilde işleme izni kapsamında ise gümrük idaresince, Müsteşarlıktan (İhracat Genel Müdürlüğü) ilgili firmanın indirimli teminat uygulamasından yararlanabileceği ithalat tutarına ilişkin bilgi alınması suretiyle işlem yapılır. (6) Birinci fıkra çerçevesinde indirimli teminat uygulamasından yararlandırılmayan dahilde işleme izin belgesi kapsamında, işlem görmüş ürünün ihracının belgelenmesini müteakip bu ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyaya ilişkin verginin %10’unun teminat olarak yatırılması kaydıyla, ithalatın gerçekleştirilmesine gümrük idaresince, yurt içi alımın gerçekleştirilmesine ise T.C. Şeker Kurumunca tespit edilen şeker fabrikalarınca izin verilir. (7) Firmaların altıncı fıkra hükmünden yararlanmak için, belge süresi içerisinde elektronik ortamda Müsteşarlığa müracaat etmeleri gerekir. (8) İndirimli teminat uygulamasından doğabilecek amme alacağı (yurt içi teslimleri yapan kamu kurum ve kuruluşlarının alacakları dahil) ilgili firmalardan 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde tahsil edilir. Bu firmaların kamudan olan alacakları da teminat hükmündedir. Türkiye Gümrük Bölgesi Dışında veya Serbest Bölgelerde Yapılacak İşleme Faaliyeti Madde 10 – (1) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde, dahilde işleme izin belgesi kapsamında işlem görmüş ürünün veya değişmemiş eşyanın tamamı ya da bir kısmı, hariçte işleme rejimi hükümleri çerçevesinde daha ileri düzeyde işlenmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere geçici olarak ihraç edilebilir. (2) Birinci fıkra hükmü çerçevesindeki işlem görmüş ürünün ithaline, bu ürünlerin ithalat vergileri tutarından, geçici ihracat eşyasının en son işleme faaliyetine tabi tutulduğu KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 213 Türkiye Gümrük Bölgesi dışı veya serbest bölgeden aynı tarihte ithal edilmesi halinde uygulanacak vergi tutarının indirilmesi suretiyle hesaplanan tutar kadar teminat alınarak izin verilir. II-Geri Ödeme Sistemi Geri Ödemenin Kapsamı Madde 11 – (1) Geri ödeme sistemi; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında serbest dolaşıma giren hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinden elde edilen işlem görmüş ürünün ihracı halinde, ithalat esnasında alınan verginin (işletme malzemesine ilişkin katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi hariç) geri ödenmesidir. Bu kapsamda ithal edilen eşya için gümrük idaresince, ticaret politikası önlemleri uygulanır ve eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması şartı aranır. (2) Ancak, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihraç edilecek işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılacak hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyanın gümrük vergisi ile varsa toplu konut fonunun tahsil edilmesi ve bu vergilerin haricindeki vergilerin teminata bağlanması suretiyle ithalatına izin verilebilir. Bu kapsamda yapılacak ithalat esnasında ilgili gümrük idarelerince, sadece şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde yapılan ithalatta aranan bilgi ve belgeler aranır. (24.12.2008 tarih ve 27090 sayılı R.G. İhracat 2008/15 ile değişik) (3) Ayrıca, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye ihraç edilecek işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılacak hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyanın gümrük vergisi ile varsa toplu konut fonunun tahsil edilmesi ve bu vergilerin haricindeki vergilerin teminata bağlanması suretiyle ithalatına izin verilebilir. Bu kapsamda yapılacak ithalat esnasında ilgili gümrük idarelerince, sadece şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde yapılan ithalatta aranan bilgi ve belgeler aranır. (24.12.2008 tarih ve 27090 sayılı R.G. İhracat 2008/15 ile değişik) (4) Geri ödeme sisteminden yararlanmak için, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni alınması ve eşyanın geri ödeme sistemi kapsamında olduğunun gümrük idaresince ithalat esnasında belgeye/izne ilişkin gümrük beyannamesine kaydedilmesi zorunludur. Ayrıca, dahilde işleme izin belgesi ile ilgili satır kodunun gümrük beyannamesi üzerine kaydedilmesi gerekir. Geri ödeme Sistemi Uygulanmayacak Haller Madde 12 – (1) Geri ödeme sisteminden, Avrupa Topluluğu’na üye ülkeler menşeli tarım ürünleri ithalatı hariç olmak üzere; a) İthali miktar kısıtlamalarına tabi olan, b) Tercihli tarife ya da özel bir şartlı muafiyet düzenlemesinden kotalar dahilinde yararlanabilen, 214 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ c) Tarım politikası veya işlenmiş tarım ürünleriyle ilgili özel düzenlemeler çerçevesinde ithalat vergilerine tabi olan, ç) İthal eşyasının serbest dolaşıma giriş beyanının kabulü sırasında, işlem görmüş ürünlerden parasal ihracat iadesine tabi olan, eşya yararlandırılmaz. (2) Ayrıca; a) Bu Tebliğin 11 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, üçüncü ülke menşeli eşya kullanılarak elde edilen işlem görmüş ürünün A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, b) Bu Tebliğin 11 inci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, üçüncü ülke menşeli eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, c) Bu Tebliğin 11 inci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış ülke menşeli olmayan eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün menşe ispat belgeleri eşliğinde anlaşma imzalanmış ülkeye, ç) Bu Tebliğin 11 inci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, PanAvrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkeler menşeli olmayan eşyadan elde edilen Kümülasyona dahil işlem görmüş ürünün menşe ispat belgeleri eşliğinde Kümülasyona taraf ülkelere, d) Bu Tebliğin 11 inci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, PanAvrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkeler menşeli olmayan eşyadan elde edilen Kümülasyona dahil işlem görmüş ürünün menşe ispat belgeleri eşliğinde Kümülasyona taraf ülkelere, e) Serbest dolaşımda bulunan eşyadan üretilen işlem görmüş ürünün serbest bölgelere (serbest bölgelerden en geç belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde (a) ila (d) bentlerinde belirtilen ülkeler haricindeki ülkelere yapılan satışlar ile bu Tebliğin 28 inci maddesinin üçüncü fıkrası çerçevesinde gerçekleştirilen işlemler hariç), ihraç edilmesi halinde bu ihracat, geri ödeme sisteminden yararlandırılmaz. Ödenen Verginin Geri Verilmesi Madde 13 – (1) Geri ödeme sistemi çerçevesinde düzenlenen dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdünün bu Tebliğin 38 inci maddesi hükmüne göre kapatılmasını müteakip 3 (üç) ay içerisinde, ithalat sırasında ödenen vergilerin iadesi için ilgili gümrük idaresine müracaat edilmesi zorunludur. Bu verginin ilgilinin müracaatı üzerine geri verme kararının alındığı tarihten itibaren 3 (üç) ay içerisinde gümrük idarelerince geri verilmemesi halinde, bu sürenin bitiminden itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun tecil faizine ilişkin hükümleri uygulanır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Belge/İzin Düzenlenmesi Dahilde İşleme İzni Verilecek Haller Madde 14 – (1) Dahilde işleme izni kapsamında, ek-7’de yer alan listedeki eşyalar hariç olmak üzere aşağıda belirtilen işlemlere konu eşyanın ithaline izin verilir: KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 215 a) Elyaf, iplik, ham ve mamul mensucat (astar dahil) gibi temel tekstil hammaddeleri ile tekstil ve deri kimyasal maddeleri dışında kalan yardımcı maddelerin (tela, etiket, düğme, fermuar, çıtçıt, rivet, askı, kuşgözü, şerit, kordela, lastik vb.) her bir 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu itibarıyla bir takvim yılı için 200.000 ABD Dolarına kadar yapılacak ithalatını müteakip, ihraç ürünlerinin elde edilmesinde kullanılması, (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) b) Kıymetli maden ve taşların, 32 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Karar hükümleri çerçevesinde ithalatını müteakip, işlendikten sonra ihraç edilmek üzere işçiliğe tabi tutulması, c) Eşyanın korunması, görünüş ya da satış kalitesinin iyileştirilmesi, yeniden dağıtım veya yeniden satış için hazırlanmasına yönelik işlemler, ç) Eşyanın montajı, kurulması, diğer eşyayla birleştirilmesi, bir araya getirilmesi veya ihraç edilecek eşyanın tamamlanması dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması, d) Eşyanın yenilenmesi ve düzenli hale getirilmesi dahil olmak üzere tamir edilmesi veya boyanması, e) Eşyanın elden geçirme ve ayarlar da dahil olmak üzere onarımı, f) Eşyanın baskı işlemine tabi tutulması, asorti edilmesi, etiketlenmesi, ambalajlanması, temizlenmesi, elenmesi, fiziksel boyutunun değiştirilmesi, kavrulması veya kabuğundan ayrılması, asorti bağırsağın tüplenmesi, (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) g) Fide ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere kesme çiçek yetiştirilmesi, ğ) Filmaşin ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere çivi ve tel üretimi, h) Rulo sacın ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere kesilmiş sac elde edilmesinde kullanılması, ı) Bedelsiz olarak ithal edilen eşyanın işleme faaliyetine tabi tutulması (Tarım ürünlerindeki bedelsiz ithalat, Savunma Sanayi Projeleri kapsamında bedelsiz ithalat ile tekstil ve konfeksiyon ürünlerinde her bir 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonunda yer alan eşya için bir takvim yılı itibarıyla 200.000 ABD Dolarını aşan bedelsiz ithalat hariç olmak üzere). (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) (2) Gümrük Müsteşarlığının (Gümrükler Genel Müdürlüğü) görüşü alınmak suretiyle, Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) birinci fıkrada belirtilen dahilde işleme izninin kapsamı genişletilebilir. Belge/İzin Müracaatı Madde 15 – (1) Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik firmaların; a) Dahilde işleme izin belgesi almak için elektronik ortamda Müsteşarlığa (İhracat Genel Müdürlüğü), b) Dahilde işleme izni almak için ek-1’de belirtilen bilgi ve belgelerle gümrük idaresine, müracaat etmeleri gerekir. (2) Birinci fıkra hükmü çerçevesinde ibraz edilen bilgi ve belgeler, aksi sabit oluncaya kadar doğru kabul edilir. 216 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Belge/İzin Müracaatının Değerlendirilmesi Madde 16 – (1) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni müracaatları; a) İthal eşyasının işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanıldığının tespitinin mümkün olması, b) Türkiye Gümrük Bölgesindeki (serbest bölgeler hariç) üreticilerin temel ekonomik çıkarları ile Türk malı imajının olumsuz etkilenmemesi, c) İşleme faaliyetinin, katma değer yaratan ve kapasite kullanımını artıran bir faaliyet olması yanında, işlem görmüş ürünün rekabet gücünü ve ihraç potansiyelini artıran koşullar yaratıyor olması, ç) Firmaların dahilde işleme izin belgeleri/dahilde işleme izinleri kapsamındaki performansları, kriterleri çerçevesinde değerlendirilir. Belge/İzin Düzenlenmesi Madde 17 – (1) Bu Tebliğin 16 ncı maddesi hükmü çerçevesinde yapılacak değerlendirme sonucunda; a) İthal eşyasının ve işlem görmüş ürünün (asıl ve ikincil işlem görmüş ürünler) asgari 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu (her bir ithal eşyası ve işlem görmüş ürün için ayrı ayrı belirtilmek suretiyle), adı, verimlilik oranına göre belirlenen miktarı ve değeri ile belge kapsamındaki işlemler için satır kodu, b) Belge/izin süresi, c) Döviz kullanım oranı, ç) Varsa yan sanayici, belirlenerek, proje bazında dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni verilir veya talep reddedilir. (2) Süs hayvanları, canlı balık (orkinos balığı ve larva hariç), küçük ve büyükbaş hayvanlar ile çevre kirliliğine neden olan eşyalar dahilde işleme rejimi kapsamında değerlendirilmez. (3) Dahilde işleme izni; bu Tebliğin 14 üncü maddesinde belirtilen işlemler için, Müsteşarlıktan (İhracat Genel Müdürlüğü) görüş alınmak suretiyle Gümrük Müsteşarlığı’nca (Gümrükler Genel Müdürlüğü) belirlenen uygulama esasları çerçevesinde gümrük idaresince verilir. Bu esaslar çerçevesinde farklı bir düzenleme olmaması halinde, ithalata ilişkin gümrük beyannamesi üzerine izin süresinin kaydedilmesi suretiyle dahilde işleme izni verilir. (4) Bu Tebliğ’in 14 üncü maddesinin 1 numaralı fıkrası uyarınca, (a) bendinde sayılan ürünlerin her bir 8 (sekiz)li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu itibarıyla bir takvim yılı için 200.000 ABD Dolarını aşan ithalatına, tekstil ve konfeksiyon ürünlerinde her bir 8 (sekiz)li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonunda yer alan eşya için bir takvim yılı için 200.000 ABD Dolarını aşan bedelsiz ithalata, tarım ürünlerinin bedelsiz ithalatına, Savunma Sanayi Projeleri kapsamında yapılacak bedelsiz ithalata ve Ek-7’de belirtilen ürünlerin bedelli veya bedelsiz olarak ithalatına dahilde işleme izni kapsamında ilgili gümrük idarelerince müsaade edilmez. Bu çerçevedeki talepler dahilde işleme izin belgesi kapsamında Müsteşarlıkça değerlendirilir. (06.08.2009 tarih ve 27311 sayılı R.G. İhracat 2009/9 Tebliğ ile değişik) KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 217 (5) Eşyanın fiyat, bulunabilirlik ve kalite yönünden yurt içinden temin edilmesinin mümkün olup olmaması dikkate alınarak, dahilde işleme izin belgesi kapsamındaki eşyanın kısmen veya tamamen ithalatına (yurt içi alımlar hariç) süresiz veya dönemsel olarak kısıtlama getirilebilir. (6) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi imalatçı-ihracatçılar, belge/ izin ihraç taahhüdündeki işlem görmüş ürünün üretiminin bir kısmını veya bir aşamasını, yan sanayiciye yaptırabilirler. (7) Dış ticaret sermaye şirketleri, sektörel dış ticaret şirketleri ve sermayesinin en az %51’i imalatçının hissedarlarına ait olan ihracatçılar hariç olmak üzere tarım ve işlenmiş tarım ürünleri ihracatı için ihracatçılar adına belge/izin düzenlenmez. (8) Dahilde işleme izni ile dahilde işleme izin belgesi kapsamındaki yurt içi alımlar ve bedelsiz ithalatta döviz kullanım oranı aranmaz. (9) Dahilde işleme izin belgesi kapsamında döviz kullanım oranı azami %80’dir. Ancak, ikincil işlem görmüş tarım ürünleri taahhüdü içeren belgelerde bu oran azami %100 olarak tespit edilebilir. (10) Belge/izin kapsamında ihracat taahhüdünün azami %1’i oranında değişmemiş eşya ithalatına izin verilebilir. (11) Belge/izin kapsamında ithaline izin verilecek işletme malzemesi değeri, ihracat taahhüdünün %2’sini geçemez. Ancak, doğal taşlar ile kıymetli maden ve taş ihraç taahhüdü içeren belgede/izinde, bu oran %10’a kadar tespit edilebilir. Belgenin Gönderileceği Merciler Madde 18 – (1) Dahilde işleme izin belgesi sahibi firma talebine istinaden, belgenin elektronik ortamdaki kayıtları dikkate alınarak kağıt ortamında basılı bir nüshası, ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğince ilgili firmaya gönderilir. Ayrıca, düzenlenen dahilde işleme izin belgeleri aylık listeler halinde Resmî Gazete’de yayımlanır. Belgenin/İznin Revizesi Madde 19 – (1) Dahilde işleme izin belgesi, kapatma müracaatından sonra veya belge süresi içerisinde revize edilebilir. Belge sahibi firmalar, belgenin kağıt ortamındaki basılı nüshası aranılmaksızın belgenin elektronik ortamdaki kayıtlarının revize işlemlerinin yapılabilmesini teminen elektronik ortamda Müsteşarlığa müracaat ederler. Müsteşarlıkça yapılacak değerlendirme neticesinde, uygun görülen talepler belgenin elektronik ortamdaki kayıtlarına işlenir. (2) Ancak, belge kapsamındaki yurt içi alımlara ve vergi resim harç istisnasına yönelik işlemler için belgenin kağıt ortamındaki basılı nüshası üzerinde revize işlemlerinin yapılması gerekir. Bu durumdaki revize müracaatı, elektronik ortamdaki müracaatla eş zamanlı olarak veya müteakiben ilgili firma tarafından belge aslı ile birlikte ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine yapılır. İlgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğince revize müracaatı, elektronik ortamdaki müracaatın sonucu dikkate alınarak sonuçlandırılır. (3) Dahilde işleme izin belgelerinin elektronik ortamdaki kayıtlarının revize edilmesi ile ilgili görev ve yetkiler Müsteşarlıkça kullanılabileceği gibi, gerek görülmesi halinde ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerine kısmen devredilebilir. (4) Dahilde işleme izni talep formuna ilişkin revize müracaatı, ilgili firma tarafından 218 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ gerekli bilgi ve belgeler ile birlikte ilgili gümrük idaresine yapılır. Yapılan revize müracaatı gümrük idaresince sonuçlandırılır ve firmaya bildirilir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Süreler Belge/İzin Süresi Madde 20 – (1) Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin süresi sektörüne göre azami 12 (oniki) aya kadar tespit edilebilir. (2) Ancak, gemi inşaa, komple tesis v.b. ile üretim süreci 12 (oniki) ayı aşan ürünler ve savunma sanayi alanına giren ürünlerin ihracına ilişkin düzenlenen belgenin/iznin süresi, proje süresi kadar tespit edilebilir. (3) Sürenin başlangıcı, dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin tarihidir. Süre sonu ise, belge/izin süresi (ek süre, haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hallere ilişkin süreler dahil) bitiminin rastladığı ayın son günüdür. Ek Süre Müracaatı Madde 21 – (1) Firmaların; a) Bu Tebliğin 22 nci maddesinin (1) numaralı fıkrası hükmüne istinaden dahilde işleme izin belgelerine ek süre almak için, en geç belge süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde elektronik ortamda Müsteşarlığa, b) Bu Tebliğin 22 nci maddesinin (2) numaralı fıkrası hükmü çerçevesinde belgeli performanslarına istinaden dahilde işleme izin belgelerine ek süre almak için, en geç belge süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde elektronik ortamda Müsteşarlığa, c) Bu Tebliğin 22 nci maddesinin (5) numaralı fıkrası hükmüne istinaden proje süresine ilişkin dahilde işleme izin belgelerine ek süre almak için, en geç belge süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde elektronik ortamda Müsteşarlığa, ç) Bu Tebliğin 22 nci maddesinin (5) numaralı fıkrası hükmüne istinaden proje süresine ilişkin dahilde işleme iznine ek süre almak için Gümrük Müsteşarlığınca belirlenen uygulama esasları çerçevesinde, izne ilişkin beyanname aslı, gerçekleştirilen ihracata ilişkin liste ve bu listede yer alan gümrük beyannamelerinin iznin ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılacağına ve bu bilgilerin doğruluğuna dair taahhütname ile birlikte en geç izin süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde ilgili gümrük idaresine, (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) müracaat etmeleri gerekir. (25.07.2007 tarih ve 26593 sayılı R.G. – İhracat 2007/7 Tebliğ ile değişik) (2) Birinci fıkranın (a), (b), (c) ve (ç) bentlerinde belirtilen sürede yapılmayan müracaat değerlendirmeye alınmaz. Ek Süre Müracaatının Değerlendirilmesi Madde 22 – (1) Dahilde işleme izin belgesi kapsamında ilk ithalatın yapıldığı tarih esas alınmak suretiyle belge süresi azami 3 (üç) ay uzatılır. Belge kapsamında hiç ithalat yapılmaması halinde, bu fıkra hükmü uygulanmaz. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 219 (2) Dahilde işleme izin belgesi kapsamında gerçekleştirilen ihracat değerinin belge ihracat taahhüdü değerine oranının en az %50 olması halinde, dahilde işleme izin belgesine azami 6 (altı) ayı geçmemek kaydıyla belge orijinal süresinin yarısı kadar ek süre verilebilir. (3) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde belge kapsamında serbest bölgeye yapılan ihracatın ikinci fıkra kapsamında değerlendirilmesi için ihracatın, bu Tebliğin 28 inci maddesinin ikinci fıkrası çerçevesinde gerçekleştirildiğinin tevsiki aranır. (4) Geri ödeme sistemi çerçevesinde belge kapsamında serbest bölgeye yapılan ihracatın ikinci fıkra kapsamında değerlendirilmesi için bu ihracatın, bu Tebliğin 28 inci maddesinin üçüncü fıkrası çerçevesinde gerçekleştirildiğinin tevsiki aranır. (5) Gemi inşaa, komple tesis v.b. ile savunma sanayi alanına giren ürünlerin ihracına ilişkin düzenlenen belgeye/izne proje sürecine göre ek süre verilebilir. Haklı Sebep Hallerine İlişkin Müracaat MADDE 23 – (1) Firmaların haklı sebep hallerinden yararlanabilmesi için; a) Dahilde işleme izin belgesi ile ilgili olarak, en geç belge süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde elektronik ortamda Müsteşarlığa, b) Dahilde işleme izni ile ilgili olarak, Gümrük Müsteşarlığı’nca belirlenen uygulama esasları çerçevesinde, izne ilişkin gümrük beyannamesi aslı ve haklı sebebe ilişkin tevsik edici bilgi ve belgelerle birlikte en geç izin süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde ilgili gümrük idaresine, (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) müracaat etmeleri gerekir. (25.07.2007 tarih ve 26593 sayılı R.G. – İhracat 2007/7 Tebliğ ile değişik) (2) Birinci fıkrada belirtilen sürede yapılmayan müracaat değerlendirmeye alınmaz. Haklı Sebep Hallerinin Değerlendirilmesi Madde 24 – (1) Dahilde işleme izin belgesine, ilgili firmanın belge kapsamındaki önceden ihracatına tekabül eden ithalatını tamamlayamaması haline mahsus olmak üzere, belge süresi sonundan itibaren azami belge orijinal süresinin yarısı kadar haklı sebebe ilişkin ek süre verilebilir. (2) İlgili firmanın izin kapsamında gerçekleştirdiği üretim ve işleme faaliyeti veya taahhüt edilen ihracatın tamamını ihmal veya kusur olmaksızın gerçekleştirememesi halinde, izin kapsamında gerçekleştirilen işleme faaliyeti ve üretimin veya ihracatın izin ihracat taahhüdüne oranının en az %50 olması kaydıyla, ilgili izne orijinal izin süresinin yarısı kadar haklı sebebe ilişkin ek süre verilebilir. Mücbir Sebep İle Fevkalade Haller Madde 25 – (1) Aşağıda belirtilen mücbir sebep ile fevkalade hallerin belge/izin süresi içerisinde meydana gelmesi halinde, dahilde işleme izin belgesine/dahilde işleme iznine ilave süre verilebilir: a) Deprem, sel, don, fırtına, kasırga vb. tabii afetler ve yangın (Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı il müdürlükleri, itfaiye müdürlükleri veya ilgili diğer kurumlardan alınacak yazı ile), b) Ülkemiz veya ithalatçı ülkede devletçe konulan yasaklar, harp ve abluka hali (İlgili kamu kurumundan alınacak yazı ile), 220 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ c) Yükümlü firmanın faaliyetinin kamu otoritelerince kısıtlanması, durdurulması veya firmaya el konulması (İlgili kamu kurumundan alınacak yazı ile), ç) Yükümlü firmanın iflası ya da konkordato ilan etmiş olması (Mahkeme kararı ile), d) Şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü, e) Grev ve lokavt (İl çalışma müdürlüklerinden alınacak yazı ile). Mücbir Sebep İle Fevkalade Hallere İlişkin Müracaat Madde 26 – (1) Firmaların mücbir sebep ile fevkalade hallerden yararlanabilmesi için; a) Dahilde işleme izin belgesi ile ilgili olarak, en geç belge süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde elektronik ortamda Müsteşarlığa, b) Dahilde işleme izni ile ilgili olarak, izne ilişkin beyanname aslı, tevsik edici bilgi ve belgelerle birlikte en geç izin süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde ilgili gümrük idaresine, müracaat etmeleri gerekir. (25.07.2007 tarih ve 26593 sayılı R.G. – İhracat 2007/7 Tebliğ ile değişik)1 (2) Birinci fıkrada belirtilen sürede yapılmayan müracaat değerlendirmeye alınmaz. Mücbir Sebep İle Fevkalade Hallerin Değerlendirilmesi Madde 27 – (1) Mücbir sebep ile fevkalade hallere istinaden dahilde işleme izin belgesine/dahilde işleme iznine verilecek ilave süre; belge/izin sahibi firma tarafından bu Tebliğin 25 inci maddesinde belirtilen mücbir sebep ile fevkalade haller kapsamında yapılan ilave süre talebinin Müsteşarlık (İhracat Genel Müdürlüğü)/ilgili gümrük idaresi tarafından uygun görüldüğü tarihten itibaren, mücbir sebep veya fevkalade hal süresi dikkate alınarak belirlenir. (30.05.2008 tarihli ve 26891 sayılı R.G. İhracat 2008/4 Tebliğ ile değişik) (2) Deprem, sel, don, fırtına, kasırga vb. tabii afetler ve yangın gibi mücbir sebep ile fevkalade haller nedeniyle; a) (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) Belge/izin kapsamında ithal edilen eşyanın yerine konulamayacak şekilde telef veya kaybı durumunda, bu telef veya kayba dair delil tespiti işlemi talep olunan mahkemece, diğer taraflarla birlikte belge için Müsteşarlığa ve yine gümrük yükümlülüğü açısından ilgili gümrük idaresine; izin için ise ilgili gümrük idaresine tebligat yapılması ertesinde, mevcut duruma ilişkin mahkeme tarafından yapılan delil tespitinin tevsik edilmesi halinde, 1) Bu ithalata tekabül eden ihracatın gerçekleştirilmesi aranmaksızın ihracat taahhüdü kapatılır ve ithalata ilişkin teminat iade edilir veya, 2) İhracat taahhüdünün tamamlanması için telef olan veya kaybolan miktar kadar yeni ithalata izin verilir. b) Belge/izin sahibi firmanın üretim tesisinin kullanılamaz hale gelmesi durumunda, bu duruma dair delil tespiti işlemi talep olunan mahkemece, diğer taraflarla birlikte belge için Müsteşarlığa; izin için de ilgili gümrük idaresine tebligat yapılması ertesinde, mevcut duruma ilişkin mahkeme tarafından yapılan delil tespitinin tevsik edilmesi halinde, belge/ 1 MÜLGA; (1) Firmaların mücbir sebep ile fevkalade hallerden yararlanabilmesi için; a) Dahilde işleme izin belgesi ile ilgili olarak, en geç belge süresi sonuna kadar elektronik ortamda Müsteşarlığa, b) Dahilde işleme izni ile ilgili olarak, izne ilişkin beyanname aslı, tevsik edici bilgi ve belgelerle birlikte en geç izin süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde ilgili gümrük idaresine, müracaat etmeleri gerekir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 221 izin kapsamında ithal edilen eşya bütün hak ve mükellefiyetleri ile birlikte, dahilde işleme rejiminden yararlanma koşullarına sahip başka bir firmaya, gümrük gözetimi ve denetimi altında (belge için Müsteşarlığın uygun görüşü alındıktan sonra) devredilebilir. (3) Bu durumdaki belge sahibi firmaların, bu maddenin ikinci fıkrasının (a) bendine ilişkin olarak, belge aslı, ilgili eşyanın yerine konulamayacak şekilde telef veya kaybını gösteren ve mezkur bentte belirtilen esaslar çerçevesinde mevcut duruma ilişkin mahkeme tarafından yapılan delil tespitini tevsik eden belgeler ile birlikte; bu maddenin ikinci fıkrasının (b) bendine ilişkin olarak, belge aslı, üretim tesisinin kullanılamaz hale geldiğini gösteren ve mezkur bentte belirtilen esaslar çerçevesinde mevcut duruma ilişkin mahkeme tarafından yapılan delil tespitini tevsik eden belgeler, devir yapılacak firmanın belge aslı ve iki firma arasında yapılan protokol ile birlikte Müsteşarlığa (İhracat Genel Müdürlüğü) müracaat etmeleri gerekir. (4) Ayrıca, bu durumdaki izin sahibi firmaların, bu maddenin ikinci fıkrasının (a) bendine ilişkin olarak, izne ilişkin beyanname aslı, ilgili eşyanın yerine konulamayacak şekilde telef veya kaybını gösteren ve mezkur bentte belirtilen esaslar çerçevesinde mevcut duruma ilişkin mahkeme tarafından yapılan delil tespitini tevsik eden belgeler ile birlikte; bu maddenin ikinci fıkrasının (b) bendine ilişkin olarak, izne ilişkin beyanname aslı, üretim tesisinin kullanılamaz hale geldiğini gösteren ve mezkur bentte belirtilen esaslar çerçevesinde mevcut duruma ilişkin mahkeme tarafından yapılan delil tespitini tevsik eden belgeler, devir yapılacak izne ilişkin beyanname aslı ve iki firma arasında yapılan protokol ile birlikte ilgili gümrük idaresine müracaat etmeleri gerekir. BEŞİNCİ BÖLÜM Takip ve Değerlendirme İhracatın Gerçekleştirilmesi Madde 28 – (1) İhracatın gerçekleştirilmesi, dahilde işleme izin belgesinde/dahilde işleme izninde ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün, bu Tebliğ ile ihracat rejimi ve gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere ihraç edilmesidir. (2) Ancak, birinci fıkra hükmüne istinaden şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde belge/ izin süresi içerisinde serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşyanın en geç belge/ izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde; serbest bölgelerden başka bir ülkeye satışının yapıldığının, Yatırım Teşvik Belgesi veya bir başka belge/izin kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesi’ne ithalatının yapıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanıldığının, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapıldığının, serbest bölgelerden gümrüksüz satış mağazalarına satışının yapıldığının veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapıldığının tevsiki kaydıyla, belge/izin ihracat taahhüdü kapatılır. (3) Ayrıca, birinci fıkra hükmüne istinaden geri ödeme sistemi çerçevesinde belge/izin 222 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ süresi içerisinde serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşyanın en geç belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde; serbest bölgelerden başka bir ülkeye satışının yapıldığının (bu Tebliğin 11, 12 ve 13 üncü maddesi hükümleri çerçevesinde), serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanıldığının, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapıldığının, serbest bölgelerden gümrüksüz satış mağazalarına satışının yapıldığının veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapıldığının tevsiki kaydıyla, belge/izin ihracat taahhüdü kapatılır. (4) İhraç bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin esaslar kambiyo mevzuatı hükümlerine tabidir. İhraç bedelleri, döviz olarak veya mal olarak getirilebilir. Ancak, ihraç bedelinin mal olarak getirilmesi halinde, bu mallar dış ticaret mevzuatı hükümlerine tabidir. Aracı İhracatçı İle İhracat Madde 29 – (1) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında işlem görmüş ürünün ihracatı, belge/izin sahibi firma tarafından yapılabileceği gibi, başka bir ihracatçı aracılığı ile de yapılabilir. Ancak, elektronik ortamda düzenlenen dahilde işleme izin belgesi kapsamındaki işlemler için önceden ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğinden izin alınması gerekir. Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) aracı ihracatçı kullanımına kısıtlama getirilebilir. (2) Aracı ihracatçı ile yapılan ihracata ilişkin gümrük beyannamesi üzerinde, belge/izin sahibi ve varsa yan sanayici unvanları ile belge satır kodunun/izne ilişkin beyanname sayısının kaydedilmiş olması kaydıyla, ilgili gümrük idaresince ihracata izin verilir. (3) Aracı ihracatçı ile yapılan ihracatın dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında değerlendirilmesi için, belge/izin sahibi firmadan tedarik edildiği ve belge/izin ihracat taahhüdünde yer aldığı şekliyle ihracının gerçekleştirilmesi gerekir. (4) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi firma ile aracı ihracatçı arasındaki tüm hukuki sorunlar, aralarında yapacakları sözleşme hükümlerine tabidir. (5) Ancak, Müsteşarlık veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim birimleri ile Gümrük Müsteşarlığı’nca yapılan inceleme ve soruşturma sonucunda, gümrük beyannamesi ve eki belgelerin sahte olduğunun veya üzerinde tahrifat yapıldığının ya da gerçek dışı olduğunun veya gerçeği yansıtmadığının tespiti halinde; aracı ihracatçı, beyanname konusu işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyanın ithalatı esnasında alınmayan vergiden, belge/izin sahibi firma ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludur. Temsilci Aracılığı İle İthalat Madde 30 – (1) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamındaki eşyanın ithalatı, belge/izin sahibi firma tarafından yapılabileceği gibi Borçlar Kanunu’nun doğrudan ya da dolaylı temsil hükümlerine göre tayin edilmiş olmak kaydıyla, temsilci aracılığıyla da yapılabilir. Ancak, elektronik ortamda düzenlenen dahilde işleme izin belgesi kapsamında temsilci aracılığıyla ithalat yapılabilmesi için önceden ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğinden izin alınması gerekir. (2) Temsilci aracılığı ile yapılan ithalatta; ilgili gümrük idaresince, belge/izin süresi içerisinde belirtilen miktarı geçmemesi kaydıyla ithalata izin verilir. Ayrıca, temsilci aracılığı KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 223 ile yapılan ithalata ilişkin gümrük beyannamesi üzerinde, belge sahibi firma unvanı ile belge satır kodunun kaydedilmiş olması kaydıyla, ilgili gümrük idaresince ithalata izin verilir. Gümrük İdaresince Yapılacak İşlemler Madde 31 – (1) Gümrük idaresince, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamındaki işlemler; bu Tebliğ, genelgeler, talimatlar ve belgenin özel şartlar bölümünde belirtilen hükümler ile ihracat rejimi ve gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilir. (2) Gümrük idaresince; a) Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin ithalat bölümünde belirtilen eşyanın; 1) Belge/izin süresinin geçerli olması, 2) Belgede/izinde kayıtlı gümrük tarife istatistik pozisyonunda olması, 3) Belgede kayıtlı satır kodunda olması, 4) Cinsinin değişmemesi, 5) Miktarın (belgede/izinde kayıtlı birimlerle) aşılmaması, 6) Belge/izin kapsamında varsa indirimli teminat uygulamasına ilişkin hususlar saklı kalmak üzere, verginin teminata bağlanması, 7) İthalat rejiminde ithali belli kurum veya kuruluşların müsaadesine bırakılmış eşya için, ithalat esnasında bu kurum veya kuruluşların müsaadesinin aranması (Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde izin kapsamında yapılan ithalatta İthalat Rejim Kararı’nın 7 nci maddesi hükmü hariç olmak üzere), kaydıyla ithalatına izin verilir. b) Belge/izin kapsamındaki ihracata ilişkin gümrük beyannamesi üzerinde; 1) Belgede/izinde kayıtlı gümrük tarife istatistik pozisyonunun, 2) Belgede kayıtlı satır kodunun, 3) Belgede/izinde belirtilen ihraç ürününün adının, özelliğinin ve miktarının (belgede/ izinde kayıtlı birimlerle), 4) İlgili belge veya belgelerin sayısını içeren satır kodunun/izin veya izinlere ilişkin beyanname sayısının, 5) Firmanın imalatçı-ihracatçı veya ihracatçı sıfatıyla unvanının, 6) İhracatçı, dış ticaret sermaye şirketi ve sektörel dış ticaret şirketi adına düzenlenen belge/izin üzerinde kayıtlı bulunan yan sanayici unvanının, 7) İmalatçı-ihracatçı adına düzenlenen belge/izin üzerinde yan sanayici kaydının bulunması ve ihraç konusu eşyanın tamamının veya bir kısmının ya da üretiminin bir alt aşamasının yan sanayicinin üretimi ile gerçekleşmesi durumunda, bu yan sanayici unvanının, yer alması kaydıyla ihracata izin verilir. c) İthalat ve ihracat esnasında belgenin özel şartlar bölümündeki hükümler de dikkate alınarak işlem yapılır. Ancak, geçici veya kati anti-damping vergisi veya sübvansiyon vergisine tabi eşyanın ithalatında, belgenin özel şartlar bölümünde konuya ilişkin hüküm bulunup bulunmadığına bakılmaksızın indirimli teminat uygulanmaz. ç) Önceden ihracat konusu işlem görmüş ürünün ihracat vergisine tabi eşdeğer eşyadan elde edilmesi halinde, ihracat vergisi kadar teminat alınır. d) İhracatın, A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kü- 224 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ mülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye yapılması halinde, bu Tebliğin 33 üncü maddesi hükmü çerçevesinde varsa telafi edici vergi tahsil edilir. e) Üzerinde belge (ihracat taahhüdü kapatılmış belge) sayısını içeren satır kodu kayıtlı gümrük beyannameleri ile üzerinde ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanıldığına dair meşruhat bulunan ve izne ilişkin beyanname sayısı kayıtlı olan gümrük beyannameleri için, ilgili firma tarafından sonradan A.T.R. dolaşım belgesi veya menşe ispat belgeleri düzenlenmesinin talep edilmesi halinde; bu durum, ilgili gümrük idaresince taahhüt kapatma işlemini tekemmül ettiren ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine/ilgili gümrük idaresine bildirilir ve bu mercilerden alınacak cevabi yazı çerçevesinde, varsa ödenmesi gereken telafi edici verginin tahsil edildiğinin tevsiki kaydıyla ilgili gümrük idaresince A.T.R. dolaşım belgesi veya menşe ispat belgelerinin vize edilmesi işlemleri tesis edilir. f) İhracat esnasında, belge özel şartında aksine bir hüküm olmadığı takdirde belge kapsamında önceden ithalatın yapılmış olması şartı aranmaz. g) Belge üzerinde ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün gümrük tarife istatistik pozisyonu ile teknik ve ticari adı bakımından fiziki unsurları itibarıyla aynı madde olduğunun ilgili belge üzerinde görülmesi, çıkış esnasında gümrük beyannamesi ile ilgili işlemlerin sonuçlandırılması için gerekli ve yeterli şartları oluşturmakta olup, belgenin özel şartlar bölümünde aksine bir hüküm olmadıkça ayrıca ekspertiz raporu ve ayniyet istenmez. ğ) Dahilde işleme izni kapsamında ihraç edilen işlem görmüş ürünün, ithal edilen eşyadan elde edilmediğine ilişkin karinelerin bulunması halinde, bu ürün için ekspertiz raporu istenebilir. h) İhracatçı birlikleri genel sekreterliklerinin belge ihracat taahhüdünün kapatılmasına ilişkin yazısı ile, gerçekleşen ithalat ve ihracata ilişkin gümrük beyannameleri listeleri dikkate alınarak ithalat esnasında alınan teminat ve vergi, bu Tebliğin 40 ıncı maddesi hükmü çerçevesinde geri verilir. ı) Bu maddenin (h) bendinde belirtilen gerçekleşen ithalat ve ihracata ilişkin gümrük beyannameleri listelerindeki gümrük beyannamelerinin ve eki belgelerin Müsteşarlık veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim birimleri ile Gümrük Müsteşarlığı’nca yapılan inceleme ve soruşturma sonucunda, sahte olduğunun veya üzerinde tahrifat yapıldığının ya da gerçek dışı olduğunun veya gerçeği yansıtmadığının tespiti halinde, alınan teminat/vergi firmaya iade edilmez. Bu durumda, dahilde işleme izni kapsamında gerekli işlemler yapılır, dahilde işleme izin belgesi kapsamında ise, gerekli işlemlerin yapılmasını teminen ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine bilgi verilir. i) Kaybedilen bir gümrük beyannamesinin dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdüne saydırılmak üzere bir suretinin ilgili firma tarafından talep edilmesi halinde, bu suret üzerinde taahhüt kapatma işlemini gerçekleştirecek ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliği/gümrük idaresi belirtilir. Müteakip suret taleplerinde farklı bir ihracatçı birlikleri genel sekreterliğinin/gümrük idaresinin belirtilmesinin talep edilmesi halinde ise, bu suret üzerine önceki surette belirtilen ihracatçı birlikleri genel sekreterliği/gümrük idaresi kaydedilir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 225 Gözetim ve Korunma Önlemlerine Tabi Eşya Madde 32 – (1) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithali gözetim ve korunma önlemlerine tabi eşyanın serbest dolaşıma girebilmesi için, firmaların (yan sanayici veya aracı ihracatçı dahil) ithal tarihi itibarıyla yürürlükte bulunan gözetim ve korunma önlemleri çerçevesinde ithal lisanslarının (kota) ve/veya gözetim belgelerinin bulunması zorunludur. (2) Aksi takdirde, bu eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün, üçüncü ülkelere ihracı ya da gümrük idaresi gözetiminde imhası gerekir. (3) Ancak, belge/izin kapsamında A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihraç edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyanın bu ülkelerde gözetim ve korunma önlemlerine tabi olmaması halinde, bu eşya ile ilgili olarak gözetim ve korunma önlemleri çerçevesinde ithal lisansları (kota) ve/veya gözetim belgeleri aranmaz. Telafi Edici Verginin Ödenmesi Madde 33 – (1) Şartlı muafiyet sistemi kapsamındaki sanayi ürünlerinin A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihracatında; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin vergi, kaynak ülkelerle varolan anlaşmalardaki lehte hükümler saklı kalmak kaydıyla ödenir. (2) (24.12.2008 tarih ve 27090 sayılı R.G. İhracat 2008/15 ile değişik) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere; a) 1/2007 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararına istinaden gerçekleştirilen işlenmiş tarım ürünleri ihracatında, bu ürünlerin elde edilmesinde üçüncü ülke menşeli tarım ürünü, sanayi ürünü ve/veya işlenmiş tarım ürünü kullanılmış ise bu ürünlere ilişkin verginin tahsili aranır. b) 1/2007 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararı kapsamı dışında gerçekleştirilen işlenmiş tarım ürünleri ihracatında, bu ürünlerin elde edilmesinde üçüncü ülke menşeli sanayi ürünü kullanılmış ise bu ürüne ilişkin vergi; işlenmiş tarım ürünü kullanılmış ise bu üründeki sadece sanayi payına ilişkin vergi ödenir; ancak bu ürünlerin elde edilmesinde tarım ürünü kullanılmış ise bu ürüne ilişkin verginin tahsili aranmaz. (3) Anlaşma ile belirlenen menşe kuralının sağlanması ve bir menşe ispat belgesinin düzenlenmesi kaydıyla, şartlı muafiyet sistemi kapsamında ülkemizde doğmuş ve büyütülmüş canlı hayvanlar ile avlanma ve balıkçılık faaliyetlerinden elde edilen ürünler ve bunlardan elde edilen ürünler hariç olmak üzere, tarım ürünlerinin Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihracatında; bu ürünlerin elde edilmesinde kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin vergi tahsil edilir. (4) Anlaşma ile belirlenen menşe kuralının sağlanması ve bir menşe ispat belgesinin düzenlenmesi kaydıyla, şartlı muafiyet sistemi kapsamında, ülkemizde doğmuş ve büyütülmüş canlı hayvanlar ile avlanma ve balıkçılık faaliyetlerinden elde edilen ürünler ve bunlardan elde edilen ürünler hariç olmak üzere, Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye gerçekleştirilen ihracatta; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ve bu ülke menşeli olmayan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin vergi, ilgili anlaşmanın lehte hükümleri saklı kalmak kaydıyla ödenir. Ancak, Pan-Avrupa Men- 226 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ şe Kümülasyonuna taraf ülkelerden menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde ithal edilen eşya kullanılarak elde edilen Kümülasyona dahil işlem görmüş ürünün, menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde tekrar Kümülasyona taraf ülkelerden birine ihraç edilmesi durumunda, ithalat rejiminde belirtilen oranda verginin tahsili aranmaksızın ilgili gümrük idaresince ihracata izin verilir. Diğer taraftan, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelerden menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde ithal edilen eşya kullanılarak elde edilen Kümülasyona dahil işlem görmüş ürünün, menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde tekrar Kümülasyona taraf ülkelerden birine ihraç edilmesi durumunda da, ithalat rejiminde belirtilen oranda verginin tahsili aranmaksızın ilgili gümrük idaresince ihracata izin verilir. (5) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında, işlem görmüş ürünlerin A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihracatında; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin verginin aynı ithal eşyası için Toplulukta uygulanan vergiden yüksek olması halinde, tarım ürünleri ile 1/95 sayılı Avrupa Topluluğu-Türkiye Ortaklık Konseyi Kararı kapsamı ürünler hariç olmak üzere, Toplulukta uygulanan vergi ödenir. (30.05.2008 tarihli ve 26891 sayılı R.G. İhracat 2008/4 Tebliğ ile değişik) (6) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşyanın en geç belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde; serbest bölgelerden A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye satışı halinde; birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralardaki hükümler çerçevesinde telafi edici verginin tahsili aranır. (7) Bu madde hükmü çerçevesinde ödenmesi gereken vergi, serbest bölgelerden gerçekleştirilen satışlar dahil ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru ve bu tarihte ithalat rejiminde belirtilen gümrük vergisi ve varsa toplu konut fonu üzerinden hesaplanarak ihracat esnasında ödenir. Ancak, belge kapsamında önceden ihracat işleminden sonra ithalat yapılması durumunda, bu vergi serbest bölgelerden gerçekleştirilen satışlar dahil önceden ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru ve bu tarihte ithalat rejiminde belirtilen gümrük vergisi ve varsa toplu konut fonu üzerinden hesaplanarak, önceden ihracata tekabül eden ithalatın yapılması esnasında ödenir. Tahsil edilen telafi edici vergi bütçeye irat kaydedilir. (8) İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan vergiye konu eşyanın tespitinde firma beyanı esas alınır. Aksine bir durumun tespiti halinde, ödenmeyen ya da eksik ödenen telafi edici vergi, yedinci fıkrada belirtilen ödemenin yapılması gereken tarih itibarıyla 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. (9) Elde edilmesinde üçüncü ülke menşeli eşya kullanılan ve Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere ihraç edilen her türlü harp araç, gereç, teçhizat, makine, cihaz ve sistemleri ile bunların yapım, bakım ve onarımlarında kullanılacak yedek parçalar için telafi edici vergi aranmaz. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 227 Verginin Geri Verilmesi Madde 34 – (1) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ödenmemesi gerektiği halde ödenmiş olduğu belirlenen vergi, ilgili firmanın talebi üzerine 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde nakden geri verilir. (2) Belge/izin kapsamında fazla yatırıldığı tespit edilen verginin geri verilmesi için, bu verginin tebliği tarihinden itibaren 3 (üç) yıl içerisinde tevsik edici bilgi ve belgelerle birlikte ilgili gümrük idaresine müracaat edilmesi gerekir. (3) Gümrük idaresi, ilgili firmanın müracaatı üzerine, geri verme kararının alındığı tarihten itibaren 3 (üç) ay içerisinde fazla yatırılan vergiyi geri vermek zorundadır. Fazla yatırıldığı tespit edilen verginin, ilgili firmanın gerekli bilgi ve belgeleri tamamlayarak müracaatı üzerine, geri verme kararının alındığı tarihten itibaren 3 (üç) ay içerisinde geri verilmemesi halinde, bu sürenin bitiminden itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun tecil faizine ilişkin hükümleri uygulanır. Kısmi Teminat İadesi Müracaatı Madde 35 – (1) Firmaların kısmi teminat iadesinden yararlanmak için; a) Yurt içi alım yapılan dahilde işleme izin belgesi ile ilgili olarak belge süresi içerisinde, dahilde işleme izin belgesi aslı, fatura ve ihracata ait gümrük beyannameleri asılları, ihracata ilişkin gümrük beyannameleri listesi, yurt içi alım listesi, ekspertiz raporu aslı (gerek olması halinde), teminat mektubu sureti ile birlikte ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine, b) İthalat yapılan dahilde işleme izin belgesi ile ilgili olarak belge süresi içerisinde, belge aslı, gerçekleştirilen ithalata ve ihracata ilişkin gümrük beyannameleri listesi, bu listelerde yer alan gümrük beyannameleri asılları ve ihracat listesindeki beyannamelerin ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılacağına dair taahhütname ile birlikte ilgili gümrük idaresine, c) Dahilde işleme izni ile ilgili olarak izin süresi içerisinde, izne ilişkin beyanname aslı, gerçekleştirilen ihracata ilişkin gümrük beyannameleri listesi, bu listelerde yer alan gümrük beyannameleri asılları ve listedeki beyannamelerin ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılacağına dair taahhütname ile birlikte ilgili gümrük idaresine, müracaat etmeleri gerekir. (2) Birinci fıkrada belirtilen sürede yapılmayan müracaat değerlendirmeye alınmaz. Kısmi Teminat İadesi Müracaatının Değerlendirilmesi Madde 36 – (1) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında düzenlenen dahilde işleme izin belgesi ile dahilde işleme iznine ilişkin gümrük idaresince yapılan inceleme sonucunda, belge/izin kapsamındaki ithalat esnasında alınan teminatlar, gerçekleşen ihracata tekabül eden oranda firmaya iade edilir. Kısmi teminat iadesinde kullanılan gümrük beyannamesi üzerine, dahilde işleme izin belgesi sayısının/dahilde işleme iznine ilişkin beyanname sayısının kaydedilmesi suretiyle bu beyannamenin kısmi teminat iadesinde kullanıldığına dair meşruhat düşülür. (2) İlgili ihracatçı birliği genel sekreterliğince, yurt içi alım yapılan dahilde işleme izin belgesine ilişkin yapılan inceleme sonucunda uygun bulunan müracaat, iade edilecek teminat tutarı belirtilmek suretiyle, ilgili kamu kurum ve kuruluşuna bildirilir. Kısmi teminat 228 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ iadesinde kullanılan gümrük beyannamesi üzerine, dahilde işleme izin belgesi sayısının kaydedilmesi suretiyle bu beyannamenin kısmi teminat iadesinde kullanıldığına dair meşruhat düşülür. (3) Yurt içi alım yapılan dahilde işleme izin belgesi kapsamında birden fazla yapılacak kısmi teminat iadesi talepleri, aynı ihracatçı birlikleri genel sekreterliğince sonuçlandırılır. (4) Kısmi teminat iadesi kapsamında geri verilen teminat tutarı, belge/izin kapsamında alınması gereken toplam verginin %90’ını geçemez. Bakiye teminatlar ise, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasını müteakip firmaya iade edilir. (5) Bu Tebliğin 9 uncu maddesinde belirtilen indirimli teminat uygulaması çerçevesinde düzenlenen dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapılan ithalat için kısmi teminat iadesi yapılmaz. ALTINCI BÖLÜM İhracat Taahhüdünün Kapatılması Kapatma Müracaatı Madde 37 – (1) Firmaların; a) Dahilde işleme izin belgesi ihracat taahhüdünü kapatmak için en geç belge süresi sonundan itibaren 3 (üç) ay içerisinde, elektronik ortamda ve aynı zamanda ek-3’te belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte belge sahibi firmanın üyesi bulunduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine (belge sahibi firmanın birden fazla ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine üyeliğinin söz konusu olması durumunda ise, ek-10’da yer alan ve her bir ihracatçı birlikleri genel sekreterliğinin taahhüt kapatma işlemi açısından yetkili olduğu belirtilen sektörler dikkate alınarak belge sahibi firmanın elektronik ortamda tercih ettiği ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine), b) Dahilde işleme izni ihracat taahhüdünü kapatmak için en geç izin süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde, ek-4’te belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte ilgili gümrük idaresine, müracaat etmeleri zorunludur. (2) Yapılan kapatma müracaatı geri alınamaz. Birinci fıkrada belirtilen süre içerisinde kapatma müracaatında bulunmayan belge sahibi firmaların, elektronik ortamda gerekli uyarı yapıldığı da dikkate alınarak belge süresi sonundan itibaren 3 (üç) ayın bitimine kadar ihracat taahhüdünü kapatma müracaatında bulunmaları beklenir. Bu konuda, ayrıca yazı ile uyarı yapılmaz. Dahilde işleme izni sahibi firmalar için ise, 10 (on) iş günü içerisinde ilgili gümrük idaresince, 10 (on) gün içerisinde ihracat taahhüdünü kapatma müracaatında bulunmaları bildirilir. (3) İkinci fıkrada belirtilen süre (belge için; 3 (üç) ay, izin için; 1 (bir) ay + 10 (on) iş günü + 10 (on) gün) içerisinde kapatma müracaatında bulunmayan firmalar adına düzenlenen belge/izin, ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğince/gümrük idaresince müeyyide uygulanarak resen kapatılır. (4) Resen kapatılan dahilde işleme izin belgeleri aylık listeler halinde Resmî Gazete’de yayımlanır. Resen kapatma işlemi, ilgili mercilere ve ilgili vergi dairelerine ayrıca bildirilmez ve resen kapatılan dahilde işleme izin belgeleri, gerekli işlemler açısından ilgili mercilerce ve ilgili vergi dairelerince Resmî Gazete’den takip edilir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 229 Kapatma Müracaatının Değerlendirilmesi Madde 38 – (1) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdünün kapatılmasına ilişkin yapılan müracaatta, eksik bilgi ve belge gönderildiğinin tespiti halinde, bu eksiklik 1 (bir) ay içerisinde tamamlanmak üzere ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliği/gümrük idaresi tarafından firmaya bildirilir. Bu süre içerisinde eksik bilgi ve belgelerin tamamlanmaması durumunda, ihracat taahhüdü mevcut bilgi ve belgelerle, bu Tebliğin 45 inci maddesi de dikkate alınarak kapatılır. (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) (2) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdü, belgede/izinde belirtilen şartlar da dikkate alınmak suretiyle, dahilde işleme rejimi hükümleri çerçevesinde eşdeğer eşya ve/veya ithal eşyasından elde edilen işlem görmüş ürün ile değişmemiş eşyanın ihraç edildiğinin tespiti kaydıyla kapatılır. Gümrük beyannamesinin belge/izin süresi içerisinde tescil edilmiş olması bu beyannamenin belge/izin kapsamında değerlendirilebilmesi için yeterli sayılır. Ancak, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasında, belge/izin süresi içerisinde tescil edilmiş ihracata ilişkin gümrük beyannamesi kapsamındaki ihracatın gerçekleştirildiğinin tespiti aranır. Aksine bir durumun tespiti halinde, bu Tebliğin 45 inci maddesi hükmüne göre işlem yapılır. (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) (3) Gümrük beyannamesinin dahilde işleme izin belgesi ihracat taahhüdüne sayılabilmesi için ilgili gümrük beyannamesi aslı üzerinde belge sayısını içeren satır kodunun yer alması zorunludur. Gümrük beyannamesinin izin ihracat taahhüdüne sayılabilmesi için ilgili gümrük beyannamesi aslı üzerinde izne ilişkin beyanname sayısının yer alması gerekir. İzin ihracat taahhüdüne sayılan ihracata ilişkin gümrük beyannamesi aslına, ilgili gümrük idaresince ihracat taahhüdüne sayıldığına dair meşruhat düşülür. (4) Dahilde işleme izin belgesi kapsamındaki döviz kullanım oranının hesaplanmasında, yurt içi alımlar hariç CIF ithal tutarının (Fatura bedelinin CIF ABD Dolarına karşılık gelen değerinin) FOB ihraç tutarına olan yüzde oranı esas alınır. (24.12.2008 tarih ve 27090 sayılı R.G. İhracat 2008/15 ile değişik) (5) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında, A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye işlem görmüş ürünün ihraç edilmesi halinde, bu ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyaya ilişkin varsa telafi edici verginin bu Tebliğin 33 üncü maddesi hükmü çerçevesinde her bir ihracata ilişkin gümrük beyannamesi bazında ödendiğine dair makbuzun tevsiki aranır. Belge/izin kapsamında ödenen telafi edici vergiye ait makbuz üzerine, ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince/gümrük idaresince belge/ izin kapsamında kullanılan tutar belirtilmek suretiyle meşruhat düşülür. Telafi edici verginin fazla ödendiği ihracata ilişkin gümrük beyannameleri ile telafi edici verginin eksik ödendiği ihracata ilişkin gümrük beyannamelerinin birlikte bulunduğu durumlarda; eksik ödenen ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri dikkate alınarak hesaplanan telafi edici vergiye ilişkin kısmın, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 211 inci maddesi saklı kalmak kaydıyla, fazla ödenen telafi edici vergiye ilişkin kısımdan düşülmesi suretiyle belge/izin taahhüt kapatma işlemi tekemmül ettirilir. Belge ihracat taahhüdünün 230 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ kapatılması için yapılacak müracaat sırasında ibraz edilen ve ek-8’deki telafi edici vergi tablosunda yer alan bilgilerin ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğince doğruluğu kontrol edilir. Belge kapsamındaki mahsup işleminde; ilgili firma tarafından mahsup işlemine ilişkin hesaplamalara Ek-8 de yer alan telafi edici vergi tablosunda yer verilmiş olması kaydıyla, tescil tarihi itibarıyla telafi edici verginin fazla ödendiği gümrük beyannamesinin telafi edici verginin eksik ödendiği gümrük beyannamesinden önceki tarihli olması durumunda, telafi edici verginin eksik ödendiği gümrük beyannamesinin tescil tarihi esas alınır; telafi edici verginin eksik ödendiği gümrük beyannamesinin telafi edici verginin fazla ödendiği gümrük beyannamesinden önceki tarihli olması durumunda ise, telafi edici verginin fazla ödendiği gümrük beyannamesinin tescil tarihi esas alınır ve eksik ödenen telafi edici vergiye ilişkin kısım 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri dikkate alınarak hesaplanır. Ancak, belge sahibi firma tarafından talep edilmesi halinde, belge kapsamında ihracat taahhüt kapatma işleminde kullanılmak istenilen ve tescil tarihi itibarıyla, telafi edici verginin eksik yatırıldığı tespit edilen en son tarihli ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihi, mahsup işleminde esas alınabilir. Mahsup işlemini müteakip halen ödenmesi gereken telafi edici verginin bulunduğu durumda, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri dikkate alınarak hesaplanan telafi edici vergiye ilişkin eksik kısmın ilgili gümrük beyannamesi itibarıyla yatırıldığına ilişkin bilgi ve belgelerin tevsiki kaydıyla belge taahhüt kapatma işlemi tekemmül ettirilir. (24.12.2008 tarih ve 27090 sayılı R.G. İhracat 2008/15 ile değişik) (6) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında, ihracatın A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Topluluk üyesi ülkelere yapılması durumunda, işlem görmüş ürünlerin elde edilmesinde kullanılan eşyaya ilişkin ithal lisansı (kota) ve/veya gözetim belgeleri bu Tebliğin 32 nci maddesi hükmü çerçevesinde aranır. Aksine bir durumun izin kapsamında tespiti halinde, gümrük idaresince gümrük mevzuatı çerçevesinde işlem yapılır; belge kapsamında tespiti halinde ise bu durum, gümrük idaresince gümrük mevzuatı çerçevesinde değerlendirilmesini teminen, ihracatçı birlikleri genel sekreterlikleri tarafından taahhüt kapatma yazısında belirtilir. (7) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşya, belge/izin süresi içerisinde, ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın gümrük idaresince yerinde tespiti, eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması ve kanunen ödenmesi gereken vergilerin tahsili kaydıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 114 üncü maddesinin birinci fıkrası ile 207 nci maddesi hükmüne göre serbest dolaşıma girebilir. Bu durumda, serbest dolaşıma giren eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleşmesi aranmaz. (8) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyanın veya işlem görmüş ürünün, gümrük mevzuatı çerçevesinde belge/izin süresi içerisinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi veya mahrecine iadesi hallerinde, bu eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleştirilmesi aranmaz. (9) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi, çıkış hükmünde gümrüğe teslimi veya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithali hallerinde, bu ürünün ihracatının gerçekleştirilmesi aranmaz. İkincil işlem görmüş KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 231 ürünün serbest dolaşıma giriş rejimine göre ithali halinde, bu ürünün gümrük idaresine teslimi aranmaz ve bu ürüne ilişkin ithalat vergileri, belge/izin kapsamındaki gerçekleşme oranları üzerinden hesaplanan miktar ve birim fiyat esas alınarak tahsil edilir. Ancak, belge kapsamında yurt içi alım yapılması halinde, bu alıma tekabül eden varsa ikincil işlem görmüş ürünün ihracatının gerçekleşmesi aranmaz. Belge kapsamında, bu fıkra hükmü çerçevesinde işlem yapılması halinde bu durum, ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince taahhüt kapatma yazısında belirtilir. (10) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün, başka bir belgenin ithalat bölümünde belirtilen eşya arasında yer alması şartıyla süresi geçerli belge sahibi firmaya/firmalara yurt içinde teslimi halinde, her bir belgenin/iznin taahhüt kapatma müracaatının bu Tebliğin 37 nci maddesinde belirtilen süreler içerisinde yapılması kaydıyla, dahilde işleme izin belgelerinin kapatma işlemi aynı anda veya ihracatı gerçekleştiren firmaların belgelerinin kapatılmasını müteakip yurt içinde teslimi yapan firmanın belgesinin/izninin kapatılması suretiyle sonuçlandırılır. İthal lisansı (kota) ve/veya gözetim belgesi gerektiği halde ibraz edilmemesi, varsa ödenmesi gereken telafi edici verginin ödenmemesi veya eksik ihracat gerçekleştirilmesi halinde, tüm mali ve hukuki sorumluluk ithalatı yapan firmaya aittir. Bu durumda, ithalatı yapan firma için bu Tebliğin 32, 33 ve 45 inci maddesi hükümleri çerçevesinde işlem yapılır. (06.08.2009 tarih ve 27311 sayılı R.G. İhracat 2009/9 Tebliğ ile değişik) (11) İhracat taahhüdü kapatılan dahilde işleme izin belgeleri/dahilde işleme izinleri Müsteşarlığın (İhracat Genel Müdürlüğü)/Gümrük Müsteşarlığı’nın (Gümrükler Genel Müdürlüğü) uygun görüşüne istinaden kamu kurum ve kuruluşları ile ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince yapılan maddi hatadan dolayı yeniden açılabilir. (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) (12) Dahilde işleme izin belgesi sahibi firmaların grup firmaları tarafından gerçekleştirilen ihracatların, bu maddenin (3) numaralı fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, belge taahhüt hesabının kapatılmasında kullanılması mümkün bulunmaktadır. (25.07.2007 tarih ve 26593 sayılı R.G. – İhracat 2007/7 Tebliğ ile eklenmiştir.) Kapatma İşleminin Bildirileceği Merciler Madde 39 – (1) Bu Tebliğin 38 inci maddesi hükmü çerçevesinde yapılan kapatma işlemi, dahilde işleme izin belgesinin gönderildiği merciler ve ilgili vergi dairesi ile bankaya bildirilir. (2) İhracatçı birlikleri genel sekreterliklerince, ek-5 ve ek-6’da yer alan ihracat ve ithalat listeleri ilgili gümrük ve muhafaza başmüdürlüklerine taahhüt kapatma yazısı ekinde gönderilir. Belge kapsamında yurt içi alım yapılması halinde, kapatma işlemi ilgili kurum ve kuruluşa da bildirilir.(01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) Teminatın/Verginin İadesi Mmadde 40 – (1) İhracat taahhüdünün kapatılmasını müteakip; a) Yurt içi alım yapılan dahilde işleme izin belgesi kapsamında alınan teminatlar T.C. Şeker Kurumunca tespit edilen şeker fabrikalarınca, b) İthalat yapılan şartlı muafiyet sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında alınan teminatlar ilgili gümrük idaresince, 232 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ c) Bu Tebliğin 11 inci maddesinin birinci fıkrası hükmüne istinaden geri ödeme sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında alınan vergi ilgili gümrük idaresince, ç) Bu Tebliğin 11 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrası hükümlerine istinaden geri ödeme sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında alınan teminat ilgili gümrük idaresince, ilgili firmaya iade edilir. YEDİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Belgenin Kaybedilmesi Madde 41 – (1) Dahilde işleme izin belgesinin kaybedilmesi halinde, yeni belge düzenlenmesi için kayıp ilanı verilen gazete ile birlikte ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine müracaat edilmesi gerekir. Yapılan değerlendirme sonucunda, “Elektronik ortamda düzenlenmiş belgenin aynısıdır.” meşruhatı düşülen belge nüshası, ilgili mercilerce yapılan işlemlerin belgeye işlenmesi kaydıyla düzenlenir ve firmaya verilir. İhraç Edilen İşlem Görmüş Ürünün Geri Getirilmesi Madde 42 – (1) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihraç edilen işlem görmüş ürünün, herhangi bir sebeple belge/izin süresi içerisinde geri getirilmesi halinde, ihracat rejimi ve gümrük mevzuatı çerçevesinde ve süresi geçerli belge/izin kapsamında ihracat nedeniyle varsa yararlanılan hak ve menfaatin bu Tebliğin 8 inci maddesi hükmüne göre teminatının alındığının tevsiki kaydıyla, ilgili gümrük idaresince bu ürünün ithalatına ve ihracatına müsaade edilir. Bu durum, ihracat taahhüdünün kapatılması sırasında değerlendirilmek üzere ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine/gümrük idaresine bildirilir. (2) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihraç edilen ancak, belge/izin süresi sona erdikten veya ihracat taahhüdü kapatıldıktan sonra herhangi bir sebeple geri getirilen ve belge/izin sahibi firma tarafından yeniden ihraç edilecek işlem görmüş ürünün, yeni bir belge/izin kapsamında ayniyet tespiti ve ihracat nedeniyle varsa yararlanılan hak ve menfaatin bu Tebliğin 8 inci maddesi hükmüne göre teminatının alındığının tevsiki kaydıyla, ilgili gümrük idaresince ithalatına müsaade edilir. (3) İhracat taahhüdü kapatılmış dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihraç edilen işlem görmüş ürünün, herhangi bir sebeple geri getirilmesi ve belge/ izin sahibi firma tarafından yeniden ihracatının yapılmak istenmemesi halinde, bu durum taahhüt kapatma işleminin yeniden tekemmül ettirilmesini teminen ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine/gümrük idaresine bildirilir. Yapılan değerlendirme sonucunda, varsa bu ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyanın ithalatında alınmayan verginin bu Tebliğin 45 inci maddesi çerçevesinde geri alındığının ve ihracat nedeniyle yararlanılan hak ve menfaatlerin iade edildiğinin tevsiki kaydıyla, gümrük idaresince işlem görmüş ürünün ithalatına müsaade edilir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 233 İhracatın Gerçekleştirilmemesi Madde 43 – (1) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracatı gerçekleştirilmeyen ithal eşyasının, işlem görmüş ürün ve/veya ithal edildiği şekliyle belge/izin sahibi firma ve/veya yan sanayici firmanın stoklarında bulundurulması zorunludur. (2) Bu Tebliğin 32 nci maddesi hükmü saklı kalmak kaydıyla, şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen ancak belge/izin süresi içerisinde işlem görmüş ürün olarak belge/izin şartlarına uygun şekilde Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihracatı gerçekleştirilemeyen veya serbest bölgelere ihraç edildiği halde en geç belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde serbest bölgelerden başka bir ülkeye satışı yapılmayan ithal eşyasına ilişkin alınmayan vergi, bu Tebliğin 45 inci maddesi hükmüne göre tahsil edilir. (3) Ancak, ikinci fıkra hükmü çerçevesinde serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşyanın en geç belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde; serbest bölgelerden Yatırım Teşvik Belgesi veya bir başka belge/izin kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesi’ne ithalatının yapıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanıldığının, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapıldığının, serbest bölgelerden gümrüksüz satış mağazalarına satışının yapıldığının veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapıldığının tevsik edilmesi hallerinde, bu Tebliğin 45 inci maddesi hükmü uygulanmaz. (4) Geri ödeme sistemi kapsamında ithal edilen ancak belge/izin süresi içerisinde işlem görmüş ürün olarak belge şartlarına uygun şekilde Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere (serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşyanın en geç belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde; serbest bölgelerden başka bir ülkeye satışının yapıldığının (bu Tebliğin 11, 12 ve 13 üncü maddeleri çerçevesinde), serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makineteçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanıldığının, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapıldığının, serbest bölgelerden gümrüksüz satış mağazalarına satışının yapıldığının veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapıldığının tevsik edilememesi halinde) ihracatı gerçekleştirilemeyen ithal eşyasına ilişkin alınan vergi iade edilmez. (5) Bu Tebliğin 38 inci maddesinin dokuzuncu fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, belge/izin kapsamında ikincil işlem görmüş ürünün ihraç edilmemesi halinde, ithal eşyasına ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki kur ve vergi oranı veya asıl işlem görmüş ürünün ihraç edilen kısmı oranında ikincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki kur ve vergi oranı esas alınarak hesaplanan verginin, ilgili gümrük idaresine yatırıldığının tevsiki aranır. Aksi takdirde, bu Tebliğin 45 inci maddesi hükmüne göre işlem yapılır. (6) Geri ödeme sistemi çerçevesinde düzenlenen dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülke- 234 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ lere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye işlem görmüş ürün olarak ihraç edilmek üzere ithal edilen ancak süresi içerisinde ihracatı gerçekleştirilmeyen eşyaya ilişkin daha önce alınmayan vergi, bu Tebliğin 45 inci maddesi hükmüne göre tahsil edilir. Belgenin/İznin İptali Madde 44 – (1) Firmanın talep etmesi halinde, kullanılmayan dahilde işleme izin belgesi iptal edilir. İptal müracaatı, elektronik ortamda Müsteşarlığa (İhracat Genel Müdürlüğü) yapılır. (2) Bu Tebliğ ve bu Tebliğe istinaden yayımlanacak genelge hükümlerine uyulmadığının, dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin düzenlenmesi veya revizesi için ibraz edilen bilgi ve belgeler ile belge/izin kapsamında yapılan işlemlerin gerçek dışı olduğunun veya gerçeği yansıtmadığının yahut belgenin/iznin sahtesinin düzenlendiğinin veya üzerinde tahrifat yapıldığının tespiti halinde; ilgili belge Müsteşarlıkça, izin ise ilgili gümrük idaresince iptal edilir ve ilgililer hakkında kanuni işlem yapılır. Ayrıca, bu belge/izin sahibi firma adına düzenlenmiş ve düzenlenecek olan belgelere/izinlere (bu firmaların bir başka firmanın belgesinde yan sanayici olması da dahil), belirtilen tespitin yapılmasını müteakiben, bu Tebliğin 9 uncu maddesinin (6) numaralı fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, belge/ izin kapsamında yapılacak tüm ithalat işlemlerinde geçerli olmak üzere 1 (bir) yıl süreyle indirimli teminat uygulanmaz. (30.05.2008 tarihli ve 26891 sayılı R.G. İhracat 2008/4 Tebliğ ile değişik) (3) İptal edilen belge/izin ile ilgili olarak, bu Tebliğin 45 inci maddesi hükümlerine göre işlem yapılır. (4) İptal edilen dahilde işleme izin belgeleri aylık listeler halinde Resmî Gazete’de yayımlanır. İptal işlemi, ilgili mercilere ve ilgili vergi dairelerine ayrıca bildirilmez ve iptal edilen dahilde işleme izin belgeleri, gerekli işlemler açısından ilgili mercilerce ve ilgili vergi dairelerince Resmî Gazete’den takip edilir. Dahilde İşleme Tedbirlerine Uyulmaması Madde 45 – (1) Dahilde işleme tedbirlerini, dahilde işleme rejiminde ve belgede/izinde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak yerine getirmeyenlerden; a) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen ve Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere ihracatı gerçekleştirilmeyen eşyanın ithali esnasında alınmayan vergi, b) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen ve serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşyanın en geç belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde; serbest bölgelerden başka bir ülkeye satışının yapılmaması, Yatırım Teşvik Belgesi veya bir başka belge/izin kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine ithalatının yapılmaması, serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanılmaması, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanılmaması, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapılmaması, serbest bölgelerden gümrüksüz satış mağazalarına satışının yapılmaması veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapılmaması durumunda, bu kapsamdaki ithalat esnasında alınmayan vergi, c) Belge/izin kapsamında izin verilen miktarın üzerinde ithalat yapılması halinde, bu kısma tekabül eden ithalattan doğan vergi, KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 235 ç) Belge kapsamında ithal edilen eşyanın tamamı ihraç edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılmış olsa dahi döviz kullanım oranının %80’i (İkincil işlem görmüş tarım ürünü taahhüdü içeren belgeler için %100’ü) geçmesi halinde, bu oranı aşan kısma tekabül eden ithalatla ilgili alınmayan vergi, d) Belge/izin kapsamında ithal edilen işletme malzemesinin CIF ithal tutarının, gerçekleşen FOB ihraç tutarının %2 (doğal taşlar ile kıymetli maden ve taş ihraç taahhüdü içeren belgelerde %10)’sinden fazla olması halinde, bu oranı aşan kısma tekabül eden ithalatla ilgili alınmayan vergi, e) Belge/izin kapsamında ithal edilen değişmemiş eşyanın CIF ithal tutarının, gerçekleşen FOB ihraç tutarının %1’inden fazla olması halinde, bu oranı aşan kısma tekabül eden ithalatla ilgili alınmayan vergi, f) Geri ödeme sistemi çerçevesindeki belge/izin kapsamında A.T.R. dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğu’na üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-AvrupaAkdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye işlem görmüş ürün olarak ihraç edilmek üzere ithal edilen ancak süresi içerisinde ihracatı gerçekleştirilmeyen eşyaya ilişkin alınmayan vergi, g) Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin iptal edilmesi halinde, belge/ izin kapsamında varsa alınmayan vergi, ğ) Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin resen kapatılması halinde, belge/izin kapsamında varsa alınmayan vergi, ithal tarihi itibarıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. Ayrıca, ithal edilen ve süresi içerisinde ihracı gerçekleştirilmeyen eşya için 4458 sayılı Kanunun 238 inci maddesi hükmü çerçevesinde gümrük vergilerinin 2 (iki) katı para cezası alınır. (2) Birinci fıkra hükmü çerçevesinde vergisi ve cezaları ödenen eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmasının talep edilmesi halinde, ticaret politikası önlemlerinin uygulanması ve eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması şartı aranır. Aksi takdirde, bu eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimi dışındaki gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması gerekir. Dahilde İşleme Rejiminde Sağlanan Hakların Kötüye Kullanımı Madde 46 – (1) Müsteşarlık veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim birimleri ile Gümrük Müsteşarlığı’nca yapılan inceleme ve soruşturma sonucunda, gümrük beyannamesi ve eki belgelerin sahte olduğunun veya üzerinde tahrifat yapıldığının ya da gerçek dışı olduğunun veya gerçeği yansıtmadığının tespiti halinde; a) Bu gümrük beyannamesi dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılamaz. b) İhracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılmış olması veya kullanılmak üzere ibraz edilmesi ve bu beyanname kapsamı işlem görmüş ürün ihracatının esas alınamaması nedeniyle, taahhüt kapatma işlemi için sunulan mevcut gümrük beyannameleri ile ihracat taahhüdünün tamamlanamaması halinde, eksik ihracata tekabül eden ithalata ilişkin vergi, bu Tebliğin 45 inci maddesi hükmü çerçevesinde tahsil edilir ve ilgililer hakkında kanuni işlem yapılır. 236 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ c) Bu gümrük beyannamesinde kayıtlı dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi firma adına ve/veya aracı ihracatçı firma adına düzenlenmiş ve düzenlenecek olan belgelere/izinlere (bu firmaların bir başka firmanın belgesinde yan sanayici olması da dahil), belirtilen tespitin Müsteşarlığa (İhracat Genel Müdürlüğü) intikalini müteakiben, bu Tebliğin 9 uncu maddesinin (6) numaralı fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, belge/izin kapsamında yapılacak tüm ithalat işlemlerinde geçerli olmak üzere 1 (bir) yıl süreyle indirimli teminat uygulanmaz. Ayrıca; aracı ihracatçı, beyanname konusu işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyanın ithalatı esnasında alınmayan vergiden, belge/izin sahibi firma ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludur. (30.05.2008 tarihli ve 26891 sayılı R.G. İhracat 2008/4 Tebliğ ile değişik) (2) Ancak, gümrük beyannamesi ve eki belgeler üzerindeki tahrifatın belge/izin sahibi firma tarafından yapılmadığının kesinleşmiş mahkeme kararı ile tespiti kaydıyla, bu işlemin firmaya dahilde işleme rejimi çerçevesinde herhangi bir menfaat sağlamadığının ve yapılan ihracatın gerçek olduğunun tespiti halinde, birinci fıkra hükmü uygulanmaz. SEKİZİNCİ BÖLÜM Denetim Denetim Madde 47 – (1) Tüm kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar, dahilde işleme tedbirlerini, dahilde işleme rejiminde ve belgede/izinde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak tatbik ederler. Müsteşarlık, bu Tebliğde belirtilen tedbirlerin uygulanmasına ilişkin her türlü denetimi ve düzenlemeyi yapabilir; ilgili firma, kamu kurum ve kuruluşları ile bankalardan bilgi ve belge isteyebilir ve gerekli önlemleri alabilir. (2) Müsteşarlık ve Gümrük Müsteşarlığı denetim birimleri; ilgili bakanlık müfettişleri ve kontrolörleri; Müsteşarlık, Gümrük Müsteşarlığı ve ihracatçı birlikleri genel sekreterlikleri elemanları dahilde işleme tedbirlerinin dahilde işleme rejiminde ve belgede/izinde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak yerine getirilip getirilmediğinin kontrolü amacıyla firma tesislerini denetleyebilirler. İlgili tüm kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar da kendi özel kanunları çerçevesinde denetim yapabilirler. DOKUZUNCU BÖLÜM Çeşitli Hükümler Uygulama Madde 48 – (1) Henüz ihracat taahhüdü kapatılmamış olan dahilde işleme izin belgelerine/dahilde işleme izinlerine, bu Tebliğin lehe olan hükümleri uygulanır. Yetki Madde 49 – (1) Müsteşarlık bu Tebliğ hükümlerine istinaden, dahilde işleme rejimi ile ilgili usul ve esaslara ilişkin genelgeler çıkarmaya, izin ve talimat vermeye, özel ve zorun- KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 237 lu durumları inceleyip sonuçlandırmaya, uygulamada ortaya çıkacak ihtilafları idari yoldan çözümlemeye ve bilgisayar veri işleme tekniği yoluyla elektronik ortamda yapılan işlemlerde yaşanacak teknik düzeydeki aksaklıklar nedeniyle uygulamada yaşanabilecek sorunları gidermeye yönelik uygulama usul ve esaslarını belirlemeye yetkilidir. (2) Müsteşarlık (İhracat Genel Müdürlüğü) dahilde işleme izin belgesinin taahhüt kapatma müracaatını, taahhüt kapatma, iptal veya resen kapatma işlemlerini geri almaya yetkilidir. Resen kapatmanın Resmî Gazete’de yayımlandığı tarihten itibaren 60 (altmış) gün içerisinde ilgili firma tarafından resen kapatmanın geri alınmasına ilişkin müracaatın yapılmaması halinde, resen kapatma işlemi geri alınmaz. Taahhüt kapatma, iptal veya resen kapatma işlemleri geri alınan belge ihracat taahhüdünün kapatılması durumunda; belge kapsamında müeyyide uygulanmakla birlikte henüz tahsilatı yapılmamış (amme alacağının asli ve/veya ferilerinin tahsil edilmemiş olması) kısım için ithalat esnasında alınan teminatlar ilgili gümrük idaresince belge sahibi firmaya iade edilir, ancak belge kapsamında müeyyide uygulanmış ve daha önce tahsil edilmiş tutarlar (amme alacağının asli ve/veya ferilerinin tahsil edilmiş olması) taahhüt kapatma işlemini müteakip ilgili belge sahibi firmaya iade edilmez. İptal veya resen kapatma işlemleri geri alınan firmaların düzenlenmiş ve düzenlenecek olan dahilde işleme izin belgelerine (bu firmaların, geri alma işlemi tesis edilen dahilde işleme izin belgesi ve yan sanayici olarak öngörüldüğü bir başka firmanın dahilde işleme izin belgesi de dahil) bu belgeler kapsamında geri alma tarihinden itibaren yapılacak tüm ithalat işlemlerinde geçerli olmak üzere 1 (bir) yıl süreyle indirimli teminat uygulanmaz. (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) (3) Dahilde işleme izninin taahhüt kapatma, iptal veya resen kapatma işlemlerini geri almaya Gümrük Müsteşarlığı (Gümrükler Genel Müdürlüğü) yetkilidir. Taahhüt kapatma, iptal veya resen kapatma işlemleri geri alınan izin ihracat taahhüdünün kapatılması durumunda; izin kapsamında müeyyide uygulanmakla birlikte henüz tahsilatı yapılmamış (amme alacağının asli ve/veya ferilerinin tahsil edilmemiş olması) kısım için ithalat esnasında alınan teminatlar ilgili gümrük idaresince izin sahibi firmaya iade edilir, ancak izin kapsamında müeyyide uygulanmış ve daha önce tahsil edilmiş tutarlar (amme alacağının asli ve/veya ferilerinin tahsil edilmiş olması) taahhüt kapatma işlemini müteakip ilgili izin sahibi firmaya iade edilmez. (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) (4) Müsteşarlık, gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde onaylanmış kişi statü belgesine sahip kişiler için, dahilde işleme rejimi hükümlerinin kolaylaştırılması amacıyla, genelge ve talimat ile düzenleme yapmaya yetkilidir. Geçici Madde 1 – (1) 27/1/2005 tarihinden önce, süresi içerisinde taahhüt kapatma müracaatı yapılmaması nedeniyle resen kapatılan veya iptal edilen ve bu suretle uygulanan müeyyidenin kısmen tahsil edildiği dahilde işleme izin belgesi kapsamında ithal edilen eşyanın işlem görmüş ürün olarak belge süresi içerisinde ihraç edildiğinin ilgili gümrük idaresinden teyit edilmesi ve resen kapatma veya iptal işleminin Müsteşarlık (İhracat Genel Müdürlüğü) tarafından geri alınması kaydıyla belge ihracat taahhütleri, bu ihracata tekabül eden ithal eşyasına müeyyide uygulanmaksızın, ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliği tarafından kapatılır. (2) Birinci fıkra hükmü çerçevesinde ihracat taahhüdü kapatılan dahilde işleme izin belgesi kapsamında, henüz tahsilatı yapılmamış (amme alacağının asli ve ferilerinin tahsil edilmemiş olması) kısım için ithalat esnasında alınan teminatlar ilgili gümrük idaresince belge 238 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ sahibi firmaya iade edilir. Ancak, belge kapsamında daha önce tahsil edilmiş tutarlar (amme alacağının asli ve/veya ferilerinin tahsil edilmiş olması) taahhüt kapatma işlemini müteakip ilgili belge sahibi firmaya iade edilmez. Geçici Madde 2 – (1) 27/1/2005 tarihinden itibaren düzenlenen ancak elektronik ortamda düzenlenmemiş bulunan dahilde işleme izin belgesi ihracat taahhüdünün kapatılması esnasında ibraz edilen ilgili ihracata ilişkin gümrük beyannamesi aslı üzerinde belge sayısının yer almaması ve bu nedenle ilgili gümrük beyannamesinin belge ihracat taahhüdüne saydırılamaması durumunda, yeniden ihracat gerçekleştirilebilmesi için henüz ihracat taahhüdü kapatılmamış olan ilgili belgeye, bu Tebliğin yürürlük tarihinden itibaren 1 (bir) ay içerisinde gerekli bilgi ve belgelerle birlikte ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine müracaat edilmesi kaydıyla, bu Tebliğin yürürlük tarihinden itibaren azami 4 (dört) aya kadar haklı sebebe ilişkin ek süre verilebilir. (2) Birinci fıkrada belirtilen sürede yapılmayan müracaat değerlendirmeye alınmaz. Geçici Madde 3 – (1) Bu Tebliğin yayımı tarihinden önce düzenlenen dahilde işleme izin belgelerinin/dahilde işleme izinlerinin düzenlendikleri tarihte yürürlükte bulunan Tebliğ hükümleri; münhasıran anılan dahilde işleme izin belgelerine/dahilde işleme izinlerine uygulanır. Geçici Madde 4 – (1) 20/12/2006 tarihinden itibaren düzenlenmiş ve belge süresi sona ermiş dahilde işleme izin belgeleri kapsamında bu Tebliğin 21, 23 ve 26 ncı maddeleri hükmünden daha önce yararlanamamış firmaların, İhracat 2007/7 sayılı Tebliğin yürürlük tarihinden itibaren 1 (bir) ay içerisinde elektronik ortamda Müsteşarlığa müracaat etmeleri gerekmektedir. Bu durumdaki dahilde işleme izin belgelerine, firma müracaatına istinaden tesis edilecek işlem tarihinden itibaren ilgili ek süreler verilebilir. Ancak bu Tebliğin 22 nci maddesinin (1) numaralı fıkrasında belirtilen ek süre, belge süresi sonundan itibaren verilir. (25.07.2007 tarih ve 26593 sayılı R.G. – İhracat 2007/7 Tebliğ ile eklenmiştir) Geçici Madde 5 – (30.05.2008 tarihli ve 26891 sayılı R.G. İhracat 2008/4 Tebliğ ile eklenmiştir) 27/12/2006 tarihli ve 5569 sayılı Kanun çerçevesindeki finansal yeniden yapılandırma sözleşmelerine göre borçları yeniden yapılandırılan ve yeni bir itfa planına bağlanan borçlular adına, 30/12/2006 tarihinden önce düzenlenen dahilde işleme izin belgelerine/dahilde işleme izinlerine (müeyyide uygulanan ancak vergileri tahsil edilmeyen belgeler/izinler dahil), belge sahibi firmanın elektronik ortamda müracaat [elektronik ortamda düzenlenmemiş bulunan belgeler açısından ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliği aracılığıyla Müsteşarlığa (İhracat Genel Müdürlüğü) müracaat]/izin sahibi firmanın ise ilgili gümrük idaresi aracılığıyla Müsteşarlığa (İhracat Genel Müdürlüğü) müracaat tarihinden itibaren 18 (onsekiz) ayı aşmamak üzere sözleşme süresi kadar süre verilir. (2) Bu kapsamda ek süre verilen dahilde işleme izin belgelerinin/dahilde işleme izinlerinin ihracat taahhütleri; belge/izin sahibi firma, bu firmanın grup firmaları veya ilgili sözleşmede belirtilen borçlular ve müşterek borçlu müteselsil kefiller tarafından yapılan ihracat ile kapatılabilir. Ancak, ihracat taahhütlerinin belge/izin sahibi firmanın grup firmaları veya ilgili sözleşmede belirtilen borçlular ve müşterek borçlu müteselsil kefiller tarafından yapılan ihracat ile kapatılmasında 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu hükümleri saklıdır. Geçici Madde 6 – (30.05.2008 tarihli ve 26891 sayılı R.G. İhracat 2008/4 Tebliğ ile eklenmiştir) (1) Belge süresi sona ermiş ancak henüz ihracat taahhüdü kapatılmamış dahilde işleme izin belgesinin orijinal süresinin uzatılmış olması halinde, belge süresi sonundan itibaren KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 239 belge orijinal süresinin uzatılmasına ilişkin işlemin yapıldığı tarihe kadar gerçekleştirilen ihracata ilişkin gümrük beyannamesi, üzerinde belge sahibi firmanın unvanının veya belge sayısının yer alması ve belge ihracat taahhüdüne saydırılmasına ilişkin diğer şartların saklı kalması kaydıyla ilgili belge ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılabilir. Geçici Madde 7 –(30.05.2008 tarihli ve 26891 sayılı R.G. İhracat 2008/4 Tebliğ ile eklenmiştir) (1) 1/3/2008 tarihinden önce süresi sona eren ve bu Tebliğ’in 21 ila 26 ncı maddelerine istinaden münferiden ek süre müracaatında bulunulan dahilde işleme izin belgesi kapsamında, ek süre müracaatında bulunulan tarih ile ek süre müracaatının uygun görüldüğü tarih arasında gerçekleştirilen ihracata ilişkin gümrük beyannamesi, üzerinde belge sahibi firmanın unvanının veya belge sayısının yer alması ve belge ihracat taahhüdüne saydırılmasına ilişkin diğer şartların saklı kalması kaydıyla ilgili belge ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılabilir. Geçici Madde 8 – (30.05.2008 tarihli ve 26891 sayılı R.G. İhracat 2008/4 Tebliğ ile eklenmiştir) (1) 1/1/2008 tarihinden önce düzenlenmiş dahilde işleme izin belgelerine (müeyyideleri tahsil edilmeyen dahilde işleme izin belgeleri dahil); ihracata ilişkin bir gümrük beyannamesinin belge ihracat taahhüdüne saydırılmasına ilişkin diğer şartlar saklı kalmak kaydıyla ilgili belge sayısı veya satır kodu bulunmaması nedeniyle belge ihracat taahhüdüne saydırılamayan ihracata ilişkin gümrük beyannameleri dikkate alınarak, yeniden ihracat gerçekleştirilebilmesi için bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren 1 (bir) ay içerisinde gerekli bilgi ve belgelerle birlikte elektronik ortamda müracaat edilmesi (elektronik ortamda düzenlenmemiş bulunan dahilde işleme izin belgeleri açısından ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine müracaat edilmesi) kaydıyla, bu ek süre müracaatının uygun görüldüğü tarihten itibaren azami 4 (dört) aya kadar haklı sebebe ilişkin ek süre verilebilir. Geçici Madde 9 – 1/1/2008 tarihinden önce düzenlenmiş dahilde işleme izin belgelerine (müeyyideleri tahsil edilmeyen dahilde işleme izin belgeleri dahil); ihracata ilişkin bir gümrük beyannamesinin belge ihracat taahhüdüne saydırılmasına ilişkin diğer şartlar saklı kalmak kaydıyla ilgili belge sayısı veya satır kodu bulunmaması nedeniyle belge ihracat taahhüdüne saydırılamayan ihracata ilişkin gümrük beyannameleri dikkate alınarak, yeniden ihracat gerçekleştirilebilmesi için bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren 1 (bir) ay içerisinde gerekli bilgi ve belgelerle birlikte elektronik ortamda müracaat edilmesi (elektronik ortamda düzenlenmemiş bulunan dahilde işleme izin belgeleri açısından ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine müracaat edilmesi) ve Geçici 8 inci madde kapsamında ek süre imkanından yararlanılmamış olması kaydıyla, bu ek süre müracaatının uygun görüldüğü tarihten itibaren azami 4 (dört) aya kadar haklı sebebe ilişkin ek süre verilebilir. (14.08.2008 tarihli ve 26967 sayılı R.G. - İhracat 2008/13 Tebliğ ile eklenmiştir) Geçici Madde 10 – 27/1/2005 tarihinden önce düzenlenen dahilde işleme izin belgeleri kapsamında gümrük idarelerince ithaline izin verilen eşyanın belge ihracat taahhüdünde yer alan işlem görmüş ürünün üretiminde kullanılıp belge süresi içerisinde ihraç edildiğinin tevsiki kaydıyla, ilgili belgelerin ihracat taahhüdü müeyyide uygulanmaksızın kapatılır. (14.08.2008 tarihli ve 26967 sayılı R.G. - İhracat 2008/13 Tebliğ ile eklenmiştir) Geçici Madde 11 – (24.12.2008 tarih ve 27090 sayılı R.G. İhracat 2008/15 ile eklenmiştir) (1) Dünya genelinde yaşanan ekonomik kriz nedeniyle, bu maddenin yürürlüğe giriş tarihinden önce düzenlenmiş ve henüz ihracat taahhüt hesabı kapatılmamış dahilde işleme izin belgelerine, sadece belge kapsamındaki eksik ihracatın tamamlanmasını teminen; 240 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ a) Belge süresi sona ermiş belgeler için, bu maddenin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren 1 (bir) ay içerisinde elektronik ortamda Müsteşarlığa müracaat edilmesi (elektronik ortamda düzenlenmemiş bulunan dahilde işleme izin belgeleri açısından ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine müracaat edilmesi) kaydıyla, b) Belge süresi sona ermemiş belgeler için ise, en geç belge süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde elektronik ortamda Müsteşarlığa müracaat edilmesi (elektronik ortamda düzenlenmemiş bulunan dahilde işleme izin belgeleri açısından ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine müracaat edilmesi) kaydıyla, bu ek süre müracaatının uygun görüldüğü tarihten itibaren, belge orijinal süresini aşmamak üzere azami 6 (altı) aya kadar haklı sebebe ilişkin ek süre verilir. Geçici Madde 12 – (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile eklenmiştir) (1) Dünya genelinde yaşanan ekonomik kriz nedeniyle, bu maddenin yürürlüğe giriş tarihinden önce düzenlenmiş ve henüz ihracat taahhüt hesabı kapatılmamış dahilde işleme izinlerine, izin kapsamındaki eksik ihracatın tamamlanmasını teminen; a) İzin süresi sona ermiş izinler için, bu maddenin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren 1 (bir) ay içerisinde ilgili gümrük idaresine müracaat edilmesi kaydıyla, b) İzin süresi sona ermemiş izinler için ise, en geç izin süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde ilgili gümrük idaresine müracaat edilmesi kaydıyla, bu ek süre müracaatının uygun görüldüğü tarihten itibaren, izin orijinal süresini aşmamak üzere azami 6 (altı) aya kadar haklı sebebe ilişkin ek süre verilir. Geçici Madde 13 – (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile eklenmiştir) (1) Dünya genelinde yaşanan ekonomik kriz nedeniyle, 24/12/2008 tarihinden önce düzenlenmiş ve belge süresi sona ermekle birlikte ihracat taahhüt hesabı henüz kapatılmamış dahilde işleme izin belgelerine, Geçici 11 inci madde kapsamında ek süre imkanından yararlanılmamış olunması ve bu maddenin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren 1 (bir) ay içerisinde elektronik ortamda düzenlenmiş dahilde işleme izin belgeleri açısından elektronik ortamda Müsteşarlığa; elektronik ortamda düzenlenmemiş bulunan dahilde işleme izin belgeleri açısından ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine müracaat edilmesi kaydıyla, bu ek süre müracaatının uygun görüldüğü tarihten itibaren, sadece belge kapsamındaki eksik ihracatın tamamlanmasını teminen belge orijinal süresini aşmamak üzere azami 6 (altı) aya kadar haklı sebebe ilişkin ek süre verilir. Geçici Madde 14 – (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile eklenmiştir) (1) 27/1/2005 tarihinden sonra düzenlenmiş ve taahhüt hesabı müeyyideli kapatılmış/resen kapatılmış dahilde işleme izin belgeleri, 17/1/2005 tarihli ve 2005/8391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Dahilde İşleme Rejimi Kararının 26 ncı maddesi hükümlerinin saklı kalması, bu Tebliğin 46 ncı maddesi kapsamında herhangi bir inceleme ve/veya soruşturma nedeniyle müeyyide uygulanmamış olması, müeyyideli kapatılmış/resen kapatılmış belgeler için belge süresi içerisinde usulüne uygun olarak gerçekleştirilmiş ihracatın tevsik edilmesi ve bu maddenin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren 1 (bir) ay içerisinde ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine müracaat edilmesi kaydıyla açılır ve ilgili belgeye taahhüt kapatma/resen kapatma işleminin geri alındığı tarih itibarıyla sadece belge kapsamındaki eksik ihracatın tamamlanmasını teminen azami 3 (üç) aya kadar haklı sebebe ilişkin ek süre verilir. Bu ek süre imkanından yararlanan firmalar, bu Tebliğ kapsamında varsa başka ek süre hakkından yararlanamaz. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 241 Geçici Madde 15 – (1) Dahilde işleme izin belgesi kapsamında 1/4/2008-31/12/2008 tarihleri arasında ithal edilen Gümrük Tarife Cetvelinin 72 ila 79 uncu fasıllarında yer alan eşyanın değerinin belge kapsamındaki toplam ithalat değerinin % 35’inden fazla olması halinde, ithaline izin verilen eşyanın belge ihracat taahhüdünde yer alan işlem görmüş ürünün üretiminde kullanılıp belge süresi içerisinde ihraç edildiğinin tevsiki kaydıyla, ilgili belgelerin ihracat taahhüdü döviz kullanım oranı aranmaksızın kapatılır.(06.08.2009 tarih ve 27311 sayılı R.G. İhracat 2009/9 Tebliğ ile eklenmiştir)) Geçici Madde 16 – (1) Elektronik ortamda düzenlenmemiş olan dahilde işleme izin belgesi kapsamında elektrik enerjisi ihracat taahhüdü bulunması halinde, bu ihracata ilişkin gümrük beyannamesi üzerinde ilgili imalatçı firma unvanının veya ilgili belge sayısının yer alması kaydıyla ilgili belge ihracat taahhüt hesabı, TEİAŞ bünyesindeki Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi’nden teyidi alınan fatura bilgileri esas alınarak kapatılabilir. (06.08.2009 tarih ve 27311 sayılı R.G. İhracat 2009/9 Tebliğ ile eklenmiştir)) Geçici Madde 17 –(18.09.2009 tarih ve 27353 sayılı R.G. İhracat 2009/10 Tebliğ ile eklenmiştir) (1) Dünya genelinde yaşanan ekonomik krizin etkilerinin devam etmesi nedeniyle, 1/1/2007-30/6/2009 tarihleri arasında düzenlenmiş ve henüz ihracat taahhüt hesabı kapatılmamış dahilde işleme izin belgelerine, sadece belge kapsamındaki eksik ihracatın tamamlanmasını teminen; a) Belge süresi sona ermiş belgeler için, bu maddenin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren 1 (bir) ay içerisinde elektronik ortamda Müsteşarlığa müracaat edilmesi kaydıyla, b) Belge süresi sona ermemiş belgeler için ise, en geç belge süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde elektronik ortamda Müsteşarlığa müracaat edilmesi kaydıyla, bu ek süre müracaatının uygun görüldüğü tarihten itibaren, belge orijinal süresini aşmamak üzere azami 6 (altı) aya kadar haklı sebebe ilişkin ek süre verilir. Yürürlük Madde 50 – (1) Bu Tebliğin; 3, 11, 12, 28, 33, 43, 45 inci maddeleri 23/9/2006 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde, Geçici 1 inci maddesi 6/8/2006 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde, diğer maddeleri ise yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 51 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan yürütür. 242 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK-1 (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik. DAHİLDE İŞLEME İZNİ ALMAK İÇİN GEREKLİ BİLGİ VE BELGELER 1 – Dilekçe (İmza sirkülerinde yer alan yetkililerin adı ve soyadı belirtilerek imzalanmış) 2 – Dahilde İşleme İzni Talep Formu (2 nüsha) (İmza sirkülerinde yer alan yetkililerin adı ve soyadı belirtilerek imzalanmış) (Ek-2) 3 – Eşyanın bedelsiz gönderilme amacı ve süresini kapsayan gönderici firma ile alıcı firma arasında varsa imzalanmış sözleşme veya gönderici firma yazısı aslı ve tercümesi (*) 4 – İhraç Ürünleri ile İlgili Hammadde Sarfiyat Tablosu (Ek-9) (**) 5 – İhraç edilen mamulün üretimi ile ilgili Kapasite Raporu (Ticaret ve/veya sanayi odalarınca tasdikli) (***) 6 – Yan sanayici kullanılması halinde (İmalatçı-ihracatçı, İhracatçı, Dış Ticaret Sermaye Şirketi ve Sektörel Dış Ticaret Şirketi için); a) Yan sanayici firmaya ait Kapasite Raporu (Ticaret ve/veya sanayi odalarınca tasdikli) (***) b) Yan sanayici firmaya ait İmza Sirküleri (Noter tasdikli) c) Yan sanayici ile yapılan protokol (Taraflarca imzalanmış) 7 – Ticaret Sicil Gazetesi aslı, noter veya ticaret ve/veya sanayi odaları ile ticaret sicili memurluklarınca tasdikli örneği (Kuruluşa, varsa unvan değişiklikleri ile mevcut duruma ilişkin Ticaret Sicil Gazetelerinin her biri) 8 – İmza Sirküleri (Noter tasdikli) (*) : Tebliğin 14/1-ı bendinde belirtilen işlem için (**) : Tebliğin 14/1-b, g ila ı bentlerinde belirtilen işlemler için (***): Kapasite raporu düzenlenmeyen üretim faaliyetleri için ilgili kurumdan alınan belge (Aslı veya ilgili kurumca tasdikli örneği) NOT : 1 – Firmanın aynı gümrük idaresindeki önceki dosyasında bulunan süresi geçerli bilgi ve belgeler tekrar istenmeyebilir. 2 – Projenin özelliğine göre ek bilgi ve belge istenmesine veya yukarıda belirtilen bilgi ve belgelerden birinin veya bir kaçının istenmemesine Gümrük Müsteşarlığı’nca karar verilir. 3 – Tebliğin 14/1-a bendinde belirtilen işlemler için sadece 2, 7 ve 8 inci maddelerde belirtilen belgeler aranır. 4 – Serbest bölge kullanıcısı firmalara ait demirbaşa kayıtlı eşyanın ve yatırım malları ve ekipmanlarının Tebliğ’in 14/1-d,e bentlerinde belirtilen işlemler için dahilde işleme izni kapsamında ithal edilmek istenmesi halinde sadece 2, 7 ve 8 inci maddelerde belirtilen belgeler aranır. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI EK-2 DAHİLDE İŞLEME İZNİ TALEP FORMU TALEP NO: 2.TALEP 1- ùartlı Muafiyet Sistemi 2- Geri Ödeme Sistemi øhracatçı ømalatçı-øhracatçı Dıú Tic. Ser. ùti. Sektörel Dıú Tic. ùti. 1. øHRACATÇI øLE øLGøLø BøLGøLER øHRACATÇI FøRMANIN - Adı Unvanı : - Adresi : - Vergi Dairesi Adı ve Hesap No : - Yan Sanayici Firmasının Adı ve Unvanı : 3. DAHøLDE øùLEME øZNøNE KONU øTHAL EDøLECEK EùYANIN G.T.ø.P.* Ticari ve/veya Miktar Menúe Çıkıú ülkesi teknik tanımı (Adet/Kg/M) ülke ( ( ( ( ( ( ) ) ) ) ) ) Gümrük Kıymeti CIF ($) TOPLAM 4. TABø TUTULACAöI øùLEME FAALøYETøNøN TANIMI ** 5. VERøMLøLøK ORANI 6. øùLEME FAALøYETøNøN YAPILACAöI YER 7. øùLEME FAALøYETø øÇøN GEREKEN SÜRE 8. øHRAÇ EDøLECEK EùYANIN G.T.ø.P.* Ticari ve/veya Miktar teknik tanımı (Adet/Kg/M) Menúe ülke Gidece÷i ülke Gümrük Kıymeti FOB ($) TOPLAM 9. GÜMRÜK øDARELERø a) Giriú Gümrük ødaresi b) Rejimin Sona Erece÷i Gümrük ødaresi 10. DøöER HUSUSLAR *** 11. TARøH YETKøLø øMZA VE KAùE 12. BU BÖLÜM GÜMRÜK øDARESøNCE DOLDURULACAKTIR Talebi de÷erlendiren gümrük idaresinin görüúü : Uygundur ( ) Uygun de÷ildir ( ) MÜHÜR øMZA KAùE (*) : Eúyanın 8'li veya 12'li GTøP'i yazılacaktır. (**): Tebli÷in 14 üncü maddesinde belirtilen iúleme faaliyetlerinden hangisine tabi tutulaca÷ı bent numarası da belirtilmek suretiyle yazılacaktır. (***): Eser varsa, gümrük idaresi için önemli olabilecek her türlü bilgi yazılacaktır. 243 244 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK-3 (01.07.2009 tarih ve 27275 sayılı R.G. İhracat 2009/6 Tebliğ ile değişik) DAHİLDE İŞLEME İZİN BELGELERİNİN KAPATILMASI İÇİN GEREKLİ BİLGİ VE BELGELER 1 – Dahilde İşleme İzin Belgesinin kağıt ortamındaki basılı nüshası (Belge sahibi firmanın talebine istinaden ilgili firmaya gönderilmişse) 2 – Gümrük Beyannameleri asılları (*) 3 – Döviz Alım Belgesi aslı (İhracatın özel fatura ile yapılması halinde) 4 – İhracat Listesi (Ek-5) 5 – İthalat Listesi (Ek-6) 6 – Ekspertiz Raporu (Belge süresi içerisinde alınmış, ilgili en az iki mühendis tarafından imzalanmış ve ilgili birimin yetkilileri tarafından tasdik edilmiş) (**) 7 – Telafi Edici Vergi Makbuzu (Gerekli olması halinde) 8 – A.TR Dolaşım Belgesi (Gerekli olması halinde) 9 – Menşe İspat Belgeleri (Gerekli olması halinde) 10 – Tedarikçi Beyanı (Gerekli olması halinde) 11 – Ön Statü Belgesi (İhracatın serbest bölgeye yapılması halinde) 12 – Serbest Bölge Bilgi İşlem Formu aslı (Serbest bölgelerden, Türkiye Gümrük Bölgesi veya başka bir serbest bölge hariç olmak üzere serbest bölge dışına satış yapılması halinde) (*) 13 – Serbest bölgeden yapılan ithalata ilişkin gümrük beyannamesi aslı (*) ve bu ithalatın yapıldığı dahilde işleme izin belgesinin, dahilde işleme izninin veya yatırım teşvik belgesinin noter tasdikli örneği veya dahilde işleme izni ile ilgili olarak bu ithalatın ilgili izin kapsamında yapıldığına dair ilgili gümrük idaresinden alınacak yazı (Serbest bölgelerden yatırım teşvik belgesi veya bir başka belge/izin kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine ithalat yapılması halinde) 14 – Serbest bölge gümrük müdürlüğü ve serbest bölge müdürlüğü tarafından müştereken düzenlenecek tutanak (Belge kapsamında serbest bölgeye ihracı gerçekleştirilen işlem görmüş ürünün, bu Tebliğin 28 inci maddesinde belirtildiği şekilde serbest bölgede kullanılması halinde) 15 – Yeminli Mali Müşavirlerce onaylı İhracata İlişkin Gümrük Beyannamesi Listesi ve konuyla ilgili Yeminli Mali Müşavir Raporu (Tecil-terkin sistemi çerçevesindeki belge kapsamındaki yurt içi alımlarda) 16 – Telafi Edici Vergi Tablosu (Gerekli olması halinde) (Ek-8) (*): Taahhüt hesabına sayıldığına dair üzerine meşruhat düşülmüş ilgili belgenin fotokopisi alındıktan sonra Dahilde İşleme İzin Belgesi sahibi firmaya iade edilmek üzere (**): Dahilde İşleme İzin Belgesi özel şartlar bölümünde yer alması veya gerek görülmesi halinde NOT: Gerek görülmesi halinde; Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) ve/veya ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğince, yukarıdaki bilgi ve belgeler dışında bilgi ve belge istenebilir veya Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü), yukarıda belirtilen bilgi ve belgelerden biri veya birkaçı istenmeyebilir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 245 EK–4 DAHİLDE İŞLEME İZNİNİN KAPATILMASI İÇİN GEREKLİ BİLGİ VE BELGELER 1- İthalata ilişkin gümrük beyannamesi aslı 2- İhracata ilişkin gümrük beyannameleri asılları (*) 3- Ekspertiz Raporu (İzin süresi içerisinde alınmış, ilgili en az iki mühendis tarafından imzalanmış ve ilgili birimin yetkilileri tarafından tasdik edilmiş) (**) 4- Telafi Edici Vergi Makbuzu (Gerekli olması halinde) 5- A.TR Dolaşım Belgesi (Gerekli olması halinde) 6- Menşe İspat Belgeleri (Gerekli olması halinde) 7- Tedarikçi Beyanı (Gerekli olması halinde) 8- Ön Statü Belgesi (İhracatın serbest bölgeye yapılması halinde) 9- Serbest Bölge Bilgi İşlem Formu aslı (Serbest bölgelerden, Türkiye Gümrük Bölgesi veya başka bir serbest bölge hariç olmak üzere serbest bölge dışına satış yapılması halinde) (*) 10- Serbest bölgeden yapılan ithalata ilişkin gümrük beyannamesi aslı (*) ve bu ithalatın yapıldığı dahilde işleme izin belgesinin, dahilde işleme izninin veya yatırım teşvik belgesinin noter tasdikli örneği (Serbest bölgelerden yatırım teşvik belgesi veya bir başka belge/izin kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine ithalat yapılması halinde) 11- Serbest bölge gümrük müdürlüğü ve serbest bölge müdürlüğü tarafından müştereken düzenlenecek tutanak (İzin kapsamında serbest bölgeye ihracı gerçekleştirilen işlem görmüş ürünün, bu Tebliğin 28 inci maddesinde belirtildiği şekilde serbest bölgede kullanılması halinde) (*): Taahhüt hesabına sayıldığına dair üzerine meşruhat düşülmüş ilgili belgenin fotokopisi alındıktan sonra Dahilde İşleme İzni sahibi firmaya iade edilmek üzere (**): Dahilde İşleme İzni kapsamında ihraç edilen işlem görmüş ürünün ithal edilen eşyadan elde edilmediğine ilişkin karinelerin bulunması halinde NOT : Gerekli görülmesi halinde Gümrük Müsteşarlığı (Gümrükler Genel Müdürlüğü) ve/ veya gümrük idarelerince yukarıdaki bilgi ve belgeler dışında bilgi ve belge istenebilir. 246 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK-5 DAHİLDE İSLEME İZİN BELGESİ İLE İLGİLİ İHRACAT LİSTESİ Firma Adı Belge Tarih/No Belge Süresi Sonu : : : Kalem Menúe Gidece÷i TCGB TCGB TCGB Satıúa Satıúa østatistikî Rejim Gümrük Tescil Tescil Gönderici Gönderici Kalem Satır GTøP Esas Esas Ülke Ülke Adı Vergi No Adı No Kodu Kodu kıymet Kodu idaresi No Tarihi Miktar Birim Adı Ad YETKøLø øMZA VE KAùE TCGB Gümrük İdaresi Adı TCGB Tescil No TCGB Alıcı Tescil Vergi Tarihi No Alıcı Adı Kalem Satır GTİP No Kodu Kodu Satışa Esas Miktar Satışa Esas Birim İstatistiki Kıymet DAHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİ İLE İLGİLİ İTHALAT LİSTESİ Firma Adı : Belge Tarih/No : Belge Süresi Sonu : Menşe Ülke Adı Çıkış Ülkesi Adı İHRACAT MEVZUATI YETKİLİ İMZA VE KAŞE Kalem Rejim Kodu KİTAP•3 247 EK-6 248 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK-7 DAHİLDE İŞLEME İZNİ VERİLMEYECEK EŞYA LİSTESİ 204(14.08.2008 tarihli ve 26967 sayılı R.G. - İhracat 2008/13 Tebliğ ile değişik) Fasıl-GTİP 01-04 05 Eşya Adı Tüm eşyalar Tüm eşyalar (Bağırsak hariç) 0601 Tüm eşyalar 07-15 Tüm eşyalar 16 17-24 43 4203.10 Tüm eşyalar (Salyangoz hariç) Tüm eşyalar Tüm eşyalar (Aksesuar olarak kullanılmak amacıyla ithal edilecekler ile koyun ve kuzu kürkü hariç) Tüm eşyalar 7311.00.91.90.00 Oksijen Tüpleri 8481.80.19.00.11 Musluklar 8528.12.208528.12.89 Televizyonlar (Tebliğin 14/1-d bendinde belirtilen işleme faaliyetine tabi tutulacak televizyonlar hariç) GTøP Madde Adı Miktar øhracat GB No GB Tarih Gümrük Sıra Satır Kodu (*) GTøP Madde Adı Miktar De÷er GB No Üçüncü Ülkeden øthalat GB Tarih Gümrük Toplam: Toplam: Toplam: Toplam: øthal Vergi Oranı Ödenecek TEV ($) øhraç Tarihi Kur Ödenen TEV (YTL) Ana Para Faiz Ödenmesi Gereken TEV (YTL) TEV Hesaplaması (YTL) Fark(**) (**) Fark; ilgili ihracata iliúkin gümrük beyannamesinin tescil tarihinden itibaren ödenen TEV'in makbuz tarihine kadar faizi ile birlikte hesaplanan anapara'dan, ödenen TEV'in çıkarılması ile elde edilir. (*) Elektronik ortamda düzenlenen Dahilde øúleme øzin Belgeleri için 1) 1 2 3 4 5 /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 1 2) 2 3 4 5 //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 1 3) 2 3 4 5 //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 1 4) 2 3 4 5 //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Satır Kodu (*) VERGø NO : BELGE TARøH VE NO : FøRMA ADI : TELAFİ EDİCİ VERGİ TABLOSU (24.12.2008 tarih ve 27090 sayılı R.G. İhracat 2008/15 ile değişik) KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 249 EK-8 250 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ AÇIKLAMALAR: 1. İhracat başlıklı bölümde her bir satıra bir gümrük beyannamesi bazında ihraç edilen bir işlem görmüş ürün yazılacaktır. Ancak, aynı beyannamede farklı GTİP’lerde birden fazla işlem görmüş ürün ihraç edilmiş ise bir alt satıra ilgili bilgilerin dercedilmesi gerekmektedir. 2. Üçüncü Ülkeden İthalat başlıklı ikinci bölüm doldurulurken, belge kapsamında ihraç edilen eşyanın elde edilmesinde kullanılan üçüncü ülkeden ithal edilen ürünler ile ilgili bilgiler yazılacaktır. 3. Üçüncü Ülkeden İthalat başlıklı bölüme, işlem görmüş ürünün bünyesinde kullanılan hammaddeler 5’ten fazla ise, ek satır açılarak işlem görmüş ürünün bünyesinde kullanılan üçüncü ülkeden ithal edilmiş tüm hammaddeler yazılacaktır. 4 .Eşdeğer eşya kullanılmış ise kutuyu işaretleyiniz. Bu durumda TEV ithalat esnasında ödenir. 5. TEV hesaplaması bölümünde yer alan “İhraç Tarihi Kur” birinci bölümde yer alan ihracata ilişkin beyannamenin tescil edildiği tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kurudur. 6. Üçüncü ülkeden ithal edilen eşya ile ilgili olarak ithalatı sırasında Toplu Konut Fonu kesintisi söz konusu ise bu kesinti tutarı TEV Hesaplaması bölümünde Ödenmesi Gereken TEV (YTL) sütununa eklenecektir. Toplanı øhtiyaç Toplam øthalat Fark Mamul Adı Miktar (Adet/Kg/M) øHRAÇ EDøLEN Birimde Kul. Mamulde Kul. Miktar Miktar (Adet/Kg/M) HAMMADDE ADI 1 Fire Birimde Kul. Mamulde Kul. Miktar Oranı Miktar Adet/Kg/M) (%) HAMMADDE ADI 2 SARFİYAT TABLOSU Fire Oranı (%) İHRAÇ ÜRÜNLERİ ÎLE İLGİLİ HAMMADDE Birimde Kul. Miktar Fire Oram (%) YETKøLø øMZA VE KAùE Mamulde Kul. Miktar (Adet/Kg/M) HAMMADDE-ADI 3 KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI EK-9 251 252 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK-10 DAHİLDE İŞLEME REJİMİ İLE İLGİLİ YETKİLİ İHRACATÇI BİRLİKLERİ GENEL SEKRETERLİKLERİ GENEL SEKRETERLøK ADI SEKTÖRLER øSTANBUL TEKS. VE KONF. øHR. BøR. GEN. SEK. Dıú Ticaret Kompleksi Çobançeúme Mevkii Sanayi Cad. Yenibosna / Bahçelievler / øSTANBUL Tekstil ve Konfeksiyon, Deri-Kösele øSTANBUL IHR. BøR. GEN. SEK. Dıú Ticaret Kompleksi Çobançeúme Mevkii Sanayi Cad. Yenibosna / Bahçelievler / øSTANBUL Orman Ürünleri, Tarım-Gıda ve øçki Makina-Imalat, Demir-Çelik, Madeni øSTANBUL MADEN VE METALLER IHR. BøR. GEN. SEK. Eúya, Kimya, Elektrik-Elektronik, Taúıt Dıú Ticaret Kompleksi Çobançeúme Mevkii Sanayi Cad. Araçları, Plastik, Lastik, Çimento, Yenibosna / Bahçelievler / øSTANBUL Seramik, Cam ve listede yer almayan di÷er sektörler EGE IHR. BøR. GEN. SEK. Tüm Sektörler Atatürk Cad. No: 382 Alsancak / øZMøR DENøZLø TEKS. VE KONF. IHR. BøR. GEN. SEK. Tekstil ve Konfeksiyon Halk Cad. Furkan øú Merkezi No: 28 Kat: 3 PK.402 DENøZLø AKDENøZ IHR. BøR. GEN. SEK. Uray Cad. Turan øú Hanı Kat: 3-4 MERSøN ULUDAö IHR. BøR. GEN. SEK. Organize Sanayi Bölgesi Kahverengi Cad. No: 8 Nilüfer/BURSA ANTALYA IHR. BøR. GEN. SEK. Atatürk Cad. Raúit Berbero÷lu øú Hanı Kat: 6 ANTALYA Tüm Sektörler Tüm Sektörler Tüm Sektörler ORTA ANADOLU IHR. BøR. GEN. SEK. Mahatma Gandhi Cad. No: 103 G.O.P./ANKARA Tüm Sektörler GÜNEYDOöU ANADOLU IHR. BøR. GEN. SEK. ønönü Cad. Keleú Hoca Sok.No: 1 ùahinbey / GAZøANTEP Tüm Sektörler DOöU ANADOLU IHR. BøR. GEN. SEK. Tüm Sektörler Cumhuriyet Cad. Eren øú Merkezi No: 86 Kat: 4-5 ERZURUM KARADENøZ FøN. VE MAM. IHR. BøR. GEN. SEK. Atatürk Bulvarı No: 19/EPK.51 GøRESUN Gıda ve øçki DOöU KARADENøZ HUB-BAK YAöLI TOH. VE MAM. øHR. BøR. GEN. SEK. Tüm Sektörler Pazarkapı Mah. Sahil Cad. Ticaret Borsası Binası No: 95 Kat: 3 TRABZON KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 253 EK-5 HARİÇTE İŞLEME REJİMİ KARARI Karar Sayısı : 2007/11864 R.G. Yayın Tarih ve Sayısı 05.04.2007–26484 Ekli “Hariçte İşleme Rejimi Kararı”nın yürürlüğe konulması; Yüksek Planlama Kurulu’nun 28/2/2007 tarihli ve 2007/5 sayılı Raporu üzerine, 28/7/1967 tarihli ve 933 sayılı Kanunun 3/C, 20/2/1930 tarihli ve 1567 sayılı Kanunun 1 inci, 14/5/1964 tarihli ve 474 sayılı Kanunun 2 nci, 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Kanunun 80, 138 ve 139 uncu maddeleri ile 2/2/1984 tarihli ve 2976 sayılı Kanun hükümlerine göre, Bakanlar Kurulu’nca 15/3/2007 tarihinde kararlaştırılmıştır. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Tanımlar Amaç Madde 1- (1) Bu Karar; serbest dolaşımdaki eşyanın işlenmek, tamir edilmek veya yenilenmek üzere geçici olarak ihraç edilmesi ve işlem görmüş ürünün tam veya kısmi muafiyetten yararlanarak serbest dolaşıma girmesinin sağlanması ile ithal edilen işlem görmüş ürünlerin aynısını veya benzerini üreten Türkiye’deki üreticilerin temel ekonomik çıkarlarının olumsuz etkilenmemesi kaydıyla ihraç eşyasının satışının teşviki amacıyla hazırlanmıştır. Kapsam Madde 2- (1) Bu Karar; hariçte işleme rejiminin esaslarının belirlenmesine ve yönlendirilmesine ilişkin tedbirlerin düzenlenmesini ve yürütülmesini kapsar. Tanımlar Madde 3- (1) Bu Kararda geçen; a) Asıl işlem görmüş ürün: Hariçte işleme rejimi kapsamında elde edilmesi amaçlanan ürünleri, b) Belge süresi: Hariçte işleme izin belgesi üzerinde kayıtlı bulunan ve belge kapsamında ihracat ve ithalat işlemlerinin gerçekleştirileceği dönemi, c) Belge süresi sonu: Belge süresi bitiminin rastladığı ayın son gününü, ç) Değişmemiş eşya: Herhangi bir işleme faaliyetine tabi tutulmadan tekrar ithal edilen geçici ihracat eşyasını, d) Fire/zayiat: İşleme faaliyetleri sırasında özellikle kuruma, buharlaşma, sızma veya gaz kaçağı şeklinde yitirilen ve imha olan kısım ile ekonomik değeri olmayan atıkları, e) Geçici ihracat eşyası: Hariçte işleme rejimi çerçevesinde tamir edilmek, yenilenmek veya daha ileri safhada işlem görmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere geçici olarak ihraç edilen eşyayı, 254 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ f) Hariçte işleme izni: Maden cevheri ve konsantrelerinin izabe edilmesi ve işlenmesi ile kıymetli maden ve taşların işlenmesi amacıyla geçici ihracı için maden ihracatçı birliklerinin bağlı bulunduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince verilecek izni, g) Hariçte işleme izin belgesi: Serbest dolaşımda bulunan eşyanın daha ileri bir düzeyde işlem görmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere geçici ihracına ve işlem görmüş ürün olarak ithaline imkan sağlayan Müsteşarlıkça düzenlenen belgeyi, ğ) INF 2 bilgi formu: Hariçte işleme rejimi kapsamında üçgen trafik kullanımına izin veren gümrük idaresi tarafından düzenlenen ve Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin bir parçasından geçici olarak ihraç edilerek üçüncü ülkede işlem görmüş ürünlerin, Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin diğer parçasında kısmi veya tam gümrük vergisi muafiyetiyle serbest dolaşıma girişine imkan veren belgeyi, h) İkame ürün: Tamirata konu olan geçici ihracat eşyasının yerine kullanılmak üzere getirilen ve geçici ihracat eşyası ile aynı tarife pozisyonunda, aynı ticari nitelikte ve teknik özellikte olan ithal eşyasını, ı) İkincil işlem görmüş ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürünleri, i) İşleme faaliyeti: Eşyanın üretilmesi, montajı, işlenmesi, yenilenmesi, tamir edilmesi ile benzeri işlemleri, j) İşlem görmüş ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen tüm ürünleri, k) İzin süresi: Hariçte işleme izninde kayıtlı bulunan ve izin kapsamında ihracat ve ithalat işlemlerinin gerçekleştirileceği dönemi, l) İzin süresi sonu: İzin süresi bitiminin rastladığı ayın son gününü, m) Kısmi muafiyet: Hariçte işleme rejimi çerçevesinde serbest dolaşıma sunulan işlem görmüş ürünlerin ithali esnasında alınması gereken vergiler hesaplanırken, geçici ihracat eşyasının en son işleme faaliyetine tabi tutulduğu Türkiye Gümrük Bölgesi dışından veya serbest bölgeden aynı tarihte ithal edilmesi halinde uygulanacak gümrük vergilerine tekabül eden kısmın muaf tutulmasını, n) Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığı’nı, o) Serbest bölgeler: Türkiye Gümrük Bölgesi üzerindeki serbest bölgeleri, ö) Serbest dolaşımda bulunan eşya: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 18 inci maddesi hükmüne göre tümüyle Türkiye Gümrük Bölgesinde elde edilen ve bünyesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan ithal edilen girdileri bulundurmayan veya şartlı muafiyet düzenlemelerine tabi tutulan eşyadan elde edilen ve tabi olduğu rejim hükümleri uyarınca özel ekonomik önem taşımadığı tespit edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak ithal edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesinde yukarıda belirtilen eşyadan ayrı ayrı veya birlikte elde edilen veya üretilen eşyayı, p) Standart değişim sistemi: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 144 ila 148 inci maddeleri hükümlerine göre ikame ürün olarak adlandırılan ithal eşyasının bir işlem görmüş ürün ile değiştirilmesi usulünü, r) Tam muafiyet: Tamir edilmek veya yenilenmek üzere geçici ihraç edilen eşyanın ithalinde alınması gereken her türlü verginin muafiyetini, s) Ticaret politikası önlemleri: İthalat Rejimi Kararı’nın 4 üncü maddesinde belirtilen mevzuat çerçevesinde alınan önlemleri, KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 255 ş) Topluluk: Avrupa Topluluğu’nu, t) Üçgen trafik: Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin bir parçasından geçici olarak ihraç edilerek üçüncü ülkede işlem görmüş ürünlerin, Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin diğer parçasında kısmi veya tam gümrük vergisi muafiyetiyle serbest dolaşıma girmesi usulünü, u) Üçüncü ülke: Avrupa Topluluğu’na üye ülkeler dışındaki ülkeleri, ü) Vergi: Eşyanın giriş ve çıkışında tahsili öngörülen vergi, resim, harç, fon ve benzeri bütün mali yükleri, v) Verimlilik oranı: Belirli miktardaki geçici ihracat eşyasının işlenmesi sonucunda elde edilen işlem görmüş ürünlerin miktarını veya yüzde oranını, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Hariçte İşleme Faaliyeti Madde 4- (1) Hariçte işleme faaliyeti; serbest dolaşımda bulunan eşyanın daha ileri safhada işlenmek, tamir edilmek veya yenilenmek üzere geçici olarak Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere ihraç edilmesi ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin, gümrük vergilerinden tam veya kısmi muafiyet uygulanmak suretiyle ve ikili veya çok taraflı ticaret anlaşmaları çerçevesinde bazı işlem görmüş ürünler için konulmuş veya konulacak olan gümrük vergisi muafiyeti içeren hükümler saklı kalmak kaydıyla, yeniden serbest dolaşıma girmesi ve standart değişim sistemi kapsamında ithali ile ilgili faaliyetleri kapsar. Hariçte İşleme Rejimi Uygulanmayacak Haller Madde 5- (1) Hariçte işleme rejimi; a) İhracı, ödenmiş ithalat vergilerinin geri verilmesine veya teminata bağlanmış ithalat vergilerinin kaldırılmasına yol açan, b) İhracından önce, nihai kullanımları nedeniyle tam muafiyet suretiyle serbest dolaşıma giren ve bu muafiyetin tanınması için gerekli koşulları taşımaya devam eden, c) İhracı, ihracat vergi iadesini gerektiren veya ihracı nedeniyle tarım politikası çerçevesinde vergi iadesi dışında bir mali avantaj sağlanan, serbest dolaşımdaki eşyaya uygulanmaz. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Genel Hükümler Müracaatların Değerlendirilmesi Madde 6- (1) Hariçte işleme faaliyetinden yararlanmak için; a) Hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ve ambalaj malzemelerinin daha ileri bir düzeyde işlem görmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere 256 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ gönderilmek istenmesi halinde, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğde belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte hariçte işleme izin belgesi almak üzere Müsteşarlığa, b) Maden cevheri ve konsantrelerinin izabe edilmesi ve işlenmesi ile kıymetli maden ve taşların işlenmesi amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere gönderilmek istenmesi halinde, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğde belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte hariçte işleme izni almak üzere maden ihracatçı birliklerinin bağlı olduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerine, c) Tamirat amaçlı, garanti hükümleri uyarınca veya bir imalat hatası nedeniyle Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere gönderilen eşyanın ve/veya bu eşyanın ihracından önce ikame ürünün ithalatı için Gümrük Müsteşarlığı’na, müracaat edilir. Hariçte İşleme Rejiminde İzin Şartları Madde 7- (1) Bu Karar çerçevesinde, Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik kişilerce yapılacak müracaatlar; a) Geçici ihracat eşyasının işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanıldığının tespitinin mümkün olması, b) Türkiye Gümrük Bölgesindeki (serbest bölgeler hariç) üreticilerin temel ekonomik çıkarlarının olumsuz etkilenmemesi, kriterleri çerçevesinde değerlendirilir. (2) Bu kriterlere göre Müsteşarlıkça veya maden ihracatçı birliklerinin bağlı olduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince yapılan değerlendirme sonucunda geçici ihracat eşyası ile ithal eşyasının (ikincil işlem görmüş ürünler dahil) 8-12 (sekiz-oniki)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, adı, verimlilik oranına göre belirlenen miktarı, değeri ve süresi belirlenerek, hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni verilir veya talep reddedilir. Belge/İzin Süresi ve Ek Süreler Madde 8- (1) Hariçte işleme izin belgesinin/hariçte işleme izninin süresi azami 12 (oniki) aydır. Ayrıca, ilgilinin gerekçeli talebi üzerine bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğde belirlenen süre kadar ek süre verilebilir. (2) Bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenen mücbir sebep ile fevkalade hallerin belge/izin süresi içerisinde meydana gelmesi halinde, hariçte işleme izin belgesine/hariçte işleme iznine ilave süre verilebilir. Mücbir sebep ile fevkalade hallere istinaden belgeye/ izne verilecek ilave süre, mücbir sebep ile fevkalade hal süresi dikkate alınarak belirlenir. Belge/İzin Revizesi Maddde 9- (1) Hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni, ilgili firma tarafından belge taahhüt kapatma aşamasına kadar gerekli bilgi ve belgelerle yapılacak müracaata istinaden ilgili mercilerce revize edilebilir. Vergilendirme Madde 10- (1) Geçici olarak ihraç edilen eşya ile işleme faaliyeti sonucunda işlem görmüş ürüne dönüştürülen eşyanın ithalatı sırasında doğan gümrük vergileri 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca tahsil edilir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 257 (2) Ancak, hariçte işleme rejimi kapsamında, izabe suretiyle yabancı maddelerden temizlenmek veya elektrolize edilmek gibi amaçlarla geçici olarak ihraç edilen maden cevherlerinden elde edilen, milletlerarası teamüllere göre mamul sayılmayan ve imalatta ilk madde olarak külçe ve kütük halindeki saf gümüş, kurşun, demir, bakır vb. madenlerden, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca bu gibi işlemlerin yurt içinde yapılmasının mümkün olmadığının kabulü kaydıyla, gümrük vergisi oranının %0 olarak uygulanacağı hususu izin üzerinde belirtilmiş ise, bu husus çerçevesinde işlemler gerçekleştirilir. (3) Ayrıca, serbest bölgeye geçici olarak ihraç edilen eşyanın işleme faaliyeti sonucunda elde edilen işlem görmüş ürünün bünyesinde, herhangi bir üçüncü ülke menşeli girdi kullanılmaması ve işleme faaliyetinin tamamen işçilik olması durumunda, işçilik faturasında belirtilen kıymet üzerinden sadece Katma Değer Vergisi tahsil edilir. (4) Serbest dolaşımdaki eşyanın, ihracında herhangi bir ödemeye veya ticaret politikası önlemine tabi olması durumunda, ilgili gümrük idarelerince bu ihracat esnasında alınması gereken vergi tutarı kadar teminat alınarak veya ticaret politikası önlemleri ile diğer işlemler uygulanarak ihracata müsaade edilir. Geçici ihraç edilen eşyanın usulüne uygun olarak geri gelmemesi durumunda, söz konusu teminat irat kaydedilir. Ancak, Müsteşarlıkça Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu primi kesintisine tabi eşyanın serbest bölgelere geçici ihracatında teminat aranmaksızın ihracata izin verilir. Serbest bölgelere geçici ihracı gerçekleştirilen eşyaya tekabül eden ithalatın gerçekleşmediğinin tespiti halinde ise, bu ihracata ilişkin alınmayan vergi, ihraç tarihi itibarıyla 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. İthalatın Gerçekleştirilmesi Madde 11- (1) İthalatın gerçekleştirilmesi, hariçte işleme rejimi çerçevesinde ithali taahhüt edilen işlem görmüş ürünün, ithalat rejimi ile gümrük mevzuatına uygun şekilde gümrük hattından Türkiye Gümrük Bölgesi’ne girişini (serbest bölgeler hariç) ifade eder. (2) Hariçte işleme faaliyeti sonucunda doğan işçilik, navlun, sigorta vb. bedeller, serbest dolaşımdaki eşya veya hariçte işlenmek üzere gönderilen eşyanın bir kısmı ile de ödenebilir. Bu durumda, yukarıdaki bedellere karşılık gelen geçici ihracata konu eşya için, bu Kararın 10 uncu maddesinin (4) numaralı fıkrası uyarınca alınan teminatlar irat kaydedilir veya alınmayan vergi tahsil edilir. Ayrıca, bu eşyanın ihracatında kambiyo mevzuatı hükümleri uygulanır. Taahhüdün Kapatılması Madde 12- (1) Hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni sahibi firmaların belge/ izin süresi (ek süreler dahil) sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ile belirlenen bilgi ve belgelerle birlikte, belge/izin taahhüdünü kapatmak için müracaat etmeleri zorunludur. (2) Bu maddenin (1) numaralı fıkrasında belirtilen sürede taahhüdün kapatılması için müracaat edilmemesi durumunda ilgili firmaya, 1 (bir) ay içerisinde kapatma müracaatında bulunulması hususu, Müsteşarlık ve/veya ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliği tarafından bildirilir ve bu sürede kapatma müracaatında bulunulmayan hariçte işleme izin belgesi/ hariçte işleme izni müeyyide uygulanarak resen kapatılır. (3) Hariçte işleme izin belgesi taahhüdü, belgede belirtilen şartlara uygun olarak Müs- 258 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ teşarlık ve/veya Müsteşarlığın belirleyeceği ihracatçı birlikleri genel sekreterlikleri tarafından kapatılır. Hariçte işleme izni taahhüdü ise, maden ihracatçı birliklerinin bağlı olduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince kapatılır. (4) Ayrıca, hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni taahhüdünün kapatılmasına ilişkin yapılan müracaatta, eksik bilgi ve belge gönderildiğinin tespiti halinde, bu eksiklik 1 (bir) ay içerisinde tamamlanmak üzere Müsteşarlık ve/veya ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliği tarafından firmaya bildirilir. Bu süre içerisinde eksik bilgi ve belgelerin tamamlanmaması durumunda, belge/izin taahhüdü mevcut bilgi ve belgelere istinaden kapatılır. İthalatın Gerçekleşmemesi Madde 13- (1) Hariçte işleme rejimi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesi dışında veya serbest bölgelerde işlenerek ithal edilmesi taahhüt edilen ürünlerin belgede/izinde belirtilen şartlara ve yararlanılan tedbirlere uygun olarak yurda getirilmemesi halinde, bu ürünlerin üretimi için gönderilen eşyanın aynen geri getirilmesi gerekir. Aksi takdirde, kambiyo mevzuatı hükümleri uygulanır. (2) Ancak, hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni kapsamında ihraç edilen geçici ihracat eşyasının gerekli işleme faaliyetine tabi tutulduktan sonra işlem görmüş ürün olarak, Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin başka bir parçasına gönderilmek istenmesi durumunda, ihracat işlemini gerçekleştiren gümrük idaresi tarafından INF 2 bilgi formu düzenlenmesi kaydıyla, işlem görmüş ürünün ve bu ürünün üretimi için gönderilen geçici ihracat eşyasının yurda geri getirilmesine gerek bulunmamaktadır. Bu durumda, geçici ihracata konu eşya için, bu Kararın 10 uncu maddesinin (4) numaralı fıkrası uyarınca alınan teminatlar irat kaydedilir veya alınmayan vergi tahsil edilir. Ayrıca, bu eşyanın ihracatında kambiyo mevzuatı hükümleri uygulanır. İptal Madde 14- (1) Hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni, ilgili firmanın talebi üzerine iptal edilir. (2) Bu Karar ve bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ve genelge hükümlerine uyulmadığının, hariçte işleme izin belgesinin/hariçte işleme izninin düzenlenmesi, revizesi için ibraz edilen bilgi ve belgeler ile belge/izin kapsamında yapılan işlemlerin gerçek dışı olduğunun veya belge/izin üzerinde tahrifat yapıldığının tespiti halinde; ilgili belge/izin iptal edilir ve ilgililer hakkında kanuni işlem yapılır. (3) İptal edilen belge/izin kapsamında ithalat yapılmamışsa, bu Kararın 10 uncu maddesinin (4) numaralı fıkrası ve 13 üncü maddesinin (1) numaralı fıkrası hükümlerine göre; ithalat yapılmışsa, bu Kararın 15 inci maddesi hükümlerine göre işlem yapılır. Hariçte İşleme Tedbirlerine Uyulmaması Madde 15- (1) Hariçte işleme tedbirlerini, hariçte işleme rejimi ve hariçte işleme izin belgesinde/hariçte işleme izninde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak yerine getirmeyenlerden; a) Belgede/izinde kayıtlı miktar ve değerin üzerinde ithalat yapıldığının tespiti halinde, bu kısma tekabül eden ithalattan doğan vergi ithal tarihi itibarıyla, KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 259 b) Belgenin/iznin iptal edilmesi halinde, bu kapsamda ithalat yapılmışsa bu ithalata ilişkin alınmayan vergi ithal tarihi itibarıyla, c) Belge/izin kapsamında ithalat yapılmamışsa, bu Kararın 10 uncu maddesinin (4) numaralı fıkrası uyarınca teminata bağlanan veya alınmayan vergi ihraç tarihi itibarıyla, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. (2) Kapatma esnasında ibraz edilen gümrük beyannamesi ve eki belgelerin sahte veya üzerinde tahrifat yapılmış olması durumunda, bu beyanname kapsamı ithalata ilişkin vergi, bu maddenin (1) numaralı fıkrası çerçevesinde tahsil edilir, ilgililer hakkında kanuni işlem yapılır ve belge/izin sahibi firma 1 (bir) yıl süreyle hariçte işleme rejiminden yararlandırılmaz. (3) Bu Karar ile bu Karara istinaden yayımlanan tebliğ ve genelgelere uymayan, yanlış işlem yapan, belge/izinlerin ilgiliye ait orijinal nüshasına gerekli meşruhatı kaydetmeden işlem yapan, yanıltıcı bilgi veren ve bu nedenlerden dolayı vergi kaybına veya verginin tahsilinde gecikmelere sebep olan gerçek ve tüzel kişiler, asıl borçludan alınamayan alacağın ödenmesinden müştereken ve müteselsilen sorumludur. Bu çerçevede amme alacağı, gecikme süresi de dikkate alınarak bu maddenin (1) numaralı fıkrası çerçevesinde tahsil edilir. Usulsüzlük Madde 16- (1) Hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni kapsamında geçici olarak ihraç edilen eşyanın süre bitiminden sonra aynen geri getirilmesi halinde, gümrük mevzuatı çerçevesinde usulsüzlük cezası uygulanır. Denetim Madde 17- (1) Tüm kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar, hariçte işleme izin belgesinin/hariçte işleme izninin ibrazı üzerine hariçte işleme tedbirlerini, hariçte işleme rejimi ve belgede/izinde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak tatbik ederler. Müsteşarlık, bu Kararda belirtilen tedbirlerin uygulanmasına ilişkin her türlü denetimi ve düzenlemeyi yapabilir; ilgili firma, kamu kurum ve kuruluşları ile bankalardan bilgi ve belge isteyebilir ve gerekli önlemleri alabilir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Çeşitli Hükümler Uygulama Madde 18- (1) Bu Kararın yayımlandığı tarihten önceki Kararlara istinaden düzenlenen hariçte işleme izin belgeleri/hariçte işleme izinleri kendi mevzuatı hükümlerine tabidir. Henüz taahhüdü kapatılmamış olan belgelere/izinlere bu Kararın lehe olan hükümleri uygulanır. 260 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Yetki Madde 19- (1) Müsteşarlık bu Karar hükümlerine istinaden, hariçte işleme rejimi ile ilgili usul ve esaslara ilişkin tebliğ ve genelgeler çıkarmaya, izin ve talimat vermeye, özel ve zorunlu durumları inceleyip sonuçlandırmaya ve uygulamada ortaya çıkacak ihtilafları idari yoldan çözümlemeye yetkilidir. Hariçte işleme izin belgesinin revize edilmesi ve taahhüdün kapatılması ile ilgili görev ve yetkiler Müsteşarlıkça ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerine kısmen veya tamamen devredilebilir. (2) Bu Karar hükümlerine istinaden yapılacak tüm işlemler, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ hükümleri çerçevesinde, bilgisayar veri işleme tekniği yoluyla gerçekleştirilebilir. Yürürlükten kaldırılan mevzuat Madde 20- (1) 5/5/2000 tarihli ve 2000/674 sayılı Kararname yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük Madde 21- (1) Bu Karar yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 22 - (1) Bu Kararı Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yürütür. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 261 EK-6 HARİÇTE İŞLEME REJİMİ TEBLİĞİ-(İHRACAT: 2007/5) R.G. Yayın Tarih ve Sayısı: 11.05.2007–26519 BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1 – (1) Bu Tebliğ 15/3/2007 tarihli ve 2007/11864 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki “Hariçte İşleme Rejimi Kararı”na istinaden hariçte işleme rejiminin uygulama usul ve esaslarını belirlemek üzere hazırlanmıştır. Kapsam Madde 2 – (1) Bu Tebliğ, serbest dolaşımdaki eşyanın işlenmek veya yenilenmek (izabe suretiyle yenilenmek dahil) üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere geçici olarak ihraç edilmesi ve işlem görmüş ürünün tam veya kısmi muafiyetten yararlanarak serbest dolaşıma girmesi ile ilgili faaliyetleri kapsar. Tanımlar Madde 3 – (1) Bu Tebliğde geçen; a) Asıl işlem görmüş ürün: Hariçte işleme rejimi kapsamında elde edilmesi amaçlanan ürünleri, b) Belge süresi: Hariçte işleme izin belgesi üzerinde kayıtlı bulunan ve belge kapsamında ihracat ve ithalat işlemlerinin gerçekleştirileceği dönemi, c) Belge süresi sonu: Belge süresi bitiminin rastladığı ayın son gününü, ç) Değişmemiş eşya: Herhangi bir işleme faaliyetine tabi tutulmadan tekrar ithal edilen geçici ihracat eşyasını, d) Fire/zayiat: İşleme faaliyetleri sırasında özellikle kuruma, buharlaşma, sızma veya gaz kaçağı şeklinde yitirilen ve imha olan kısım ile ekonomik değeri olmayan atıkları, e) Geçici ihracat eşyası: Hariçte işleme rejimi çerçevesinde tamir edilmek, yenilenmek veya daha ileri safhada işlem görmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere geçici olarak ihraç edilen eşyayı, f) Hariçte işleme izni: Maden cevheri ve konsantrelerinin izabe edilmesi ve işlenmesi ile kıymetli maden ve taşların işlenmesi amacıyla geçici ihracı için maden ihracatçı birliklerinin bağlı bulunduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince verilecek izni, g) Hariçte işleme izin belgesi: Serbest dolaşımda bulunan eşyanın daha ileri bir düzeyde işlem görmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere geçici ihracına ve işlem görmüş ürün olarak ithaline imkan sağlayan Müsteşarlıkça düzenlenen belgeyi, ğ) INF 2 bilgi formu: Hariçte işleme rejimi kapsamında üçgen trafik kullanımına izin veren gümrük idaresi tarafından düzenlenen ve Gümrük Birliği Gümrük Bölgesinin bir parçasından geçici olarak ihraç edilerek üçüncü ülkede işlem görmüş ürünlerin, Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin diğer parçasında kısmi veya tam gümrük vergisi muafiyetiyle serbest dolaşıma girişine imkan veren belgeyi, 262 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ h) İkame ürün: Tamirata konu olan geçici ihracat eşyasının yerine kullanılmak üzere getirilen ve geçici ihracat eşyası ile aynı tarife pozisyonunda, aynı ticari nitelikte ve teknik özellikte olan ithal eşyasını, ı) İkincil işlem görmüş ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürünleri, i) İşleme faaliyeti: Eşyanın üretilmesi, montajı, işlenmesi, yenilenmesi, tamir edilmesi ile benzeri işlemleri, j) İşlem görmüş ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen tüm ürünleri, k) İzin süresi: Hariçte işleme izninde kayıtlı bulunan ve izin kapsamında ihracat ve ithalat işlemlerinin gerçekleştirileceği dönemi, l) İzin süresi sonu: İzin süresi bitiminin rastladığı ayın son gününü, m) Kısmi muafiyet: Hariçte işleme rejimi çerçevesinde serbest dolaşıma sunulan işlem görmüş ürünlerin ithali esnasında alınması gereken vergiler hesaplanırken, geçici ihracat eşyasının en son işleme faaliyetine tabi tutulduğu Türkiye Gümrük Bölgesi dışından veya serbest bölgeden aynı tarihte ithal edilmesi halinde uygulanacak gümrük vergilerine tekabül eden kısmın muaf tutulmasını, n) Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığı’nı, o) Serbest bölgeler: Türkiye Gümrük Bölgesi üzerindeki serbest bölgeleri, ö) Serbest dolaşımda bulunan eşya: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 18 inci maddesi hükmüne göre tümüyle Türkiye Gümrük Bölgesinde elde edilen ve bünyesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan ithal edilen girdileri bulundurmayan veya şartlı muafiyet düzenlemelerine tabi tutulan eşyadan elde edilen ve tabi olduğu rejim hükümleri uyarınca özel ekonomik önem taşımadığı tespit edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak ithal edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesinde yukarıda belirtilen eşyadan ayrı ayrı veya birlikte elde edilen veya üretilen eşyayı, p) Standart değişim sistemi: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 144 ila 148 inci maddeleri hükümlerine göre ikame ürün olarak adlandırılan ithal eşyasının bir işlem görmüş ürün ile değiştirilmesi usulünü, r) Tam muafiyet: Tamir edilmek veya yenilenmek üzere geçici ihraç edilen eşyanın, tamiratının garanti nedeniyle sözleşmeye bağlı olarak veya kanuni bir yükümlülüğe dayanarak ya da bir imalat hatası nedeniyle, bedelsiz yapıldığının kanıtlanması halinde, geçici ihraç edilen eşyanın ithalinde alınması gereken her türlü verginin muafiyetini, s) Ticaret politikası önlemleri: İthalat Rejimi Kararı’nın 4 üncü maddesinde belirtilen mevzuat çerçevesinde alınan önlemleri, ş) Topluluk: Avrupa Topluluğu’nu, t) Üçgen trafik: Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin bir parçasından geçici olarak ihraç edilerek üçüncü ülkede işlem görmüş ürünlerin, Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin diğer parçasında kısmi veya tam gümrük vergisi muafiyetiyle serbest dolaşıma girmesi usulünü, u) Üçüncü ülke: Avrupa Topluluğu’na üye ülkeler dışındaki ülkeleri, ü) Vergi: Eşyanın giriş ve çıkışında tahsili öngörülen vergi, resim, harç, fon ve benzeri bütün mali yükleri, v) Verimlilik oranı: Belirli miktardaki geçici ihracat eşyasının işlenmesi sonucunda elde edilen işlem görmüş ürünlerin miktarını veya yüzde oranını, ifade eder. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 263 İKİNCİ BÖLÜM Hariçte İşleme Faaliyeti Madde 4 – (1) Hariçte işleme faaliyeti; serbest dolaşımda bulunan eşyanın daha ileri safhada işlenmek, tamir edilmek veya yenilenmek üzere geçici olarak Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere ihraç edilmesi ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin, gümrük vergilerinden tam veya kısmi muafiyet uygulanmak suretiyle ve ikili veya çok taraflı ticaret anlaşmaları çerçevesinde bazı işlem görmüş ürünler için konulmuş veya konulacak olan gümrük vergisi muafiyeti içeren hükümler saklı kalmak kaydıyla, yeniden serbest dolaşıma girmesi ve standart değişim sistemi kapsamında ithali ile ilgili faaliyetleri kapsar. Hariçte İşleme Rejimi Uygulanmayacak Haller Madde 5 – (1) Hariçte işleme rejimi; a) İhracı, ödenmiş ithalat vergilerinin geri verilmesine veya teminata bağlanmış ithalat vergilerinin kaldırılmasına yol açan, b) İhracından önce, nihai kullanımları nedeniyle tam muafiyet suretiyle serbest dolaşıma giren ve bu muafiyetin tanınması için gerekli koşulları taşımaya devam eden, c) İhracı, ihracat vergi iadesini gerektiren veya ihracı nedeniyle tarım politikası çerçevesinde vergi iadesi dışında bir mali avantaj sağlanan, serbest dolaşımdaki eşyaya uygulanmaz. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Genel Hükümler Müracaatların Değerlendirilmesi Madde 6 – (1) Hariçte işleme faaliyetinden yararlanmak için; a) Hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ve ambalaj malzemelerinin daha ileri bir düzeyde işlem görmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere gönderilmek istenmesi halinde, ilgili firmalarca ek-1’de belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte hariçte işleme izin belgesi almak üzere Müsteşarlığa, b) Maden cevheri ve konsantrelerinin izabe edilmesi ve işlenmesi; maden ve metallerden mamul eşyanın izabe ve ayrıştırmaya tabi tutulması ve/veya bu işlem sonucunda yenilenmesi; kıymetli maden ve taşların işlenmesi amaçlarıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere gönderilmek istenmesi halinde, ilgili firmalarca ek-2’de belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte hariçte işleme izni almak üzere maden ihracatçı birliklerinin bağlı olduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerine, c) Tamirat amaçlı, garanti hükümleri uyarınca, ithal edilecek eşyada ambalaj malzemesi olarak kullanılmak üzere veya bir imalat hatası nedeniyle Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere gönderilen eşya (stüdyo banyo ve post-prodüksiyon işlemleri için geçici olarak ihraç edilecek sinema-televizyon filmleri ve ses bantları dahil) ve/veya bu eşyanın 264 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ ihracından önce ikame eşyanın ithalatı için Gümrük Müsteşarlığı’na (Bu hususa ilişkin usul ve esaslar Gümrük Müsteşarlığı’nca belirlenir.), müracaat edilir. Hariçte İşleme Rejiminde İzin Şartları Madde 7 – (1) Bu Tebliğ çerçevesinde, Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik kişilerce yapılacak müracaatlar; a) Geçici ihracat eşyasının işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanıldığının tespitinin mümkün olması, b) Türkiye Gümrük Bölgesindeki (serbest bölgeler hariç) üreticilerin temel ekonomik çıkarlarının olumsuz etkilenmemesi, kriterleri çerçevesinde değerlendirilir. (2) Bu kriterlere göre Müsteşarlıkça veya maden ihracatçı birliklerinin bağlı olduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince yapılan değerlendirme sonucunda geçici ihracat eşyası ile ithal eşyasının (ikincil işlem görmüş ürünler dahil) 8-12 (sekiz-oniki)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, adı, verimlilik oranına göre belirlenen miktarı, değeri ve süresi belirlenerek, hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni verilir veya talep reddedilir. Belgenin/İznin Gönderileceği Merciler Madde 8 – (1) Hariçte işleme izin belgelerinin birer nüshası Gümrük Müsteşarlığı’na (Gümrükler Genel Müdürlüğü), ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine ve ilgili firmaya gönderilir. Ayrıca, Müsteşarlıkça ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine belgenin bir nüshası yanında, belge düzenlenmesine esas teşkil eden hammadde sarfiyat tablosunun bir sureti de gönderilir. (2) Hariçte işleme izinlerinin birer nüshası ise Müsteşarlığa, Gümrük Müsteşarlığı’na (Gümrükler Genel Müdürlüğü) ve ilgili firmaya gönderilir. Belge/İzin Süresi ve Ek Süreler Madde 9 – (1) Hariçte işleme izin belgesinin/hariçte işleme izninin süresi azami 12 (oniki) aydır. Ayrıca, ilgili firmanın gerekçeli talebi üzerine hariçte işleme izin belgesine belge orijinal süresinin 1/2’si oranında, hariçte işleme iznine ise 12 (oniki) aya kadar ek süre verilebilir. (2) Bu Tebliğin 10 uncu maddesinin (3) numaralı fıkrasında belirtilen mücbir sebep ile fevkalade hallerin belge/izin süresi içerisinde meydana gelmesi halinde, hariçte işleme izin belgesine/hariçte işleme iznine ilave süre verilebilir. Mücbir sebep ve fevkalade hallere istinaden, hariçte işleme izin belgesine/hariçte işleme iznine ilave olarak verilecek süre, mücbir sebep ve fevkalade hal süresi dikkate alınarak belirlenir. (3) Belgede/izinde öngörülen ihracat ve ithalat işlemlerinin, belge/izin süresi ve ek süreler içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir. (4) Hariçte işleme izin belgesine/hariçte işleme iznine verilen süre ve ek sürelerin belirlenmesinde, Gümrük Kanunu’nun 168 inci maddesinde belirtilen 3 (üç) yıllık süre dikkate alınır. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 265 Ek Sürelere İlişkin Müracaat Madde 10 – (1) Belge/izin sahibi firmaların ek süreden ve mücbir sebep ile fevkalade hallere ilişkin ek süreden yararlanabilmeleri için; a) Hariçte işleme izin belgesi ile ilgili olarak, en geç belge süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde belge aslı, tevsik edici bilgi ve belgelerle birlikte ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine, b) Bu Tebliğin 6 ncı maddesinin (1) numaralı fıkrasının (b) bendi kapsamında düzenlenen hariçte işleme izni ile ilgili olarak, en geç izin süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde izne ilişkin beyanname aslı, tevsik edici bilgi ve belgelerle birlikte maden ihracatçı birliklerinin bağlı olduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerine, müracaat etmeleri gerekir. (2) Bu maddenin (1) numaralı fıkrasında belirtilen sürede yapılmayan müracaat değerlendirmeye alınmaz. (3) Mücbir sebep ile fevkalade haller aşağıda belirtilmektedir: a) Deprem, sel, don, fırtına, kasırga vb. tabii afetler ve yangın (İlgili ülke nezdinde bulunan yurt dışı temsilciliklerimizden veya ilgili serbest bölge müdürlüğünden alınacak yazı ile tevsik edilir.), b) İthalatçı ülkede veya serbest bölgede devletçe konulan yasaklar, harp ve abluka hali (İlgili ülke nezdinde bulunan yurt dışı temsilciliklerimizden veya ilgili serbest bölge müdürlüğünden alınacak yazı ile tevsik edilir.), c) Belge/izin sahibi firmanın faaliyetinin kamu otoritelerince kısıtlanması, durdurulması veya firmaya el konulması (İlgili kamu kurumundan alınacak yazı ile tevsik edilir.), ç) Belge/izin sahibi firmanın iflası ya da konkordato ilan etmiş olması (Mahkeme kararı ile tevsik edilir.), d) Grev ve lokavt (İlgili ülke nezdinde bulunan yurt dışı temsilciliklerimizden veya ilgili serbest bölge müdürlüğünden alınacak yazı ile tevsik edilir.) Yeni Belge/İzin Verilmesi Madde 11 – (1) Hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni sahibi firmaların müteakip belge/izin talepleri, önceki belgelerinin/izinlerinin gerçekleşme seyrine göre değerlendirilir. Süresi bitmiş belgelerin/izinlerin taahhütlerini kapatmak için belge/izin süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde bu Tebliğin 17 nci maddesi hükümlerine göre müracaatta bulunmayan firmaların yeni talepleri değerlendirmeye alınmayabilir. Belge/izin Revizesi Madde 12 – (1) Hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni, ilgili firma tarafından belge taahhüt kapatma aşamasına kadar gerekli bilgi ve belgelerle yapılacak müracaata istinaden ilgili mercilerce revize edilebilir. (2) Hariçte işleme izin belgelerinde kayıtlı ithal ve ihraç eşyasının gümrük tarife istatistik pozisyonu, adı, cinsi, miktarı ve değerine ilişkin değişiklikler v.b. Müsteşarlıkça yapılır. Partiler halinde ithal ve ihraç edilecek eşyanın tespiti, firma unvanı, adresi, vergi dairesi adı ve hesap numarası, madde adı ve özellikleri aynı kalmak kaydıyla gümrük tarife istatistik pozisyonu ilavesi veya değişiklikleri ile ek süre ve mücbir sebep ve fevkalade hallere istinaden ek süreye ilişkin işlemler ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğince yapılır. Yapılan değişiklikler ilgili mercilere bildirilir. 266 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ (3) Hariçte işleme izni ile ilgili revize talepleri ise, izni veren ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince sonuçlandırılır. Vergilendirme Madde 13 – (1) Geçici olarak ihraç edilen eşya ile işleme faaliyeti sonucunda işlem görmüş ürüne dönüştürülen eşyanın ithalatı sırasında doğan gümrük vergileri 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca tahsil edilir. (2) Ancak, hariçte işleme rejimi kapsamında, izabe suretiyle yabancı maddelerden temizlenmek veya elektrolize edilmek gibi amaçlarla geçici olarak ihraç edilen maden cevherlerinden elde edilen, milletlerarası teamüllere göre mamul sayılmayan ve imalatta ilk madde olarak külçe ve kütük halindeki saf gümüş, kurşun, demir, bakır vb. madenlerden, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca bu gibi işlemlerin yurt içinde yapılmasının mümkün olmadığının kabulü kaydıyla, gümrük vergisi oranının %0 olarak uygulanacağı hususu izin üzerinde belirtilmiş ise, bu husus çerçevesinde işlemler gerçekleştirilir. (3) Ayrıca, serbest bölgeye geçici olarak ihraç edilen eşyanın işleme faaliyeti sonucunda elde edilen işlem görmüş ürünün bünyesinde, herhangi bir üçüncü ülke menşeli girdi kullanılmaması ve işleme faaliyetinin tamamen işçilik olması durumunda, işçilik faturasında belirtilen kıymet üzerinden sadece Katma Değer Vergisi tahsil edilir. (4) Serbest dolaşımdaki eşyanın, ihracında herhangi bir ödemeye veya ticaret politikası önlemine tabi olması durumunda, ilgili gümrük idarelerince bu ihracat esnasında alınması gereken vergi tutarı kadar teminat alınarak veya ticaret politikası önlemleri ile diğer işlemler uygulanarak ihracata müsaade edilir. Geçici ihraç edilen eşyanın usulüne uygun olarak geri gelmemesi durumunda, söz konusu teminat irat kaydedilir. Ancak, Müsteşarlıkça Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu primi kesintisine tabi eşyanın serbest bölgelere geçici ihracatında teminat aranmaksızın ihracata izin verilir. Serbest bölgelere geçici ihracı gerçekleştirilen eşyaya tekabül eden ithalatın gerçekleşmediğinin tespiti halinde ise, bu ihracata ilişkin alınmayan vergi, ihraç tarihi itibarıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. Gümrük İdarelerince Yapılacak İşlemler Madde 14 – (1) Gümrük idarelerince, hariçte işleme izin belgesinde/hariçte işleme izninde belirtilen değer ve miktarı geçmemek üzere, belge/izin süresi (belgeye/izne verilen ek süreler dahil) içerisinde eşyanın ihracına ve ithaline müsaade edilir. (2) İhracat rejiminde ihracı belli kurum veya kuruluşların müsaadesine bırakılmış mallar için, ilgili kurum veya kuruluşun müsaadesi ihracat esnasında aranır. (3) Gümrük idarelerince, gümrük beyannamesi üzerine belge/izin tarih ve sayısının kaydedilmesi zorunludur. Ayrıca, gümrük beyannamesinde yer alan bilgiler, gümrük idarelerince belgenin/iznin ihraç ve ithal edilen eşya ile ilgili bilgiler bölümüne kaydedilir. (4) Tamirat amaçlı, garanti hükümleri uyarınca veya bir imalat hatası nedeniyle Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere gönderilen ve işleme faaliyetinin sonucunda ithal edilen eşya ve/veya bu eşyanın ihracından önce ikame eşyanın ithalatına ilişkin işlemler, gümrük idarelerince gümrük mevzuatı çerçevesinde sonuçlandırılır. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 267 İhraç Edilen Eşyanın Geri Getirilmesi Madde 15 – (1) Hariçte işleme izin belgesine/hariçte işleme iznine istinaden ihraç edilen eşyanın herhangi bir sebeple alıcısı tarafından geri gönderilmesi halinde ilgili gümrük idareleri, ihracat rejimi, ithalat rejimi ve gümrük mevzuatı çerçevesinde bu eşyanın ithaline ve ihracına müsaade ederler. İthalatın Gerçekleştirilmesi Madde 16 – (1) İthalatın gerçekleştirilmesi, hariçte işleme rejimi çerçevesinde ithali taahhüt edilen işlem görmüş ürünün, ithalat rejimi ile gümrük mevzuatına uygun şekilde gümrük hattından Türkiye Gümrük Bölgesi’ne girişini (serbest bölgeler hariç) ifade eder. (2) Hariçte işleme faaliyeti sonucunda doğan işçilik, navlun, sigorta vb. bedeller, serbest dolaşımdaki eşya veya hariçte işlenmek üzere gönderilen eşyanın bir kısmı ile de ödenebilir. Bu durumda, yukarıdaki bedellere karşılık gelen geçici ihracata konu eşya için, bu Tebliğin 13 üncü maddesinin (4) numaralı fıkrası uyarınca alınan teminatlar irat kaydedilir veya alınmayan vergi tahsil edilir. Ayrıca, bu eşyanın ihracatında kambiyo mevzuatı hükümleri uygulanır. Taahhüdün Kapatılması Madde 17 – (1) Hariçte işleme izin belgesi sahibi firmaların, belge süresi (belgeye verilen ek süreler dahil) sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde ek-5’te belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte belge sahibi firmanın üyesi bulunduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine (belge sahibi firmanın birden fazla ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine üyeliğinin söz konusu olması durumunda ise, ek-10’da yer alan ve her bir ihracatçı birlikleri genel sekreterliğinin taahhüt kapatma işlemi açısından yetkili olduğu belirtilen sektörler dikkate alınarak belge sahibi firmanın tercih ettiği ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine); hariçte işleme izni sahibi firmaların ise izin süresi (izne verilen ek süreler dahil) sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde ek-6’da belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte izni veren ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine belge/izin taahhüdünü kapatmak için müracaat etmeleri zorunludur. (2) Bu maddenin (1) numaralı fıkrasında belirtilen sürede taahhüdün kapatılması için müracaat edilmemesi durumunda ilgili firmaya, ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliği tarafından 10 (on) iş günü içerisinde gönderilecek yazı ile 1 (bir) ay içerisinde kapatma müracaatında bulunulması hususu bildirilir ve bu sürede kapatma müracaatında bulunulmayan hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni müeyyide uygulanarak resen kapatılır. (3) Hariçte işleme izin belgesi taahhüdü, belgede belirtilen şartlara uygun olarak ek10’da yer alan ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliği tarafından kapatılır. İlgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliği kapatma esnasında, firmaların gönderdiği listeler ile hariçte işleme izin belgesinde kayıtlı bilgileri karşılaştırır. İlgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliği ihraç edilen eşyanın (fire dahil) ithal edilen işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanıldığının ve ihracat ile ithalat işlemlerinin hariçte işleme izin belgesinde belirtilen şartlara uygun olarak gerçekleştirildiğinin tespiti halinde, belgeyi kapatarak Müsteşarlığa, Gümrük Müsteşarlığı’na (Gümrükler Genel Müdürlüğü), ilgili firmaya bilgi verir ve ayrıca, ek-11’de yer alan kapatma formunu tanzim ederek Müsteşarlığa gönderir. (4) Hariçte işleme izni taahhüdü ise, izni veren ihracatçı birlikleri genel sekreterliğince kapatılır ve Müsteşarlığa, Gümrük Müsteşarlığı’na (Gümrükler Genel Müdürlüğü), ilgili firmaya bilgi verilir. (5) Ayrıca, hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni taahhüdünün kapatılmasına 268 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ ilişkin yapılan müracaatta, eksik bilgi ve belge gönderildiğinin tespiti halinde, bu eksiklik 1 (bir) ay içerisinde tamamlanmak üzere ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliği tarafından firmaya bildirilir. Bu süre içerisinde eksik bilgi ve belgelerin tamamlanmaması durumunda, bu Tebliğin 18 inci maddesi hükümleri de dikkate alınmak suretiyle belge/izin taahhüdü mevcut bilgi ve belgelere istinaden kapatılır. İthalatın Gerçekleşmemesi Madde 18 – (1) Hariçte işleme rejimi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesi dışında veya serbest bölgelerde işlenerek ithal edilmesi taahhüt edilen ürünlerin belgede/izinde belirtilen şartlara ve yararlanılan tedbirlere uygun olarak yurda getirilmemesi halinde, bu ürünlerin üretimi için geçici olarak ihraç edilen eşyanın aynen ihraç edildiği haliyle geri getirilmesi gerekir. Aksi takdirde, kambiyo mevzuatı ve gümrük mevzuatı hükümleri uygulanır. (2) Ancak, hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni kapsamında ihraç edilen geçici ihracat eşyasının gerekli işleme faaliyetine tabi tutulduktan sonra işlem görmüş ürün olarak, Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi’nin başka bir parçasına gönderilmek istenmesi durumunda, ihracat işlemini gerçekleştiren gümrük idaresi tarafından INF 2 bilgi formu düzenlenmesi kaydıyla, işlem görmüş ürünün ve bu ürünün üretimi için gönderilen geçici ihracat eşyasının yurda geri getirilmesine gerek bulunmamaktadır. Bu durumda, geçici ihracata konu eşya için, bu Tebliğin 13 üncü maddesinin (4) numaralı fıkrası uyarınca alınan teminatlar irat kaydedilir veya alınmayan vergi tahsil edilir. Ayrıca, bu eşyanın ihracatında kambiyo mevzuatı hükümleri uygulanır. İptal Madde 19 – (1) Hariçte işleme izin belgesi sahibi firmanın talebi üzerine, kullanılmayan belge Müsteşarlıkça iptal edilir ve bu husus Gümrük Müsteşarlığı’na (Gümrükler Genel Müdürlüğü), ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine ve ilgili firmaya bildirilir. Hariçte işleme izni sahibi firmanın talebi üzerine kullanılmayan izin, izni veren ihracatçı birlikleri genel sekreterliğince iptal edilir ve bu husus Müsteşarlığa, Gümrük Müsteşarlığı’na (Gümrükler Genel Müdürlüğü) ve ilgili firmaya bildirilir. (2) Bu Tebliğ ve bu Tebliğe istinaden yayımlanacak genelge hükümlerine uyulmadığının, hariçte işleme izin belgesinin/hariçte işleme izninin düzenlenmesi, revizesi için ibraz edilen bilgi ve belgeler ile belge/izin kapsamında yapılan işlemlerin gerçek dışı olduğunun veya belge/izin üzerinde tahrifat yapıldığının tespiti halinde; ilgili belge Müsteşarlıkça, ilgili izin ise izni veren ihracatçı birlikleri genel sekreterliğince iptal edilir. İptal işlemi bu maddenin (1) numaralı fıkrasında belirtilen ilgili mercilere bildirilir ve ilgililer hakkında kanuni işlem yapılır. (3) İptal edilen belge/izin kapsamında ithalat yapılmamışsa, bu Tebliğin 13 üncü maddesinin (4) numaralı fıkrası ve 18 inci maddesinin (1) numaralı fıkrası hükümlerine göre; ithalat yapılmışsa, bu Tebliğin 20 nci maddesi hükümlerine göre işlem yapılır. Hariçte İşleme Tedbirlerine Uyulmaması Madde 20 – (1) Hariçte işleme tedbirlerini, hariçte işleme rejimi ve hariçte işleme izin belgesinde/hariçte işleme izninde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak yerine getirmeyenlerden; KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 269 a) Belgede/izinde kayıtlı miktar ve değerin üzerinde ithalat yapıldığının tespiti halinde, bu kısma tekabül eden ithalattan doğan vergi ithal tarihi itibarıyla, b) Belgenin/iznin iptal edilmesi halinde, bu kapsamda ithalat yapılmışsa bu ithalata ilişkin alınmayan vergi ithal tarihi itibarıyla, c) Belge/izin kapsamında ithalat yapılmamışsa, bu Tebliğin 13 üncü maddesinin (4) numaralı fıkrası uyarınca teminata bağlanan veya alınmayan vergi ihraç tarihi itibarıyla, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. (2) Kapatma esnasında ibraz edilen gümrük beyannamesi ve eki belgelerin sahte veya üzerinde tahrifat yapılmış olması durumunda, bu beyanname kapsamı ithalata ilişkin vergi, bu maddenin (1) numaralı fıkrası hükümleri çerçevesinde tahsil edilir, ilgililer hakkında kanuni işlem yapılır ve belge/izin sahibi firma 1 (bir) yıl süreyle hariçte işleme rejiminden yararlandırılmaz. (3) Bu Tebliğ ile bu Tebliğe istinaden yayımlanan genelgelere uymayan, yanlış işlem yapan, belgelerin/izinlerin ilgiliye ait orijinal nüshasına gerekli meşruhatı kaydetmeden işlem yapan, yanıltıcı bilgi veren ve bu nedenlerden dolayı vergi kaybına veya verginin tahsilinde gecikmelere sebep olan gerçek ve tüzel kişiler, asıl borçludan alınamayan alacağın ödenmesinden müştereken ve müteselsilen sorumludur. Bu çerçevede amme alacağı, gecikme süresi de dikkate alınarak bu maddenin (1) numaralı fıkrası hükümlerine göre tahsil edilir. Usulsüzlük Madde 21 – (1) Hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni kapsamında geçici olarak ihraç edilen eşyanın süre bitiminden sonra aynen geri getirilmesi halinde, gümrük mevzuatı çerçevesinde usulsüzlük cezası uygulanır. Denetim Madde 22 – (1) Tüm kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar, hariçte işleme izin belgesinin/hariçte işleme izninin ibrazı üzerine hariçte işleme tedbirlerini, hariçte işleme rejimi ve belgede/izinde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak tatbik ederler. Müsteşarlık, bu Tebliğde belirtilen tedbirlerin uygulanmasına ilişkin her türlü denetimi ve düzenlemeyi yapabilir; ilgili firma, kamu kurum ve kuruluşları ile bankalardan bilgi ve belge isteyebilir ve gerekli önlemleri alabilir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Çeşitli Hükümler Uygulama Madde 23 – (1) Bu Tebliğin yayımlandığı tarihten önceki Tebliğlere istinaden düzenlenen hariçte işleme izin belgeleri/hariçte işleme izinleri kendi mevzuatı hükümlerine tabidir. Henüz taahhüdü kapatılmamış olan belgelere/izinlere bu Tebliğin lehe olan hükümleri uygulanır. 270 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Yetki Madde 24 – (1) Müsteşarlık bu Tebliğ hükümlerine istinaden, hariçte işleme rejimi ile ilgili usul ve esaslara ilişkin genelgeler çıkarmaya, izin ve talimat vermeye, özel ve zorunlu durumları inceleyip sonuçlandırmaya ve uygulamada ortaya çıkacak ihtilafları idari yoldan çözümlemeye yetkilidir. Yürürlükten Kaldırılan Hükümler Madde 25 – (1) 12/7/2000 tarihli ve 24107 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İhracat 2000/8 sayılı Hariçte İşleme Rejimi Tebliği, ekleri ve değişiklikleri ile birlikte yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük Madde26 – (1) Bu Tebliğ, 5/4/2007 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 27 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yürütür. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 271 EK-1 HARİÇTE İŞLEME İZİN BELGESİ ALMAK İÇİN GEREKLİ BİLGİ VE BELGELER 1- Dilekçe (Firmaya ait imza sirkülerinde yer alan, her türlü temsil ve ilzama yetkilendirilmiş veya bu Tebliğ kapsamındaki işlemler açısından özel olarak yetkilendirilmiş kişilerin adı ve soyadı belirtilerek imzalanmış) 2- Hariçte İşleme Proje Formu (Firmaya ait imza sirkülerinde yer alan, her türlü temsil ve ilzama yetkilendirilmiş veya bu Tebliğ kapsamındaki işlemler açısından özel olarak yetkilendirilmiş kişilerin adı ve soyadı belirtilerek imzalanmış) (Ek-3) 3- İthali Taahhüt Edilen İşlem Görmüş Ürünler ile İlgili Hammadde Sarfiyat Tablosu (Ek-4) 4- Ticaret Sicil Gazetesi aslı, noter veya ticaret ve/veya sanayi odaları ile ticaret sicili memurluklarınca tasdikli örneği (Kuruluşa, varsa unvan değişiklikleri ile mevcut duruma ilişkin Ticaret Sicil Gazetelerinin her biri) 5- İmza Sirküleri (Noter tasdikli) 6- Yurt dışında işleme faaliyeti yapacak firma hakkında bilgi 7- Son üç ayda kapatılan belgelere ilişkin kapatma yazıları fotokopileri, kapatma müracaatı yapılan belgelere ilişkin müracaat yazıları fotokopileri ile taahhüt hesabı kapatılmamış hariçte işleme izin belgeleri kapsamında gerçekleşen ihracat ve ithalat miktarları listeleri NOT: 1- Firmanın önceki dosyasında bulunan süresi geçerli bilgi ve belgeler tekrar istenmez. 2- Projenin özelliğine göre ek bilgi ve belge istenmesine veya yukarıda belirtilen bilgi ve belgelerden birinin veya birkaçının istenmemesine Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) karar verilir. 272 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK-2 HARİÇTE İŞLEME İZNİ ALMAK İÇİN GEREKLİ BİLGİ VE BELGELER 1- Dilekçe (Firmaya ait imza sirkülerinde yer alan, her türlü temsil ve ilzama yetkilendirilmiş veya bu Tebliğ kapsamındaki işlemler açısından özel olarak yetkilendirilmiş kişilerin adı ve soyadı belirtilerek imzalanmış) 2- Hariçte İşleme Proje Formu (Firmaya ait imza sirkülerinde yer alan, her türlü temsil ve ilzama yetkilendirilmiş veya bu Tebliğ kapsamındaki işlemler açısından özel olarak yetkilendirilmiş kişilerin adı ve soyadı belirtilerek imzalanmış) (Ek-3) 3- Firma tarafından düzenlenmiş hesap çizelgesi 4- Analiz veya tenor tespitine ilişkin belge 5- Ticaret Sicil Gazetesi aslı, noter veya ticaret ve/veya sanayi odaları ile ticaret sicili memurluklarınca tasdikli örneği (Kuruluşa, varsa unvan değişiklikleri ile mevcut duruma ilişkin Ticaret Sicil Gazetelerinin her biri) 6- İmza Sirküleri (Noter tasdikli) 7- Yurt dışında işleme faaliyeti yapacak imalatçı firma ile yapılan sözleşme 8- Geçici ihracata konu eşyaların uluslararası borsa fiyat listesi 9- Son üç ayda kapatılan izinlere ilişkin kapatma yazıları fotokopileri, kapatma müracaatı yapılan izinlere ilişkin müracaat yazıları fotokopileri ile taahhüt hesabı kapatılmamış hariçte işleme izinleri kapsamında gerçekleşen ihracat ve ithalat miktarları listeleri NOT: 1- Firmanın önceki dosyasında bulunan süresi geçerli bilgi ve belgeler tekrar istenmez. 2- Projenin özelliğine göre ek bilgi ve belge istenmesine veya yukarıda belirtilen bilgi ve belgelerden birinin veya birkaçının istenmemesine Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) karar verilir. 3- Numune alma, analiz ve tenor tespitlerine ilişkin esaslar maden ihracatçı birliklerinin bağlı bulunduğu ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince belirlenir. KİTAP•3 İHRACAT MEVZUATI 273 EK-3 HARİÇTE İŞLEME İZİN BELGELERİNİN KAPATILMASI İÇİN GEREKLİ BİLGİ VE BELGELER 1 - Hariçte işleme izin belgesi aslı 2 - Gümrük beyannameleri asılları (*) 3 - Hariçte İşleme İzin Belgeleri/Hariçte İşleme İzinleri ile İlgili İthalat Listesi (Ek-7) 4 - Hariçte İşleme İzin Belgeleri/Hariçte İşleme İzinleri ile İlgili Geçici İhracat Listesi (Ek-8) 5 - Hariçte İşleme İzin Belgesinin Kapatılmasına İlişkin Hammadde Sarfiyat Tablosu (Ek-9 veya ithal konusuna uygun olarak hazırlanacak sarfiyat hesabı) (*): Taahhüt hesabına sayıldığına dair üzerine meşruhat düşülmüş ilgili beyannamenin fotokopisi alındıktan sonra hariçte işleme izin belgesi sahibi firmaya iade edilmek üzere NOT: Gerekli görülmesi halinde yukarıdaki bilgi ve belgeler dışında bilgi ve belge istenmesine Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) ve/veya ihracatçı birlikleri genel sekreterliğince; yukarıda belirtilen bilgi ve belgelerden birinin veya birkaçının istenmemesine Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) karar verilir. 274 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ EK-4 HARİÇTE İŞLEME İZİNLERİNİN KAPATILMASI İÇİN GEREKLİ BİLGİ VE BELGELER 1 - Hariçte işleme izni aslı 2 - Gümrük beyannameleri asılları (*) 3 - Hariçte İşleme İzin Belgeleri/Hariçte İşleme İzinleri ile İlgili İthalat Listesi (Ek-7) 4 - Hariçte İşleme İzin Belgeleri/Hariçte İşleme İzinleri ile İlgili Geçici İhracat Listesi (Ek-8) (*): Taahhüt hesabına sayıldığına dair üzerine meşruhat düşülmüş ilgili beyannamenin fotokopisi alındıktan sonra hariçte işleme izni sahibi firmaya iade edilmek üzere NOT: Gerekli görülmesi halinde yukarıdaki bilgi ve belgeler dışında bilgi ve belge istenmesine veya yukarıda belirtilen bilgi ve belgelerden birinin veya birkaçının istenmemesine Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) ve/veya izni veren ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğince karar verilir. KİTAP•IV İTHALAT MEVZUATI İTHALAT MEVZUATI VE DIŞ TİCARET POLİTİKASI ARAÇLARI Giriş Türkiye’de 1980 yılına kadar uygulanan ithal ikamesine dayalı sanayileşme politikası, bu yıldan itibaren yerini ihracata dönük sanayileşme politikasına bırakmıştır. Önceki yıllarda yüksek tarife ve eş etkili tedbirlerle ülkemiz sanayiini dış rekabetten korumayı amaçlayan dış ticaret politikamız ve özelinde ithalat politikamız adeta ekonominin otomatik stabilizatörü görevini yürütmekte iken 1980’lerden sonra dünyada meydana gelen değişikliklere ilaveten, Gümrük Birliği’nin gerçekleşmesi ve Dünya Ticaret Örgütü üyesi olmamız neticesinde bu özelliğini kaybetmeye başlamıştır. Ticaretin liberalleştirilmesi, üreticilerin daha ucuz hammadde ve yarı mamul madde temin edebilmeleri ve tüketicilerin de kaliteli ve ucuz mal satın alabilmelerini sağlamayı amaçlayan yeni dış ticaret politikamız gereği İthalat Rejimi’nin Liberalize edilmesi yoluna gidilmiştir. Değişikliği rekabet gücümüzün artmasına katkı sağlamış olduğu muhakkak olmakla birlikte tarifelerin ve tedbirlerin azaltılması ve/veya kaldırılması ülkemiz sanayinin üretim yapısının değişmesine yolaçmış, uluslararası haksız rekabetle karşı karşıya bırakmıştır. Haksız Rekabetin önlenmesi ise Gözetim ve Korunma Önlemleri, Anti Damping ve Sübvansiyon Soruşturmaları ve Türkiye’nin Ticari Haklarının Korunması Mevzuatları gibi dış ticaret politikası araçlarının etkin kullanılması ile mümkün olabilmektedir. İthalat ve ithalatta haksız rekabetin önlenmesi mevzuatları İthalat Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmakta, uygulanmakta ve denetlenmektedir. Dış Ticaret Müsteşarlığı (D.T.M.) nin görev ve yetkilerini düzenleyen 4059 sayılı Kanun’un 3/b maddesinde, “İthalat Genel Müdürlüğü’nün görevleri ithalatın uluslararası anlaşmalar ile kalkınma planları ve yıllık programlarda öngörülen ilke, hedef ve politikalar çerçevesinde yürütülmesini sağlamak, kamu kurum ve kuruluşlarına çeşitli mevzuatla verilmiş yetkilerin kullanımında ithalat ile ilgili politikaların uygulanmasına dair esasları düzenlemek ve anılan kurumların ithalata ilişkin yeni düzenlemeleri ile ilgili görüş bildirmek; İthalat Rejim Kararları da dahil olmak üzere ithalata dair mevzuatı hazırlamak, madde politikalarını teklif etmek, uygulamak, ithalatla ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyonu sağlamak, iç piyasa ve sanayiinin ihtiyaçlarını iç ve dış ekonomik gelişmeleri dikkate alarak izlemek ve ithal mallarına uygulanacak mali yüklere ilişkin hazırlıkları incelemek, yürütmek ve uygulanmasını sağlamak, ithal malların dünya piyasalarına uygun olarak ithalini sağlayıcı tedbirler almak, uygulamak ve izlemek, ithalatla ilgili belgeler vermek, ülkemizde düzenlenen uluslararası fuarların ithalatla ilgili işlemlerini düzenlemek ve yürütmek, 14.6.1989 tarih ve 3577 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanunun verdiği görevleri yerine getirmek ve Müsteşarlıkça verilecek diğer görevleri yerine getirmektir” olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla gerek ithalat ile ilgili strateji ve politikaların oluşturulması gerekse haksız ithalata karşı önleme mekanizmaları geliştirilmesi ve uygulanması D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü) nin sorumluğundadır. A-İTHALAT MEVZUATI İthalat Mevzuatımızın temeli olan İthalat Rejimimizin özellikleri aşağıdaki gibidir. -Rejim Kararı 10 yıllıktır. -İthalat çok taraflı ve iki taraflı analaşma hükümleri çerçevesinde yürütülür 277 278 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ -Uygulamalar ise bu karara dayanılarak çıkarılan yönetmelik, tebliğler, ilgili kuruluşlara verilecek talimatlar çerçevesinde gerçekleştirilir. -İthalatın her aşamasında gerekli görülecek önlemleri almaya Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı yetkilidir, -Ticaret politikası önlemleri; İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat, İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat, İthalatta Kota ve Tarife Kontenjanı İdaresi Hakkında Mevzuat, İthalatta Gözetim Uygulanması Hakkında Mevzuat, Belirli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat, İkili Anlaşmalar ve Protokoller veya Diğer Düzenlemeler Kapsamı Dışında Belirli Ülkeler Menşeli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat, Türkiye’nin Ticari Haklarının Korunması Hakkında Mevzuat ve Çin Halk Cumhuriyeti Menşeli Malların İthalatında Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütülür. -Kamu ahlakı, kamu düzeni veya kamu güvenliği insan, hayvan ve bitki sağlığının korunması veya sınai ve ticari mülkiyetin korunması amaçlarıyla ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde alınan önlemlerin kapsamı dışındaki malların ithali serbesttir. -Eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu) ve yatık (zamanla dayanıklılığını yitirmiş) malların ithali D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü’nün ) iznine tabidir. -İthalat işlemleri son derece basittir.Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca vergi numarası verilen her gerçek ve tüzel kişi ve yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan kişiler ithalat işlemlerini yürütebilir. -Toplu Konut Fonu ödenerek ithal edilecek maddeler (Yönetmelikte belirlenen başlamış ithal işlemleri dahil) fiili ithal tarihinde geçerli miktar ve oranlar kadar fona tabi tutulur, -Türk müteahhitlik firmalarının yurt dışında inşaat, tesisat, montaj, mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi üstlendikleri işlerle ilgili olarak satın aldıkları makine ve teçhizatın Türkiye’ye kesin ve geçici ithali ile bunlara ilişkin süre uzatımları D.T.M.’nin iznine bağlıdır. -Ülkemizde açılan uluslararası fuar ve sergilerin ithalatla ilgili işlemlerinin düzenlenmesi ve yürütülmesi Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlığın yetkisindedir. -10 yaşına kadar eski makine ve teçhizat ithali serbest olup ithal tarihi itibariyle 10 yaşından eski olanların ithaline D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü) tarafından izin verilir . -Ülkemiz İthalat Rejimini düzenlerken Serbest Ticaret Anlaşmalarını göz önüne almak zorundadır. Serbest Ticaret Anlaşmaları (S.T.A.): Bir ülkenin diğer bir ülkeye tek taraflı olarak veya karşılıklı olarak üçüncü ülkelere göre daha fazla ticari imtiyaz tanıdığı anlaşmalardır. 6 Mart 1995 tarih ve 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararının (OKK) 16. maddesi gereğince Türkiye 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren beş yıl içerisinde Ticaret Politikalarını aşamalı olarak “Topluluk Ticaret Politikasına” uyumlu hale getirecek düzenlemeleri yapmakla yükümlüdür. Bu yükümlülük A.B nin hem otonom hem de üçüncü ülkelerle Tercihli anlaşmalarını da kapsamaktadır. Türkiye 1/95 sayılı kararın 16. maddesi gereğince, A.B. nin imzaladığı S.T.A. ları üstlenmek (bu ülkelerle de benzer S.T.A.lar imzalamak) zorunda kalmıştır. Bu kapsamda Türkiye bugüne kadar 17 Serbest Ticaret Antlaşması imzalamış, 6 tane Antlaşma’nın müzakereleri sürmekte, 6 tanesi de hazırlık aşamasındadır. S.T.A. imzalanan ülkeler: 1-EFTA Ülkeleri KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 279 • İzlanda • Lichenstein • Norveç • İsviçre 2-İsrail 3-Romanya 4-Bulgaristan 5-Makedonya 6-Hırvatistan 7-Bosna ve Hersek 8-Fas 9-Filistin 10-Tunus 11-Suriye 12-Mısır 13-Gürcistan 14-Arnavutluk Müzakere süreci devam eden S.T.A. lar 1-Ürdün 2-Lübnan 3-Körfez İşbirliği Konseyi Ülkeleri S.Arabistan Katar B.A.E Kuveyt Umman Bahreyn 4-Fareo Adaları 5-Ukrayna 6-Mercour Ülkeleri Arjantin Brezilya Paraguay Uruguay Hazırlık Süreci devam eden S.T.A. lar 1-Malta 2-Ürdün 3-Şili 4-G.Afrika 5-ASEAN Ülkeleri 6-Afrika Karayip Pasifik Ülkeleri Ancak Romanya ve Bulgaristan’ın A.B.’ne üye olması nedeniyle S.T.A. anlaşmaları hükümsüz kalmıştır. Tarife Kontenjanları; Gerek 95/6814 sayılı İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemleri İle Kota İdaresi ve Tarife Kontenjanı Hakkında Karar gerekse Kota ve Tarife Kontenjanı 280 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Yönetmeliği uyarınca; tarife kontenjanı ile, uluslararası anlaşmalar çerçevesinde tek taraflı olarak ya da tercihli ticaret anlaşmaları gereğince belirli ülkeler menşeli bir mal ya da mal grubunun muayyen bir miktar ve/veya değeri için Bakanlar Kurulunca gümrük vergisi oranlarında indirim yapılmakta ya da muafiyet sağlanmaktadır. Ülkemiz İthalat Mevzuatı; İthalat Rejimi Kararı ve buna ilişkin Tebliğler, Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararı ve buna ilişkin Tebliğler, İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Karar, Yönetmelik ve Tebliğler, İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemleri ile Kota İdaresi ve Tarife Kontenjanı Hakkında Karar, yönetmelik ve Tebliğler, Belirli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Karar ve Tebliğler, İkili Anlaşmalar ve Protokoller veya Diğer Düzenlemeler Kapsamı Dışında, Belirli Ülkeler Menşeli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Karar ve Tebliğler, Türkiye’nin Ticari Haklarının Korunması Hakkında Karar ve Tebliğler mevzuat ve Belirli Ülkeler Menşeli Malların İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Karar ve Tebliğler den oluşmaktadır. Ancak; İthalat Rejimi ile doğrudan ilişkisi olan diğer muvzuatlar aşağıda başlıklar itibarıyla yer almaktadır; - 4458 sayılı Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmeliği ve ilgili Tebliğler ve Genelgeler - Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu 32 Sayılı Karar ve buna ilişkin Tebliğler -Çeşitli Bakanlıkların kendi mevzuatları uyarınca yaptıkları düzenlemeler, 1. İTHALAT ÇEŞİTLERİ 1.1.Dış Ticaret Mevzuatı Hükümlerine Göre İthalat Çeşitleri 1.1.1.Kesin İthalat İthalat Yönetmeliği’nin 9. maddesine göre ülkeye geçici olarak girer yeni ve kullanılmamış malların kat’i ithalat işlemleri bedelleri ödenmek suretiyle Gümrük İdarelerince sonuçlandırılır.Geçici ithal edilen malların bedelsiz olarak kat’i ithalatı da Müşteşarlığı’n iznini müteakip Gümrük İdarelerince sonuçlandırılır. 1.1.2.Özel Anlaşmalara Dayanan İthalat Aralarında NATO ihtiyaçları için yapılan ithalatların da bulunduğu özel anlaşmalara dayanan ithalat işlemleri D.T.M. İthalat Genel Müdürlüğü’nün izni ve talimatları doğrultusunda Gümrük İdarelerince sonuçlandırılır. 1.2.Gümrük Mevzuatı Hükümlerine Göre İthalat Çeşitleri Aşağıda kısaca açıklanan ithalat çeşitleri Dış Ticaret İşlemleri ve Gümrük Mevzuatı bölümlerin de detaylı olarak açıklamıştır. 1.2.1. Vergili İthalat Aşağıda belirtilen ithalat işlemleri uluslararası ticaret kurallarına tabi olup Türkiye’den döviz transferi yapılmaktadır. Malın ithalatı sırasında varsa Gümrük Vergisi ile eş etkili vergi ve fonlar tahsil edilir. 1.2.1.1.Akreditifli İthalat İthalatçının yazılı talimatı doğrultusunda belirli meblağı belirli süre içinde istenilen şartların yerine getirilmesi ve ihracatçı tarafından ihraç edilen malların ihracına ait belgelerin ibrazı karşılığı banka vasıtasıyla ihracatçıya ödeme taahütnamesidir. KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 281 1.2.1.2.Vesaik Mukabili İthalat İthal edilecek malın ihracat ülkesinden yola çıkarılmak üzere yüklendiğini gösteren belgelerin ithalatçının bankasına gönderilip, ithalatçınında bedelini Bankaya ödedikten sonra belgeleri alarak ithalat işlemini gerçekleştirebildiği ithalat şeklidir. İthalatçının ve ihracatçının bankaları ihracat bedelini ödeme konusunda taahhütte bulunmadıkları takdirde ithalatçının mal bedelini ödemekten vaz geçmesi tehlikesi bulunduğu için İhracatçı açısından risklidir. 1.2.1.3.Mal Mukabili İthalat İthalatçının mala ait sevk belgeleri ile malı gümrükten çekmesi veya teslim almasından sonra mal bedelini ödediği ithalat şeklidir. İthalatçı malın sevk belgeleri elinde olması nedeniyle zilyedi durumundadır.İthalatçı mal bedelini bankasına ödedikten sonra malın mülkiyetini temsil eden belgeler ithalatçıya verilir. 1.2.1.4.Kabul Kredili İthalat İthalata ait mal bedelinin malın teslimi anında değil belli süre sonra ödeneceğini taahhüt etmesi ve bu amaçla ihracatçının düzenleyerek bankası vasıtasıyla gönderdiği vadeli poliçeyi(çeki) imzalayarak kendi bankası vasıtasıyla ihracatçının bankasına gönderdiği ithalat şeklidir. 1.2.1.5.Peşin Ödemeli İthalat Mal bedelinin ithalattan önce ihracatçının bankasına doğrudan yatırılması veya ihracatçının kendisine, vekiline peşin olarak ödendiği ithalat şeklidir.İhracatçı açısından en güvenilir, ithalatçı açısından ise en riskli ödeme şeklidir.Bu ithalatçının ihracatçıya sağladığı prefinansmandır. Bu ithalat şekli ihracatçının ya çok güçsüz yada çok güçlü (monopol) olduğu durumlarda geçerlidir. 1.2.1.6.Bedelsiz İthalat Bedeli için döviz transferi yapılmadan yurt dışında elde edilen ve yurda getirilmesi mecburi olmayan dış kazanç ve tasarruflarla satın alınan bazı şahsi ve ticari mahiyette eşyanın yurda ithalidir. Bu ithalatta ödenmesi gereken bazı vergiler bulunmaktadır. Bu vergiler ithal anında gümrük idarelerince tahsil edilir. 1.2.1.7.Sınır Ticareti Kapsamında İthalat Bakanlar Kurulunun 16.05.2009 tarihli ve 27230 sayılı R.G. yayınlanan 2008/14451 sayılı kararı ile ülkemizin Doğu ve Güneydoğu Anadolu coğrafi bölgelerinde tespit edilen ve bir örneği aşağıda bulunan illerin belirlenen Gümrük Kapıları vasıtasıyla sınır ticareti kapsamında ihracat ve ithalat yapılmasına izin verilmiştir. Sınır Ticareti Kapsamında İthalat bu karar kapsamındaki illerde Sınır Ticareti Belgesini haiz esnaf ve tacir (Sınır Ticaret Merkezi mağazası kiralayan esnaf ve tacir dahil) tarafından ilgili gümrük kapısı ve Sınır Ticaret Merkezi’nden ithalat kotaları veya ithalat değer limitleri dahilinde İthalat Uygunluk Belgesi ile yapılan ithalatı kapsamaktadır. Buralardan yapılacak ticari mahiyette olmayan ormancılık, hayvancılık, arıcılık, bahçecilik ürünleri ithalatı Gümrük Vergisi’nden muaftır. Ancak ticari mahiyetteki her türlü ithalat vergiye tabidir. Ticaret Politikası önlemleri ticari mahiyetteki ürünlere uygulanmaktadır. 282 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YETKİLİ SINIR İLİ ARTVİN ARDAHAN IĞDIR AĞRI VAN HAKKARİ ŞIRNAK MARDİN ŞANLIURFA GAZİANTEP KİLİS HATAY YETKİLİ GÜMRÜK KAPISI SARP TÜRKGÖZÜ DİLUCU GÜRBULAK KAPIKÖY ESENDERE HABUR NUSAYBİN AKÇAKALE KARKAMIŞ ÖNCÜPINAR CİLVEGÖZÜ ÜLKE GÜRCİSTAN GÜRCİSTAN NAHÇIVAN İRAN İRAN İRAN IRAK SURİYE SURİYE SURİYE SURİYE SURİYE Karar kapsamında Sınır Ticareti kapsamında ithalat yapacak esnaf ve tacirin en az 2 yıldır yaşadıkları İl Valiliğine başvurarak Sınır Ticareti Belgesi almaları gereklidir.Belgenin geçerlilik süresi 1 yıl olup süre bittiğinde yenilenmesi gerekir. Yukarıdaki listede yer alan illerin Valilikleri İl Değerlendirme Komisyonları tarafından il ihtiyacı kapsamında hazırlanan yıllık ürün talep listelerini, ürünlerin 12 haneli Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (G.T.İ.P) ve ürünlerin tam isimlerinin belirtilmesi suretiyle, her yıl Ekim ayı sonuna kadar Dış Ticaret Müsteşarlığı’na bildirir. Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın koordinasyonunda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile yapılacak değerlendirme neticesinde il ihtiyacı kapsamında uygun görülen ithalat kotaları, İthalat Uygunluk Belgelerinin düzenlenmesinde esas alınmak üzere, Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından her yıl Ocak ayının ilk beş iş günü sonuna kadar ilgili valiliklere bildirilir. Bu kapsamda yapılacak ithalat ülke bazında yıllık 100 milyon doları aşamaz. Dış Ticaret Müsteşarlığı, ithalat değer limitleri kapsamındaki ithalat gerçekleşmelerini üçer aylık dönemler itibarıyla değerlendirerek, ihtiyaç duyulması halinde, ilgili ürün ithalatının durdurulması dâhil, gerekli tedbirleri ilgili valiliklere duyurur. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nca zorunlu görülmesi halinde, ithalat kotaları ve ithalat değer limitleri kapsamında yapılacak tarım ürünleri ithalatı, ülkemizdeki hasat dönemi dikkate alınarak, söz konusu Bakanlıkça mevsimsel kısıtlamaya tabi tutulabilir. Sınır Ticareti Kararı kapsamında ithalat yapacak Sınır Ticareti Belgesi sahibi esnaf ve tacir ithal edeceği her ürün için İthalat Uygunluk Belgesi alması gerekir. İthalat Uygunluk Belgesi üç nüsha düzenlenir. Birinci nüsha Sekreterya da muhafaza edilir, ikinci nüsha ilgili Gümrük İdaresine gönderilir, üçüncü nüsha ise ilgili gümrük kapısında yapılacak işlemlerde ibraz edilmesi ve üzerine Gümrük İdaresince ilgili işlem kaydının düşülmesini teminen ilgili esnaf veya tacire (Sınır Ticaret Merkezi mağazası kiralayan esnaf ve tacir dahil) verilir.İthalat Uygunluk Belgesi’nin geçerlilik süresi düzenlendiği tarihten itibaren 45 gün olup bu süre uzatılamaz. Ancak, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nca belirlenen tarım ürünlerinin ithalatında hasat dönemi dikkate alınarak bu belge daha kısa süreler için düzenlenebilir. İthalat işlemleri sırasında, İthalat Uygunluk Belgesi’nin tarih ve sayısının gümrük beyannamesi üzerine kaydedildiği hususu ilgili gümrük idaresince aranır. Bu kapsamda ithal edilen ürünler sadece yukarıda belirtilen illerde satılabilir. Söz konusu illerde yerleşik esnaf ve tacire yapılacak satış işlemlerinde, satış faturası ve ilgili nakliye belgeleri düzenlenir. Ürün satış faturası üzerine ilgili İthalat Uygunluk Belgesi’nin tarih ve sayısı da kaydedilir. KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 283 Bu kapsamda bir esnaf veya tacir ya da Sınır Ticaret Merkezi mağazası tarafından ayda toplam 50.000 ABD Doları karşılığı Türk Lirasına kadar değerde eşya ithal edilebilir. İthalatta tek ve maktu vergi uygulanır. Tek ve maktu vergi; gümrük vergisi oranı sıfır, katma değer vergisi ile özel tüketim vergisi oranları tam olarak dikkate alınarak hesaplanır.İthalat işlemlerinde, eşyanın ilgili sınır ülkesinde üretildiğine veya imal edildiğine dair ithalatın yapılacağı ülkenin yetkili makamlarınca düzenlenen menşe şahadetnamesi ilgili gümrüklerce aranır. Üçüncü ülke menşeli ürünlerin ithalatına izin verilmez. Gerçek dışı menşe belgesi ibrazıyla ithal edilen ürünler için 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri uyarınca işlem yapılır ve İthalat Rejimi Kararı uyarınca alınması gereken vergilerin tamamı 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre ilgililerden tahsil edilir. Gerçek dışı menşe belgesi ibrazıyla ithal edilen ürünler için 4458 sayılı Gümrük Kanunu kapsamında tahakkuk ettirilmesi gereken vergilerin üç katı kadar para cezası uygulanır. Uygunluk belgesinde belirtilen miktardan fazla ithalat yapıldığının tespit edilmesi halinde, fazladan ithal edilen ürünler için gümrük mevzuatı ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri uyarınca işlem yapılır. Bu maddenin birinci ve ikinci fıkralarında belirtilen eylemleri gerçekleştirdiği tespit edilen esnaf veya tacirin (Sınır Ticaret Merkezi mağazası kiralayan esnaf ve tacir dahil) İthalat Uygunluk Belgeleri ile Sınır Ticareti Belgeleri, İl Değerlendirme Komisyonu tarafından iptal edilir ve söz konusu esnaf ve tacir ile bunların sahibi, kurucu ortağı veya yöneticisi olduğu firmalar adına bir daha valilikçe Sınır Ticareti Belgesi düzenlenmez. Bu Karar kapsamında ithal edilen ancak bu Karar kapsamı iller dışına satıldığı tespit edilen ürünler için İthalat Rejimi Kararı uyarınca alınması gereken vergilerin tamamı 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre ilgili esnaf veya tacirden (Sınır Ticaret Merkezi mağazası kiralayan esnaf ve tacir dahil) tahsil edilir ve İl Değerlendirme Komisyonu tarafından söz konusu esnaf veya tacir adına bir yıl süreyle İthalat Uygunluk Belgesi düzenlenmez. Sınır kıyı ticareti kapsamında, vergi ve diğer mali yükümlülüklerini süresi içinde yerine getirmedikleri tespit edilenler adına Sınır Ticareti Belgesi ve/veya İthalat Uygunluk Belgesi düzenlenmez. İhracı ve ithali ilgili mevzuatla yasaklanmış ve ithali belli kurum ve kuruluşlara bırakılmış maddeler, ticaret politikası önlemleri kapsamındaki kota, korunma, damping ve sübvansiyona karşı vergi önlemlerine tabi ürünler ile 5201 sayılı Harp Araç ve Gereçleri ile Silâh, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Kanun kapsamında kontrole tabi ürünler sınır ticaretine konu edilemez. Bu kapsamda petrol ile petrol ürünleri ticareti yapılamaz. 1.2.2.Muaf İthalatlar Gümrük Kanunun 167/ md, 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında yeralan mal ve eşyaların ithali Gümrük Vergisi ve /veya Katma Değer Vergisinden muaftır. Muafiyet eşyaların niteliğine ve ithalatı yapan kuruma veya kişiye bağlı olarak Gümrük Kanunu’nda verilmiştir. Ayrıca bu eşyalardan KDV ve diğer eş etkili vergiler de alınmaz. Oysa ithalat rejim kararında yer alan muafiyet kapsamındaki eşya ithalatında sadece Gümrük Vergileri alınmaz, KDV alınır. Sadece KDV Kanunu’nda ithalinde KDV den muaf veya istisna olduğu belirtilen malların ithalinde KDV alınmaz. Muafiyet kapsamındaki ticari mahiyette bulunmayan eşya için ayrıca kambiyo ve ithalat rejimi hüküm ve sınırlamaları uygulanmaz. 284 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ İthal edilen malın/eşyanın kıymetinin tespiti için yabancı paraların T.C. Merkez Bankası efektif alış kuru üzerinden hesaplanan değeri esas alınır. Muafen ithalat ile ilgili detaylı açıklamalar Gümrük Mevzuatı kitabinda yer almaktadır. 2. İTHALAT REJİMİNİN GENEL ESASLARI 2.1.Giriş İthalat Rejim Kararı’nın 8.maddesine göre ‘’Vergi numarasına sahip her gerçek ve tüzel kişi ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan ortaklıklar(iş ortaklıkları) ithalat işlemlerini yürütülebilir. Ancak; -Özel anlaşmalara dayanan ithalatta, -Kitap ve diğer yayınların ithalatında, -Ülkemizde açılan uluslararası fuar ve sergilerde Dış Ticaret Müsteşarlığı perakende satışına izin verilen malların ithalatında, vergi numarasına sahip olma şartı aranmaz. Kamu ahlakı, kamu düzeni veya kamu güvenliği, insan, hayvan ve bitki sağlığının korunması veya sınai veya ticari mülkiyetin korunması mevzuatına tabi eşya dışında kalan her türlü eşyanın ithali serbesttir. İthalatı kanunlarla belirli kurum ve kuruluşlara bırakılmış eşyanın ithali ancak, bu kurum ve kuruluşlar tarafından yapılabilir. İthalat yapmak isteyenler, ilgili mevzuatları gereği tedarik etmeleri gereken belgelerle birlikte doğrudan gümrük idarelerine başvururlar. Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından aksi belirtilmedikçe İthalat Yönetmeliği, eki İthalat Tebliğleri gereğince ilgili kuruluşlardan alınan belgeler, varsa üzerinde yazılı sürelerde yoksa düzenlendiği takvim yılı içerisinde geçerlidir. İthal edilecek malların bedellerinin ödenmesine ilişkin olarak bankalarca veya özel finans kurumlarınca yapılacak işlemler kambiyo mevzuatı hükümlerine tabidir. İthal edilen mallar gümrüklere geldikten sonra Gümrük Beyannamesi ve eki belgeler ile ithalat işlemleri başlatılır, ithalatçının beyanına göre kıymeti tespit edilen mal/eşyaya İthalat Rejimi Kararına Ekli Listelerde belirtilen oranlarda Gümrük Vergisi, TKF ve ticaret politikası önlemleri uygulanarak Gümrük yükümlülüğü tespit edilir. Tahakkuk eden vergiler ödendikten sonra Gümrük yükümlülükleri tamamlanır ve malın/eşyanın gümrüklerden çekilmesine izin verilir. Gümrük Müsteşarlığı’nın düzenlemeleri çerçevesinde ticaret erbabı olmayan gerçek kişilerde özelliği ve niteliği itibariyle, şahsi ve ailevi kullanıma mahsus veya hediye amaçlı olarak getirildiği açıkça belli olan eşyayı ithal edebilirler. Kesin İthal Başvurularında İstenilen Belgeler Hangileridir? Kesin ithalat işlemleri için ithal edilmek istenen eşyanın orijinal faturası yeterli olmakla birlikte, özelliğine göre taşıma, sigorta, standarda uygunluk belgeleri de istenebilir. Detaylı açıklamalar ithalat ile ilgili Gümrük İşlemleri kısmında yer almaktadır. 2.2.Kavramlar İthalat Rejimine ait temel kavramlar aşağıda açıklanmıştır. Müsteşarlık: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 285 Karar: 20.12.1995 tarih, 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, Gümrük Beyannamesi: Gümrük Kanunu hükümleri çerçevesinde gümrük idarelerince düzenlenen belgedir. Vergi Numarası: Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde, vergi mükellefi her gerçek ve tüzel kişiye verilen numaradır. Gümrük Yükümlülüğünün Doğduğu Tarih: Gümrük Kanunu’nda belirtilen gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihtir. 2.3.İthalat Rejiminin İçeriği 2.3.1.Karar İthalat Rejimi, ithalatın ülke ekonomisi yararına ve uluslararası ticaretin gereklerine uygun olarak düzenlenmesini sağlamak amacıyla 31/12/1995 tarihli ve 22510 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 95/7606 sayılı Karara ekli “İthalat Rejimi Kararı” ile bu Karara dayanılarak aynı tarih ve sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İthalat Yönetmeliği, bu Yönetmeliğe ekli İthalat Tebliğleri, ilgili kuruluşlara verilecek talimatlar, çok taraflı veya iki taraflı anlaşmalar hükümleri çerçevesinde yürütülmektedir. İthalat Rejim Kararı kolay kolay değişmeye ithalat prensiplerini içermektedir. Örneğin kararın; 6 ncı maddesi uyarınca, ithalat bedellerinin kambiyo mevzuatı hükümlerine göre ödenmesi gerekmektedir. 7 nci maddesi uyarınca, eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu) ve yatık (zamanla dayanıklılığını yitirmiş) malların ithali izne tabidir. Ancak, İthalat: 2009/9 sayılı Tebliğ ile gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarih itibariyle 10 yaşına kadar (10 yaş dahil) eski eşyanın ithaline izin verilir. Tebliğ kapsamından madde çıkarılması halinde, maddenin Tebliğden çıkarıldığı tarihe kadar (bu tarih dahil) gümrüğe gelmiş veya çıkış ülkesinde ihracat işlemleri tamamlanmış olanların ithalatı, eski hükümlere göre yapılır. 8 inci maddesine göre, Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca vergi numarası verilen her gerçek ve tüzel kişi ve yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan kişiler ortaklıkları ithalat işlemlerini yürütebilirler. Ancak, İthalat Yönetmeliği’nin 3 üncü maddesi gereğince, özel anlaşmalara dayanan ithalatta, kitap ve diğer yayınların ithalatında ve ülkemizde açılan uluslararası fuar ve sergilerde Müsteşarlıkça (Dış Ticaret Müsteşarlığı) perakende satışına izin verilen malların ithalatında vergi numarasına sahip olma şartı aranmaz. Yürürlükteki İthalat Rejimi Kararına ekli, eşya ve ülke veya ülke grupları bazında ithalat uygulanacak gümrük vergisi ve bazı eşya için Toplu Konut Fonu oranları/miktarlarının belirlendiği toplam 6 adet liste ve 6 adet Ek vardır. 2.3.2.Ek Listeler Madde politikaları gereği ithalinde farklı Gümrük Vergileri uygulanan eşyalar bu listelerde yeralır. 2.3.2.1. I Sayılı Liste (Tarım Ürünleri Listesi) İthalat Rejimi Kararı Eki-1 sayılı liste, Gümrük Birliği kapsamında yer almayan ve Gümrük Giriş Tarife Cetvelinin 1-24 fasılları ile 35, 45 ve 53. fasıllarda bulunan temel tarım 286 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ ürünlerini içermektedir. Yürürlükteki İthalat Rejimi Kararı çerçevesinde tahsili öngörülen gümrük vergilerinin ödenmesi kaydıyla listedeki bütün tarım ürünlerinin ithali serbesttir. Diğer taraftan İthal Malların Kalite ve Sağlık Yönünden Kontrolüne İlişkin 99/5 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği uyarınca tarım ürünleri ithalattan önce ve fiili ithalat aşamasında kalite ve sağlık açısından Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın kontrolüne tabidir. Anılan liste kapsamı maddelerin ithalatında uygulanmakta olan gümrük vergisi oranları 474 sayılı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanunun değişik 2. maddesi ve Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması Pazara Giriş Tarife Taahhütlerimiz çerçevesinde bu ürünlerin üretim miktarı, iç piyasa ihtiyacı, yerli üretim maliyeti, ithalat ve ihracat miktarları, iç ve dış piyasa fiyatlarındaki gelişmeler, hammadde-mamul dengesi, uygulanmakta olan destekleme politikaları ile ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri dikkate alınarak, sıfır ile Dünya Ticaret Örgütü tarife taahhütlerimiz arasında tespit edilmektedir. 2.3.2.2. II Sayılı Liste(Gümrük Birliğine Dahil Ürünler Listesi) Gümrük Birliğine dahil olan ürünler listesi olup sadece ithalinde uygulanacak Gümrük Vergisi oranlarını içermektedir.Listede yer alan ürünlerin ithalinde A.B., Efta ülkeleri ile Bosna Hersek’e ayni vergi oranları uygulanırken(1. sütun) GTS ülkelerine farklı (2, 3, 4, sütunlar)bunların dışında kalan üçüncü ülkelere ise (5.sütun) daha yüksek Gümrük Vergisi uygulanmaktadır. 2.3.2.3. III Sayılı Liste(İşlenmiş Tarım Ürünleri Listesi) Bu listede yer alan mallar işlenmiş tarım ürünleridir.Bu ürünler üzerinde sanayi payı ve tarım payı diye ayrılan iki işlem vardır. Sanayi Payları kısmı Gümrük Vergisine dahildir.Ancak Tarım payına isabet eden kısmı Gümrük Birliği kapsamında değildir ve Gümrük Vergisine tabidir. Ürünler üzerindeki tarım payı sanayi payı ayırımı son derece güç olduğu için ayırım bu tabloda yer alan kriterler baz alınarak hesaplanmaktadır.Bu malların ithalinde tarım payına isabet eden Gümrük Vergisi ile birlikte Toplu Konut Fonuna da ek vergi ödenmektedir. Böylece ülke tarımı A.B. den gelecek ithalata karşı iki mekanizma ile korunmaya çalışılmıştır. Bu listede gümrük vergileri indirilen veya askıya alınan ağırlıklı olarak kimya ve elektronik sektörlerinde hammadde veya ara girdi olarak kullanılan bazı maddelere uygulanan gümrük vergisi oranları yer almaktadır. 2.3.2.4. IV Sayılı Liste(EFTA Listesi) Bu listede yer alan mallar EFTA anlaşmasına tabi ülkelerden tarım, hayvancılık ve balıkçılık ürünlerinin ithalatında uygulanacak Gümrük Vergisi ve Toplu Konut Fonu kesintilerini göstermektedir. 2.3.2.5. V Sayılı Liste( G.V. Askıya Alınan Ürünler Listesi) Avrupa Birliği üreticilerinin rekabet gücünü artırmak amacıyla dahilde üretilmeyen ve girdi olarak kullanılan ürünler için O.G.T. seviyesindeki gümrük vergisi oranlarını belirli süreler için indirmekte veya muafa çekmektedir. AB 1 Ocak ve 1 Temmuz tarihlerinde yılda iki kez “Suspension Listesini” yenilemekte ve kendi sanayisini ihtiyaçları doğrultusunda üretim maliyetlerini aşağıya çekebilmek ve böylece rekabet avantajını sağlamak amacıyla söz konusu listeyi hazırlamaktadır. Avrupa Birliği’nce kendi bünyesinde üretimine başladığı KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 287 ürünlerin liste kapsamı dışında tutmakta ve Topluluk üreticilerinden gelen talepler doğrultusunda listeye yeni ürünler ilave etmektedir. Gümrük Birliği çerçevesinde Topluluğun Gümrük Vergileri askıya alınacak malların belirlenmesi sürecine Türkiye de aktif olarak katılabilmektedir. AB Komisyonu nezdinde faaliyet gösteren ve gümrük vergisi askıya alınacak ürünlerin tespit edildiği Ekonomik Tarife Sorunları Grubu toplantılarına ülkemizde katılmaktadır. Böylece A.B.’nin listeye alınmasını veya listeden çıkarılmasını talep ettiği ürünler anılan grupta Topluluk üyesi ülkelerle müzakere edilebilmektedir. Bu imkan özellikle kimya, tekstil, mikro elektronik sektörlerinde bir maliyet avantajı sağlamaktadır. A.B.’nin listesinde yer alan ürünlerden Türkiye’de üretimi olanlar Liste kapsamında A.B.’ye ithaline izin verilmez. Listeden çıkarılır. Müzakereler sonucu oluşturulan listeler Türk Resmi Gazetesi’nde de ilan edilir. Sanayicilerimiz bu listelere itiraz edebilir. Yada kendi ihtiyaçları doğrultusunda ilaveler yapılmasını isteyebilir. Sanayicilerimizin bu yöndeki başvuruları, İthalat “Gümrük Vergisi Askıya Alınacak Ürünlerine ilişkin Tebliğ” de belirtilen koşullar çerçevesinde D.T.M. İthalat Genel Müdürlüğü’ne yapılabilmektedir. 2.3.2.6. VI Sayılı Liste(Sivil Hava Taşıtlarında Kullanılan Mallar Listesi) II sayılı listede yer almakla birlikte sadece sivil hava taşıtlarında kullanılmaları halinde sıfır oranında Gümrük Vergisi uygulanacak mallar listesidir. 2.3.3. İthalat Rejim Karar Ekleri Kararın anlaşılabilmesi için gerekli açıklamaları içerir. 2.3.3.1.Kod Numaralarını Gösterir Bileşim Tablosu (Ek-1) III Sayılı Liste(İşlenmiş Tarım Ürünleri Listesi) de yer alan tarım ürünlerinin sanayi ve tarım paylarının hesaplanmasıda kullanılan kodlar olup EK-2 listedeki Toplu Konut Fonuna yapılacak ek ödemelerin miktarının tespitine hizmet eder 2.3.3.2.Tarım Payı (1) ve Tarım Payı (2) Listesi (Ek-2) Tarım ürünü ithalatında EK-1 sayılı listede yer alan kodlara göre hesaplanan Ek Vergi (Toplu Konut Fonu kesintisi) miktarlarını gösteren listedir. 2.3.3.3.Genelleştirilmiş Tercihler Sisteminden Yararlanacak Gelişme Yolundaki Ülkeler, Az Gelişmiş Ülkeler Listesi (Ek-3) II sayılı liste kapsamında ki malların tavizli vergi oranından ithaline izin verilecek ülkeler listesidir. 2.3.3.4.Sektör Listesi (Ek-4) Türkiye’nin GTS kapsamındaki ülkelerden ithalinde sıfır veya tavizli(düşük ) Gümrük vergisi uygulayacağı sektörler ve maddeler listesidir.İçeriği her yıl yayınlanan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemine ilişkin Tebliğ ile belirlenmektedir. 2.3.3.5.Ürün Grup Listesi (Ek-5) Türkiye’nin Genel ithalat düzenlemeleri kapsamında hassas ürünlerini göstermektedir. 288 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 2.3.3.6.Kısaltmalar (Ek-6) I, II, III, IV, V, VI sayılı listelerde kullanılan kısaltmaların açılımını vermektedir. 2.3.4.İthalat Tebliğleri İthalat Rejimi’nin uygulanmasında en güncel düzenlemeler İthalat Tebliğleri ile yapılmaktadır. Her sene sonunda bir sonraki yıl yürürlüğe girecek ithalata ait madde politikalarını içeren bir seri ithalat tebliği yayınlanır. Bu tebliğ hükümleri Gümrük Birliği paralelinde ortak ithalat hükümleri içerir. Bu tebliğler özet olarak aşağıda sayılmıştır. 2.3.4.1.İthalat (2009/1) Yurt İçinde Düzenlenen Uluslararası Fuarlara İlişkin Tebliğ Ülkemizde düzenlenen uluslararası fuar veya sergilere katılan yabancı ülke veya firmalar sadece mallarını teşhir edebilir. Fuar sırasında Perakende satış yapamazlar.Ancak fuar bitiminden sonra teşhir edilen ürünler gümrük mevzuatı çerçevesinde kati ithali yapılabilir. 2.3.4.2.İthalat (2009/2)Harp Silahları, Bunların Aksamı ve Parçalarının İthaline İlişkin Tebliği Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 93. faslında yer alan harp silah ve araçları ile mühimmatı Milli Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Olağanüstü Hal Bölge Valiliği tarafından veya bu kuruluşlarca yetki verilen kurum ve kuruluşlar ithal edebilir. 2.3.4.3.İthalat (2009/3)Radyoaktif Maddeler ile Bunların Kullanıldığı Cihazların İthaline İlişkin Tebliğ Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 24, 26, 28, 84, 85, 86, 87, 90 . fasıllarında yer alan radyoaktif maddeler ile bu maddelerin kullanıldığı cihazların ithalatından evvel Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’ndan uygunluk yazısı (ön izin alınması ) gereklidir. Bahsi geçen malların ithalatı sırasında bu yazının bir örneği gümrük beyannamesine eklenir. 2.3.4.4.İthalat-(2009/4) Yüksek Yoğunluklu Tatlandırıcıların İthaline İlişkin Tebliğ Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 29, 35, 38 fasıllarında yer alan yüksek yoğunluklu tatlandırıcıların ithalinden önce Şeker Kurumu’ndan uygunluk yazısı (ön izin) alınması gerekir. Bahsi geçen malların ithalatı sırasında bu yazının bir örneği gümrük beyannamesine eklenir. Ancak yukarıdaki mallar için Sağlık Bakanlığı ve/veya Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’ndan alınmış Kontrol Belgesi’nin ibraz edilmesi halinde ayrıca uygunluk yazısı aranmaz. 2.3.4.5.İthalat (2009/5) Haritalar ve Benzeri Dokümanın İthaline İlişkin Tebliğ Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 4905, 8523 fasıllarında yer alan her nevi matbu haritalar ve hidrografik veya benzeri haritalar (atlaslar, duvar haritaları, topografya planları ve küreler dahil) ithalinden önce, -Deniz haritaları için Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nın (Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı), -Diğer haritalar için ise Milli Savunma Bakanlığı’nın (Harita Genel Komutanlığı) Uygunluk yazısı (ön izin ) alınması gerekir. Bahsi geçen malların ithalatı sırasında bu yazının bir örneği gümrük beyannamesine eklenir. KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 289 2.3.4.6. İthalat (2009/6)İthalinde Bakım Onarım ve Servis Garantisi Yeterlilik Belgesi Aranacak Maddelere İlişkin Tebliğ Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 84, 85, 87, 90, 91, 95. fasıllarında yer alan makine, cihaz ve araçların ithalinden önce Garanti Belgeleri’nin geçerliliğinin Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca (Tüketicinin ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü) onaylanması gerekir. Bahsi geçen malların ithalatı sırasında onaylı garanti belgesinin bir örneği gümrük beyannamesine eklenir Ancak Gümrük Müsteşarlığı’nın BİLGE Sistemine dahil olan gümrük idarelerince garanti belgesi kapsamında gerçekleştirilen ithalat işlemleri, garanti belgesinin orjinal nüshası aranılmaksızın belgenin elektronik ortamdaki kayıtları dikkate alınarak yürütülür. 2.3.4.7.İthalat (2009/7)İthalinde Karayolu Uygunluk Belgesi Aranacak Maddelere İlişkin Tebliğ Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 87. faslında yer alan kara yolu taşıma araçlarının her partisinin ithalinden önce ithalinden önce Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca veya yetki verdiği kurum veya kuruluşça yapılan kontrollerine istinaden düzenlenen uygunluk yazısı alınması gerekir. Bahsi geçen malların ithalatı sırasında bu yazının bir örneği gümrük beyannamesine eklenir 2.3.4.8.İthalat (2009/8)Sivil Hava Taşıtlarında Kullanılmaya Mahsus Maddelerin İthaline İlişkin Tebliği Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 39, 40, 68, 73, 76, 84, 85, 90 fasıllarda yer alan mallar ile İthalat Rejim Kararı’nın VI. No’lu ekinde yer alan eşyalardan sivil hava taşıtlarında kullanılmak üzere ithal edilmek istenenler için Ulaştırma Bakanlığı (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü)dan uygunluk yazısı alınması gerekir. Bahsi geçen malların ithalatı sırasında bu yazının bir örneği gümrük beyannamesine eklenir. 2.3.4.9.İthalat (2009/ 9)10 Yaşından Eski Olmamak Üzere Kullanılmış Olarak İthal Edilebilecek Maddelere İlişkin Tebliğ Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 82, 84, 85, 86, 90. fasıllarında yer alan makine araçlardan 10 yaşına kadar olanları izin alınmaksızın ithal edilebilir. Yaşın hesabı Gümrük Beyannamesi’nin tescil tarihi itibarıyla yapılır. 2.3.4.10.İthalat (2009/10)Banknot ve Benzeri Kıymetli Evraka Mahsus Kağıtların İthaline İlişkin Tebliğ Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 4802.55.15.99.11; 4802.55.25.99.11; 4802.55.30.99.11; 4802.55.90.99.11 ve 4802.56.80.99.11 G.T.İ.P’lu banknot ve benzeri kıymetli evraka mahsus kağıtların ithalinde Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın uygunluk yazısı aranır. 4802.55.15.99.11; 4802.55.25.99.11; 4802.55.30.99.11; 4802.55.90.99.11 ve 4802.56.80.99.11 G.T.İ.P’lu yalnız banknot kağıtları, devlet iç borçlanma senetleri ile özelleştirme idaresince çıkarılan menkul kıymetlerin basımında kullanılan kağıtların ithali sadece T.C. Merkez Bankası tarafından yapılır. 4802.55.15.99.11; 4802.55.25.99.11; 4802.55.30.99.11; 4802.55.90.99.11 ve 4802.56.80.99.11 G.T.İ.P’lu çek kağıtlarının ithali sadece bankalar ve özel finans kurumları tarafından yapılır. 4802.55.15.99.11; 4802.55.25.99.11; 4802.55.30.99.11; 4802.55.90.99.11 ve 290 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 4802.56.80.99.11 G.T.İ.P’lu hisse senedi, tahvilat ve diğer sermaye piyasası araçlarının basımında kullanılan kağıtlar ile 4907.00 G.T.P’lu halka arz ve satışı yapılmak üzere yurt dışında bastırılan sermaye piyasası araçlarının ithalinde SPK dan alınmış uygunluk yazısı aranır. Uygunluk yazısının bir örneği gümrük beyannamesine eklenir. 4802.55.15.99.11; 4802.55.25.99.11; 4802.55.30.99.11; 4802.55.90.99.11 ve 4802.56.80.99.11 G.T.İ.P’lu diğer kağıtların ithali için, ekte yer alan müracaat formu ve istenilen diğer belgeler ile birlikte Dış Ticaret Müsteşarlığı’na (İthalat Genel Müdürlüğü) başvurulur. 2.3.4.11.İthalat (2009/11)Bazı Patlayıcı Maddeler, Ateşli Silahlar, Bıçaklar ve Benzeri Aletlerin İthaline İlişkin Tebliğ Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 31, 36, 39, 82, 90, 93. fasıllarda yer alan bazı patlayıcı maddeler, ateşli silahlar, bıçak ve benzeri aletlerin ithalinden önce Emniyet Genel Müdürlüğü’nden genel güvenlik ve asayiş yönünden uygunluk yazısı alınması gereklidir.Bu yazının bir örneği gümrük beyannamesine eklenir. Ancak, Milli Savunma Bakanlığı veya bu Bakanlıkça yetki verilen kurum veya kuruluşlar tarafından gerçekleştirilecek ithalatta Emniyet Genel Müdürlüğü’nün uygunluk yazısı aranmaz. 2.3.4.12.İthalat (2009/12)Çift Kullanımlı Malzemelerin İthalinin Kayda Alınması Hk.Tebliğ Kitle imha silahlarının geliştirilmesinde kullanılabilecek malzeme ve teknolojinin ihracatının kontrolü amaçlı Birleşmiş Milletler Kararı kapsamında, çift kullanımlı malzeme ve teknolojilerin Türkiye’ye ihracatı için ihracatçı ülke tarafından ithalatçıdan nihai kullanım sertifikası ibrazı istenir. Söz konusu sertifikanın verilebilmesi için önce ithal edilecek malın Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca (İthalat Genel Müdürlüğü) kayda alınması zorunludur. Bunun için tebliğ ekindeki dilekçeyle Müsteşarlığa müracaat edilmesi gerekir. 2.3.4.13.İthalat (2009/13)İşçi Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 25, 27, 29, 32, 35, 38, 39, 40, 68 fasıllarında yer alan ve içerdiği amyant, benzol, solvent, boya pigmentleri gibi maddeler nedeniyle kullanımı sırasında çalışanların sağlığını olumsuz etkileyen maddelerin ithali sırasında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ön izin yazısı aranır. Bu yazının bir örneği gümrük beyannamesine eklenir. 2.3.4.14.İthalat (2009/14)Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin İthaline İlişkin Tebliği Birleşmiş Milletler İnsan ve Çevre Konferansı Beyannamesi ile Birleşmiş Milletler Çevre Programının Dünya Ozon Tabakası Eylem Planı kapsamında Türkiye’nin de imzaladığı Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü ile ozon tabakasını incelten maddelerin ithalatı kısıtlanmıştır. Tebliğ ekinde yer alan 1 ve 2 numaralı liste kapsamı eşya ancak Ek-A daki ülkelerden ithali serbesttir. Tebliğin 3 ve 4 numaralı ekinde yeralan eşyanın Bu ürünlerin Ek-B deki ülkelerden ithali zorunlu olması halinde ise İthalat Genel Müdürlüğünden izin alınması gerekir. İthalat Genel Müdürlüğü 2010 yılında ithalatına izin vereceği toplam madde miktarını (kotasını) belirlemiştir. Tarifenin 29 ve 38. fasıllarında yer alan ozon tabakasını incelten maddeler İthalat Genel Müdürlüğünün izninin yanı sıra kullanım KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 291 yerine bağlı olarak da diğer ilgili kurumlardan uygunluk yazısı alınmasını gerektirmektedir. Alınacak uygunluk yazısına müracaat formu ile İthalat Genel Müdürlüğünden alınacak izin için müracaat formu ve başvuruya eklenecek diğer belgeler tebliğ ekinde yer almaktadır. 29 ve 38. fasıllardan ithalat yapacak olanlar kısıtlamalar ile ilgili son durumu her yıl yeniden yayınlanan Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğden izlemeleri gereklidir. 2.3.4.15.İthalat (2009/15)Bazı Boyar Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 2921, 2922, 3204 fasıllarında yer alan ve deri, tekstil ve giyim eşyası boyamasında kullanılan ve kanserojen içeren boyar maddelerin kullanımı yasaktır. Bu nedenle 41-65 fasıllarda yer alan tekstil ürünlerini ithal edenlerin ithal edecekleri ürünlerin yasaklanmış olan maddeler kullanılarak üretilmiş olup olmadığının risk değerlendirmesi yoluyla denetlenmesi gereklidir. Bu denetleme malların gümrükten çekilmesinden evvel yapılabileceği gibi nadiren de olsa mallar çekildikten sonra da yapılabilmektedir. Bu denetleme D.T.M. tarafından yapılmaktadır. İthal edilen mallardan alınan numuneler İstanbul Tekstil İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği (İTKİB) tarafından incelenmesini müteakip eğer kanserojen boya kullanılmadığı tespit edilirse Onay Belgesi verilir. Bu belge alındıktan sonra malın ithalatına izin verilir.Yapılan tetkikler sonucunda kanserojen ihtiva ettiği tespit edilen ürünlerin ithalatına izin verilmez.Diğer müeyyidelerin de uygulanması için D.T.M. ve Sağlık Bakanlığı mevzuatlarına göre soruşturma sürdürülür. 2.3.4.16.İthalat (2009/16)Gübre İthaline İlişkin Tebliğ Gübre hammaddesi olarak kullanılan ve Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 28. ve 31. fasıllarında yer alan amonyum, sodyum, kalsiyum, potasyum nitrat gibi kimyasalların kati ithalinde, Serbest Dolaşıma Giriş ve veya Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında ithalinde Tarım Bakanlığı’nca verilen ön izin (uygunluk) aranır. Bu yazının bir örneği gümrük beyannamesine eklenir. Ayrıca Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 31. faslında yer alan üre amonyum, fosfat gibi gübre hammaddelerinin üçüncü ülkelerden kati ithalinde ve/veya Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında ithalinde Tarım Bakanlığı’nca verilen ön izin (uygunluk) aranır. Bu yazının bir örneği gümrük beyannamesine eklenir. Bu maddelerin A.B. den ithali sırasında ise EC Fertilizer sertifikası veya bu belge esas alınarak hazırlanıp onaylanmış analiz belgesi ithalatçı tarafından 15 (onbeş) iş günü içinde Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü veya bağlı bulunduğu İl Müdürlüğü’ne verilir. İthalata ait Onaylı Gümrük Beyannamesi’nin bir sureti ithalat işleminden sonra 15 gün içinde Tarım Bakanlığı’na verilir 2.3.4.17.İthalat (2009/17)Kimyasal Silahlar Sözleşmesi Ekinde Yeralan Kimyasal Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ Türkiye’nin taraf olduğu Kimyasal Silahların Geliştirilmesinin, Üretilmesinin, Stoklanmasının ve Kullanılmasının Yasaklanması ve Bunların İmhası ile ilgili Sözleşme kapsamında kimyasal silah yapımında kullanılabilen ve Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 28, 29, 30 ve 38.fasıllarında yer alan bazı kimyasalların ithali yasak, bazı kimyasalların ithali ise izne tabidir.Bu kapsamdaki malların listesi her yıl yayınlanan Kimyasal Silahlar Sözleşmesi 292 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ ve eki kimyasal maddelerin ithaline ilişkin tebliğ ekinde yer almaktadır. Tebliğ Eki-I sayılı liste de yer alan kimyasalların ithali yasaktır. Sadece tıbbi ve ilaç yapımı amaçlı olarak belli ülkelerden ithaline D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğünce )izin verilir. İthal edilen mallar her ne suretle olursa olsun üçüncü ülkeye ihracına izin verilmez. Tebliğ Eki-II sayılı liste de yer alan kimyasalların belli ülkelerden ithaline D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü’nce )izin verilir. Bu izin yazısının bir örneği gümrük beyannamesine eklenir. Tebliğ Eki-III sayılı liste de yer alan kimyasalların belli ülkelerden ithaline D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü’nce )izin verilir. Bu izin yazısının bir örneği gümrük beyannamesine eklenir. Sadece I ve II sayılı listelerde yer alan eşyanın yurt içinde devrine D.T.M. izin verebilir. II sayılı liste muhteviyatı eşyanın devri serbesttir. Söz konusu malların ithali için alınan izin 3 ay süre ile ve içinde bulunulan takvim yılında geçerlidir. İthalatçılar ithalat işleminin tamamlanmasından itibaren 15 gün içinde izin belgesinin aslı ve Gümrükçe tasdikli beyannamenin bir örneğini D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü’ne) iletmek zorundadırlar. 2.3.4.18.İthalat (2009/18)Otonom Tarife Kontenjanı Açılması ve Gümrük Vergisi Askıya Alınacak Ürünlere İlişkin Tebliğ Türkiye ile Avrupa Birliği (A.B.) arasında ihdas edilen Gümrük Birliği çerçevesinde, Gümrük Birliği kapsamı (tarım ürünleri ile AKÇT ürünleri hariç) ürünlerde gerek A.B. de gerekse Türkiye de yeterli üretimi yoksa ve bu durum Ekonomik Tarife Sorunları Grubunca onaylanmışsa söz konusu maddelerin üçüncü ülkelerden ithalinde gümrük vergileri askıya alınır (sıfırlanır). Gümrük Vergileri askıya alınarak ithal edilecek mal miktarı en az 6 ay önceden belirlenir İthalat rejim kararının V sayılı listesine eklenerek ilan edilir. Eğer taraflar otonom tarife kontenjanı konusunda anlaşmazlığa düşerlerse Türkiye veya A.B. ihtiyacı olan malın gümrüksüz ithali için ulusal tarife kotası açabilir. Hem var olan kotalardan istifade etmek için hem de tarife kotası listesine mal grubu ilave edilmesi için firmaların ‘’Otonom tarife kotası açılması ve Gümrük Vergilerinin askıya alınmasına ilişkin Tebliğ ekindeki formları doldurarak D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü’ne) müracaat etmeleri gerekir. Müracaat formunun ekinde ciddi fizibilite çalışmalarının da bulunması gereklidir. Unutulmaması gereken en önemli husus ise otonom tarife kotası talepleri hammadde ve yarı mamul maddeler için kabul edilmektedir. 2.3.4.19.İthalat (2009/19) Genelleştirilmiş Tercihler Sistemine İlişkin Tebliğ Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen En Az Gelişmiş Ülkeler (E.A.G.Ü.), Özel Teşvik Düzenlemeleri Ülkeleri (Ö.T.D.Ü.) ile Gelişme Yolundaki Ülkeler (G.Y.Ü.) listesine dahil ülkelerin dünya ticaretine daha fazla pay alabilmeleri için bu ülkelerin menşeili olan belli ürünlerin ithalinde sıfır veya tavizli (düşük oranlı) gümrük vergisi uygulanması sistemine Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi denir. Gelişmiş ükeler ve Gelişmekte olan ülkeler taviz veren yukarıda belirtilen ülkeler ise tavizden istifade eden ülkelerdir.İthalatçı ülkeler hangi ülkelerin ne miktar da ki hangi mallarına ne kadar taviz vereceklerini kendileri belirler.Verilen tavizler mutlak ve bağlayıcı olmayıp görülecek lüzum üzerine iptal de edilebilir. Dünya Ticaretinde genelde otantik ürünler ile el yapımı eşyalar, ülkelere özgü bazı tarım ürün- KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 293 leri bu kapsamdadır. Bu uygulama Dünya Ticaret Örgütü tarafından da desteklenmektedir. Bu kapsamda Türkiye G.T.S. kapsamında hangi ülkelere, hangi mallar için ne miktarda G.T.S. tavizi vereceğini İthalat Rejim Kararı’nın II no’lu ek listesinde yayınlamaktadır. Türkiye G.T.S. kapsamına sadece Gümrük Birliğine konu edilen sanayi ürünlerini, otantik ürünler ile el yapımı eşyalar, ülkelere özgü bazı tarım ürünleri dahil etmiştir. Sanayi ürünleri içerisinde olup ta Türkiye için Hassas ürün niteliğinde olanlar veya bu ülkeler üzerinden tarife sapması tehlikesi bulunan ürünlerin Gümrük Vergisi oranları yükseltilmiştir. Ayrıca uygulamada yerli sanayi için tehdit veya zarar oluşturduğu saptanan ürünler derhal listeden çıkarılır vergi oranlarıda diğer ülkeler seviyesine yükseltilir. 2.3.4.20. İthalat (2009/20)Bazı Maddelerin İthalatının İzlenmesine İlişkin Tebliğ Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 28, , 39, 40, 46, 82, 83, 84, 91, 94, 95, 96.fasıllarında yer alan maddelerin belli ülkelerden ithalatı izleme kapsamındadır. Bu kapsamdaki eşyanın ithalatından evvel D.T.M. İthalat Genel Müdürlüğü’nden İthalat İzleme Belgesi alınması gereklidir. Yerli sanayi için zarar tehdidi yaratabilecek kapsam muhteviyatı ürünlerin ithalatının yarattığı tehdidin sürmesi halinde haksız rekabetin önlenmesi mevzuatı kapsamında işlem başlatılır. Kapsamdaki ürünler listesi ve izin belgesi alınması için gerekli başvuru usulleri Bazı Maddelerin İthalinin İzlenmesine İlişkin Tebliğ de yer almaktadır.İthalat işlemi öncesinde bu tebliğin dikkatlice incelenmesi gereklidir. 2.3.4.21. Tekstil ve Konfeksiyon İthalatının Kayda Alınmasına İlişkin 2009/21 Sayılı İthalat Tebliğinin Yürürlükten Kaldırılmasına İlişkin Tebliğ Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 42 ila 65. fasıllarında yer alan Tekstil ve Konfeksiyon ürünlerinin ithali öncesinde D.T.M.’nin yetkilendirdiği kayıt merkezlerinde (Bazı İhracatçı Birlikler Genel Sekreterliklerinde) kayıt altına alınması, buralardan alınacak kayıt belgelerinin veya elektronik ortamdaki kaydı ithalat sırasında Gümrük İdaresine ibraz edilmesi gereklidir. 50 kg altındaki ithalat için kayıt sistemi geçerli değildir. İzin müracaatında gerçeğe aykırı bilgi ve belge sunulduğunun tespiti halinde malın ithaline izin verilmez. Müracaatlarda ithal edilecek malın kıymetinin düşük olmaması gerekir. 2.3.4.22. (2010/1) İthalatta Gözetim Uygulamasına İlişkin Tebliğ Tarifenin 3204.11.00.00.00- 3204.12.00.00.11- 3204.12.00.00.19- 3204.13.00.00.003204.14.00.00.00- 4203.10- 4203.21- 4203.294203.30- 4303.10- 43.04- 50. fasıl- 51. fasıl- 52. fasıl- 53. fasıl- 54. fasıl (5407.20 hariç)- 55. fasıl- 56. fasıl- 57. fasıl (57.01 ve 57.02 hariç)- 58. fasıl (58.05 hariç)- 59. fasıl- 60. fasıl- 61. fasıl- 62. fasıl- 63. fasıl (6305.32 ve 6305.33 hariç)- 65.05- 9404.21-9404.29- 9404.30- 9404.90 fasıllarında yer alan tekstil ve konfeksiyon ithalatı kayda alınmak suretiyle gözetim altına alınmıştır. Bahse konu ürünlerden 50 kg ve üzeri ithal edecekler ithalata ait bilgileri içeren tebliğin 3 no’lu ekindeki formu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine kaydettireceklerdir.Kayıt belgesine eklenecek belgeler tebliğin 3 no’lu ekinde yer almaktadır. Eklenecek belgeler arasında Yeminli Mali Müşavirler tarafından doldurularak imzalanıp mühürlenecek İthalatçı Bilgi formu da yer almaktadır.Kaydın çıktı belgesinin aslını veya elektronik çıktısını ithalattan evvel Gümrük İdaresine iletmek zorundadır. Alınan kayıt belgesi 90 gün geçerlidir. 2.3.4.23.D.Ticaret (2009/ 1)Nesli Tehlike Altında Olan Yaban Hayvanı ve Bitki İthalatı Dış Ticareti Hakkında Tebliğ “Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İliş- 294 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ kin Sözleşme (CITES)” ile 27/12/2001 tarihli ve 24623 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmenin Uygulanmasına Dair Yönetmelik” hükümleri uyarınca, çıkarılan Nesli tehlike altında olan Yaban Hayvanı ve Bitki İthalatı Dış Ticareti Hakkında Tebliğ ekinde yer alan I, II, III sayılı listelerde yer alan bitki ve hayvanların (ölü veya canlı) ithalinde, ihracında ve yeniden ihracında Tarım Bakanlığı ve Çevre ve Orman Bakanlığı’nın CITES belgesi aranır.Bu belgenin bir örneği gümrük beyannamesine eklenir.İthalat için düzenlenen belgenin geçerlilik süresi 12 ay, ihracat için düzenlenen belgenin geçerlilik süresi ise 6 aydır. Tebliğ kapsamı hayvan ve bitki türlerinin ithalatında, ihracatında ve yeniden ihracatında, - Ek I-A, II-A ve III-A sayılı listelerde yer alan bir türe ait örnek için Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’ndan, - Ek I-B, II-B ve III-B sayılı listelerde yer alan bir türe ait örnek için Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan, CITES Belgesi alınır. 2.3.4.24.Gıda Maddeleri ve Gıda ile Temasta Bulunan Madde ve Malzemelerin İthalatında Kontrol Belgesi Uygulaması ve İthalat Aşamasındaki Kontrol İşlemleri Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 39) Gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşları tarafından gıda maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin ithalatına izin verilebilmesi için gerekli koşullar ve kontrol belgesi alınabilmesi için sunulması gereken belgeler ile ilgili esaslar Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın 02.09.2007 tarih ve 236631 sayılı R.G. de yayımlanan 39 sayılı tebliği ile tespit edilmiştir. Tebliğ’e göre yukarıda bahsedilen ürünlerin ithalinde Tarım Bakanlığı’nca verilmiş Kontrol Belgesi aranır. Belgenin alınabilmesi için başvuru usulleri, gerekli belgeler tebliğ de belirtilmiştir. Yukarıda bahsedilen malların ithalatı sırasında Dış Ticarette Standardizasyon Tebliğ hükümleri uygulanır. Belli Gümrük Müdürlüklerinden izin verilen ithalat işlemi sırasında Tarım Bakanlığı’nın görevlendirdiği uzmanlar ithal edilen ürünlerin Tebliğ hükümlerine uygun olup olmadığını denetler. 2.3.4.25.Koyun, Keçi, Sığır Gövde Yağı ve İç Yağı İthalatında Kontrol Belgesi Alınabilmesi İçin Gerekli Şartlar Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 1999/9) Gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşları tarafından sanayii için ithal edilecek koyun, keçi ve sığır gövde yağları ile bunlara ait iç yağları ve koyun kuyruk yağların ithalatı ile ilgili esaslar Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın 01.12.1999 tarih ve 23893 sayılı R.G. de yayımlanan 1999/9 sayılı tebliği ile tespit edilmiştir. Tebliğ’e göre yukarıda bahsedilen ürünlerin ithalinde Tarım Bakanlığı’nca verilmiş Kontrol Belgesi aranır. Belgenin alınabilmesi için başvuru usulleri, gerekli belgeler tebliğ de belirtilmiştir. 2.3.4.26.Veteriner Biyolojik Ürünlerin İthalatında Uyulacak Esaslar Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2002/37) Gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşları tarafından ithal edilecek olan KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 295 Hayvan hastalıklarına karşı kullanılan veteriner biyolojik ürünlerin ithalatı, muhafazası, depolanması ve dağıtılması sırasında uyulacak sağlık ve teknik şartlar 2002/37 sayılı Veteriner Biyolojik Ürünlerin İthalatında Uyulacak Esaslar Hakkında Tebliğ ile belirlenmiştir. Tebliğ’e göre yukarıda bahsedilen ürünleri ilk kez ithal edecekler tebliğ deki belgeler ile Tarım Hayvancılık Bakanlığı’na başvurarak kayıt olmaları gereklidir. Daha sonra her parti ithalat için ilgili Bakanlıktan ithalat izni alınması gerekir.Bu kapsamdaki ürünlerin sadece Bakanlık ve Gümrük Müsteşarlığı’nın birlikte tespit ettiği Gümrük Müdürlüklerinden Veteriner Hekimlerin Kontrolünden sonra ithaline izin verilir. Ayrıca ithal edilen ürünlerin depolanma koşulları da İl Tarım Müdürlükleri veya Bakanlıkça Belirlenecek Enstitüler tarafından sürekli kontrol edilmesi gereklidir. 2.3.4.27.Yem İthalatında İstenecek Belgeler Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2008/36) Gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşları tarafından ithal edilecek olan Hayvan yemlerinin ithalatı ile ilgili esaslar Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı R.G. yayımlanan 2008/36 sayılı tebliği ile tespit edilmiştir. Tebliğ’e göre yukarıda bahsedilen ürünlerin ithalinde Tarım Bakanlığı’nca verilmiş Kontrol Belgesi aranır. Belgenin alınabilmesi için başvuru usulleri, gerekli belgeler tebliğ de belirtilmiştir. 2.3.4.28.Ham Elmas Dış Ticaretinin Düzelenmesi ve Denetlenmesi Tebliği (Tebliğ No: 2006/ 1) Tüzel kişilerce yapılacak Ham elmas ithalatına ilişkin usuller Hazine Müsteşarlığı’nın 15.11.2006 tarihli ve 26347 sayılı R.G de yayınlanan Ham elmas dış ticaretinin düzenlenmesi ve denetlenmesine dair 2006/1 sayılı Tebliğ de açıklanmıştır. Tüzel kişiler tarafından yapılacak Ham elmas ithalatı sırasında İstanbul Altın Borsası tarafından düzenlenen uygunluk yazısı, gümrük beyannamesinin tescili sırasında ilgili gümrük idaresince aranır. Ham elmasların serbest dolaşıma girişi, İstanbul Altın Borsası tarafından düzenlenen uygunluk yazısının ilgili gümrük idaresine ibraz edilmesi ve gümrük idaresi tarafından onaylanmasını müteakip gerçekleşir. Ham elmasın dolaşıma girişinden sonra üç iş günü içinde sadece ilgili gümrük beyannamesinin ibrazı ile İstanbul Altın Borsasına tescilinin yapılması zorunludur. İthal edilecek olan Ham elmasın ithali öncesinde, ithali sırasında ve ithalinden sonra serbest dolaşıma girişi sırasında uygulanacak uygulama ve denetim esasları da tebliğ de açıklanmıştır. 2.3.4.29.Bal İthalatında Kontrol Belgesi Düzenlenirken Aranacak Şartlar ve İthalat Aşamasındaki Veteriner Kontrolleri Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2008/3) Gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşları tarafından bal ithalatı için kontrol belgesi düzenlenirken aranacak şartlar ve ithalat aşamasındaki veteriner kontrollerine ilişkin usuller Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın 2008/3 sayılı tebliği ile tespit edilmiştir. Bal ithalatında kontrol belgesi düzenlemeye sadece İstanbul, Ankara, İzmir Tarım İl Müdürlükleri yetkilidir. Tebliğ’e göre yukarıda bahsedilen ürünlerin ithalinde Tarım Bakanlığı’nca verilmiş Kontrol Belgesi aranır. Belgenin alınabilmesi için başvuru usulleri, gerekli belgeler tebliğ de belirtilmiştir. 296 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 2.3.4.30.Gıda Değeri Olan Hayvanlara Uygulanması Yasaklanan ve Belli Şartlara Bağlanan Hormon ve Benzeri Maddeler Hakkında (Tebliğ No: 2003-18) Gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşları tarafından ithal edilecek olan hayvanlarda anabolizan amaçla kullanılmaya müsait hormon ve benzeri etkiye sahip maddelerin ithalatına ait esaslar Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın 19.06.2003 tarih ve 25143 sayılı R.G. de yayımlanan 2003-18 sayılı tebliği ile tespit edilmiştir.Tebliğ ile ithali yasak hormonlarda belirlenmiş olup ayrıca ithal edilen hormonların kullanım ve satışına ait bilgi kayıt usulleri de açıklanmıştır. 2.3.4.31.Biyolojik Mücadele Etmenlerinin Ruhsatlandırılması, İthali, Üretimi ve Kullanımı Hakkında Tebliğ (Tebliğ No 2008/28) Tebliğ ile, bitki ve bitkisel ürünlerin yetiştirildikleri veya muhafaza edildikleri ortamlarda bulunan böcek, nematod, akar, fungus, bakteri, virus ve yabancı ot gibi zararlı etmenlere karşı kullanılacak, mikrobiyal preparat olanlar haricindeki biyolojik mücadele etmenlerinin ruhsatlandırılması, ithali, üretimi ve kullanımı ile ilgili usul ve esasları tespit edilmiştir. 15/5/1957 tarihli ve 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu’nun 38, 40 ve 41 inci maddeleri ile Bitki Koruma Ürünlerinin Ruhsatlandırılması Hakkında Yönetmelik hükümlerine dayanılarak hazırlanan tebliğe göre Biyolojik mücadele etmenlerinin üretimi, ithali ve piyasaya arzı ruhsata tabidir. Biyolojik mücadele etmenlerinin ithalatı sırasında, Tarım Bakanlığı’ndan alınacak Kontrol Belgesi aranır. Ayrıca Yurt dışından gelerek Türkiye toprakları üzerinden yurt dışına gidecek her türlü Biyolojik Mücadele Etmenlerinin gümrük kapılarında aktarılması, karaya çıkarılması, bir süre kalması ve serbest bölgelere geçirilmesi ile bu bölgelerden çıkarılması Bakanlık denetimine tabidir. Kontrol belgesi alınması için gerekli belgeler ile denetim esasları tebliğ ile belirlenmiştir. 3.İthalat ile İlgili Gümrük İşlemleri 3.1.Ticari Nitelikli Eşyanın İthalinde Aranan/Aranabilecek Belgeler Serbest dolaşıma giriş rejimi çerçevesinde ticari nitelikli eşya ithalatında hangi aşamada hangi belgenin gümrüğüne verilmesi gerektiğinin bilinmesi ithalatçılar açısından oldukça önemlidir. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için gümrük idarelerince aranan belgelere ilişkin açıklamalar iki ayrı alt başlık altında; serbest dolaşıma giriş rejimi kapsamında gümrük beyannamesinin tescili aşamasında beyannameye eklenmesi gerekli belgeler ve tescilden sonra, ancak bu rejim ile öngörülen amaçlar doğrultusunda eşyanın ilgilisine tesliminden önce gümrük idaresine ibrazı gerekli belgeler başlıkları altında açıklanmıştır. 3.2.Beyannamenin Tescil Edilmesi Sırasında Beyannameye Eklenmesi Gereken Belgeler 3.2.1.Orijinal Fatura Kesin satışlarda eşyanın satıcısı, diğer hallerde ise göndereni tarafından mahallinde düzenlenmiş ve Gümrük Yönetmeliği’nin 115.nci maddesinde belirtilen esaslara uygun orijinal faturanın tescilden önce beyannameye eklenmesi zorunludur. Ancak ithal konusu eşyanın, kıymetleri üzerinden vergiye tabi olup da birden ziyade kap içinde gelen ve aynı zamanda çeşitli cins ve kıymette olması halinde ve orijinal faturalarda KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 297 her kabın içinde satış birimine göre ne miktar eşya bulunduğu gösterilmediği takdirde; her kapta aynı cins ve kıymette ne miktar eşya bulunduğunu gösteren ve orijinal faturaya uygun bir şekilde, satıcı veya gönderici tarafından mahallinde düzenlenmiş ayrıntılı faturanın beyanname ile birlikte idareye verilmesi gerekir. 3.2.2.İthal Eşyasına Ait Kıymet Bildirim Formu Gümrük Yönetmeliği’nin 120. maddesine göre Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII nci Maddesinin Uygulanmasına Dair Anlaşma hükümleri çerçevesinde belirlenen, ithal eşyasına ait gümrük kıymetinin unsurlarını içeren ve Gümrük Yönetmeliği’nin 16 no.lu ekinde yer alan kıymet bildirim formunun usulüne uygun olarak doldurularak beyannameye eklenmesi zorunludur. 3.2.3.Menşe Şahadetnamesi//EUR.1 ve A.T.R. Dolaşım Belgeleri Normal ithalatta menşe şahadetnamesi ibrazı ihtiyaridir. Ancak ithal edilen eşya için ticaret politikası önlemleri uygulanıyorsa menşe şehadetnamesi ibrazı zorunludur. Yürürlükte bulunan ve tercihli tarife uygulamasına imkan sağlayan anlaşmalardan, Türkiye-AB arasında bir gümrük birliği kuran anlaşma (Gümrük Birliği Anlaşması) kapsamı eşya (sanayi ürünleri ve işlenmiş tarım ürünleri) için A.T.R. Dolaşım Belgesi, Serbest Ticaret Anlaşmaları kapsamı eşya ile AKÇT ürünleri, AB menşeli tarım ürünleri için EUR.1 Dolaşım Sertifikası beyannameye eklenmelidir. Ancak bu belgelerin ibrazı, ithalatçının tercihli tarife uygulamasından faydalanmak istemesi halinde zorunludur. 3.2.4.Çeki Listesi Gümrük Yönetmeliği’nin 117. maddesi gereği ithal konusu eşyanın, bir fatura kapsamında, çeşitli cins ve nev’ide ve çeşitli ağırlıktaki kaplara konulması halinde, her kapta ne miktar eşya bulunduğunu göstermek amacıyla, orijinal fatura ile birlikte satıcısı/gönderini veya beyan sahibi tarafından da hazırlanan belgenin (çeki listesi) beyanname ekinde ibraz edilmesi gereklidir. 3.2.5.Konşimento veya Yük Senedi Gümrük Yönetmeliği’nin 118. maddesi gereği Deniz yoluyla gelen eşya için geminin kaptanı veya donatanı veya mümessili tarafından düzenlenerek yükletene verilen konşimentonun, karayolu ve demiryoluyla gelen eşya için yine taşıyanı tarafından düzenlenen yük senedinin (CMR, CIM gibi) ve havayoluyla gelen eşya için havayolu konşimentosunun tescilden önce beyannameye eklenmesi gerekmektedir. Bu çerçevede idareye ibraz edilecek konşimento ve yük senetlerinin hangi bilgileri içermesi gerektiği Gümrük Yönetmeliği’nin 190 ıncı maddesinde gösterilmiştir. 3.2.6.Navlun Faturası ve/veya Sigorta Poliçesi Eşyanın teslim şekline bağlı olarak, teslim şekli bu iki unsurdan birini veya her ikisini birden ihtiva etmemesi durumunda; FOR-FOT-FAS-FOB satış şekillerinde navlun makbuzu ile sigorta poliçesinin, CIF satış şeklinde ise sigorta poliçesinin eşyanın gümrük kıymetinin doğru olarak tespit edilebilmesi için beyannameye eklenmesi gerekmektedir. 298 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 3.2.7.İşlenmiş Tarım Ürünleri Beyan Formu/Analiz Sonuç Raporu Gümrük Yönetmeliği’nin 119 . maddesi gereği ithal konusu eşyanın işlenmiş tarım ürünü olması halinde, bu üründeki tarım paylarını belirten, kimyager tarafından onaylanmış ve Gümrük Yönetmeliği’nin 15 no.lu ekinde yer alan İşlenmiş Tarım Ürünleri Beyan Formu/ Analiz Sonuç Raporunun beyannameye eklenmesi gerekmektedir. 3.2.8. Uygunluk Yazısı/Uygunluk Belgesi; Onay Belgesi, Bakım, Onarım ve Servis Garantisi Yeterlilik Belgesi, Bu belgelerin ibrazı, ithalat konusu eşyanın yürürlükteki İthalat Tebliğleri kapsamında bulunup bulunmadığına bağlıdır. 3.2.9.Fon Alındı Makbuzu Vadeli akreditif, mal mukabili ve kabul kredili ödeme şekillerine göre ithal edilen eşya için, Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu kesintisini yapan banka veya özel finans kurumlarınca düzenlenmiş fon alındı makbuzunun beyannameye eklenmesi gerekmektedir. 3.3. Beyanneme Tescilinden Sonra Beyannameye Eklenmesi Gereken Belgeler 3.3.1.İthal Araç Karayolu Uygunluk Belgesi İlgili İthalat Tebliği Araç ithalinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca düzenlenmiş “İthal Araç Karayolu Uygunluk Belgesi”nin gümrüğüne ibrazı gerekmektedir. 3.3.2.Uygunluk Belgesi Dış Ticarette Standardizasyon Tebliğleri kapsamında yer alan eşya için, Türk Standartları Enstitüsünce yapılacak uygunluk değerlendirmesini müteakip alınacak uygunluk belgesinin ve Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği kapsamına giren eşya için, Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıklarınca yapılacak uygunluk değerlendirmesini müteakip düzenlenecek uygunluk belgelerinin eşyanın serbest dolaşıma girişinde gümrüğüne ibrazı zorunludur. 3.3.3.Kontrol Belgesi İlgili Dış Ticarette Standardizasyon Tebliğleri kapsamında yer alan eşya için, duruma göre Çevre Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı veya Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından düzenlenen kontrol belgesinin, eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimi çerçevesinde ilgilisine tesliminden önce gümrüğüne ibrazı zorunludur. 3.3.4 İthal Lisansları Kota uygulamasına tabi eşya için, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca düzenlenmiş ithal lisansının, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihte, (bir anlamda beyannamenin tescilinde) beyannameye eklenmesi zorunludur. Tarife kontenjanı uygulaması kapsamında yer alan eşya için, ithalatçının tercihli tarifeden faydalanmak istemesi halinde Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca düzenlenmiş ithal lisansını yine gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihte beyannameye eklemesi gerekmektedir. KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 299 3.3.5.Gözetim Belgesi Gözetim uygulamasına tabi eşya için, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca düzenlenmiş gözetim belgesinin gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihte beyannameye eklenmesi zorunludur. 4. İthalat İle İlgili Diğer Hususlar 4.1.Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Mevzuatı Ülkemizde standartları iç piyasada zorunlu uygulamaya koyma yetkisi, ilgili Bakanlıklardadır (Sanayi ürünlerinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, petrol ürünlerinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, yapı ve yapı malzemelerinde Bayındırlık ve İskan Bakanlığı gibi). Standartları, ihracat veya ithalatta zorunlu uygulamaya koyma görev ve yetkisi ise, Dış Ticaret Müsteşarlığı’ndadır. Dış Ticaret Müsteşarlığı, bazı tarım ürünleriyle ilgili standartları ihracatta, iç piyasada zorunlu uygulamada bulunan sanayi ürünlerinin standartlarını da ithalatta uygulamaya koymuştur. Başta GATT ve ekleri olmak üzere, çok taraflı ticaret anlaşmaları ile yerli ürünlerle ithal ürünleri arasında ayırımcılık yapılması yasaklandığından, bir standardın ithalatta zorunlu uygulamaya konulabilmesi için, standart kapsamı ürünlerin yerli üretimi varsa, öncelikle bu standardın ilgili Bakanlık tarafından iç piyasada zorunlu uygulamaya konulması gerekmektedir. Ayrıca, GATT Ticarette Teknik Engeller Anlaşması, ithal sanayi ürünlerinde yalnızca sağlık, emniyet, çevre koruması, tüketicinin doğru bilgilendirilmesi gibi asgari güvenlik gerekleri yönünden kontrol yapılmasına izin verdiği için, ithalatta zorunlu uygulamadaki standartlarda yer alan parametrelerden, sadece asgari güvenlik gerekleri ile ilgili olanları dikkate alınmakta, ticari yönden kalite kontrolü yapılmamaktadır. Bu çerçevede ihracat ve ithalata konu mallardan gerekli görülenlerin standardına veya teknik düzenlemesine uygunluğunun veya kalitesinin değerlendirilmesi ve belgelendirilmesi Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon mevzuatı; (Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararı, 31.12.2003 tarihli ve 25333 sayılı Resmi Gazete (3. Mükerrer)de yayınlanan Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Yönetmeliği ve Dış Ticarette Standardizasyon Tebliğleri) ile yapılmaktadır. İthalatçılar açısından önemli olan, Dış Ticarette Standardizasyon uygulamaları üç ana başlıkta toplanabilir. 1) İthalatta Uygunluk Değerlendirmesi ile ilgili Standardizasyon uygulamaları, 2) Çevre Korunması Yönüyle Kontrol Altında Tutulan Maddeler ile ilgili Standardizasyon uygulamaları, 3) İthal Malların Kalite ve Sağlık Yönünden Kontrolü ile ilgili Standardizasyon uygulamaları. Yönetmelik Eki 1 sayılı listede yer alan ve Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Cetvelinin 3 ila 20. fasıllarında yer alan Tarım ürünlerinin ihracında zorunlu standart ve kalite kontrolleri D.T.M Standardizasyon Genel Müdürlüğü Bölge Müdürlükleri bünyesindeki Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri tarafından yapılır. İhracatçılar veya temsilcisi söz konusu listede belirtilen maddelerin ihracatında, ilgili Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı’na başvurur. Denetleme, en geç yirmidört saat içinde yapılır. Mal, fiziki muayene ve gerekli görülen durumlarda laboratuvar analizleri sonucunda tüzük veya standardına uygun bulunduğu takdirde, ihracatçısına veya temsilcisine, gümrüklere ib- 300 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ raz edilmek üzere, malın ilgili tüzük veya standardına uygunluğunu belirten Kontrol Belgesi verilir. Kontrol Belgesi ile mal arasındaki bağlantıyı sağlamak için, ambalajlar üzerindeki parti numarası ve diğer resmî işaretler belgelere yazılır. Aşağıdaki durumlarda, Gümrük İdarelerince Kontrol Belgesi aranmaz: a) İhraç edilecek ürünle ilgili Ticari Kalite Denetim Yeterlilik Belgesi’nin ve gerektiğinde malın özelliğine göre Müsteşarlıkça istenebilecek ilave belge ve/veya analiz raporlarının, anılan belge sahibi imalatçı-ihracatçılar tarafından ilgili gümrük idaresine ibrazı halinde, b) Yurtdışında inşaat, tesisat ve montaj işi alan müteahhitler tarafından, işçilerinin ihtiyacı olan zorunlu standartlar kapsamındaki maddelerin ihracatında, ilgili merci tarafından düzenlenecek ihraç müsaadesinin ilgili gümrük idaresine ibrazı halinde, c) Hariçte İşleme Rejimi kapsamında yapılacak ihracatta, d) Bedelsiz ihracatta. İthalatçılar tarafından, ithalatta uygunluk değerlendirmesi yaptırılmak üzere, bazı ürünler için Türk Standartları Enstitüsü’ne, bazı ürünler için ilgili Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı’na bazı ürünler için ise tebliğ ile sorumlu kılınan kuruluşlara başvurulur. Anılan kurumlardan verilecek Uygunluk Belgesi eşyanın serbest dolaşıma girişinde ilgili gümrük idarelerine ibraz edilir. İthalatta uygunluk değerlendirmesine esas olacak teknik düzenlemeler veya zorunlu standartlar, denetimleri yapacak kuruluşlar ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslar ile uygunluk değerlendirmesi işlemlerine uygulanacak istisnalar D.T.M. tarafından Tebliğ ve/veya talimatlarla belirlenir. İthalatta uygunluk değerlendirmesi işlemlerine; ithalatçı veya temsilcisinin, Tebliğlerde belirtilen yetkili kuruluşlara müracaat etmesi üzerine, giriş gümrüğünde yirmidört saat içinde, ithalatçı veya temsilcisi de hazır bulunmak suretiyle başlanır. Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararı’nın, 4 üncü maddesinin (k) bendine istinaden, dış ticarete konu malların kalitesinin, miktarının, döviz kuru ve mali şartlar da dahil olmak üzere fiyatının ve/veya gümrük sınıflandırmasının doğruluğunun saptanması ile ilgili her türlü gözetim faaliyetini “Uluslararası Gözetim Şirketi” statüsü verilen firmalar vasıtasıyla yaptırabilmektedir. İthalatçılar, ithal etmek istedikleri eşyanın 12’li bazda Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunu belirleyerek ithalde uygunluk değerlendirmesine tabi olup olmadığının tespiti için Standardizasyon tebliğlerini incelemeli, ithal edecekleri eşyanın ilgili standardına uygun olup olmadığı konusunda ise eşyanın ihracatçısı veya üreticisi ile temasa geçerek bilgi sahibi olmalıdırlar. Aksi halde, gümrüğüne sundukları eşyanın uygunluk değerlendirmesinde ilgili standardına uygun çıkmaması halinde ithaline izin verilmeyecektir. Aşağıda; 1) İthalatta Uygunluk Değerlendirmesi ile ilgili Standardizasyon uygulamaları, 2) Çevre Korunması Yönüyle Kontrol Altında Tutulan Maddeler ile ilgili Standardizasyon uygulamaları, 3) İthal Malların Kalite ve Sağlık Yönünden Kontrolü ile ilgili Standardizasyon uygulamaları, İle ilgili yürürlükteki tebliğler hakkında açıklamalar yer almaktadır, 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan Türk Standartları Enstitüsü tarafından Uygunluk Değerlendirmesi yapılan ürünlerin ithalatına dair 2009/1 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliğinin 1 sayılı ekinde yer alan ve 27 ila 96. fasıllarda KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 301 yer alan ürünlerin ithalatında uygunluk değerlendirmesi Türk Standartları Enstitüsü tarafından yapılır. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/2 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (İthalatta Kontrolü Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri tarafından yapılan Tarım Ürünleri) uyarınca tarifenin 3 ila 20 fasıllarında yer alan tarım ürünlerinin Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi ile Dahilde İşleme Rejimine tabi tutulan ürünlerin, ticari kalite yönünden ilgili standartlarına uygunluğu Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlükleri bünyesindeki Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri tarafından denetlenir ürünün ilgili standardına uygunluğu Kontrol Belgesi ile belgelenir. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/3 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Çevrenin Korunması yönünden kontrol altında tutulan Atıkların İthalatına Dair ) uyarınca tarifenin 26, 30, 40, 47 ve 85. fasıllarında yer alan atıkları Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan lisans veya geçici çalışma izni alan geri kazanım tesislerine sahip sanayiciler ithal edebilir. Tebliğ eki listede ki atıkları ithal etmek isteyen ithalatçı veya temsilcisi tarafından, atığın Türkiye Gümrük Bölgesine gireceği sınır gümrük idaresinin bulunduğu ilin Çevre ve Orman Müdürlüğü’nden Uygunluk Yazısı alması gereklidir. Uygunluk yazısı için gerekli belge ve bilgiler Tebliğ de sayılmıştır. Ayrıca tebliğ eki ithali yasak malların atıklarının da ithaline izin verilmez.Uygunluk yazısı Çevre İl Müdürlüğü’nce Gümrüklere gönderilir. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/4 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Sağlık Bakanlığı’ndan özel izin alınması gereken maddelerin ithalatına dair ) uyarınca tarifenin 27, 28, 29, 30. fasıllarında yer alan maddelerin ithali sırasında insan sağlığı ve güvenliği yönünden uygunluğu, Sağlık Bakanlığı’nca Kontrol Belgesi ile belgelenir. Kontrol belgesi ithalatçı veya temsilcisi tarafından Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında beyannamenin tescili sırasında ilgili gümrük idaresine sunulur.Kontrol Belgesinin süresi 6 aydır. Kontrol Belgesi alınması için tebliğdeki belgelerle birlikte ithalat öncesinde Sağlık Bakanlığı’na (İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü) başvurulur. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/5 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ‘nın denetimine tabi ürünlerin ithalatına dair ) uyarınca tarifenin 01, 02 (Canlı Hayvan ve Et) 04-05-41-43-51(Hayvan Müstahsalları), 06-07-10-12 (Tohum, Fide, Fidan ve Çiçek Soğanları Gibi Çoğaltım Materyalleri ve Kesme Çiçek), 5-7-10-12-13-23-28-29-33 (Yem Sanayiinde Kullanılan Maddeler), 11-13-17-28-29-30-32-38-39(Veteriner Müstahzarların Terkiplerinde Bulunan İlaç Ham Maddeleri ve Yardımcı Maddeleri), 28-29 (Zirai Mücadele İlaç ve Teknik Maddeleri), 3-4-7-8-9-10-12-14-1-5-16-17-18-19-20-21-22-35-38-3940-, 44-45-68-69-70-73 (Gıda Maddeleri ve Diğer Tarım ve Su Ürünleri), 30. (Hayvan Hastalıklarına Karşı Kullanılan Aşı, Serum ve Biyolojik Maddeler) fasıllarında yer alan maddelerin ithali sırasında, insan sağlığı ve güvenliği, hayvan ve bitki varlığı ve sağlığı yönünden uygunluğunun denetlenmesine insan sağlığı ve güvenliği yönünden uygunluğu, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından denetlenir ve ithali uygun bulunanlar için Kontrol Belgesi düzenlenir. Kontrol belgesi ithalatçı veya temsilcisi tarafından Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında beyannamenin tescili sırasında ilgili gümrük idaresine sunulur.Kontrol Belgesinin süresi 6 aydır. Kontrol Belgesi alınması için ithalat öncesinde Tarım Bakanlığı’na başvurulur. 302 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/6 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol altında tutulan kimyasalların ithalatına Dair ) uyarınca tarifenin 29 ve 38. fasıllarında yer alan kimyasalların ithalatında, çevrenin korunması yönünden uygunluğu Çevre ve Orman Bakanlığı’nca, Kontrol Belgesi ile belgelenir. Kontrol belgesi ithalatçı veya temsilcisi tarafından Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında beyannamenin tescili sırasında ilgili gümrük idaresine sunulur.Kontrol Belgesinin süresi düzenlendiği takvim yılı sonuna kadardır.Kontrol Belgesi alınması için tebliğ deki belgelerle birlikte ithalat öncesinde Çevre ve Orman Bakanlığı’na başvurulur. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/7 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol altında tutulan yakıtların ithalatına Dair ) uyarınca tarifenin 27. fasılda yer alan yakıtların ithalatında, çevrenin korunması yönünden uygunluğu Çevre ve Orman Bakanlığı’nca, Kontrol Belgesi ile belgelenir. Kontrol belgesi ithalatçı veya temsilcisi tarafından Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında beyannamenin tescili sırasında ilgili gümrük idaresine sunulur.Kontrol Belgesinin süresi 30 gündür.Kontrol Belgesi alınması için tebliğ deki belgelerle birlikte ithalat öncesinde Çevre ve Orman Bakanlığı’na başvurulur. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/8 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Telsiz ve Telekominikasyon Terminal Ekipmanlarının İthalat Denetimlerine Dair ) uyarınca tarifenin 85. fasılda yer alan telekominikasyon cihazları ithalatında, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yayımlanan Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanları Yönetmeliği kapsamında uygunluğu ve ürün güvenliği yönünden uygunluğu Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıkları’nca denetlenir. Yapılan denetimlerde ürüne ilişkin mevzuata herhangi bir aykırılığın tespit edilmemesi halinde, ithalatçıya veya temsilcisine, gümrüklere ibraz edilmek üzere Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı’nın uygunluk yazısı verilir. Uygunluk yazısı ithalatçı veya temsilcisi tarafından Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında beyannamenin tescili sırasında ilgili gümrük idaresine sunulur. Uygunluk yazısı alınması için tebliğdeki belgelerle birlikte ithalat öncesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıkları’na başvurulur. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/9 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (CE İşareti Taşıması Gereken Bazı Ürünlerin İthalat Denetimlerine Dair ) uyarınca tarifenin 85 ila 90. fasıllarında yer alan ve çeşitli yönetmeliklere göre ve riskli görülen makine, ekipman basınçlı kaplar, gibi ürünlerin ithalat öncesi Türk Standardları Enstitüsü tarafından yapılan denetimlerde ürünün ilgili mevzuatına uygun olduğunun tespit edilmesi halinde Uygunluk Yazısı düzenlenir. Düzenlenen uygunluk yazısı Türk Standardları Enstitüsü tarafından ilgili gümrük idaresine gönderilir ve keyfiyet ithalatçı veya temsilcisine bildirilir.Uygunluk yazısı alınması için tebliğdeki belgelerle birlikte ithalat öncesindeT.S.E. mahalli temsilciliğine başvurulur. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/10 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Oyuncakların İthalat Denetimlerine Dair ) uyarınca tarife- KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 303 nin 32, 34, 39, 85, 87, 95 fasıllarda yer alan oyuncakların ithalatında, Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan Oyuncaklar Hakkında Yönetmeliğe uygun ve güvenli olması zorunludur. Yukarıda yer alan oyuncaklardan A.T.R. Belgesini haiz Avrupa Birliği üyesi ülkeler menşeli olanlar hariç olmak üzere, diğerleri Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabi tutulmak istenmesi halinde ithalat aşamasında ürün güvenliği yönünden uygunluğu Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıklarınca denetlenir. Yapılan denetimlerde ürüne ilişkin mevzuata herhangi bir aykırılığın tespit edilmemesi halinde, ithalatçıya veya temsilcisine, gümrüklere ibraz edilmek üzere Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı’nın uygunluk yazısı verilir. Uygunluk yazısı ithalatçı veya temsilcisi tarafından Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında beyannamenin tescili sırasında ilgili gümrük idaresine sunulur. Uygunluk yazısı alınması için tebliğdeki belgelerle birlikte ithalat öncesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıklarına başvurulur. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/11 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Kişisel Koruyucu Donanımların İthalat Denetimine Dair ) uyarınca tarifenin 40, 42, 62, 63, 64, 65, 70, 90 fasıllarda yer alan kişisel koruyucu donanımların, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği’ne uygun ve güvenli olması zorunludur.Yukarıda yer alan kişisel koruyucu donanımların A.T.R. Belgesini haiz Avrupa Birliği üyesi ülkeler menşeli olanlar hariç olmak üzere, diğerleri Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabi tutulmak istenmesi halinde ithalat aşamasında ürün güvenliği yönünden uygunluğu Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıklarınca denetlenir. Yapılan denetimlerde ürüne ilişkin mevzuata herhangi bir aykırılığın tespit edilmemesi halinde, ithalatçıya veya temsilcisine, gümrüklere ibraz edilmek üzere Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı’nın uygunluk yazısı verilir. Uygunluk yazısı ithalatçı veya temsilcisi tarafından Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında beyannamenin tescili sırasında ilgili gümrük idaresine sunulur. Uygunluk yazısı alınması için tebliğdeki belgelerle birlikte ithalat öncesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıklarına başvurulur. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/12 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Kozmetik Ürünlerinin İthalatında Bildirim Esaslarına Dair ) uyarınca tarifenin 33, 34. fasıllarda yer alan kozmetik müstahzarların, ithal edilecek kozmetik ürünlerinin, Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan Kozmetik Yönetmeliği’ne uygun ve güvenli olması zorunludur. Yukarıda yer alan kozmetik ürünlerinin ilk kez ithali sırasında Kozmetik Yönetmeliği’nde yer alan Kozmetik Ürün ve Üreticileri Bildirim Formu ile birlikte Sağlık Bakanlığı’na bildirir. Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanan Kozmetik Ürün ve Üreticileri Bildirim Formu’nun bir örneği, aslına uygunluğu ithalatçı veya temsilcisi tarafından firma kaşesi ve imzasıyla onaylandıktan sonra, her ithalat işlemi için gümrük idaresine ibraz edilir. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/13 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Kozmetik Ürünlerinin İthalatında Bildirim Esaslarına 304 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Dair) uyarınca tarifenin 34. fasıllarda yer alan deterjan ürünlerinin, Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan Gıda Maddelerinin ve Umumi Sağlığı İlgilendiren Eşya ve Levazımın Hususi Vasıflarını Gösteren Tüzüğe uygun ve güvenli olması zorunludur.Yukarıda yer alan deterjan ürünlerinin ilk kez ithali sırasında Tüzükte yer alan Bildirim Kayıt Belgesi ile birlikte Sağlık Bakanlığı’na bildirir. Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanan belgenin bir örneği, aslına uygunluğu ithalatçı veya temsilcisi tarafından firma kaşesi ve imzasıyla onaylandıktan sonra, her ithalat işlemi için gümrük idaresine ibraz edilir. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/14 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Yapı Malzemelerinin İthalat Denetimlerine Dair ) uyarınca tarifenin 25, 38, 39, 45, 68, 72. fasıllarda yer alan ithal edilecek yapı malzemelerinin, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından yayımlanan Yapı Malzemeleri Yönetmeliği ve bu Yönetmeliğe istinaden yayımlanan mevzuata uygun ve güvenli olması zorunludur. Yukarıda yer alan Yönetmelik kapsamına giren ürünlerden A.T.R. Belgesini haiz Avrupa Birliği üyesi ülkeler menşeli olanlar hariç olmak üzere, diğerleri Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabi tutulmak istenmesi halinde ithalat aşamasında ürün güvenliği yönünden uygunluğu Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıklarınca denetlenir. Yapılan denetimlerde ürüne ilişkin mevzuata herhangi bir aykırılığın tespit edilmemesi halinde, ithalatçıya veya temsilcisine, gümrüklere ibraz edilmek üzere Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı’nın uygunluk yazısı verilir. Uygunluk yazısı ithalatçı veya temsilcisi tarafından Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında beyannamenin tescili sırasında ilgili gümrük idaresine sunulur. Uygunluk yazısı alınması için tebliğdeki belgelerle birlikte ithalat öncesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıklarına başvurulur. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/15 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Pil ve Akümülatörlerin İthalat Denetimlerine Dair ) uyarınca tarifenin 85. faslında yer alan ve ithal edilecek pil ve Akümülatörlerin Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği’ne uygun ve güvenli olması zorunludur.Yukarıda belirtilen Yönetmelik kapsamına giren ürünlerin Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabi tutulmak istenmesi halinde ithalat aşamasında ürün güvenliği denetimine tabi tutulur. Denetleme Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıklarınca yapılır. Yapılan denetimlerde ürüne ilişkin mevzuata herhangi bir aykırılığın tespit edilmemesi halinde, ithalatçıya veya temsilcisine, gümrüklere ibraz edilmek üzere Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı’nın uygunluk yazısı verilir. Uygunluk yazısı ithalatçı veya temsilcisi tarafından Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında beyannamenin tescili sırasında ilgili gümrük idaresine sunulur. Uygunluk yazısı alınması için tebliğdeki belgelerle birlikte ithalat öncesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıklarına başvurulur. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/16 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Tıbbi Cihazları İthalat Denetimlerine Dair ) uyarınca tarifenin 30, 40, 90. fasıllarda yer alan ithal edilecek tıbbi cihazların Sağlık Bakanlığı tarafın- KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 305 dan yayımlanan Tıbbi Cihaz Yönetmeliği, Vücuda Yerleştirilebilir Aktif Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği ve Vücut Dışında Kullanılan Tıbbi Tanı Cihazları Yönetmeliği’ne uygun ve güvenli olması zorunludur. Yukarıda yer alan Yönetmelik kapsamına giren ürünlerden A.T.R. Belgesini haiz Avrupa Birliği üyesi ülkeler menşeli olanlar hariç olmak üzere, diğerleri Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabi tutulmak istenmesi halinde ithalat aşamasında ürün güvenliği yönünden uygunluğu Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıklarınca denetlenir. Yapılan denetimlerde ürüne ilişkin mevzuata herhangi bir aykırılığın tespit edilmemesi halinde, ithalatçıya veya temsilcisine, gümrüklere ibraz edilmek üzere Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı’nın uygunluk yazısı verilir. Uygunluk yazısı ithalatçı veya temsilcisi tarafından Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimi kapsamında beyannamenin tescili sırasında ilgili gümrük idaresine sunulur. Uygunluk yazısı alınması için tebliğdeki belgelerle birlikte ithalat öncesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı Bölge Müdürlüklerine bağlı Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlıklarına başvurulur. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/17 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Orman Yetiştirme Materyallerinin İthalat Denetimlerine Dair) uyarınca tarifenin 06 ve 12. fasıllarda yer alan Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dâhilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi, Geçici İthalat Rejimi, Transit Rejimi ve Antrepo Rejimine tabi tutulan ithal edilecek orman yetiştirme materyallerinin insan sağlığı ve güvenliği, hayvan ve bitki varlığı, sağlığı ve karantina yönünden uygunluğu Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın yetkili birimlerince tespit edilir. Yukarıda bahsedilen materyallerin ithalatında, ithalatçı tarafından Kontrol Belgesi formu doldurularak proforma fatura veya fatura ile birlikte Çevre ve Orman Bakanlığı’na başvurulur. Uygun görülen talepler için Çevre ve Orman Bakanlığı’nca Kontrol Belgesi, düzenlenir. Kontrol Belgesine istinaden ithal edilmek istenen orman yetiştirme materyallerinin ithalatının, 24/5/1957 tarihli ve 9615 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6968 Sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu hükümleri çerçevesinde Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından, insan sağlığı ve güvenliği, hayvan ve bitki varlığı, sağlığı ve karantina yönünden uygun görülmesi halinde, bu materyallerin ithalatı için anılan Bakanlık tarafından Uygunluk Yazısı düzenlenir ve ilgili gümrük idaresine iletilir.Kontrol Belgesinin süresi 4 aydır. Bu süre değiştirilemez. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/18 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Akaryakıt Ürünlerinin İthalat Denetimlerine Dair ) uyarınca tarifenin 27, 38, fasıllarda yer alan akaryakıt ürünleri ithalat sırasında Türk Standardları Enstitüsü (TSE) tarafından Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde uygunluk değerlendirmesine tabi tutulur. Değerlendirme sonucunda uygun bulunanlar için “Analiz Raporu” düzenlenir ve bir örneği ithalatçıya verilir. Test sonuçlarının ilgili teknik düzenleme hükümlerine uygun olması halinde, ayrıca Uygunluk Yazısı düzenlenir. Test sonuçlarının ilgili teknik düzenlemeye uygun olmaması halinde, olumsuz çıkan test sonucunu içeren Uygunsuzluk Yazısı düzenlenir ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’na iletilir. Düzenlenen uygunluk yazısı ve uygunsuzluk yazısı Türk Standardları Enstitüsü tarafından ilgili gümrük idaresine gönderilir ve keyfiyet ithalatçı veya temsilcisine bildirilir. Belge için ithalatçı veya temsilcisi, tebliğdeki belgeler ile 306 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ beraber başvuru Formu’nu tanzim ederek, Türk Standardları Enstitüsü’nün en yakın mahalli temsilciliğine başvurur. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/19 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Tütün ve Tütün Mamulleri, Alkol ve Alkollü İçkilerin İthalatına Dair ) uyarınca tarifenin 22, 24, 33, 48, fasıllarda yer alan Tütün ve Tütün Mamulleri, Alkol ve Alkollü içkilerin 16/04/2008 tarihli ve 26846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2008/13482 sayılı Puro ve Sigarillo İthalatı, Fiyatının Belirlenmesi ve Yurt İçinde Pazarlanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar ile; Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumunca yayımlanan Tütün Üretimi, Üretici Tütünlerinin Pazarlanması, İç ve Dış Ticareti, Denetimi ve Tütün Eksperliği ile İlgili Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik; Tütün Mamulleri ile İlgili Fabrikaların Kurulmasına, Bu Mamullerin Üretimine, İç ve Dış Ticareti ve Denetlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik; Sarmalık Kıyılmış Tütün Mamullerinin Üretimi, Ambalajlanması ve Piyasaya Arzına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ve Alkol ve Alkollü İçkilerin İç ve Dış Ticaretine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe uygun olması zorunludur. Burada yer alan ürünlerden alkol ve metanol ile tütün ve tütün mamullerinin ithalatında Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumunca Uygunluk Belgesi düzenlenir ve Gümrük İdarelerine ibraz edilmek üzere ithalatçıya verilir. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/20 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Sağlık Bakanlığı’nın Denetimine Tabi Bazı ürünlerin İthalatına Dair ) uyarınca tarifenin 12, 15, 21, 30, 33, 38, fasıllarda yer alan tıbbi ürünlerin ithalat sırasında ürün gümrüğe gelmeden önce Kontrol Belgesi düzenlenir Ürün gümrüğe geldikten sonra, gümrüğe en yakın İl Sağlık Müdürlüğü personeli tarafından numune alınıp Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı veya en yakın Bölge Hıfzıssıhha Enstitüsü Müdürlüğü’ne teslim edilir, laboratuvar analiz sonucunun ilgili mevzuata uygun bulunması halinde İl Sağlık Müdürlüğü tarafından Uygunluk Yazısı düzenlenir. İl Sağlık Müdürlüğü tarafından düzenlenen uygunluk yazısı ve uygunsuzluk yazısı ilgili Gümrük İdaresine iletilir ve keyfiyet ithalatçı veya temsilcisine bildirilir. Kontrol belgesi alınması için tebliğdeki belgelerle birlikte ithalat öncesinde Sağlık Bakanlığı’na başvurulur. 31 Aralık 2009 tarih ve 27449 (2M) sayılı R.G. de yayınlanan 2010/23 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (Ticari Kalite Denetim Yeterlilik Belgesi Verilmesinde Uygulanacak Esaslara Dair ) uyarınca tarifenin 71, 72, 74, 75, 76, 79, 80, 81. fasılda yer alan metal hurdaları Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan Metal Hurda İthalatçı Belgesi almış olanlar ithal edebilir. İthalatçıların, bu Tebliğ kapsamında yapacakları işlem ve faaliyetlerin bu Tebliğe ve çevre mevzuatına uygun olup olmadığı Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından denetlenir. 06.06.2009 tarih ve 27097 sayılı 4. Mükerrer R.G.de yayınlanan 2009/23 sayılı Dış Ticarette Standardizasyon Tebliğinde (Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol altında tutulan Metal Hurdalara Dair ) ihracında zorunlu standart uygulaması bulunan ürünlerin ihracatçılarından Gümrüklerce Kontrol Belgesi aranmaması için imalatçı-ihracatçılara Ticari Kalite Denetim Yeterlik Belgesi verilmesine ilişkin uygulama usul ve esaslarını düzenlemektir.Belge süresi 12 ay olup bitiminde tekrar uzatılmaktadır. Ticari Kalite Denetim Yeterlik Belgesi almak için gerekli belgeler ve işlem silsilesi tebliğ de yer almaktadır. KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 307 B- DIŞ TİCARET POLİTİKASI ARAÇLARI Giriş 1. Kapsam ve Tarihi Gelişimi Dünya Ticaretinin son yıllarda liberalize edilmesinin sonucunda uluslararası ticaretten daha fazla pay almak isteyen ülkeler ihracatlarını arttırmak için pek çok yeni politikalar uygulamaya başlamıştır. Uygulamaya başladıkları politikaların önemli bir kısmı da Dünya Ticaret Örgütü kurallarına aykırı ve diğer ülkelerin sanayilerine zarar verecek hatta yok edecek niteliktedir. Bu politikaların tamamı ihracatını arttırmak isteyen devletler tarafından düzenlenmekte, yönlendirilmekte ve desteklenmektedir. Uygulanan politikalar içine baktığımızda damping, sübvansiyon gibi yeni kavramlar ortaya çıkmıştır. Damping; bir ürünün normal değerinin altında, diğer bir ifadeyle ihracatçı ülkede tüketime konu aynı veya benzer bir ürünün karşılaştırılabilir fiyatından daha düşük bir fiyatla ihraç edilmesidir. Sübvansiyon ise, İhracata konu ürüne, menşe veya ihracatçı ülke devleti tarafından doğrudan veya dolaylı olarak sağlanan mali katkıyı veya Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel anlaşması (GATT) 1994’ün XVI. maddesi çerçevesinde sağlanan herhangi bir gelir veya fiyat desteğini ifade etmektedir. İthalatçı ülkeler ise dampinge veya sübvansiyona konu ürün ithalatının yerli sanayileri üzerinde oluşturduğu zararı önlemek amacıyla bir dizi hukuki düzenlemelere başvurmakta ve bu şekilde özel bir önlem prosedürü işletmektedirler. Dünya ticaretinde son yıllarda görülen serbestliğe paralel olarak damping ve sübvansiyon uygulamalarının artması ve birçok ülkenin yeterli araştırma ve çalışma yapmadan bu tür ithalata karşı sert tedbirlere başvurması, Uruguay Round Ticaret Müzakereleri sırasında konunun yeniden ele alınması gereğini ortaya çıkarmıştır. Bu çerçevede GATT Uruguay Round Ticaret Müzakereleri sonucunda Dünya Ticaret Örgütü (D.T.Ö.) Kuruluş anlaşması Ek-1 de yer alan “GATT 1994 ün VI. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşma” (Anti Damping Anlaşması) ile “Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Tedbirler Anlaşması” (Sübvansiyonlar Anlaşması) formüle edilmiştir. Anti Damping Anlaşması ve Sübvansiyonlar anlaşması önceki kodların ana prensibini taşıma yanında yapılacak uygulamalarda taraflar arası şeffaflığa yer vermekte ve teknik çalışmalara daha belirgin bir çerçeve çizmektedir. A.B. ile Türkiye arasında Gümrük Birliği’nin tesisine dair 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararının 44-47 maddeleri Ticari Korunma araçlarının nasıl uygulanacağını açıklamaktadır. Anlaşmanın 44. maddesi Türkiye’nin kendi içpazarı ile birlikte A.B. nin pazar yapısının bozulmaması için gerekli önlemleri alma mecburiyetine atıfta bulunurken 45/2 maddede ticaret politikası araçalarının üçüncü ülkelere karşı uygulanmasında Türkiye ve A.B. nin karşılıklı danışma içerisinde bulunacağını 46 . madde de ise tarafların birbirlerinden veya üçüncü ülke menşeli olmakla birlikte Türkiye veya A.B. üzerinden birbirlerine gelen ürünlere ticaret politikası önlemleri uygulayabileceği yer almaktadır. Görüleceği üzere Gümrük Birliğini kuran anlaşmada ticaret politikası önlemlerinin üçüncü ülkelerden gelecek mallara ortak uygulanması hususunda bir bağlayıcılık bulunma- 308 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ maktadır.Bu durumda her iki taraf kendi bağımsız mekanizmalarını ve mevzuatını uygulayacağı ortaya çıkmıştır. Ortaklık konseyi kararının yayınlanmasından sonra Türkiye kendi haksız rekabeti önleme mekanizmalarını kurmuştur. G.B. eksik oluşturulduğu için Türkiye, A.B. ticaret politikalarının koruma ve korunma şemsiyesinden mahrum kalmıştır.Böylece ülkemiz diğer ülkelerin haksız ihracat ve rekabet politikaları karşısında A.B.ülkelerine göre çok daha korumasız hale gelmiştir.Bu cümleden olarak önceden ithalat politikaları haksız ve yıkıcı ithalata karşı genel bir koruma sağlarken G.B. sonrasında bu koruma terk edilmiş bunun yerine zarar gören her firmanın başvurusu üzerine çalışmaya başlayan bir seri Dış Ticaret Politikası aracı devreye alınmıştır. Bu bağlamda 26.1.1995 tarih ve 4067 sayılı kanunla onaylanması uygun bulunan D.T.Ö. Kuruluş Anlaşmasının 3.2.1995 tarih ve 95/6525 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 31.12.1994 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesi sonucunda İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuatın Anti Damping anlaşmasının 18.4 nolu paragrafı ve sübvansiyonlar Anlaşmasının 32.5 nolu paragrafı gereğince söz konusu anlaşmalar işlerlik kazandıracak şekilde uyumlu hale getirilmesi lüzumu hasıl olmuştur. Bu doğrultuda hazırlanan “İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı” TBMM de kabul edilmiş ve 25.10.1999 tarihinde yürürlüğe girmek üzere 25.7.1999 tarihli ve 23766 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. 4412 sayılı değişiklik Kanunu ve 3577 sayılı kanuna istinaden hazırlanan yeni karar ve yeni yönetmeliğin 25.10.1999 tarihinde yürürlüğe girmek üzere 30.10.1999 tarih ve 23861 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmasıyla mevzuat uyumu tamamlanmıştır. Haksız ithalatın yerli sanayi üzerinde olumsuz etkilerinin azaltılması ve/veya durdurulması için geliştirilen önleme mekanizmaları aşağıdaki gibidir. 1-İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Mevzuatı a-Anti Damping Soruşturmaları b-Anti Sübvansiyon Soruşturmaları 2-İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemleri ile Kota İdaresi ve Tarife Kontenjanları Mevzuatı a- Gözetim Önlemleri b-Korunma Önlemleri c- İthalatta Kota Uygulamaları d-İthalatta Tarife Kontenjanı Uygulamaları 3-Belirli Ülkeler menşeli malların ithalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Mevzuatı 4-Tekstil ve Konfeksiyon Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Mevzuatı 5- Türkiye’nin Ticari Haklarının Korunması Hakkındaki Mevzuat Ayrıca Gümrük Mevzuatı kapsamında Gümrük Müsteşarlığı’nın uyguladığı haksız ithalatı önlemeye yönelik tedbirler de vardır.Bunların başlıcaları; 1- Sahte ve Taklit Malların İthalinin Önlenmesi 2- Kıymet Soruşturmaları 3- Sonradan Kontrol ve Denetim Uygulamaları Bu mekanizmalara Dış Ticaret Politikası araçları denir. İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında mevzuat, 4412 sayılı Kanun ile değişik KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 309 3577 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun ve buna dayanılarak çıkarılan Karar, Yönetmelik ve Tebliğlerden oluşmaktadır. 3577 sayılı Kanun, ithalatta haksız rekabet hallerinden damping ve/veya sübvansiyonlu malların ülkeye ithalatının sebep olacağı haksız rekabetten zarar gören veya zarar tehdidi altında bulunan bir üretim dalının korunması ve/veya piyasanın bozulmasının önlenmesi amacıyla yapılacak işlemlere, alınacak idari, mali, ekonomik ve diğer önlemlere, gerekli ilke ve uygulama kararlarını verecek bir kurul oluşturulmasına ve bunun görevlerine ilişkin usul ve esasları kapsar. Ayrıca D.T.Ö. verilerine göre ülkemiz dünyada en çok dampinge karşı önlem uygulayan 6. ülkedir. 1.1.İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Mevzuatı 1.2.Anti Damping Soruşturmaları Damping; bir ürünün normal değerinin altında, diğer bir ifadeyle ihracatçı ülkede tüketime konu aynı veya benzer bir ürünün karşılaştırılabilir fiyatından daha düşük bir fiyatla ihraç edilmesidir. Dampingli ithal edilen ürünün yerli üreticilere verdiği zararın ve iç pazarda yarattığı bozulmanın önlenmesi için İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat çerçevesinde yürütülen idari ve hukuki sürece anti damping soruşturmaları denir. Bu önlem de dampingli ihracatı yapan firmanın /firmaların cezalandırılması esastır. 1.2.1.Başvuru İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat çerçevesinde bir damping başvurusu ve soruşturması esnasında yapılan işlemler sırasıyla aşağıda özetlenmektedir. Damping başvurusu ile ilgili inceleme, dampinge konu ithalattan zarar gördüğünü veya zarar tehdidi altında olduğunu iddia eden gerçek veya tüzel kişilerin İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Yönetmeliğin 19. maddesi hükümleri çerçevesinde dampingli veya sübvansiyonlu ithalat ile yerli üretim dalı üzerindeki zararı ve ikisi arasındaki illiyet bağını gösterir bilgi ve belgelerle birlikte D.T.M. İthalat Genel Müdürlüğü’ne yazılı başvuru yapması halinde başlatılır. Bunun yanı sıra mevzuat gereğince damping incelemesinin re’sen de yapılması mümkün bulunmaktadır. Bu bağlamda, dampingli ithalatın varlığı ve bu ithalattan kaynaklanan yerli üretim üzerindeki zarar ve ikisi arasındaki illiyet bağına ilişkin bilgi ve belgelerin otoritenin elinde mevcut olması gerekmektedir. D.T.M. İthalat Genel Müdürlüğü’nce başvurunun incelenmesi sırasında dampinge konu ithalatın ve bu ithalattan kaynaklanan zararın varlığı konusunda yeterli delillerin tespiti ile başvurunun üretim dalı tarafından veya üretim dalı adına yapıldığının belirlenmesine çalışılır. Bu kapsamda başvurunun üretim dalı tarafından veya üretim dalı adına yapılmış sayılabilmesi için destekleyen üreticilerin toplam benzer ürün üretiminin başvuruyu destekleyen ve başvuruya karşı çıkan üreticilerin toplam Türkiye benzer ürün üretiminin % 25 inden az olmaması şartına bağlanmıştır. 1.2.2.Soruşturmanın Açılması Soruşturmayı yürüten makam şikayet üzerine veya re’sen yapacağı incelemeyi en çok 45 gün içinde tamamlanmasını müteakiben soruşturmanın açılıp açılmaması konusunda İthalatta Haksız Rekabeti Değerlendirme Kuruluna teklifte bulunur. Kurulca soruşturmanın açılmasına karar verilirse durum şikayetçi tarafa bildirilir. 310 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Kurul soruşturma açılmasına karar verirse ilgili ülke hükümetine bildirim yapıldıktan sonra soruşturmanın açılmasına ilişkin tebliğ Resmi Gazete de yayımlanır. Daha sonra ilgili taraflara başvurunun gizli olmayan özeti ile tebliğin örneği gönderilir. Soruşturma sırasında ihraç fiyatı, normal değer, damping marjı ve üretim dalı üzerinde oluşan zarar ile ilgili çalışmalar yapılmaktadır. 1.2.3.Soruşturma Süreci Anti Damping soruşturmaları sırasında aşağıdaki konu başlıkları hakkında bilgi toplanır. 1.2.3.1.İhraç Fiyatı İhraç fiyatı, ihraç amacıyla satılan mal için fiilen ödenmiş olan veya ödenmesi gereken fiyattır. 1.2.3.2.Normal Değer Normal değer, ihracatçı veya menşe ülkede tüketime konu olan benzer mal için normal ticari işlemler sonucunda fiilen ödenmiş olan veya ödenmesi gereken karşılaştırılabilir fiyatı ya da ihracatçı ülke veya menşe ülkenin iç piyasasında normal ticari işlemler çerçevesinde benzer malın satışlarının olmaması ya da satışların uygun bir karşılaştırma yapılmasına elverişli bulunmaması durumunda, benzer bir malın üçüncü bir ülkeye ihracatında temsil niteliğini haiz karşılaştırılabilir fiyatı veya menşe ülkedeki maliyetine makul bir kar marjının eklenmesiyle tespit edilen fiyatı ifade eder. İhracatçı veya menşe ülkenin iç piyasasında tüketime konu benzer mal satışları, bu satışların söz konusu malın Türkiye’ye satışlarının % 5 veya daha fazlasını oluşturması halinde, normal değerin tespit edilmesi için yeterli sayılabilir. Ancak uygun bir karşılaştırma yapılabilmesi için yeterli olduğu tespit edildiği takdirde daha düşük bir oranda yurtiçi satışlarda yeterli kabul edilebilir. 1.2.3.3.Fiyat Karşılaştırması İhraç fiyatı ile normal değer arasında adil bir karşılaştırma yapılmasını teminen bu karşılaştırma aynı ticari aşamada tercihen fabrika çıkış aşamasında ve mümkün olduğu kadar yakın tarihler dikkate alınarak yapılır. Fiyat karşılaştırmasında satış şartları, vergilendirme, ticari anlaşmalar, miktarlar ve fiziksel özelliklerdeki farklılıklar ile karşılaştırmayı etkileyen diğer farklılıklar göz önüne alınır. 1.2.3.4.Damping Miktarı ve Marjı Hesabı Damping miktarı normal değerin ihraç fiyatını aştığı miktarı ifade eder. Bu miktarın CIF ihraç fiyatının yüzdesi şeklinde ifade edilmesi ile damping marjına ulaşılmaktadır. 1.2.3.5.Yerli Sanayinin Zararının Tespiti Damping soruşturması çerçevesinde incelenen zarar kavramı maddi zarar, maddi zarar tehdidi veya üretim dalının kurulmasının fiziki olarak gecikmesi durumlarını kapsar. Üretim dalı üzerinde oluşan maddi zararın tespitinde öncelikle dampinge konu ithalatın hacmi ve iç piyasada benzer ürünün fiyatı ile bu ithalatın benzer ürünün yerli üreticileri üzerindeki etkileri incelenir. Bu kapsamda ilgili üretim dalına ilişkin üretim, kapasite kullanımı, stok, satış, piyasa payı, fiyatların gelişimi, kar, yatırım hasılatı, nakit durumu vb. gibi ekonomik göstergeler incelenir. Maddi zarar tehdidine yönelik değerlendirmelerde dampingli ve süb- KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 311 vansiyonlu ithalatın yakın bir gelecekte önlem alınmadığı takdirde maddi zarara neden olacağı sonucuna varılmalıdır. 1.2.3.6.Bilgilerin Toplanması Soruşturmanın açılmasından sonra soruşturma konusu ülke menşeli söz konusu maddenin ihraç fiyatını menşe ülkedeki normal değerini ve satış şartlarına ilişkin özellikleri tespit etmek amacıyla ilgili ihracatçılara soru formları gönderilir. Gönderildiği tarihten itibaren bir hafta içinde alındığı kabul edilen soru formlarının 30 gün içinde cevaplandırılarak İthalat Genel Müdürlüğü’ne ulaştırılması gerekmektedir. İlgililerin süresi içinde başvurması halinde bu süre uzatılabilir. Taraflardan birinin verilen süreler içinde gerekli bilgiyi sağlamaması yanlış bilgi vermesi bilgi vermeyi reddetmesi veya soruşturmayı engellediğinin anlaşılması halinde soruşturmayla ilgili karar mevcut verilere göre alınır. 1.2.3.7.Yerel İnceleme Damping soruşturması sırasında ilgili taraflarca sağlanan bilgilerin doğrulanması amacıyla yerel inceleme yapılabilir. Bu inceleme gerek yurt içinde üretim dalı nezdinde gerekse yurt dışında ihracatçı/üretici firmalar nezdinde gerçekleştirilmektedir. 1.2.3.8.Tarafların Dinlenmesi Soruşturma sırasında tarafların veya İthalat Genel Müdürlüğü’nün talebi üzerine taraflar tek tek veya birlikte Genel Müdürlükçe dinlenebilir. 1.2.4.Soruşturmanın Sonuçları Bir antidamping soruşturması sonucunda 3 durum söz konusudur. 1.2.4.1.Taahhüt Soruşturma sırasında ihracatçı fiyatlarını damping marjı kadar veya üretim dalı üzerinde oluşan zararın etkisini ortadan kaldırmaya yetecek düzeyde artırmayı ya da dampingli fiyatlı ihracatını durdurmayı teklif edebilir. Bu şekilde yapılan taahhüt önerisi Genel Müdürlükçe değerlendirilir. Diğer taraftan, Genel Müdürlükçe de taahhüt önerisi yapılabilir. Ancak ihracatçı ve/veya üreticinin bu öneriyi kabul etmesi zorunlu değildir. Taahhütlerin kabul edilmesi halinde Kurul tarafından soruşturma durdurulabilir. Taahhütler dampingli veya sübvansiyonlu ithalatın varlığı ve bu ithalatın zarara neden olduğu konusunda ön belirlemeler yapılmadıkça önerilemez ve kabul edilmez. Sübvansiyon soruşturmasında ihracatçının taahhüdü ilgili ülkenin onayı alındıktan sonra kabul edilebilir. 1.2.4.2.Kesin Önlem Kesin önlem olarak dampinge karşı vergi yürürlüğe konulmaktadır. Bu vergi ya advalorem olarak (CIF değerin yüzdesi) ya da spesifik olarak (miktar bazında) uygulanmaktadır. Soruşturma safhasında dampingli ithalatın yapıldığına ve söz konusu ithalat nedeniyle üretim dalı üzerinde zarar meydana geldiğine ilişkin belirlemenin yapılması durumunda konu hakkında ilgili taraflara menfaatlerini savunmalarına olanak tanıyacak şekilde bilgi verilir. Bunu takiben Kurulca belirlenen ve Bakanlıkça onaylanarak kesinleşen damping marjı veya zararı ortadan kaldırmaya yetecek nispette dampinge karşı vergi şeklinde kesin önlem uygulamasına gidilir. Kesin önlem kararı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girer. Bu durum ilgili ülkeye bildirilir. 312 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Kesin önlem alınmasına karar verilmesi halinde daha önce geçici önlem alınmışsa bunlar kesin önleme dönüştürülür.Dampinge karşı vergi daha önce alınan teminattan yüksek ise fark tahsil edilmez, düşük ise fark geri ödenir. 1.2.4.3.Soruşturmanın Kapatılması Soruşturma sonucunda soruşturma konusu ithalatın dampinge konu olmadığının veya bu ithalattan kaynaklanan zararın bulunmadığının belirlenmesi halinde önlem alınmaksızın soruşturmanın kapatılmasına Kurulca karar verilir ve geçici önlemler kaldırılarak alınan teminatlar iade edilir. Soruşturmanın kapatılmasına ilişkin olarak damping marjının % 2 den düşük olduğunun tespiti veya soruşturma konusu ülkeden gerçekleştirilen dampinge konu ithalat miktarının benzer ürün ithalatının % 3 den düşük olduğunun, birden fazla ülkenin soruşturmaya konu olması halinde ise söz konusu ithalat payı % 3 ün altında olan ülkelerin toplam paylarının % 7 oranını geçmediğinin belirlenmesi hallerinde soruşturmanın kapatılacağı hükmü yer almaktadır. 1.2.5.Geçici Önlem Soruşturma esnasında dampingli, ithalatın varlığı ve zarara ilişkin ön belirlemeler yapılması halinde soruşturma sonuçlandırılıncaya kadar üretim dalı üzerindeki zararın telafisine yönelik olarak Kurulca belirlenen damping marjı kadar veya zararı ortadan kaldırmaya yetecek nispette teminatın geçici önlem olarak alınması Kurulun teklifi üzerine Bakanlık makamının onayı ile hayata geçirilebilir. Bu durum Resmi Gazetede yayımlanmak suretiyle ilgililere duyurulur. Geçici önlemlerin geçerlilik süresi 4 aydır. Ancak damping soruşturması konu malın Türkiye’ye ihracatının önemli bir kısmını gerçekleştiren ihracatçıların talebi halinde bu süre Kurulun kararı üzerine Bakanlık onayı ile 6 aya kadar çıkarılabilir. 1.2.6.Soruşturmanın Süresi Damping soruşturmasının süresi 1 yıldır. Bu süre gerektiğinde Kurul tarafından 6 aya kadar uzatılabilir. 1.2.7.Önlemlerin Yürürlükte Kalma Süresi Dampinge karşı vergiler yürürlüğe girdikleri veya gözden geçirme soruşturması yapılmış ise damping ile zarar tespitini birlikte kapsayan en son gözden geçirme soruşturması sonucunda yürürlüğe girdikleri tarihten itibaren 5 yıl süreyle yürürlükte kalır. 1.2.8.Önlemelerin Gözden Geçirilmesi Kesin önlemlerle ilgili kararlar soruşturmanın sonuçlandırılmasından itibaren en az bir yıl sonra ilgili taraflardan birinin talebi üzerine veya re’sen gözden geçirilebilir. Gözden geçirmeye karar verilmesi halinde yeni bir soruşturma açılır ancak bu durum daha önce alınmış olan önlemlerin uygulanmasını engellemez. Kesin önlemlerin yürürlük süresinin sona ermesinden evvel yerli üretim dalının destekleyici delilleri içeren talebi üzerine veya re’sen nihai gözden geçirme soruşturması açılabilir. Bu soruşturmada önlemin sona erdirilmesinin dampingin veya sübvansiyonun ve zararın devam etmesine veya yeniden meydana gelmesine yol açıp açmayacağı tespit edilir. Ayrıca soruşturma döneminde ihracat yapmamış taraflara söz konusu bir yıllık süre sı- KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 313 nırlaması olmadan gözden geçirme talebinde bulunma hakkı sağlayan hüküm de yer almaktadır. 1.2.9.D.T.Ö.’ye Yapılan Bildirimler D.T.Ö. Kuruluş Anlaşması ekinde yer alan Anti Damping Anlaşması’nın 18.5 ve Sübvansiyonlar anlaşmasının 32, 36 maddeleri hükümleri uyarınca üye devletler tarafından anlaşmaya uygun mevzuat içeren bildirim yapılması gerekmektedir. Ayrıca yeni anlaşmaların şeffaflık ilkesi ışığında her altı ayda bir bir önceki altı ay içerisinde yapılan tüm işlemlere ve geçici veya kesin önlem alınması halinde ise bu önlemelere ilişkin olarak D.T.Ö. Sekreteryasına bildirim gecikmeksizin yapılmaktadır. 1.3.Anti Sübvansiyon Soruşturmaları Sübvansiyon, ihracata konu ürüne, menşe veya ihracatçı ülke devleti tarafından doğrudan veya dolaylı olarak sağlanan mali katkıyı veya Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel anlaşması (GATT) 1994’ün XVI. Maddesi çerçevesinde sağlanan herhangi bir gelir veya fiyat desteğini ifade etmektedir. İhracatçı devletten ihracat sübvansiyonu almış dampingli ürünün yerli üreticilere verdiği zararın ve iç pazarda yarattığı bozulmanın önlenmesi için İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat çerçevesinde yürütülen idari ve hukuki sürece anti sübvansiyon soruşturmaları denir. Bu önlemde dampingli ihracatı destekleyen devletin cezalandırılması esastır. İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat çerçevesinde bir sübvansiyon soruşturmasında prosedürel olarak damping soruşturmasının sistematiği kullanılmaktadır. Ancak bir sübvansiyon soruşturması sonucunda telafi edici vergi uygulanabilmesi için sübvansiyonun varlığı bu sübvansiyonun spesifik ve önlem alınabilir nitelikte olması ve sübvansiyonlu ithalat ile üretim dalı üzerinde zarar arasında illiyet bağı bulunması gerekmektedir. 2. İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemleri, Kota İdaresi ve Tarife Kontenjanı Mevzuatı Türkiye ile Avrupa Birliği arasında bir Gümrük Birliği oluşturan 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararında belirtilen “Ortak Ticaret Politikası” araçlarına uyum ve Dünya Ticaret Örgütünün Korunma Önlemleri Anlaşması çerçevesinde, İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemleri Mevzuatı kapsamında; 95/6814 sayılı İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemleri ile Kota İdaresi ve Tarife Kontenjanı Hakkında Karar, 95/6815 sayılı Belirli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Karar, 95/6816 sayılı İkili Anlaşmalar, Protokoller ve Diğer Düzenlemeler Kapsamı Dışında, Belirli Ülkeler Menşeli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Karar, 95/7348 sayılı Belirli Ülkeler Menşeli Malların İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Karar ve 95/7608 sayılı Türkiye’nin Ticari Haklarının Korunması Hakkında Kararnameler çıkartılmıştır. Bu Kararlara istinaden çıkartılan İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemleri Yönetmeliği ile Kota ve Tarife Kontenjanı Yönetmeliği, Belirli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Yönetmeliği, İkili Anlaşmalar, Protokoller veya Diğer Düzenlemeler Kapsamı Dışında, Belirli Ülkeler Menşeli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korun- 314 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ ma Önlemleri Hakkında Yönetmelik ve tebliğlerde uygulamaya yönelik usul ve esaslar daha ayrıntılı olarak ifade edilmiştir. 95/7348 sayılı Karar ve bu Karar istinaden 1/11/1995 tarih ve 22450 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelikle getirilen gözetim veya korunma önlemleri, Dünya Ticaret Örgütü üyesi olmayan ülkelerden yapılacak ithalatta uygulanmaktadır. 2.1.İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemleri İthalatta Gözetim Uygulaması 29.05.2004 tarih ve 25476 sayılı R.G. de yayınlanan İthalatta Gözetim Uygulaması Hakkında Karar 08.06.2004 tarih ve 25486 sayılı R.G. de yayınlanan İthalatta Gözetim Uygulaması Yönetmeliği doğrultusunda yürütülür. İthalatta Korunma Önlemleri uygulaması ise 29.05.2004 tarih ve 25476 sayılı R.G.de yayınlanan İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Karar ve 08.06.2004 tarih ve 25486 sayılı R.G. de yayınlanan İthalatta Korunma Önlemleri Yönetmeliği doğrultusunda yürütülür Bu karar, a)Bir malın ithal eğiliminin yerli üreticiler üzerinde zarar tehdidi oluşturduğu ve ülke menfaatleri de gerektirdiği taktirde ithalatın gözetime tabi tutulmasına, b)Bir malın aynı veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi yaratacak şekilde artan miktar ve/veya şartlarda ithal edilmesi halinde bu zarar veya zarar tehdidini ortadan kaldırmak üzere, uluslar arası yükümlülükler de dikkate alınarak söz konusu zarar veya zarar tehdidiyle sınırlı ve geçici olmak kaydıyla ülke yararının gerektirdiği korunma önlemlerinin alınmasına, başvurulabilir. Söz konusu kararlara istinaden çıkarılan Yönetmelik hükümlerine göre yerli üretici kuruluşlar veya bağlı bulundukları meslek kuruluşlarından D.T.M.(İthalat Genel Müdürlüğü) ne intikal eden talepler bir ay içinde (gerekli hallerde bir ay uzatılabilmektedir) ön incelemeye tabi tutulmakta ve ön inceleme sonuçları kurula sunulmaktadır. 2.1.1.Soruşturma Açılması D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü) re’sen Gözetim ve Korunma Önlemleri için ön inceleme başlayabilmektedir. Ancak ağırlıklı olarak incelemeler, dampingli ithalattan zarar gördüğünü veya zarar tehdidi altında olduğunu iddia eden gerçek veya tüzel kişilerin dampingli veya sübvansiyonlu ithalat ile yerli üretim dalı üzerindeki zararı ve ikisi arasındaki illiyet bağını gösterir bilgi ve belgelerle birlikte D.T.M. İthalat Genel Müdürlüğü’ne yazılı başvuru yapması halinde başlatılır. Ön inceleme sonuçları İthalatta Korunma ve Gözetim Önlemlerini Değerlendirme Kurulu’na sunulur. Kurul soruşturma açılıp açılmaması, soruşturma açıldı ise önlem alınıp alınmaması ve alınacaksa hangi önlemin alınacağı konularında karar alır. Soruşturma açılmasına karar verilirse karar Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girer. Başlatılan soruşturmada söz konusu ithalatın seyri ve gerçekleşme koşulları ile bu ithalat sonucunda yerli üreticilerin ciddi zarar görüp görmediği veya görme tehdidinin bulunup bulunmadığı hakkında yapılacak incelemede aşağıdaki faktörler dikkate alınır. a) İthalatın hacmi: Özellikle ithalatta mutlak rakamlar itibariyle ya da yerli üretime veya tüketime oranla önemli bir artış olup olmadığı, KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 315 b) İthal fiyatları: Özellikle aynı veya doğrudan rakip yerli malın fiyatına oranla belirgin bir fiyat düşüklüğü olup olmadığı, c) Üretim, d) Kapasite Kullanım oranı, e) Stoklar, f) Pazar Payı, g) İstihdam, h) Karlar, ı) Yatırılan Sermayenin geri Dönüşü, i) Nakit akışı, k) Fiyatlar, (Normalde olması gereken fiyat artışlarının engellenmesi ya da fiyatların bastırılması) l) Bazı ekonomik göstergelerdeki gelişmelerin aynı veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerindeki etkisi. Soruşturma süresi dokuz ay olup, gerekli hallerde bu süre iki ay uzatılabilir.Soruşturma süresince ihtiyaç duyulan bilgi ve belgeler taraf gerçek ve tüzel kişilerden istenmekte ve ilgili ihracatçı ülke temsilcileriyle görüşmeler yapılabilmektedir. Soruşturma sonucunda elde edilen bilgiler derlenip tekrar kurula sunulmaktadır. Kurul tarafından gözetim veya korunma önlemi uygulanmasına ya da soruşturmanın kapatılmasına karar verilmesi halinde bu karar Resmi Gazetede yayımlanmaktadır. 2.1.2. Soruşturma Sonuçları 2.1.2.1.Gözetim Önlemleri Gözetim uygulamasına bir malın ithal eğiliminin yerli üreticiler üzerinde zarar tehdidi oluşturması ve ülke menfaatinin gerektirmesi halinde başvurulmaktadır. Gözetim amacı bir malın ithal eğiliminin yakından izlenmesine yöneliktir. Gözetime tabi bir ürün ancak D.T.M.(İthalat Genel Müdürlüğü) den alınan Gözetim Belgesi’nin ithal sırasında Gümrüğe ibrazı halinde ithal edilebilmektedir. Gerçeğe aykırı beyanlarda Gözetim Belgesi düzenlenmez. Sunulan belgelerde eksiklik veya tereddüt oluşması halinde Gözetim belgesi eksiklik ve tereddüt giderildikten sonra düzenlenir. Eğer Gözetime tabi ürünlerde miktar veya değer kısıtlaması yoktur. 2.1.2.2.Korunma Önlemleri Korunma önlemlerine bir malın aynı veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi yaratacak şekilde artan miktar ve/veya şartlarda ithal edilmesi halinde bu zarar veya zarar tehdidini ortadan kaldırmak üzere, uluslararası yükümlülükler de dikkate alınarak söz konusu zarar tehdidiyle sınırlı ve geçici olmak kaydıyla ithal edilen malın a) Gümrük Vergileri arttırılabilir, b) Korunma önlemine konu malın ithali için belli miktar/ değer kısıtlaması (Kota) getirilebilir, c) Ek mali mükellefiyetler getirilebilir, d) Tarife Kontenjanı uygulanabilir, e) Bunların hepsi veya bir kısmı topluca uygulanabilir, 316 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Korunma önlemine konu malın ithali için belli asgari ithalat değeri veya belli oranda ek gümrük vergisi uygulanabilmektedir. Kotaya tabi bir ürün D.T.M. den İthal Lisansı alınarak ithal edilebilir. Korunma önlemi olarak miktar kısıtlaması (kota) uygulanması halinde, kota miktarı ve/ veya değerleri, kotaların açılış ve kapanış tarihleri, başvuru usül ve esasları, dağıtım kriterleri, talep edilebilecek asgari ve azami miktar ve/veya değerler Müsteşarlıkça belirlenerek Resmi Gazetede yayımlanır. Önlemin uygulama süresi her bir başvuru bazında 4 yıldır. Önlemler toplamda en fazla 10 yıl uygulanabilir. 2.1.2.3.Geçici Önlem Bir ürünün yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veren veya ciddi zarar tehdidi oluşturan miktar ve şartlarda ithal edildiğinin ve gecikilmesinin telafisi güç zararlara yol açabileceğinin tespiti halinde, bahsedilen ürün için soruşturma sonucu beklenmeden İthalatta Korunma ve Gözetim Önlemlerini Değerlendirme Kurulu tarafından geçici önlem alınabilmektedir. Geçici Korunma Önlemi ya bahse konu ürünün gözetim kapsamına alınması ya da bu ürünün gümrük vergisinde artış yapılması şeklinde uygulanmaktadır. Geçici korunma önlemi alınması halinde gerekli soruşturma sürdürülerek tamamlanmaktadır. Geçici korunma önleminin bahse konu ürünün gümrük vergisinde artış yapılması şeklinde uygulanması halinde soruşturma sonucunda korunma önlemi alınmasına gerek olmadığı anlaşılırsa artırılan gümrük vergileri önceki seviyeye indirmekte ve daha önce teminat olarak alınan vergi farkı ilgililere iade edilmektedir. Koruma önlemi uygulanması halinde bu fark irad kaydedilmektedir. İthalatta Gözetim ve Korunma önlemleri Hakkındaki Karar ve Eki yönetmelik ile İthalatın yerli üreticiler üzerindeki ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi yaratacak düzeyde artması halinde, uluslararası yükümlülüklerimiz çerçevesinde önlem alınması ve yerli üreticilerimizin korunması mümkün olabilmektedir. Ancak bu koruma zarara sebep olan ithalatın tümden yasaklanması şeklinde değil önlem konusu maddenin son üç yıllık toplam ithalat ortalamasının altına düşmeyecek bir düzeyde miktar kısıtlaması yapılarak sağlanmaktadır. Gözetim ve Korunma Önlemleri soruşturmaları 9 ay da sonuçlandırılır. Gerekli hallerde 2 ay ek süre verilebilir. Gözetim ve Korunma önlemleri ayrı ayrı uygulanabileceği gibi bir arada da uygulanabilir. 2.2. Kota ve Tarife Kontenjanı 2.2.1.İthalatta Kota ve Tarife Kontenjanı Uygulaması 08.06.2004 tarihli, 25486 sayılı R.G. de yayınlanan İthalatta Kota ve Tarife Kontenjanı İdaresi Yönetmeliği 10/5/2004 tarihli ve 2004/7333 sayılı Karar uyarınca; uluslararası yükümlülükler de dikkate alınarak, tek taraflı olarak veya ikili ya da çok taraflı tercihli ticaret anlaşmalarına dayanılarak alınacak önlemler çerçevesinde uygulanabilecek kotalar ile ithalatta tarife kontenjanı uygulanması halinde kontenjanların idaresine ilişkin usul ve esasları kapsar. Tarife kontenjanı: Belirli bir dönem itibariyle gümrük vergisinde ve/veya diğer mali yüklerde indirim yapılan ya da muafiyet sağlanan ithalatın miktar veya değerini, KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 317 Kota: Belirli bir dönem itibariyle yapılmasına izin verilen ithalatın miktar veya değerini ifade eder. İthal lisansı: Kotaya tabi tutulan veya tarife kontenjanı uygulaması başlatılan malların ithali için D.T.M. İthalat Genel Müdürlüğü’nce verilen belgedir. D.T.M. İthalat Genel Müdürlüğü her yıl o yıl içinde uygulanacak tarife kontenjanları ve Kota miktarlarını belirleyerek yayınlar.Talebe göre yayınlanan Kota ve Tarife kontenjan miktarları dağıtılır. Talebin kota ve tarife kontenjanı miktarlarından fazla olması halinde müsteşarlık yönetmelikte belirlenen usullerden birisini uygulayarak dağıtım yapar.Kota veya tarife kontenjanı tahsisi yapılan ithalatçılara İthal Lisansı verilir. İthal Lisansı gümrük beyannamesinin tescilinde ilgili gümrük idaresince aranır. Ancak, Müsteşarlıkça gerekli görülmesi halinde, kota ve tarife kontenjanına konu olan mallar ilgili Tebliğde belirtilen Gümrük kapılarından kota veya kontenjan doluncaya kadar başvuranlara, İthal Lisansı aranmaksızın tahsis edilebilir. 2.2.2.İhracatta Kota ve Tarife Kontenjanı Uygulaması 18/10/1996 tarih ve 22791 sayılı R.G.de yayınlanan İhracatta Kota ve Tarife Kontenjanı Belirlenmesi ve İdaresine İlişkin Yönetmelik İhracatta Kota ve Tarife Kontenjanı Belirlenmesi ve İdaresine İlişkin 25.1.1995 tarih ve 95/7616 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, uluslararası anlaşmaların hükümlerine uygun şekilde tek taraflı olarak veya ikili ya da çok taraflı tercihli ticaret anlaşmalarına dayanılarak alınacak önlemler çerçevesinde; a) İhracatta uygulanabilecek kotalar ve bu kotaların idaresini düzenleyen kurallara, b) Türkiye’den yapılan ihracatta uygulanabilecek tarife kontenjanlarına ve bu kontenjanların kullanımını, c) Diğer ülkelerin Türkiye’den yaptıkları ithalata kota (halihazırda ABD ve Kanada’ya yönelik tekstil ve konfeksiyon ihracatında uygulananlar hariç) veya tarife kontenjanı uygulamaları ve söz konusu kota ve tarife kontenjanlarının dağıtımının Türkiye’ye bırakılması halinde bunların dağıtımına, ilişkin usul ve esasları içermektedir. Yönetmelikte yer alan; Tarife kontenjanı: Bir üçüncü ülke tarafından Türkiye’den ithal edilen mal ya da mal grubunun gümrük vergisi oranlarında belirli bir miktar veya değer için indirim yapılması ya da muafiyet sağlanmasını veya Türkiye’nin bir mal veya mal grubunun ihracatında belli bir oranda vergi veya eş etkili tedbir uygulaması halinde bu oranlarda belli bir miktar veya değer için indirim yapılması veya muafiyet sağlanmasını, Kota: İhracatta miktar ve/veya değer kısıtlaması uygulaması halinde, bir takvim yılı içinde veya muayyen bir dönem itibariyle yapılmasına izin verilen ihracatın miktar ve/veya değerini, İfade eder. Her yıl dağıtılacak ihracat kota miktarı ve/veya değerleri, kotaların dağıtım tarih ve kriterleri, talep edilebilecek asgari ve azami miktar ve/veya değerler başvuru usul ve esasları D.T.M. ce (İhracat Genel Müdürlüğü) belirlenerek Resmi Gazete’de yayımlanır. Talep kota miktarından fazla ise (İhracat Genel Müdürlüğü) kota dağıtımında yönetmelikte yer alan usullerden birisini kullanarak kota tahsisi yapar. Kota Tahsis Başvurusu yönetmelikte yer alan belge ve bilgilerle birlikte bağlı olunan İhracatçı Birliği’ne yapılır. Yukarıda belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde kato tahsisi yapılan ihracatçılara, Kota Uygunluk Belgesi verilir. 318 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Kota Uygunluk Belgesinin geçerlilik süresi ait olduğu kota dönemiyle sınırlıdır, bir sonraki kota dönemine ve/veya bir başka firmaya devredilemez. Kota Uygunluk Belgelerinin geçerlik süresinin bitiminden itibaren Müsteşarlıkça belirlenecek süreler içerisinde ilgili İhracatçı Birliği’ne iadesi zorunludur. Kota Uygunluk Belgesi, gümrük beyannamesi düzenlenmesi aşamasında ilgili İhracatçı Birliği’nce, fiili ihraç sırasında ilgili Gümrük İdaresince aranır. Kota Uygunluk Belgesine istinaden düzenlenecek gümrük beyannamelerinin süresi, Kota Uygunluk Belgesinin geçerlilik süresinden fazla olamaz ve uzatılamaz. Tarife kontenjanı kullanım usul ve esasları Müsteşarlık tarafından yayımlanacak Tebliğ ile düzenlenir. Türkiye’den ihraç edilen ürünlere üçüncü ülkeler tarafından uygulanan tercihli tarifeden yararlanan maddelere ilişkin tarife kontenjanlarının kullanımı Müsteşarlıkça kota düzenlemelerine tabi tutulabilir 3. Belirli Ülke Menşeli Malların İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Uygulanması Hakkında Mevzuat 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararının 12. maddesi gereğince bazı üçüncü ülkeler kaynaklı ithalata ilişkin ortak kuralları belirleyen Topluluğun 519/94 sayılı Konsey Yönetmeliğine uyumlu olarak hazırlanan Belirli Üçüncü Ülkeler Menşeli Malların İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Karar 19.10.1995 tarih ve 22438 sayılı Resmi Gazetede bu karara istinaden hazırlanan Yönetmelik ise 1.11.1995 tarih ve 22450 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu mevzuat hükümleri Dünya Ticaret Örgütü üyesi olmayan ülkelerden (Azerbaycan, Arnavutluk, Beyaz Rusya, Ermenistan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan Kuzey Kore, Moğolistan, Moldova, Özbekistan, Rusya Federasyonu, Tacikistan, Türkmenistan, Ukrayna ve Vietnam) yapılacak ithalatta uygulanmaktadır. Belirli Ülkeler Menşeli Malların İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Mevzuatı bahsedilen ülkelere karşı daha kolay önlem alınabilmesine imkan veren hükümleri içermektedir. Bu mevzuat kapsamında bahse konu ülkelerden gelecek ürünlere karşı 1-Kota 2-Gözetim Önlemleri Uygulanmaktadır. 2009 yılı Kota uygulanan mallar listesinde özetle ayakkabılar, seramikten ve porselenden sofra ve mutfak eşyası yer almaktadır. Kota dağıtımı yıl başlarında gerçekleştirilmektedir. Ayrıca bir önceki yıl kullanılmayan kotalar müteakip yıl yeniden dağıtıma tabi tutulmaktadır. Yıl başlarında yapılan dağıtımlarda geleneksel ticaret akışı yöntemi kullanılmayan kotaların dağıtımında ise başvuru sırasına göre eşit oranda kota tahsis yöntemi kullanılmaktadır. 2009 yılı gözetim uygulamasına tabi mallar listesinde amonyum klorür, sitrik asit, antibiyotik hammaddeleri boya ve boya müstahzarları, patlayıcı maddeler, polivinil alkoller, koruyucu eldivenler, ayakkabılar, porselen süs eşyası, cam eşya, bisikletler, oyuncaklar, oyun kağıtları ve çeşitli fırçalar yer almaktadır. KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 319 4. İkili Anlaşmalar, Protokoller veya Diğer Düzenlemeler Kapsamı Dışında, Belirli Ülkeler Menşeili Tekstil ve Konfeksiyon Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat 1/95 Sayılı Ortaklık Konseyi Kararının 12. maddesi uyarınca, tekstil ve konfeksiyon ürünleri ithalatında Topluluk Ortak Ticaret Politikalarının ülkemizce de üstlenilmesini sağlamak için Topluluğun 3030/93 sayılı Konsey Yönetmeliği’nde yer alan hükümlere büyük ölçüde benzeyen Belirli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemeleri Hakkında mevzuat 1 Haziran 1995 tarih ve 22300 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. D.T.Ö. Tekstil ve Giyim Anlaşması hükümlerini de içeren söz konusu mevzuat 95/6815 sayılı “Belirli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Karar” ile bu Karara istinaden çıkarılan Yönetmelikten oluşmaktadır. Bu mevzuat, tekstil ürünlerinin ithalat miktarlarında meydana gelen mutlak veya nisbi artışların veya bu ürünlerin ithalatının gerçekleştiği şartların benzer veya doğrudan rakip ürünlerin yurtiçi üretimi üzerinde ciddi zarar, ciddi zarar tehdidi oluşturması halinde uluslararası anlaşmalardan kaynaklanan yükümlülükler de dikkate alınarak bu zarar veya zarar tehdidini ortadan kaldırmak amacıyla, ciddi zarar gördüğünü ya da ciddi zarar tehdidi altında bulunduğunu iddia eden ilgili gerçek veya tüzel kişiler bilgi ve belgelerle birlikte D.T.M. ye (İthalat Genel Müdürlüğü’ne) yazılı başvurması gerekir.Ayrıca D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü) re’sen inceleme başlatabilir. Genel Müdürlük, başvuru üzerine başlattığı inceleme sonucunda tekstil ürünlerinin ithalat miktarında meydana gelen mutlak veya nisbi artışların yurtiçi üretimi üzerinde zarar tehdidi oluşturduğunun belirlenmesi halinde söz konusu ürünlerin ithalinde ileriye yönelik veya geçmişe yönelik gözetim ya da korunma önlemi (kota) uygulamasına karar verebilir. İnceleme sonucunda ciddi zarar ciddi zarar tehdidi veya zarar tehdidi oluşmadığının tespiti halinde veya başvuru konusunun ortadan kalkması durumunda inceleme kapatılır.Bu husus başvuru sahibine yazılı olarak bildirilir. Gözetimin amacı, gözetim önlemi uygulanan tekstil ürünlerinin ithalatındaki gelişmelerin izlenmesine yöneliktir.Gözetim kapsamındaki ürünler miktar ve değer yönüyle izlenir. İzin mekanizması ilgili ürünlerin ithalatında kota tespiti ve dağıtılması yoluyla uygulanır. İthalat artışının sürmesi halinde bir sonraki aşama olan Korunma önlemleri devreye girer Korunma önlemi uygulanan tekstil ürünlerinin ithali belirli sınırlar ve esaslar dahilinde D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü) iznine bağlanır.İnceleme sonucunda Kurul tarafından korunma önlemlerinin alınmasına karar verildiği durumlarda korunma önlemine başvurulmadan önce ilgili tedarikçi ülkelerle danışmalarda bulunur. Alınan önlemeler bu önlemlerin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl geçerli olup, önlemlerin yürürlüğe girdiği tarihten önce sevk edilmiş veya gümrüklere gelmiş olan tekstil ürünlerine uygulanmaz. Alınan önlemlerin uygulanması amacına yönelik olarak Gümrük Giriş Tarife Cetvelinin XI. Bölümünde yer alan tekstil ürünleri kategoriler bazında tasnif edilmiştir. 320 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ İkili anlaşmalar, protokoller veya diğer düzenlemeler çerçevesinde çift taraflı kontrol sistemi kapsamında ileriye yönelik gözetime veya kotaya tabi tekstil ürünlerinin ithali, Müsteşarlıkça (İthalat Genel Müdürlüğü) verilecek İthal Lisansının ithalatçılar tarafından fiili ithal sırasında ilgili gümrük idarelerine ibrazı ile mümkündür. İthali çift taraflı kontrol sistemi kapsamında ileriye yönelik gözetime veya kotaya tabi tekstil ürünleri için ilgili tedarikçi ülke yetkili makamlarınca İhraç Lisansı düzenlenir. İthal Lisanslarının geçerlilik süresi düzenlendiği tarihten itibaren 6 (altı) aydır. İthalatçının makul sebepler göstererek yapacağı başvuru üzerine bu süre Müsteşarlıkça (İthalat Genel Müdürlüğü) 3 (üç) ay uzatılabilir. İstisnai durumlarda ithalatçılar ikinci bir süre uzatımı talep edebilirler. İthalatçılar yukarıda belirtilen İthal lisansını almak için D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü) ne yapacakları başvuruda İhraç Lisansının aslını ibraz etmek zorundadırlar. Bu ihraç lisansı en geç bu lisans kapsamı ürünlerin sevk edildiği yılı takip eden yılın 31 Mart’ına kadar D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü) ye ibraz edilir. Ancak istisnai durumlarda bu süre 30 Haziran tarihine kadar uzatılabilir. İthali çift taraflı kontrol sistemi kapsamında kotaya tabi tekstil ürünleri için tespit edilen kotaların dağıtımı ilgili tedarikçi ülke yetkilileri makamlarınca ithali tek taraflı kontrol sistemi kapsamında kotaya tabi tekstil ürünleri için tespit edilen kotaların dağıtımı ise D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü) yapılır. İthali tek taraflı kontrol sistemi kapsamında ileriye yönelik gözetim veya kotaya tabi tekstil ürünleri için D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü) ne yapılacak İthal Lisansı başvurularında İhraç Lisansı aranmaz. İthalinde geçmişe yönelik gözetim önlemi uygulanan tekstil ürünleri için sadece Müsteşarlıkça (İthalat Genel Müdürlüğü) istatistiki kayıt tutulur. Bu Mevzuat Kapsamında Alınan Gözetim ve Korunma (Kota) Önlemleri: a) Serbest bölgelere getirilen, b) Gümrük Kanunu’nun gümrük antrepolarına ilişkin hükümleri kapsamında ithal edilerek gümrük antrepolarına konulan, c) Gümrük Kanunu’nun geçici ithalata ilişkin hükümleri kapsamında ithal edilen, d) İlgili mevzuat kapsamında gümrük vergilerine tabi tutulmaksızın işlem gördükten sonra yeniden ihraç edilmek üzere ithal edilen, tekstil ürünlerine uygulanmaz. Yukarıda belirtilen tekstil ürünlerinin işlenmeden veya işlendikten sonra gümrüklenerek iç piyasaya arz edilmeleri halinde bu ürünlere ait miktarlar İhraç Lisansının düzenlendiği yıl için tespit edilmiş kotadan düşülecektir. Çift taraflı kontrol sistemi kapsamında uygulanan kotalar, Yönetmeliğin 21. maddesinde belirtilen ev sanayii ve folklorik ürünlere, bu ürünler için aynı maddede belirtilen hükümlere uygun olarak menşe ülke yetkili makamları tarafından düzenlenen bir belgenin ithalatçılar tarafından D.T.M. ye ibrazı ve yine aynı maddede belirtilen diğer şartları haiz olmaları halinde uygulanmayacaktır. Yukarıda belirtilen ürünlerin makinede imal edilmiş benzerleri kotaya tabi ise Gümrük İdareleri tarafından sadece D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü) tarafından düzenlenen İthal Lisansında belirtilen ürünlerin ithalline izin verilir. Hariçte İşleme Rejimi kapsamında ürünleri kotaya tabi olan tedarikçi bir ülkede işlem KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 321 görmek üzere ihraç edilerek tekrar Türkiye’ye ithal edilen tekstil ürünleri, bu ürünlerin yer aldığı kategoriler bazında ve kurulca belirlenecek miktara kadar kotaya (hariçte işleme kotası) tabi tutulur. 5. Belirli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat Belirli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında mevzuatın 1 Haziran 1995 tarih ve 22300 mükerrer sayılı resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesini müteakip Topluluğun ikili Anlaşmalar kapsamında üçüncü ülkeler menşeli belirli tekstil ürünleri ithalatında uygulanmakta olduğu gözetim ve korunma önlemlerinin ülkemizce de üstlenilmesinin usul ve esasları konusunda Topluluk temsilcileri ile bir dizi danışma toplantısı ve söz konusu ülkelere 1996 yılında uygulanacak kota seviyeleri tespit edilmiştir. Kota seviyelerinin tespitini müteakip ilgili ülkelere gözetim ve kota uygulamasının mesnedi, kota seviyesinin tespitine ilişkin yöntem ve kota yönetimine dair başlıca esaslar konusunda bilgileri içeren bildirimler yapılmıştır. Topluluğun 3030/93 sayılı Konsey Yönetmeliği’ne paralel olarak hazırlanan 95/6815 sayılı Karar ve bu karara istinaden çıkarılan Yönetmelikte yapılacak anlaşmalara istinaden toplam 32 ülkeye karşı uygulanacak kotaların ilgili tedarikçi ülke yetkili makamlarınca dağıtılması ve bu dağıtıma istinaden İhraç Lisansı düzenlenmesi öngörülmektedir. Ancak bu ülkelerden bugüne kadar 16 sı ile kotaların çift taraflı kontrol sistemi kapsamında yönetilmesi konusunda anlaşma sağlanabilmiştir. AB/Türkiye Gümrük Birliği çerçevesinde 1 Ocak 1996 tarihi itibariyle gözetim ve kotaya tabi tutulan belirli üçüncü ülkeler menşeli tekstil ürünlerinin ithalatında uygulanacak esaslar ile 1996 yılına ait kota seviyelerini belirleyen Tebliğler Topluluğun ilgili mevzuatlarına uyumlu olarak hazırlanmış ve 19 Aralık 1995 tarih ve 22498 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu kapsamda çift taraflı kontrol sisteminde kota dağıtımı ihracatçı ülke tarafından yapılmaktadır. Söz konusu ülkeden ihraç Lisansının aslını getiren firmalar Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca söz konusu İhraç Lisansı üzerinde belirtilen miktarı üzerinden doğrudan İthal Lisansı verilmektedir. Henüz anlaşma sağlanamayan ülkeler olan Arjantin, Brezilya, Filipinler, Hindistan, Honk Kong, Özbekistan, Peru, Singapur, Tayland ve Ukrayna ile anlaşma sağlanıncaya kadar bu ülkelere uygulanan kotaların yukarıda belirtilen esaslar çerçevesinde tek taraflı kontrol sistemi kapsamında D.T.M. ca dağıtımına devam edilmektedir. Diğer taraftan ithali gözetime veya çift taraflı kontrol sistemi kapsamında kotaya tabi tekstil ürünleri için İthal Lisansı başvuruları herhangi bir süre kısıtlamasına tabi olmayıp başvurular yıl içerisinde her zaman yapılabilmektedir. Gözetim uygulamasının kota uygulamasında olduğu gibi ithalatı sınırlayıcı bir amacı olmaması nedeniyle ilgili Tebliğlerde belirtilen usul ve esaslara göre başvuruda bulunan ithalatçı talepleri D.T.M.ca aynen karşılanmaktadır. 6. Türkiyenin Ticari Haklarının Korunması Hakkında Mevzuat Türkiye’nin Ticari Haklarının Korunması Hakkında Mevzuat diğer mevzuatlar gibi 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı gereğince üstlenilmiştir. Daha önce bahsedilen mevzu- 322 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ atların iç pazarı korumaya yönelik olmasına karşılık 31.12.1995 ve 22510 sayılı R.G. de yayımlanan bu mevzuat hem iç pazarı korumaya yönelik hem de yurt dışı pazarlarda karşılaşılan ticari engelleri gidermeye yöneliktir. Başka bir değişle ithalata yönelik olarak uygulanabileceği gibi ihracata yönelik olarak da uygulanabilmektedir. Diğer mevzuatlardan ayrılan diğer bir yönü malların yanı sıra hizmetlere de uygulanabilir olmasıdır. Başvuru Türk pazarına etkisi olan bir ticari engeller nedeniyle zarar gördüğüne inana gerçek veya tüzel kişiliği haiz olmayan kuruluşlar ile sanayi adına D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü) ticari engel ve bu engelden doğan zarara ilişkin yeterli delilleri içermesi kaydıyla şikayet başvurusunda bulunabilirler. Ayrıca diğer bir ülke pazarında etkisi olan bir ticari engel sonucunda meydana gelen olumsuz ticari etkiyi iddia eden herhangi bir Türk müteşebbisi veya kuruluş bir veya birden fazla Türk müteşebbisi yeterli delilleri içeren şikayet başvurusunda bulunabilir. Bunlardan başka D.T.M. ce elde edilen bilgiler çerçevesinde re’sen de bir inceleme başlatılabilir. Sunulan deliller yeterli bulunması halinde ön incelemenin başlatılıp başlatılmamasına karar verilmesi için dosya Türkiye’nin Ticari Haklarını Değerlendirme Kuruluna sunulur. Ku rul 45 gün içinde bir karar verir. İnceleme başlatılmasına gerek olmadığı yönünde bir karar verilirse, bu şikayet başvurusunda bulunan kişiye yazılı olarak bildirilir. Yeterli delil ve ülke çıkarı varsa Kurul inceleme başlatılması yönünde bir karar alınabilir ve keyfiyet ilgili ülke veya ülke temsilcilerine bildirilir ve ayrıca bir tebliğ şeklinde Resmi Gazete’de yayımlanır. Tebliğde konunun bir özeti yer alır ve ilgili tarafların bilgi, belge ve görüşleri ile dinlemeye ilişkin taleplerinin bildirileceği süre belirtilir. İnceleme sonucunda doğrudan etkileneceğini belirten taraflar Tebliğde belirtilen süre içerisinde yazılı olarak talepte bulunmaları kaydıyla dinlenebilecekleri gibi yine talepte bulunulması neticesinde tarafların görüşlerini ortaya koyabilmeleri amacıyla toplantı da düzenlenebilir. İnceleme süresince Zararın, Zarar Tehdidinin, Olumsuz Ticari Etkinin ve Olumsuz Ticari Etki Tehdidinin Kanıtlanması için yürütülen çalışma sonuçları kurula sunulur. Ülke çıkarı herhangi bir önlem alınmasını gerektirmiyorsa inceleme Kurul tarafından sona erdirilir ve bu konudaki karar Resmi Gazete’de yayımlanır. Ayrıca diğer ülke ve ülkelerin tatmin edici görülen önlemler aldıklarının belirlenmesi ve bu nedenle karşı önlem gerekmemesi halinde inceleme Kurul tarafından askıya alınabilir. İnceleme sırasında haklarında inceleme başlatılan ülkeler uzlaşmak isteyebilirler. Bu talep kurul tarafından uygun görülürse dosya askıya alınır ve görüşmeler başlanır. Uzlaşma görüşmeleri ve sonuçları Resmi Gazete’de yayınlanır. D.T.M. (İthalat Genel Müdürlüğü), inceleme başlatılan ülke veya ülkelerin söz konusu uygulamaları kaldırıp kaldırmadığını ve amaçlandığı şekliyle uygulanıp uygulanmadığını izler ve zarara yol açan faliyetlerin tespiti halinde uygun görülen önlemin alınması önerisini Kurula intikal ettirilir. İnceleme sonucunda ülke çıkarının var olup olmadığı dikkate alınarak ticari engelden kaynaklanan zararı veya olumsuz ticari etkiyi ortadan kaldırmak amacıyla mevcut uluslararası yükümlülük ve prosedürlere aykırı olmayan her türlü önlem alınabilir. Bu kapsamda ticari müzakereler çerçevesinde verilen tavizlerin askıya alınması veya geri çekilmesi (Bakanlar Kurulu Kararı ile) ve miktar kısıtlamalarının ithalat ve ihracat koşullarını değiştiren ya da ticareti etkileyen diğer önlemlerin (Tebliğ ile) alınması kararlaştırılabilir. KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 323 İTHALAT REJİMİ KARARI (95-7606) R.G. Yayın Tarihi ve Sayısı: 31.12.1995-22510(M) Genel Hükümler Madde 1- Bu Kararın amacı, ithalatın ülke ekonomisi yararına ve uluslararası ticaretin gereklerine uygun olarak düzenlenmesini sağlamaktır. İthalat, bu Karar ile bu Karara dayanılarak çıkarılacak yönetmelik, tebliğler, ilgili kuruluşlara verilecek talimatlar, çok taraflı veya iki taraflı anlaşmalar hükümleri çerçevesinde yürütülür. Madde 2- Bu Kararda yer alan hususlara ilişkin yönetmelik ve tebliğler çıkarmaya, Karar metninde sözü edilen izinleri ve talimatları vermeye, ithalatın her aşamasında gerekli görülecek değişiklikleri yapmaya ve önlemleri almaya, ithal malları fiyatlarının gerektiğinde kontrolünü yapmaya veya yaptırmaya, özel ve zorunlu durumları inceleyip sonuçlandırmaya Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı yetkilidir. Madde 3- Türkiye ile ticari ilişkilerinde ticaret ve ödemeler dengemizi bozacak nitelikte kayıtlar koyan veya uygulama yapan, anlaşmalar ile kararlaştırılan yükümlülüklerini yerine getirmeyen, ithalat rejimimizin genellik ilkesi ile bağdaşmayacak şekilde ayırıcı işlemler uygulayan ülkeler, kuruluşlar ve firmalar hakkında taraf olduğumuz uluslararası anlaşmalar çerçevesinde uygun görülecek gerekli önlemler alınır. Madde 4- Ticaret politikası önlemleri; İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat, İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat, İthalatta Kota ve Tarife Kontenjanı İdaresi Hakkında Mevzuat, İthalatta Gözetim Uygulanması Hakkında Mevzuat, Belirli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat, İkili Anlaşmalar ve Protokoller veya Diğer Düzenlemeler Kapsamı Dışında Belirli Ülkeler Menşeli Tekstil Ürünleri İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat, Türkiye’nin Ticari Haklarının Korunması Hakkında Mevzuat ve Çin Halk Cumhuriyeti Menşeli Malların İthalatında Korunma Önlemleri Hakkında Mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütülür. (29.05.2004 tarihli, 25476 sayılı R.G. ile yayımlanan 2004-7304 sayılı BKK ile değişik) Madde 5- Kamu ahlakı, kamu düzeni veya kamu güvenliği; insan, hayvan ve bitki sağlığının korunması veya sınai ve ticari mülkiyetin korunması amaçlarıyla ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde alınan önlemlerin kapsamı dışındaki malların ithali serbesttir. Madde 6-İthalat bedellerinin ödenmesi, kambiyo mevzuatı hükümlerine tabidir. Madde 7- Eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu) ve yatık (zamanla dayanıklılığını yitirmiş) malların ithali izne tabidir. İthalata Ait Esaslar Madde 8- İthalat Yönetmeliği’nde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde ve istisnalar haricinde, Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca vergi numarası verilen her gerçek ve tüzel kişi ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan kişiler ortaklıkları ithalat işlemlerini yürütebilir. 324 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Madde 9 — (31.12.2005 tarihli, 26040 2.Mükerrer Sayılı R.G.-2005/9825 s.BKK ile değişik) İthalatta uygulanacak gümrük vergisi oranları ile ödenecek toplu konut fonunu gösterir listeler (Liste I, II, III, IV, V, VI) kapsamı maddelere ait gümrük vergileri ve toplu konut fonları ilgili listelerde gösterildiği şekilde belirlenmiştir. Ancak, II sayılı liste kapsamında yer alan maddelerin, aynı zamanda V sayılı listede yer alması durumunda, II ve V sayılı listelerde belirtilen gümrük vergisi oranlarından daha düşük olanı uygulanır. Gelişme yolundaki ülkeler ile en az gelişmiş ülkeler ve özel teşvik düzenlemelerinden yararlanacak ülkelere yönelik Türkiye’nin tek taraflı tercihli tarifeleri II sayılı listenin “GTS Ülkeleri” (Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi Ülkeleri) bölümünde yer alan sütunlar ile düzenlenmiş olup, bu sütunlarda belirtilen gümrük vergisi oranlarından yararlanacak ülkeler (EK: 3)’de tespit edilmiştir. (EK: 3)’de yer alan genelleştirilmiş tercihler sisteminden yararlanacak gelişme yolundaki ülkelerin karşılarında bulunan “Hariç Sektörler” sütununda belirtilen sektörlerin kapsamına ilişkin (EK: 4)’de yer alan fasıllar ve gümrük tarife istatistik pozisyonlarından yapılacak ithalatta, bu ülkeler için II sayılı listenin “D.Ü.” (Diğer Ülkeler) sütununda ve V sayılı listede belirtilen gümrük vergisi oranlarından daha düşük olanı uygulanır. III sayılı liste kapsamı maddelerin karşılarında (T1), (T2) işaretlerinin bulunduğu durumlarda, işlenmiş tarım ürünlerinin bünyesinde yer aldığı kabul edilen ve Bileşim Tablosunda (EK: 1)belirtilen; temel tarım ürünleri miktarlarının esas alınması suretiyle tespit edilecek kod numaralarına, (EK: 2)’de yer alır. Madde 10- Toplu Konut Fonu ödenerek ithal edilecek maddeler gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihinde geçerli miktar ve oranlar kadar fona tabidir. (31.12.2003 tarihli, 25333 1.Mükerrer Sayılı R.G 2003-6662 s.BKK ile değişik) Ancak; Gümrük Kanunu’nun 167’nci maddesi çerçevesinde Gümrük Vergisinden muaf olarak gerçekleştirilecek ithalat fona tabi değildir. Fon tutarları gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihte gümrük idarelerince tahsil edilir. Bu fonların, ilgililerce süresi içinde yatırılmaması durumunda, 6183 sayılı Kanun hükümleri uygulanır. Bu Karar eki listelerde yer alan maddelerin karşılarında nisbi (% olarak) Toplu Konut Fonu bulunduğu takdirde, fon, ithal edilen malın ABD Doları cinsinden değerinin karşılığı Türk Lirası üzerinden, maktu (EURO/100 Kg/net) bulunduğu takdirde de, EURO cinsinden hesaplanacak fon miktarının karşılığı Türk Lirası veya Yeni Türk Lirası üzerinden tahsil edilir. (koyu ifade; 31.12.2004 tarihli, 25687 sayılı 2.Mükerrer R.G ile yayımlanan 20048279 s.BKK ile eklenmiştir) Fon ödenerek ithal edilecek maddelerin belirlenmesi ile fon tutarlarının yeniden düzenlenmesi, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlığın önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca kararlaştırılır. Yurda geçici olarak getirilen ve gümrük vergileri teminata bağlanan maddeler ile Gümrük Vergisi muafiyeti olan maddelerin gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihte fona tabi olanlarının Fon tutarları teminata bağlanır. Teminata bağlanan bu maddelerin yurt dışına çıkarılmaları durumunda teminatları ilgililerine iade olunur. Kesin ithallerinde ise, önceden teminata bağlanan fon tutarları tahsil edilir. Ayrıca, süresi içerisinde yurt dışı edilmeyen maddelere ait teminata bağlanan fonlar, Toplu Konut Fonuna gelir kaydolunur. KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 325 Madde 11- Türk müteahhitlik firmalarının yurt dışında inşaat, tesisat, montaj, mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi üstlendikleri işlerle ilgili olarak satın aldıkları makina ve teçhizatın Türkiye’ye kesin ve geçici ithali ile bunlara ilişkin süre uzatımları Müsteşarlığı’n iznine bağlıdır.Sözkonusu malların geçici ithalinde ise, ödenmesi gereken Gümrük Vergisi miktarının tamamı teminata bağlanır. Geçici ithali yapılan makina ve teçhizatın kesin ithale dönüştürülmesi halinde, teminata bağlanan Gümrük Vergisi miktarının tamamı irad kaydedilir. Son fıkra (Üçüncü fıkra, 31.12.2002 tarihli, 24980 (1.Mükerrer) Sayılı R.G.ile yayımlanan 2002-4984 BKK ile yürürlükten kaldırılmıştır Madde 12- Ülkemizde açılan uluslararası fuar ve sergilerin ithalatla ilgili işlemlerinin düzenlenmesine ve yürütülmesine Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yetkilidir. Madde 13- (Bu madde yürürlükten kaldırılmıştır. İthalat Rejimi Kararına Ek Karar Karar Sayısı: 2001/3479) Madde 14- 26.12.1994 tarihli ve 94/6341 sayılı İthalat Rejimi Kararı ve buna ek olarak çıkarılan Kararnameler yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak, 1.5.1993 tarihli ve 93/4417 sayılı Karar, 4.5.1995 tarihli ve 95/6818 sayılı Kararın 2, 3 ve 5 inci maddeleri, 95/7589 sayılı Karar ile 27.12.1989 tarihli ve 89/14910 sayılı İthalat Rejimi Kararı ve buna ek olarak çıkarılan Kararnamelerle diğer Kararlarda değişiklik yapan ve halen yürürlükte bulunan hükümler ile 27.12.1989 tarihli ve 89/14910 sayılı Kararın geçici maddesinin son fıkrasının uygulamasına devam olunur. Ayrıca, uluslararası anlaşmalara, resmi dış kredi anlaşmalarına veya özel kanunlara dayalı olarak çıkarılan gümrük muafiyeti veya indirimi içeren ve halen yürürlükte bulunan Kararnamelerin uygulanmasına devam olunur. Milli Savunma Bakanlığı veya adına ithalat yapacak olan kamu kuruluşları ithalde alınan Gümrük Vergisi ve harçlardan muaftır. Geçici Madde 1- (96/9193 sayılı Karar ile hükümsüz kalmıştır.) Geçici Madde 2- Bu Kararın yayımı tarihine kadar (yayımı tarihi dahil), 26.12.1994 tarih ve 94/6341 sayılı İthalat Rejimi Kararı’nın 16 ncı maddesi kapsamında gümrüğe gelmiş veya çıkış ülkesinde ihracat işlemleri tamamlanmış olan ve İthalat: (95/9) sayılı Tebliğ kapsamından çıkarılan maddelerin ithalatına, ödenecek mali mükellefiyetlere ilave olarak ayrıca CIF bedelin % 50’si oranında Toplu Konut Fonu tahsil edilmesi suretiyle Gümrük İdarelerince izin verilir. Geçici Madde 3- Bu Kararın yürürlüğe girdiği tarihe kadar başlamış bulunan ithalat işlemlerine, aksine bir hüküm olmadıkça, ilgili bulundukları İthalat Rejimi Kararı çerçevesinde devam edilir ve bu Kararın lehte olan hükümleri, başlamış olan ithal işlemlerine de uygulanır. (Son Cümle, 31.12.2002 tarihli, 24980 (1.Mükerrer) Sayılı R.G. ile yayımlanan 2002-4984 BKK ile yürürlükten kaldırılmıştır.) Geçici Madde 4- Daha önceki İthalat Rejimi Kararları ile bu Kararların uygulamasına ilişkin olarak çıkartılan Yönetmelik ve Tebliğ hükümlerine istinaden, ithalatçı firmalar hakkında uygulanmakta olan; (süresiz veya belirli süreli) ithalat için hiçbir tahsis yapılmaması, ithalat belgesi iptali, ithalattan ve mutemetlikten men şeklindeki idari müeyyideler yürürlükten kaldırılmıştır. Geçici Madde 5- Bu Kararın yürürlüğe girdiği tarihe kadar kiralama yoluyla ithal edi- 326 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ len maddelere ilişkin olarak tahsil edilen Toplu Konut Fonu tutarları ilgililere iade edilmez. Geçici Madde 6- 15.3.1996 tarihine kadar (15.3.1996 dahil), 8.8.1995 tarihli ve 95/7230 sayılı Kararın 2 inci maddesinin uygulanmasına devam olunur. Bu tarihten sonra, sözkonusu madde kapsamında gerçekleştirilecek ithal işlemleri bu Karara Ek I sayılı Listede belirtilen Gümrük Vergisi ve Toplu Konut Fonu oranlarına tabidir. Geçici Madde 7- (96/7924 sayılı Karar ile eklenmiş ve 96/8435 sayılı Karar ile hükümsüz kalmıştır.) Madde 15- Bu Karar 1.1.1996 tarihinde yürürlüğe girer. Madde 16- Bu Kararı Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yürütür. Ek-1 Kod Numaralarını Gösterir Bileşim Tablosu Ek-2 Tarım Payı (1) ve Tarım Payı (2) Listesi Ek-3 Genelleştirilmiş Tercihler Sisteminden Yararlanacak ülkeler listesi. Gelişme Yolundaki Ülkeler. Az Gelişmiş Ülkeler Ek-4 Sektör Listesi Ek-5 Ürün Grup Listesi Ek-6 Kısaltmalar KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 327 İTHALAT YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Yayın Tarihi ve Sayısı: 31.12.1995-22510(M) GENEL HÜKÜMLER : Madde 1-Yürürlükteki İthalat Rejimi Kararı hükümlerine istinaden yapılacak ithalata ilişkin işlemler, Karar ve bu Yönetmelikle Müsteşarlığa tanınan yetkilere dayanılarak çıkarılacak tebliğler ile verilecek talimatlara ve çok taraflı ve iki taraflı anlaşma hükümlerine göre yürütülür. TANIMLAR VE KISALTMALAR : Madde 2- Bu Yönetmelikte kullanılan bazı terimlerin anlamları aşağıda gösterilmiştir. Müsteşarlık: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, Karar: 20.12.1995 tarih, 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, Gümrük Beyannamesi: Gümrük Kanunu hükümleri çerçevesinde gümrük idarelerince düzenlenen belgeyi, Vergi Numarası: Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde, vergi mükellefi her gerçek ve tüzel kişiye verilen numarayı, Tacir: (31.12.2004 tarihli, 25687 sayılı 2.Mükerrer R.G.ile yayımlanan yönetmelik ile yürürlükten kaldırılmıştır.-Yürürlük 01.01.2005 Gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarih: Gümrük Kanunu’nda belirtilen gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihi, Başlamış ithal işlemi: (31 Aralık 2002 - Sayı: 24980 (Mükerrer) R.G.ile yayımlanan Yönetmelik Değişikliği ile yürürlükten kaldırılmıştır. VERGİ NUMARASI: Madde 3- Vergi numarasına sahip her gerçek ve tüzel kişi ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasaruf yapma yetkisi tanınan kişiler ortaklıkları ithalat işlemlerini yürütebilir. Ancak, - Özel anlaşmalara dayanan ithalatta, - Kitap ve diğer yayınların ithalatında, -Ülkemizde açılan uluslararası fuar ve sergilerde Müsteşarlıkça perakende satışına izin verilen malların ithalatında, vergi numarasına sahip olma şartı aranmaz. Üçüncü Fıkra Mülga (31.12.2004 tarihli, 25687 sayılı 2.Mükerrer R.G.ile yayımlanan yönetmelik ile yürürlükten kaldırılmıştır.-Yürürlük 01.01.2005) Tarife kontenjanları ve kota uygulamaları kapsamında gerçekleştirilecek ithalat işlemlerini yapmaya hakkı olacak kişilere ilişkin olarak, gerektiğinde ilgili mevzuatında özel şartlar belirlenebilir. Madde 4- Kambiyo mevzuatı hükümleri saklı kalmak kaydıyla, ithalat yapmak isteyen kişiler, ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde almaları gereken belgelerle birlikte doğrudan gümrük idarelerine başvururlar. NAVLUN, SİGORTA BEDELİ VE FARKLARI : Madde 5- FOB teslim şekli dışındaki ithal başvurularında proforma faturalarda, mal, navlun ve sigorta bedelleri ayrı ayrı belirtilir. 328 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ Navlun ve sigorta bedelleri ve bunlara ait farklarla ilgili işlemler kambiyo mevzuatına tabidir. Madde 6- İthalatı kanunlarla belirli kurum ve kuruluşlara bırakılmış maddelerin ithali ancak, bu kurum ve kuruluşlar tarafından yapılabilir. Yurda sokulmaları yürürlükteki mevzuat ile kayıt ve şarta bağlanan veya özel izne tabi bulunan maddeler hakkındaki hükümler saklıdır. Madde 7- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nden yapılacak ithalat ile İzmir Enternasyonal Fuarı yoluyla yapılacak ithalata ilişkin esaslar bu hususta Müsteşarlık tarafından yayımlanacak Tebliğlerle belirlenir. ÖZEL ANLAŞMALARA DAYANAN İTHALAT : Madde 8- Özel anlaşmalara dayanan ithalat ile ilgili işlemler aşağıda belirtilen esaslara ve Müsteşarlıkça verilecek talimatlara göre yürütülür. NATO ithalatı için ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca onaylanmış üç nüsha “Müracaat Mektubu” ile gümrük idarelerine başvurulur. Gümrük idarelerince, sözkonusu başvurular gümrük beyannamesine eklenir. NATO Ortak Alt Yapı Projelerinin sona ermesinden sonra, ilgili merciin görüşü alınarak her türlü mali yükümlülüklerin ödenmesi kaydıyla mal, eşya, malzeme ve araçların ithalatçılarına bırakılması Müsteşarlığı’n iznine tabidir. KESİN İTHAL : Madde 9- ( 21.12.1996 tarih ve 22854 sayılı Resmi Gazete ile değişik) Mali mükellefiyetleri teminata bağlanmak suretiyle geçici olarak yurda giren mallardan (ATA Karnesi kapsamında gelenler dahil); - Kesin ithalinin talep edildiği tarihte yeni ve kullanılmamış malların bedelleri ödenmek suretiyle kesin ithali (kısıtlayıcı hükümler saklı kalmak kaydıyla), gümrük idarelerince sonuçlandırılır. - Bunun dışındaki tüm kesin ithal başvuruları, biri asıl iki nüsha proforma fatura, maddelerin yurda girişi sırasında düzenlenen geçici gümrük beyannamesi ve Harçlar Kanunu uyarınca gerekli harcın yatırıldığını gösteren makbuzun aslı ile birlikte Müsteşarlığa yapılır. Müsteşarlık uygun gördüğü talepleri, başvuru sahibine ve ilgili gümrük idaresine bildirir. DEĞER VE MİKTAR FARKLILIKLARI : Madde 10- Gümrüğe gelen mallar gümrük mevzuatında değer veya miktar belirlemeye ilişkin mevcut ilkelere göre, beyannamenin düzenlenmesine esas teşkil eden faturada yazılı olan değer ve miktar gözönünde bulundurularak gümrükçe tespit ve kabul edilen değer ve miktarda görülecek eksik veya fazlalıkla ilgili bütün işlemler (iskonto dahil), kambiyo mevzuatı hükümleri saklı kalmak kaydıyla, gümrük idarelerince sonuçlandırılır. Tarife kontenjanları ve kota uygulamaları konusunu teşkil eden mallara yönelik değer ve miktar farklılıkları ilgili mevzuat hükümlerine tabidir. Madde 11- Gümrük idareleri, ithal olunan maddelere ait faturaların bir sureti üzerine, a) Maddelerin cinsini, nevini, menşeini ve gümrük tarife istatistik pozisyonunu, b) Gümrük beyannamesinin tarih ve sayısını, c) Gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihi, KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 329 d) Teslim şeklini ve değerini, kaydederek, tarih koymak, mühürlemek ve imzalamak suretiyle onayladıktan sonra ilgili ithalatçılara verirler. Madde 12- İthal edilecek malların bedellerinin transferine ilişkin olarak bankalarca veya özel finans kurumlarınca kambiyo mevzuatı hükümleri çerçevesinde yürütülecek işlemlere ilişkin usul ve esaslar Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenir. Gerekli durumlarda, Merkez Bankası’nca bu Yönetmelik esasları çerçevesinde yapılacak işlemlerle ilgili olarak verilecek talimatlara bankalarca uyulması zorunludur. İTHAL ŞAHADETNAMESİ : Madde 13- İhracatçı ülke tarafından, kritik malzeme ithalatında, istenilen ithal şahadetnamesine ilişkin başvurular, Müsteşarlıktan sağlanacak ithal şahadetnamesi formülleri, proforma fatura ve örneği Yönetmeliğe ekli taahhütname ile Müsteşarlığa yapılır. Müsteşarlıkça onaylanan ithal şahadetnameleri ilgili yerlere gönderilir. Onay tarihinden itibaren altı ay geçerli olan bu belgelerin süresi uzatılamaz. ( 12.04.2007 tarih ve 26491 sayılı R.G. ile değişik) Madde 14- Mülga (31.12.2005 tarih ve 26040 sayılı 2. Mükerrer R.G.) Madde 15- Müsteşarlıkça aksine bir talimat verilmediği sürece, bu Yönetmelik eki İthalat Tebliğleri hükümleri çerçevesinde yetkili kuruluşlardan alınan belgeler, ilgili kuruluşlarca belirlenen süreler içerisinde kullanılmaları kaydıyla, düzenlendiği takvim yılı içerisinde geçerlidir. Geçici Madde 1-(31 Aralık 2002 - Sayı: 24980 (Mükerrer) R.G.ile yayımlanan Yönetmelik Değişikliği ile yürürlükten kaldırılmıştır.) Geçici Madde 2- Daha önceki, İthalat Rejimi Kararı ve Yönetmeliği hükümlerine göre alınmış kiralama izinlerine ilişkin işlemler, bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden (yayım tarihi dahil) itibaren Gümrük Müsteşarlığı’nca incelenip sonuçlandırılır. Geçici Madde 3 - Gümrük Giriş Tarife Cetvelinde meydana gelecek değişiklik dolayısıyla herhangibir maddenin tarife pozisyonu değiştiği takdirde (bu hususta Gümrük Müsteşarlığı’nca yayımlanacak genelge hükümleri saklıdır), Gümrük Müsteşarlığı’nca bu değişikliğin yapıldığı tarihten önceki pozisyonlar üzerinden alınmış belgelerde yazılı tarife pozisyonuna göre maddenin ithaline izin verilmekle beraber, tarife uygulaması yeni pozisyon üzerinden yapılır. Bu gibi durumlarda değişikliğin yapıldığı tarihten önceki madde ismine göre işlem yapılır. Geçici Madde 4- Kamu sektörüne dahil daire ve kuruluşlar; yabancı ülkeler, uluslararası finans kurumları veya yabancı banka ve kurumlardan, hazine garantisi altında sağlanan kredilerle yapacağı ithalatla ilgili olarak, ithalatın dış krediyle karşılanacak bölümü ile bu kredinin kullanımını teminen özkaynaklardan yapılacak peşin ödemelere tekabül eden kısmı için Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı’na başvururlar. Madde 16- Bu Yönetmelik ve İthalat Tebliğleri 1.1.1996 tarihinde yürürlüğe girer. 330 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ HAM ELMAS DIŞ TİCARETİNİN DÜZENLENMESİNE VE DENETLENMESİNE DAİR KARAR’A İLİŞKİN TEBLİĞ 2006/1 R.G.Yayın Tarihi ve Sayısı: 15.11.2006-26347 Amaç ve Kapsam Madde1 – (1) Bu Tebliğin amacı, Ham Elmas Dış Ticaretinin Düzenlenmesi ve Denetlenmesine Dair Karar’ın uygulama esas ve usullerini belirlemektir. Dayanak Madde 2 – (1) Bu Tebliğ, 31/10/2006 tarih ve 26332 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ham Elmas Dış Ticaretinin Düzenlenmesine ve Denetlenmesine Dair 2006/11115 sayılı Karar’a istinaden hazırlanmıştır. Genel Hükümler Madde 3 – (1) Ham elmas, katılımcı ülkelerden ithal edilir ve katılımcı ülkelere ihraç edilir. (2) Ham elmasın sigortalanması, ekspertizi ile ilgili maliyetler ilgili ihracatçı veya ithalatçı firmaya aittir. İthalat Madde 4 – (1) Sahteciliğe karşı gerekli önlemlerin alınması amacıyla İstanbul Altın Borsası yetkililerince ilgili gümrük idaresinde mühür ve özel paket ile sertifika üzerinde tahrifat yapılıp yapılmadığının kontrol edilmesini müteakip mühür açılarak paket içindeki ham elmas ile sertifikada belirtilen bilgilerin birbiriyle uyumlu olup olmadığı tespit edilir. (2) Mühür veya sertifika üzerinde tahrifat yapıldığı belirlenen ham elmasın ithaline izin verilmez (3) İstanbul Altın Borsası, sertifikayı düzenleyen ihracatçı ülke otoritesinden mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde (elektronik ortamda veya telefaks mesajı ile) sertifikanın teyidini alır. Alınacak olan teyid; sertifikanın numarasını, paket sayısını, elmasın karat ağırlığını ve ihracatçı ile ithalatçıya dair ayrıntılı bilgileri içerir. (4) Teyidinin alınmasını takiben İstanbul Altın Borsası tarafından gümrük idaresine ibraz edilmek üzere uygunluk yazısı düzenlenir. (5) Ham elmas ithalatında İstanbul Altın Borsası tarafından düzenlenen uygunluk yazısı, gümrük beyannamesinin tescili sırasında ilgili gümrük idaresince aranır. Ham elmasların serbest dolaşıma girişi, İstanbul Altın Borsası tarafından düzenlenen uygunluk yazısının ilgili gümrük idaresine ibraz edilmesi ve gümrük idaresi tarafından onaylanmasını müteakip gerçekleşir. Ham elmasın dolaşıma girişinden sonra üç iş günü içinde sadece ilgili gümrük beyannamesinin ibrazı ile İstanbul Altın Borsasına tescilinin yapılması zorunludur. (6) İstanbul Altın Borsası, teyidi alınmış sertifikanın tasdikli suretini ithalatçı firmaya verir. Sertifikaların asılları İstanbul Altın Borsası nezdinde 5 yıl süreyle muhafaza edilir. (7) Türkiye’ye ithali mümkün olmayan ham elmas, ihracat ülkesi otoritesine iade edilir. (8) İstanbul Altın Borsası, gerekli görülen hallerde ithal edilen ham elmasın karat, değer, KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 331 ağırlık, menşe ve ihtiyaç duyulan diğer bilgiler ile ilgili olarak ekspertiz raporu isteyebilir. Ekspertiz raporu, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nce teknik yeterliliği haiz olduğu belirlenen analiz ve araştırma laboratuvarlarınca veya İstanbul Kuyumcular Odası tarafından tayin edilen bilirkişilerce düzenlenir. İhracat Madde 5 – (1) İstanbul Altın Borsası, ihraç edilmek istenilen; a) Ham elmasın Ham Elmas Dış Ticaretinin Düzenlenmesine ve Denetlenmesine Dair 2006/11115 sayılı Karar hükümlerine uygun olarak 4 üncü madde kapsamında ithal edildiğinin veya resmi mercilerce üretim ruhsatı verilen üreticilerce Türkiye’de üretildiğinin, b) Ham elmasın katılımcı ülkelerden birine ihraç edileceğinin, c) Ham elmasın dışarıdan müdahale edilemeyecek şekilde hazırlanan, kurcalamaya dayanıklı özel paketlerle sevk edileceğinin, ç) Sertifika düzenlenmesi için gerekli olan tüm bilgilerin doğru olduğunun, ihracatçı firma tarafından belgelenmesi halinde sertifika düzenler. (2) İstanbul Altın Borsası, düzenleyeceği sertifikaya konu ham elmasın karat, değer, ağırlık, menşe ve ihtiyaç duyulan diğer bilgiler ile ilgili olarak ekspertiz raporu isteyebilir. Ekspertiz raporu, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nce teknik yeterliliği haiz olduğu belirlenen analiz ve araştırma laboratuvarlarınca veya İstanbul Kuyumcular Odası tarafından tayin edilen bilirkişilerce düzenlenir. Sertifika Madde 6 – (1) İstanbul Altın Borsasınca düzenlenecek bir sertifikada ihracatçının beyanı ve ekspertiz raporu dikkate alınarak aşağıda belirtilen hususların Türkçe ve İngilizce ifadelerinin yer alması zorunludur. a) “Kimberley Süreci Sertifikası” başlığı, b) “Bu sertifika ile, yüklemeye konu olan ham elmasların Kimberley Süreci Sertifika Sisteminin gerekliliklerine uygun olarak kontrol edildiği belgelenmiştir.” ibaresi, c) Menşe ülke, ç) Eşi olmayan sertifika numarası, d) Düzenleme tarihi, e) Sertifikanın geçerlilik süresi, f) İhracatçı ve ithalatçının adı, ticaret unvanı, adresi, g) Ham elmasın karat ağırlığı, h) Ham elmasın ABD Doları cinsinden değeri, ı) Paket sayısı ve her paket için birer mühür numarası, i) Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu numarası, j) Mühür ve imza. Uygunluk Yazısı Madde 7 – (1) İstanbul Altın Borsası tarafından gerekli işlemlerin tamamlanmasını müteakip ilgili gümrük idaresine ibraz edilmek üzere uygunluk yazısı düzenlenir. İhracatın Gerçekleşmemesi Madde 8 – (1) İhracatın sertifikanın düzenlendiği tarihten itibaren iki ay içerisinde 332 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ gerçekleştirilmesi gerekir. Aksi halde, düzenlenen sertifikanın İstanbul Altın Borsası’na iade edilmesi gerekir. İlgili gümrük müdürlüğü, ihracatın yapılıp yapılmadığını kontrol eder. Sevk Madde 9 – (1) Sevkiyat; Gümrük ve Kaçakçılıkla Mücadele Mevzuatı hükümleri saklı kalmak kaydıyla, sertifika beraberinde dışarıdan müdahale edilemeyecek şekilde hazırlanarak İstanbul Altın Borsasınca numaralı olarak mühürlenen özel paketler içinde gerçekleştirilir. (2) İhracatın gerçekleşebilmesi için ilgili gümrük idaresinde İstanbul Altın Borsası’nın uygunluk yazısı aranır. Uygunluk yazısının ibraz edilememesi halinde ihracat işlemlerinin gerçekleştirilmesine izin verilmez. (3) İstanbul Altın Borsası, sevkiyatı müteakip, ihracatçıya sertifikanın onaylı bir suretini tevdi eder. İhracatçı firmalar, sertifikanın onaylı suretini 5 yıl süreyle muhafaza etmek ve resmi makamlarca talep edildiğinde ibraz etmekle mükelleftirler. (4) İstanbul Altın Borsası düzenleyeceği sertifikaların onaylı suretlerini 5 yıl süre ile muhafaza eder. Yetkili Gümrük İdaresi Madde 10 – (1) Ham elmasın ithal ve ihracına ilişkin gümrük işlemlerini gerçekleştirmeye Atatürk Havalimanı ve Atatürk Havalimanı Yolcu Salonu Gümrük Müdürlükleri yetkilidir. Bilgi Alış Verişi Madde 11 – (1) Ham elmasın üretim, ithalat ve ihracatına ilişkin bilgiler İstanbul Altın Borsası nezdinde elektronik ortamda saklanır. Söz konusu bilgiler altı aylık dönemler itibariyle İstanbul Altın Borsası tarafından Müsteşarlığa, Dış Ticaret Müsteşarlığı’na ve Kimberley Süreci Sekreteryasına rapor edilir. (2) İstanbul Altın Borsası, katılımcı ülkelerin ham elmas ihracatçıları ile ilgili olarak Kimberley Süreci Sekreteryası ile bilgi alış verişinde bulunur. Yürürlük Madde 12 – (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 13 – (1) Bu Tebliği Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yürütür. KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 333 BAL İTHALATINDA KONTROL BELGESİ DÜZENLENİRKEN ARANACAK ŞARTLAR VE İTHALAT AŞAMASINDAKİ VETERİNER KONTROLLERİ HAKKINDA TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2008/3) R.G.Yayın Tarihi ve Sayısı: 06.02.2008-26779 Amaç Madde 1 – (1) Bu Tebliğin amacı; bal ithalatı için kontrol belgesi düzenlenirken aranacak şartlar ve ithalat aşamasındaki veteriner kontrollerine ilişkin şartları belirlemektir. Kapsam Madde 2 – (1) Bu Tebliğ, bal ithalatı için kontrol belgesi düzenlenirken aranacak şartlar ve ithalat aşamasındaki veteriner kontrolleri ile ilgili usul ve esasları kapsar. Dayanak Madde 3 – (1) Bu Tebliğ, 8/5/1986 tarihli ve 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu ile 27/5/2004 tarihli ve 5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanuna dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4 – (1) Bu Tebliğde geçen, a) Bakanlık: Tarım ve Köyişleri Bakanlığını, b) Bal: Bitki nektarlarının, bitkilerin canlı kısımlarının salgılarının veya bitkilerin canlı kısımları üzerinde yaşayan bitki emici böceklerin salgılarının bal arısı Apis mellifera tarafından toplandıktan sonra kendine özgü maddelerle birleştirerek değişikliğe uğrattığı, su içeriğini düşürdüğü ve petekte depolayarak olgunlaştırdığı doğal ürünü, c) Belge kontrolü: Sevkiyata eşlik eden veteriner sağlık sertifikası/sertifikaları ve diğer belgelerin kontrolünü, ç) Çiçek veya nektar balı: Bitki nektarından elde edilen balı, d) Fiziksel kontrol: Sevkiyatın kontrolünü, gerektiğinde numune almayı ve laboratuar testlerinin yapılmasını, e) Kimlik kontrolü: Sevkiyata eşlik eden veteriner sağlık sertifikası/sertifikaları ve diğer belgelerin sevkiyatın üzerinde bulunması gereken işaretlerle karşılaştırılarak, var olup olmadıklarını ve belgelerle uyumlu olup olmadıklarının görsel yolla doğrulanmasını, f) Kontrol belgesi: Dış Ticarette Standardizasyon tebliği ekinde örneği verilen belgeyi, g) Proforma fatura: Gümrük beyannamesinin tescili sırasında ilgili gümrüğe ibraz edilecek orijinal faturadaki bilgileri içeren kaşeli ve imzalı belgeyi, ğ) Salgı balı: Bitkilerin canlı kısımlarının salgılarından veya bitkilerin canlı kısımları üzerinde yaşayan bitki emici böceklerin -Hemiptera- salgılarından elde edilen balı, ifade eder. Kontrol Belgesi Madde 5 – (1) Bal ithalatında Bakanlıktan kontrol belgesi alınmasında aşağıdaki şartlar aranacaktır. 334 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ a) 22/9/2000 tarihli ve 24178 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Damızlık Harici Canlı Hayvanlar ile Hayvan Maddelerinin İthalatında Kontrol Belgesi Düzenlenmesi İçin Aranacak Belgeler Hakkında Tebliğde belirtilen belgeler ile 25/8/2002 tarihli ve 24857 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi-Gıda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları Tebliğine uygun olarak düzenlenen Türkçe Etiket Örneği aranacaktır. b) İthal edilecek balın çiçek veya nektar balı ya da salgı balı olduğu ve paketleme şekli proforma faturalarında belirtilecektir. c) Avrupa Birliği veya Bakanlık tarafından onaylı bal kalıntı izleme planı olan ülkelerden bal ithalatı için kontrol belgesi düzenlenecektir. ç) İthal edilecek bal için 17/12/2005 tarihli ve 26026 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Bal Tebliği hükümlerine uygunluk aranacaktır. d) İthal edilecek bal gerektiğinde, orijin ülkede Bakanlığımız uzmanlarınca denetlenerek sağlık ve hijyen bakımından uygun bulunmuş tesislerden elde edilmiş olmalıdır. Bu tesislere ilişkin numaralar proforma faturada belirtilmiş olacaktır. e) Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından verilen dahilde işleme izin belgesi kapsamında kontrol belgesi düzenlenecek bal ithalatında da bu Tebliğ hükümleri geçerlidir. f) Bal ithalatında kontrol belgesi düzenlemeye sadece İstanbul, Ankara, İzmir Bakanlık İl Müdürlükleri yetkilidir. İthalat Aşamasında Yürütülecek Veteriner Kontrolleri Madde 6 – (1) İthalat aşamasında belge, kimlik ve fiziksel kontrol yapılır. a) Belge kontrolünde; 1) Sevkiyata eşlik eden sağlık sertifikasının ve diğer belgelerin orijinal olup olmadığına, 2) Türkiye’ye ihraç için yasaklanmış bir ülke veya ülkenin bir parçasından gelmemiş olmasına, 3) İthalat koşullarının karşılanıp karşılanmadığına, 4) Sağlık sertifikasının Bakanlıkça örneği belirlenmiş sağlık sertifikasına uygun olup olmadığına, 5) Veteriner sağlık sertifikası ve diğer dokümanların eksiksiz doldurulmuş olmasına, 6) Sağlık sertifikasının ihracatçı ülke lisanına ilaveten, Türkçe ve İngilizce lisanı ile hazırlanmış olmasına, tek bir ithalatçı ve ihracatçı için doldurulmuş olmasına, 7) Sertifikanın yetkili resmi veteriner hekim tarafından doldurulmuş ve imzalanmış olmasına, imza sahibinin adı, soyadı ve ünvanının okunaklı yazılmış olmasına, 8) Sertifikanın ihracatçı ülkenin resmi mührünü taşıması, imza ve mühür renginin sertifikanın basılmış olduğu mürekkep renginden farklı olmasına, 9) Silme dışında sertifikanın değiştirilmemiş olması, silme işlemi yapılmış olması halinde sertifikayı düzenleyen veteriner hekim tarafından imzalanmış, kaşelenmiş ve mühürlenmiş olmasına, 10) Sertifikanın düzenlenme tarihi ile yükleme tarihinin uygunluğuna, 11) Sertifikanın tek bir sertifika numarası olmasına ve sertifikanın birden fazla sayfadan oluşması halinde her sayfada aynı sertifika numarasının yer almasına, 12) Sertifikada yer alan seçenekli ifadelerde tek bir ifadenin seçilmiş olmasına ve diğer KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 335 ifadenin üstü çizilerek sertifikayı düzenleyen veteriner hekim tarafından imzalanmış kaşelenmiş ve mühürlenmiş olmasına, dikkat edilmelidir. b) Kimlik kontrolünde; 1) Taşıma şekline bağlı olarak ambalajların mühürlü olmasına ve mühürün herhangi bir sebeple bozulmamış olmasına, 2) Mühürün üzerindeki bilgi ile sevkıyata eşlik eden belgelerdeki bilgilerle uyuşmasına, 3) Orijin ülkeyi ve işletmeyi tanımlayan damgaların, resmi işaretlerin ve sağlık işaretlerinin bulunması ve veteriner sağlık sertifikasında ve diğer belgelerde bu bilgilerin aynı olmasına, 4) Ürünlerin ambalajlama ve etiketleme yönünden 16/11/1997 tarihli ve 23172 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’ne uygun olmasına, dikkat edilmelidir. c) Fiziksel kontrolde aşağıdaki işlemler yapılır. 1) Organoleptik muayene yapılmalıdır. 2) Ürünün özelliğine göre nakliye ısısının uygunluğu kontrol edilmeli, soğuk zincir gerektiren ürün sevkiyatlarında koşulların ve nakil araçlarının kontrolleri yapılmalıdır. 3) Sevkıyatın net ağırlığı, sağlık sertifikasında ve/veya belgelerde gösterilen ağırlık ile ve gerekirse tartılan paketleme materyali ve üzerinde bulunan tüm işaretlemeler kontrol edilmelidir. 4) Basit fiziksel veya kimyasal testler yapılabilir. 5) Türk Gıda Kodeksi Bal Tebliğ hükümlerine göre numune alınmalı ve laboratuara gönderilmelidir. (2) Yapılan bütün bu kontrollerde herhangi bir uygunsuzluk tespit edildiğinde veya kontrolleri yürüten veteriner hekim herhangi bir uygunsuzluktan şüphelendiğinde nakliye aracının tamamını boşaltabilir ve daha detaylı kontroller yapabilir. Yürürlük Madde 7 – (1) Bu Tebliğ, yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 8 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Tarım ve Köyişleri Bakanı yürütür. 336 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ BİYOLOJİK MÜCADELE ETMENLERİNİN RUHSATLANDIRILMASI, İTHALİ, ÜRETİMİ VE KULLANIMI HAKKINDA TEBLİĞ (2008/28) R.G. Yayın Tarihi ve Sayısı: 11.10.2008- 27021 BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1 – (1) Bu Tebliğ, bitki ve bitkisel ürünlerin yetiştirildikleri veya muhafaza edildikleri ortamlarda bulunan böcek, nematod, akar, fungus, bakteri, virus ve yabancı ot gibi zararlı etmenlere karşı kullanılacak, mikrobiyal preparat olanlar haricindeki biyolojik mücadele etmenlerinin ruhsatlandırılması, ithali, üretimi ve kullanımı ile ilgili usul ve esasların belirlenmesini amaçlamaktadır. Kapsam Madde 2 – (1) Bu Tebliğ, 17/2/1999 tarihli ve 23614 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bitki Koruma Ürünlerinin Ruhsatlandırılması Hakkında Yönetmeliğin genel esaslarına bağlı kalmak kaydıyla, biyolojik mücadele etmenlerinin ruhsatlandırılması, ithali, üretimi ve ülkede kullanılabilmesi için gereken izinleri ve bu izinlere esas olmak üzere denemeleri yapacak gerçek, tüzel kişi ve kuruluşların niteliklerini, görev ve sorumluluklarını, deneme yetki belgesi verilmesini, biyolojik etkinlik belirleme, denemelerin denetlenmesi, ruhsatlandırılması, ülkeye girecek etmenin her türlü değerlendirilmesinin yapılacağı ve ruhsatının verileceği komisyonun teşekkülünü ve görevlerini kapsar. Hukuki Dayanak Madde 3 – (1) Bu Tebliğ, 15/5/1957 tarihli ve 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu’nun 38, 40 ve 41 inci maddeleri ile Bitki Koruma Ürünlerinin Ruhsatlandırılması Hakkında Yönetmelik hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4 – (1) Bu Tebliğde geçen; a) Adaptasyon: Bir biyolojik mücadele etmeninin girişinden veya salımından sonra ekosistemdeki devamlılığını, b) Antagonist: Konukçu üzerinde kolonize olduğunda, konukçuda zararlı olan etmenlerin gelişmesini ve zararını engelleyen veya azaltan organizmaları, c) Araştırma Enstitüsü: Zirai Mücadele Araştırma Enstitüleri ve yasal olarak bunlara benzer görevleri yapan diğer Araştırma Enstitülerini, ç) Bakanlık: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nı, d) Bitki: Her türlü bitkilerle bunların ürünleri, tohum, fide, fidan, çelik, aşı kalemi, aşı gözü, yumru, kök, soğan, meyve, çiçek, yaprak, doku ve diğer parçalarını, e) Bitkisel ürün: İşlenmemiş veya bitki özelliğini kaybetmeyecek kadar basit bir işlem geçirmiş, bitkisel orijinli ürünleri, f) Biyolojik mücadele: Zararlı, hastalıklı ve yabancı ot popülasyonlarının ekonomik zarar seviyesinin altında tutulabilmesi için biyolojik mücadele etmenlerinin kullanılmasıyla yapılan mücadeleyi, KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 337 g) Biyolojik mücadele etmeni: Bitkilerde zararlı türlerin mücadelesi için kullanılan doğal düşman, antagonist ve rekabetçi türler ile döllemsiz çoğalabilen diğer biyolojik varlıkları, ğ) Biyolojik mücadele etmeninin biyolojik dönemi: Yumurta, larva, nimf, pupa, ergin, spor miselyum vb. dönemleri, h) Egzotik: Bir ülkeden diğerine doğrudan getirilen ve o ülkede bulunmayan biyolojik mücadele etmenlerini, ı) Genel Müdürlük: Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nü, i) Gerçek, tüzel kişi ve kuruluş: Bakanlıktan biyolojik mücadele etmenlerini denemek ve ruhsat almak üzere yetki almış kişi ve kuruluşları, j) Hiperparazitoit: Primer parazitoit üstünde gelişen parazitoitleri, k) İthalat: Serbest dolaşıma giriş rejimi, dahilde işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi, geçici ithalat rejimi ve anrepo rejimini, l) Kapalı kullanım: Canlı organizmaların çevre ile temaslarının ve bu çevre üzerindeki etkilerinin sınırlandırılması amacıyla; kontrol altında tutulduğu bir tesis, tesisat ya da diğer fiziksel yapılar içerisinde gerçekleştirilen herhangi bir işlemi, m) Komisyon: Bakanlık bünyesinde Genel Müdürlükçe oluşturulan; Genel Müdürlük temsilcileri, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü temsilcisi ve Araştırma Enstitülerinde görevli konu uzmanlarından oluşan Bitki Koruma Ürünleri Değerlendirme ve Ruhsat Komisyonunu, n) Mikroorganizma: Protozoa, fungus, bakteri, virus, viroid, fitoplazma, ve diğer mikroskobik canlıları, o) Müdürlük: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Zirai Karantina Müdürlüğü veya İl Tarım Müdürlüğü’nü, ö) Özelleşme: Biyolojik mücadele etmeninin tek tür veya ırklarından başlayarak çok değişik organizma gruplarına kadar değişen konukçu tercih etme ölçüsünü, p) Parazit: Kendinden büyük bir organizmanın içinde veya üzerinde yaşamının tüm dönemlerini geçiren ve konukçusunu öldürmeden ondan beslenen organizmayı, r) Parazitoit: Ergin öncesi gelişme dönemlerini bir konukçunun içinde veya üzerinde tamamlayan ve sonuçta konukçularını öldüren, erginleri serbest yaşayan organizmayı, s) Patojen: Konukçusunda hastalığa sebep olan mikroorganizmaları ve nematodları, ş) Primer parazitoit: Zararlı konukçu üzerinde gelişen parazitoitleri, t) Predatör: Zararlı organizmalar üzerinde avlanan ve yaşam süreleri boyunca gelişmelerini tamamlayabilmek için birden fazla birey üzerinde beslenen ve serbest yaşayan organizmayı, u) Rekabetçi türler: Zararlıların temel gereksinmeleri (gıda, barınak vb) için doğada onlarla rekabet eden ve popülasyonu ortamdaki diğer türlerin aleyhine hızla çoğalabilen organizmaları, ü) Taşıma malzemesi: Biyolojik mücadele etmenlerinin taşınması sırasında canlılıklarını korumak için kullanılan malzemeleri, v) Zararlı: Bitkiler veya bitkisel ürünler üzerinde zararlı olan; bitki, hayvan, böcek, akar, nematod ve patojenlerden herhangi bir tür, strain veya biyotipi, ifade eder. 338 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ İKİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Ruhsatlandırmada Genel Esaslar Madde 5 – (1) Biyolojik mücadele etmenlerinin üretimi, ithali ve piyasaya arzı ruhsata tabidir. Biyolojik mücadele etmenlerinin ruhsatlandırılmasında aşağıdaki esaslar uygulanır. a) İthal edilen veya ülkemizde üretimi yapılan ve herhangi bir olumsuzluk içermeyen, Bakanlığın ilgili Araştırma Enstitülerince olumlu görüş verilerek kullanımda bulunan ürünler, diğer istenilen bilgi ve belgelerle birlikte komisyonda incelenerek uygun bulunması halinde ruhsatlandırılır. b) İthalattan önce ülkemizde varlığı bilinmeyen biyolojik mücadele etmenlerinin zarar risk analizinde kullanılacak bilgi ve belgeler ithalatın yapılacağı ülkeden istenir. c) Ruhsatlı biyolojik mücadele etmeninde modifikasyon, mutasyon vb. herhangi bir değişiklik olursa değişime uğrayan etmen için yeniden ruhsat almak gerekir. ç) Ruhsatlı biyolojik mücadele etmeni ithal ise, aynı etmenin üretimi için ayrı bir ruhsat alınır. d) Gerçek, tüzel kişi ve kuruluşlar aynı etmenin, hem üretim hem de ithal ruhsatına aynı zamanda aynı ticari isimle sahip olabilirler. e) Bakanlıkça ruhsatlandırılan aynı etmen için, aynı gerçek ve tüzel kişilere farklı bir ticari isimle ikinci bir üretim ve ithal ruhsatı verilmez. f) Bu Tebliğ yürürlüğe girmeden önce ithali yapılan ve kullanılan biyolojik mücadele etmenleri ile ilgili olarak, 6 ncı maddedeki bilgi ve belgelerle etmen komisyonda incelenerek uygun bulunduğunda ruhsatlandırılır. g) Biyolojik mücadele etmenlerine emsale göre ruhsat verilmez. Biyolojik Mücadele Etmenlerinin Ruhsatlandırılmasında İstenilen Belgeler Madde 6 – (1) Bünyelerinde biyolojik mücadeleden sorumlu bitki koruma bölümü mezunu veya bitki koruma alanında yüksek lisans veya doktora yapmış bir ziraat mühendisi istihdam eden gerçek veya tüzel kişiler, ruhsat işlemi için gereken diğer hususları da yerine getirmek kaydıyla Ek-2’de yer alan Biyolojik Mücadele Etmeni Üretim/İthal Ruhsatı’na sahip olabilirler. Bunun için bir dilekçe ekinde aşağıdaki belgelerle Genel Müdürlüğe müracaat edilir. (2) Firmaya ait belgeler; a) Başvuru sahibinin adı, soyadı ve ünvanı, b) Başvuru sahibinin açık adresi, c) Biyolojik Mücadele ile ilgili faaliyeti olduğuna dair Ticaret Sicil Gazetesi örneği, ç) Faydalıların üretimini yapanlar için, Bakanlıktan alınmış biyolojik mücadele etmenleri üretim izin belgesi (Ek-1), d) İthal ruhsatı almak için orijin firmanın yetki mektubu ve ithal edilecek ülkece verilen ür etim izninin resmi makamlarca onaylanmış sureti. (3) Biyolojik mücadele etmenine ait belgeler; a) Biyolojik mücadele etmeninin ve konukçusunun yurtiçi veya yurtdışında bilgi ve tecrübesi kabul edilen bir kurum veya kuruluş tarafından türlerin teşhisi ve metodunu doğrulayan belge, KİTAP•4 İTHALAT MEVZUATI 339 b) Diğer ülkelerdeki sorumlu kuruluşlarca yapılan kullanıma yönelik bilgiler ile biyolojik mücadele etmeninin kullanıldığı ülkeler ve etiket örnekleri, c) Biyolojik mücadele etmeninin konukçuya özelleşme durumunu içeren bilgiler ile hedef alınmayan konukçulara karşı potansiyel zarar durumunu içeren araştırmalara ait belgeler, ç) Biyolojik mücadele etmeninin laboratuvarda üretiminde ve tarla koşullarında insan hayvan ve çevre sağlığı açısından uygunluğunun belgelenmesinde, yurt dışında resmi kuruluşlarca yapılan veya onaylanan çalışmalara ait belgeler, d) Ülkemize varlığı bilinmeyen biyolojik mücadele etmeninin laboratuvarda üretiminde ve tarla koşullarında kullanımında risk durumunu belirleyen yurt dışında resmi kuruluşlarca yapılan çalışmalara ait belgeler, e) Başvuru sırasında biyolojik mücadele etmeninin biyolojik özelliklerini gösteren bilgilerin orijinali ve yeminli tercüme bürolarınca yapılmış Türkçe tercümesi, f) Üretim izin belgesinin orijinali ve yeminli tercüme bürolarınca yapılmış Türkçe tercümesi. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Ruhsata Esas Denemeler, Etiketleme, Üretim İzni Biyolojik Etkinlik Denemeleri Madde 7 – (1) Ek-3’de yer almayan ve ülkemizde bulunmayan türlerin biyolojik etkinlik denemeleri için Bakanlığa bildirimde bulunulur. Yapılacak biyolojik etkinlik denemeleri ile ilgili olarak ruhsata esas denemelerde aşağıdaki esaslar uygulanır. a) İthal edilen faydalı organizmanın biyolojik mücadele amaçlı olarak tarlada veya serada kullanılabilmesi için organizmaların ruhsata esas etkinlik denemelerinin yapılması ve bu deneme sonuçlarının komisyon tarafından yeterli bulunması gerekir. Ek-3’de yer alan veya ülkemiz faunasında bulunan biyolojik mücadele etmenlerinin biyolojik etkinlik denemeleri aranmaz. Ancak ırk oluşturan türlerde etkinlik denemesi yapılır. b) Biyolojik mücadele etmenlerinin biyolojik etkinlik denemeleri Bakanlık tarafından belirlenen usul ve esaslara göre yapılır. c) Doğa koşullarında en az iki biyolojik etkinlik denemesi yapılır. Birden fazla coğrafi bölgede yetiştirilen ürünlerde sorun olan etmenlere karşı yapılacak denemelerden birisi, etmenin veya ürünün en yoğun bulunduğu coğrafi bölgede; diğeri ise ekolojik şartları farklı olan başka bir coğrafi bölgede yapılır. ç) Sadece bir coğrafi bölgede yetiştirilen ürünlerde veya sadece bir coğrafi bölgede sorun olan etmenlere karşı yapılacak biyolojik etkinlik denemeleri ise en az iki farklı yılda yürütülür. d) Sadece sera şartlarında uygulamaya verilecek biyolojik müca
