Psikolojide Transaksiyonel Analiz ve Benlik Durumları

Psikolojide Transaksiyonel Analiz ve Benlik Durumları - Genç Gelişim Kişisel Gelişim
Bu kuram, Eric Berge tarafından geliştirilmiştir. Berge, Freud'dan çok etkilenmesine rağmen,
geliştirdiği kuram psikanalitik kuramdan farklıdır. Transaksiyonel Analiz kuramının diğer insancıl
kuramlardan ayrılması, sosyal psikoloji ve bireyle ilgilenmesinden kaynaklanmaktadır. Yaklaşım,
kişilik kuramında "çocuk", "anne-baba", "yetişkin" ve "benlik durumları"nı kullanır.
Hem kişilik ve iletişim kuramı hem de psikoterapi yöntemlerini içeren bir yaklaşımdır.
Transaksiyonel Analiz kuramında yer alan benlik durumları Freud'un, "id, ego ve süper ego"
kavramlarıyla benzerlik göstermektedir.
1/6
Psikolojide Transaksiyonel Analiz ve Benlik Durumları - Genç Gelişim Kişisel Gelişim
Çetin Özbey
[email protected]
www.gencgelisim.com
Bu kuram, Eric Berge tarafından geliştirilmiştir. Berge, Freud'dan çok etkilenmesine rağmen,
geliştirdiği kuram psikanalitik kuramdan farklıdır. Transaksiyonel Analiz kuramının diğer insancıl
kuramlardan ayrılması, sosyal psikoloji ve bireyle ilgilenmesinden kaynaklanmaktadır. Yaklaşım,
kişilik kuramında "çocuk", "anne-baba", "yetişkin" ve "benlik durumları"nı kullanır.
Hem kişilik ve iletişim kuramı hem de psikoterapi yöntemlerini içeren bir yaklaşımdır.
Transaksiyonel Analiz kuramında yer alan benlik durumları Freud'un, "id, ego ve süper
ego" kavramlarıyla benzerlik göstermektedir.
Berge, insan doğasıyla ilgili olumlu bir inanışa sahipken, insan yaşamıyla ilgili kötümser bir
görüş belirtir. Bireyler hayata "Ok" yaşam rolüyle merhaba derler; ama çocukluk dönemindeki
olumsuz yaşantılar, telkinler, etkileşimler çocuğun kendisini farklı algılamasına yol açmakta ve
"Ok" yaşam konumunu kaybetmesine yol açmaktadır. Sonrasında ise, patolojik gelişim ortaya
çıkar. İnsanlar, fiziksel ve zihinsel bakımdan sağlıklı olabilmek için bir dürtüye sahiptirler. Terapi
sürecinde hastanın duygusal ve zihinsel gelişimine ket vuran olumsuzluklar kaldırılmaya
çalışılır.
Transaksiyonel Analiz kuramının temelinde benlik durumları yer alır. Bu benlik durumları
şunlardır:
< Anne-baba benlik-durumu
< Yetişkin benlik-durumu
< Çocuk benlik-durumu
İnsanlar, başkalarıyla etkileşime girdikleri zaman bu üç benlik durumundan birini baskın olarak
kullanmaktadır.
2/6
Psikolojide Transaksiyonel Analiz ve Benlik Durumları - Genç Gelişim Kişisel Gelişim
Anne-Baba Benlik Durumu: Bazıları iletişim içinde oldukları insanlara karşı anne-baba tavrı
takınarak öğütler verir ve onları istekleri doğrultuda yönlendirmeye çalışırlar. Koruyan
anne-baba ve eleştiren anne-baba olmak üzere iki türlü davranan insanlar vardır.
Koruyucu anne-baba rolünü benimseyenler, diğer insanların iyilikleri için uğraşırlar;
karşılarındakileri tıpkı bir çocuk gibi görüp onları korumaya ve kollamaya çalışırlar. Zararlı
davranışlarını bırakmalarını ve zararlı alışkanlıklarından vazgeçmelerini isterler.
Eleştirici anne-baba tavrını takınanlar ise, toplumsal çıkarlar ve kurallar için başkalarını uyarır ve
eleştirirler. Bu tür insanlar kendilerini kültür mirasının mirasçısı ve yeni kuşaklara kurtarıcısı
olarak görürler.
Çocuk Benlik Durumu: İnsanların çocukça tutumları aslında olumsuz bir durum olarak
görülmemektedir, yani bireyin sorunlu bir kişiliğe sahip olmasından kaynaklanan bir yaklaşım
değildir. Çocuk benlik durumu, "doğal çocuk" ve "uyarlanmış çocuk" diye iki bölümden oluşur.
Doğal çocuk, kişiliğin eğitilmemiş yanı olarak kabul edilir. İçinden nasıl geliyorsa öyle davranır.
Fiziksel ihtiyaçlarını her zaman önde tutar. Uyarlanmış çocuk ise, doğal çocuğun az ya da çok
eğitilmesiyle ortaya çıkar. Az eğitilenler "asi çocuk" olup kanun ve kurallara karşı çıkar. Çok
eğitilenler ise "uslu çocuk" olup kanun ve kurallara uyum sağlar. Bütün insanlar doğal çocuk
olma sürecinden geçerek ya asi çocuk ya da uslu çocuk olurlar.
Yetişkin Benlik Durumu: Bu benlik, insanın akılcı ve mantıklı tarafıdır. Bu tutum sayesine ne
asi olur ne de uysal. Olay ve olgulara gerçekçi değerlendirmeler yaparak bakar. Ani çıkışlar
yerine sık dokuyup ince eler. Başkasının hatırı için karar vermez. Doğrusu neyse onu yapar.
Benlik Durumları Arasındaki Etkileşim: Ruhsal anlamda sağlıklı olan bireyler, her üç benliği
duruma göre kullanırlar. Kimi yerde çocuk benlik durumunu kullanırken, kimi durumda ise
yetişkin benlik durumun kullanabilir. Özellikle yetişkin benlik durumu, çocuk ve ana-baba benlik
durumları arasında arabulucu görevindedir. Örneğin, muhtaç birini gördüğümüzde, çocuk
yanımız boş ver, bu para ancak sana yeter, diye bizi yarım etmekten alıkoymaya çalışır;
ana-baba yanımız ise, bütün paranı ona ver diyerek bizi parasız bırakmaya yönlendirir. Yetişkin
yanımız devreye girerek, "paranın bir kısmını kendine sakla, bir kısmını da ona ver" diye orta
yolu bulmamıza yardım eder.
Bu benlik durumları her insanda farklı düzeylerde bulunmaktadır. Kiminin çocuk benliği
daha baskınken, kimin yetişkin benliği, kiminin de çocuk benliği ağır basar. Bazı insanlar
her üç benliği her durumda olması gerektiği biçimde kullanabilir; fakat bazı insanlar kimi
zaman üç benliği iyi kullanırken kimi zaman da dengesiz kullanabilir.
3/6
Psikolojide Transaksiyonel Analiz ve Benlik Durumları - Genç Gelişim Kişisel Gelişim
Her üç benlik durumunu her yaştaki insan kullanabilir. Aynı iletişimde farklı benlikler
sergilendiğinde bazen çatışma bazen de uzlaşma yaşanabilir. Örneğin, çocuk yere düşüp
ayağını incitir. Sonra ağlayarak annesinin yanına gelir. Anne "Sana kaç kere dışarı çıkma
dedim, Allah'ın cezası" diye yanıt verdiğinde çatışma yaşanır; ama aynı durum karşısında anne
yetişkin benlik tavrını takınıp çocuğa sarılarak "Önemli değil, birazdan ağrın geçer" derse çocuk
rahatlar ve çatışma da yaşanmamış olur.
Terapi Süreci
Transaksiyonel Analiz kavramı, birbirleriyle ilişkili dört terapi kavramı için kullanılır. Bunlar
yapısal analiz, transaksiyonel analiz, oyun analiz ve yazgı analizi olarak sıralanır.
Yapısal Analiz: Bir benlik durumunun diğerlerinden ayrıştırılarak tanılanmasıdır. Yapısal analiz,
hastanın sahip olduğu benlik durumlarının varlığını ve yapısını tanımasını sağlayama çalışır.
Temel amaç, bütün benlik durumlarını koordineli olarak kullanmasına yardım etmektir.
Transaksiyonel Analiz: Terapideki amaç; yetişkin, anne-baba ve çocuk benlik durumlarının ne
zaman serbest bırakacağını ve ne zaman yönetici olacağını belirleme kabiliyetinin
kazandırılmasıdır. Ayrıca, sosyal kontrolü de elde etmeleri sağlanır. Eğer bireyin sosyal kontrolü
yoksa diğer insanlar bilinçli veya bilinçsiz olarak çocuk ve anne-baba benlik durumlarını
olumsuz etkileyebilirler.
Oyun Analizi: Oyun analizi kullanılarak hastaya sosyal kontrol kazandırılır. Oyun analizi ile
hastaya stroke (bir kimsenin varlığının onayladığını gösteren bir eylem) sağlama yöntemlerini
öğrenmesine yardım edilir.
Yazgı Analizi: Yazgı analizinde hastanın yazgısını güçlendirme yöntemleri kullanılır. (Yazgı,
farkında olunmayan hayat planlarıdır). Temel amaç, hastanın yazgısını özgür bırakmak ve
özekliğini kazanmasını sağlamaktır. Bunun için terapist, yazgı sinyalleri olan sözlü ve sözsüz
davranışları dikkatlice gözler ve hastanın kendi yazgısını anlayabilmesini sağlamak amacıyla
yazgı tarama listesini hastayla birlikte doldurabilir.
4/6
Psikolojide Transaksiyonel Analiz ve Benlik Durumları - Genç Gelişim Kişisel Gelişim
Psikolojik Danışmanın Amacı: Transaksiyonel analizin temel gayesi, bireyin özerkliğini
kazandırmak ve bütünleşmiş yetişkin benlik durumunu geliştirmektir. Özerklik, anne-baba
etkisinden kalmadan yaşamın daha sonraki döneminde belli bir zamanlama planı olmaksızın,
geriye dönülebilir olan "yazgısız" davranma kapasitesi olarak ifade edilir. Özerk davranış, yazgı
davranışının tersidir. Özerklikte kontrol geliştiği için ortaya çıkan davranış özgür bir seçimin
sonucudur (Berge; Nelson-Jones). Özerklik, bireyin daha önce etkisinde kaldığı anne, baba ve
diğer bireylerden kopma, sadece bazen onlarla bir araya gelme durumudur. Özerkliğini
kazanmış bir birey, "ayırdında olma", "spontanlık" ve "samimiyet" olmak üzere bu üç temel
özelliği yaşar.
Sağlıklı insan, "anne baba, çocuk benlik" durumlarını "yetişkin" benlik durumunun
denetiminde kullanabilen kimsedir. Yani, özerkliğini kazanmış ve bütünleşmiş benlik
durumuna sahip olan kimse ruhsal bakımdan sağlıklıdır. Sağlıklı olan bireyler, her üç
benliği duruma göre kullanırlar.
Bunlar da ilginizi çekebilir:
Yardım Etme Psikolojisi ve Duyarsızlık
Özgürlüğün Katledilişi ve Beynimize Vurulan Prangalar
Hayallerin ve Cesaretin Korkularından Büyük Olsun
Kişilik Yapısına Özgü Stres Yaşama Nedenleri
Keşke'siz Hayat, Hatasız Hayat Değildir
Yalan Söylemenin Psikolojisi
Hayallerin ve Cesaretin Korkularından Büyük Olsun
NATURAJİ ile Kim Olduğunu Keşfetmek İster misin?
Kaligrafi ile Ruhun Derinliklerini Harflerin Dansıyla Buluşturmak
Yaban(ileşme)cılaşma Ağına Düşen Bireyler
Fark Edilmenin Farklı Psikolojisi
Huzur İçin 12 Adımda Kendini Yenileme Terapisi
Ruhun Kapılarını Zorlamak
Tutarsızlıgın Psikolojisi
Ezilmişlik Psikolojisinin Yansımaları
5/6
Psikolojide Transaksiyonel Analiz ve Benlik Durumları - Genç Gelişim Kişisel Gelişim
Myers-Briggs Tip Göstergesinde 16 Karakter
İnsanoğlunun En Büyük Gereksinimi: Anlaşılma İhtiyacı
İçimdeki Yol
Yalnızlığın Psikolojisinden Nasıl Kurtulunur?
Psikolojide Transaksiyonel Analiz ve Benlik Durumları
Benim Tek Kusurum; Huzursuzluğum!
Zihin Orucu Nasıl Tutulur?
Unutkanlığın Psikolojisi
6/6