İÇİNDEKİLER
advertisement
ÝÇÝNDEKÝLER 1. ÜNÝTE Hücre Bölünmesi ve Kalýtým MÝTOZ .............................................................................................................. 12 Ölçme ve Deðerlendirme .............................................................................. 17 Kazaným Deðerlendirme Testi - 1 .................................................................. 18 KALITIM .......................................................................................................... 21 Ölçme ve Deðerlendirme .............................................................................. 27 Kazaným Deðerlendirme Testi - 2 .................................................................. 28 MAYOZ.............................................................................................................. 31 Ölçme ve Deðerlendirme .............................................................................. 34 Kazaným Deðerlendirme Testi - 3 .................................................................. 35 DNA ve GENETÝK KOD ...................................................................................... 37 Ölçme ve Deðerlendirme .............................................................................. 42 Kazaným Deðerlendirme Testi - 4 .................................................................. 43 ADAPTASYON ve EVRÝM .................................................................................. 46 Ölçme ve Deðerlendirme .............................................................................. 49 Kazaným Deðerlendirme Testi - 5 .................................................................. 50 Ölçme ve Deðerlendirme .............................................................................. 52 Ünite Deðerlendirme Testi - 1........................................................................ 53 Ünite Deðerlendirme Testi - 2........................................................................ 55 Ünite Deðerlendirme Testi - 3........................................................................ 57 Ünite Deðerlendirme Testi - 4........................................................................ 59 Ünite Deðerlendirme Testi - 5........................................................................ 61 Ünite Deðerlendirme Testi - 6........................................................................ 63 Ünite Deðerlendirme Testi - 7........................................................................ 65 Ünite Deðerlendirme Testi - 8........................................................................ 67 2. ÜNÝTE Kuvvet ve Hareket KALDIRMA KUVVETÝ ........................................................................................ 70 Ölçme ve Deðerlendirme .............................................................................. 75 Kazaným Deðerlendirme Testi - 1 .................................................................. 76 BAZI CÝSÝMLER NEDEN YÜZER? ...................................................................... 79 Ölçme ve Deðerlendirme .............................................................................. 84 Kazaným Deðerlendirme Testi - 2 .................................................................. 85 BASINÇ ............................................................................................................ 88 Ölçme ve Deðerlendirme .............................................................................. 96 Kazaným Deðerlendirme Testi - 3 .................................................................. 97 Ünite Deðerlendirme Testi - 1...................................................................... 100 Ünite Deðerlendirme Testi - 2...................................................................... 102 Ünite Deðerlendirme Testi - 3...................................................................... 104 3. ÜNÝTE Maddenin Yapýsý ve Özellikleri ELEMENTLERÝN SINIFLANDIRILMASI ............................................................ 108 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 113 Kazaným Deðerlendirme Testi - 1 ................................................................ 114 Kazaným Deðerlendirme Testi - 2 ................................................................ 117 KÝMYASAL BAÐLAR........................................................................................ 119 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 124 Kazaným Deðerlendirme Testi - 3 ................................................................ 125 Kazaným Deðerlendirme Testi - 4 ................................................................ 127 KÝMYASAL TEPKÝMELER ................................................................................ 129 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 134 Kazaným Deðerlendirme Testi - 5 ................................................................ 135 Kazaným Deðerlendirme Testi - 6 ................................................................ 137 ASÝTLER – BAZLAR ........................................................................................ 139 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 146 Kazaným Deðerlendirme Testi - 7 ................................................................ 147 Kazaným Deðerlendirme Testi - 8 ................................................................ 150 SU ARITIMI .................................................................................................... 153 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 157 Kazaným Deðerlendirme Testi - 9 ................................................................ 158 Ünite Deðerlendirme Testi - 1...................................................................... 160 Ünite Deðerlendirme Testi - 2...................................................................... 162 Ünite Deðerlendirme Testi - 3...................................................................... 164 Ünite Deðerlendirme Testi - 4...................................................................... 166 Ünite Deðerlendirme Testi - 5...................................................................... 168 4. ÜNÝTE Ses SES DALGALARI ............................................................................................ 172 Kazaným Deðerlendirme Testi - 1 ................................................................ 175 SESÝN ÖZELLÝKLERÝ ...................................................................................... 177 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 182 Kazaným Deðerlendirme Testi - 2 ................................................................ 183 MÜZÝK ve FEN ................................................................................................ 186 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 189 Kazaným Deðerlendirme Testi - 3 ................................................................ 190 SES BÝR ENERJÝ TÜRÜDÜR ............................................................................ 192 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 195 Kazaným Deðerlendirme Testi - 4 ................................................................ 196 Ünite Deðerlendirme Testi - 1...................................................................... 198 Ünite Deðerlendirme Testi - 2...................................................................... 200 Ünite Deðerlendirme Testi - 3...................................................................... 202 5. ÜNÝTE Maddenin Hâlleri ve Isý ISI SICAKLIK, ENERJÝ DÖNÜÞÜMÜ ve ÖZ ISI ................................................ 206 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 213 Kazaným Deðerlendirme Testi - 1 ................................................................ 214 MADDENÝN HÂLLERÝ ve ISI ALIÞVERÝÞÝ ........................................................ 216 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 219 Kazaným Deðerlendirme Testi - 2 ................................................................ 220 ERÝME - DONMA ve BUHARLAÞMA - YOÐUÞMA ISISI .................................. 222 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 227 Kazaným Deðerlendirme Testi - 3 ................................................................ 228 ISINMA ve SOÐUMA EÐRÝLERÝ ...................................................................... 230 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 232 Kazaným Deðerlendirme Testi - 4 ................................................................ 233 Ünite Deðerlendirme Testi - 1...................................................................... 235 Ünite Deðerlendirme Testi - 2...................................................................... 237 Ünite Deðerlendirme Testi - 3...................................................................... 239 Ünite Deðerlendirme Testi - 4...................................................................... 241 6. ÜNÝTE Canlýlar ve Enerji Ýliþkileri BESÝN ZÝNCÝRÝNDE ENERJÝ AKIÞI .................................................................. 244 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 249 Kazaným Deðerlendirme Testi - 1 ................................................................ 250 Kazaným Deðerlendirme Testi - 2 ................................................................ 252 MADDE DÖNGÜLERÝ ...................................................................................... 254 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 259 Kazaným Deðerlendirme Testi - 3 ................................................................ 260 ENERJÝ KAYNAKLARI ve GERÝ DÖNÜÞÜM ...................................................... 263 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 267 Kazaným Deðerlendirme Testi - 4 ................................................................ 268 Ünite Deðerlendirme Testi - 1...................................................................... 271 Ünite Deðerlendirme Testi - 2...................................................................... 273 Ünite Deðerlendirme Testi - 3...................................................................... 275 Ünite Deðerlendirme Testi - 4...................................................................... 277 Ünite Deðerlendirme Testi - 5...................................................................... 279 Ünite Deðerlendirme Testi - 6...................................................................... 281 7. ÜNÝTE Yaþamýmýzdaki Elektrik ELEKTRÝK AKIMININ MANYETÝK ETKÝSÝ ........................................................ 284 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 292 Kazaným Deðerlendirme Testi - 1 ................................................................ 294 ELEKTRÝK ENERJÝSÝ ISIYA DÖNÜÞÜR ............................................................ 297 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 301 Kazaným Deðerlendirme Testi - 2 ................................................................ 302 ELEKTRÝKLÝ ARAÇLARIN GÜCÜ ...................................................................... 304 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 308 Kazaným Deðerlendirme Testi - 3 ................................................................ 309 Ünite Deðerlendirme Testi - 1...................................................................... 311 Ünite Deðerlendirme Testi - 2...................................................................... 313 Ünite Deðerlendirme Testi - 3...................................................................... 315 Ünite Deðerlendirme Testi - 4...................................................................... 317 Ünite Deðerlendirme Testi - 5...................................................................... 319 8. ÜNÝTE Doðal Süreçler EVREN ve DÜNYA’MIZ NASIL OLUÞTU? ........................................................ 322 Kazaným Deðerlendirme Testi - 1 ................................................................ 324 YER KABUÐUNU ETKÝLEYEN LEVHA HAREKETLERÝ ...................................... 325 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 331 Kazaným Deðerlendirme Testi - 2 ................................................................ 332 SICAKLIK FARKINDAN KAYNAKLANAN HAVA OLAYLARI................................ 334 Ölçme ve Deðerlendirme ............................................................................ 340 Kazaným Deðerlendirme Testi - 3 ................................................................ 341 Ünite Deðerlendirme Testi - 1...................................................................... 343 Ünite Deðerlendirme Testi - 2...................................................................... 345 Ünite Deðerlendirme Testi - 3...................................................................... 347 Cevap Anahtarý .................................................... 349 MÝTOZ Çözüm Kazanýmlar Zarar görmüþ dokular hücre bölünmesiyle tazelenir. Üreme hücrelerinin oluþumu üreme organlarýndaki üreme ana hücrelerinin bölünmesiyle gerçekleþir. Çok hücreli canlýlar hücre sayýlarýný hücre bölünmesiyle artýrarak büyürler. Cevap D Bu bölümü bitirdiðimde; 1.1 Canlýlarda büyüme ve üremenin hücre bölünmesi ile meydana geldiðini, öðrenmiþ olacaðým. Kazanýmlar HÜCRE BÖLÜNMESÝ Bu bölümü bitirdiðimde; Olgunlaþmýþ olan hücrelerin, bölünerek yeni hücreler oluþturmasý olayýna hücre bölünmesi denir. Bölünme tek hücreli canlýlarýn çoðalmasý, çok hücreli canlýlarýn büyümesi, yaralarýn onarýlmasý, üremede kullanýlan sperm ve yumurta hücrelerinin meydana gelmesi için gerekli bir olaydýr. Vücut hücrelerinde mitoz, üreme organlarýnda eþey hücrelerini oluþturmak için mayoz olmak üzere iki çeþit hücre bölünmesi gerçekleþir. birbirini takip eden evreler olarak tarif etmeyi, öðrenmiþ olacaðým. Ana hücrenin bölünmesi sonucu, birbirinin aynýsý iki yeni hücrenin oluþmasýný saðlayan çoðalmaya mitoz bölünme denir. Bir hücrenin bölünmesi sürecinde, üç farklý dönem görülür. Bölünme öncesi dönem: Hücrenin bölünmeye hazýrlandýðý dönemdir. Hücrenin büyüyüp geliþerek, bölünme olgunluðuna eriþmesini saðlar. Bu dönemde hücrenin kütle ve hacmi artýrýlýr. Çekirdekte bulunan kalýtým maddesi (kromozom) eþlenerek sayýsýný iki katýna çýkartýr. Böylece, hücre bölünmeye hazýr hale gelmiþ olur. Çekirdek bölünmesi: Bölünme öncesinde eþlenerek sayýsý iki katýna çýkartýlan kalýtsal madde, kýsalarak kromozomlara dönüþür ve iki parçaya ayrýlýr. Kromozomlarýn iki parçaya ayrýlmasýnda, sýrasýyla þu aþamalar gerçekleþir: Örnek - 1 Canlý vücudunda gerçekleþen; I. Yýpranmýþ dokularýn yenilenmesi II. Üreme hücrelerinin oluþturulmasý III. Bitki ve hayvanlarýn büyümesi þeklindeki olaylarýn hangilerinde hücre bölünmesi görülür? A) Yalnýz I B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III 12 1.2 Mitozu, çekirdek bölünmesi ile baþlayan ve © Coþku Yayýnlarý Hücreler büyüyüp geliþirken madde ve enerji gereksinimleri artar. Sitoplazmanýn (hücre hacminin) hücre zarýna oranla daha hýzlý büyümesinden dolayý, hücre zarý sitoplazmayla çevre arasýndaki madde alýþ veriþinde yetersiz kalýr. Bu durumda hücre büyümeye devam edemez. Olgunlaþmýþ olan hücrelerin, yaþamýný devam ettirebilmesi için bölünmesi gereklidir. O Eþleþmiþ olan kromozomlar belirginleþmeye baþlar. Çekirdek zarý eriyerek kaybolur ve sentriyoller kendini eþleyerek ið ipliklerini oluþturur. Mitoz O O Kalýtým yapýlarýný oluþturan kromozomlar hücrenin ortasýnda yanyana dizilir. Bu hücrelerde kromozomlarýn en belirgin olarak görüldüðü evredir. Bu evrede kromozom sayýsý belirlenebilir. Çözüm Hücre bölünmesi öncesinde hücre bölünme için hazýrlýk yapar, bu dönemin sonuna doðru çekirdekte bulunan kalýtým maddesi eþlenerek sayýsýný iki katýna çýkartýr. Kalýtsal maddenin iki eþit parçaya ayrýlmasý, ikili kromatitlerin hücrenin ortasýnda dizilmesi, çekirdek zarýnýn eriyerek kaybolmasý olaylarý ise çekirdek bölünmesinde gerçekleþir. Cevap D Çekirdek bölünmesinden sonra sitoplazmanýn bölünmesiyle ilgili hazýrlýklar baþlar. Hücrenin ortasýnda yanyana dizilen eþ kromozomlardan birisi bir kutuba, diðeri de öbür kutuba gider. Böylece eþlenmiþ olan kromozomlar iki kutup arasýnda eþit olarak paylaþýlmýþ olur. Oluþan yeni hücrelerde eþit sayýda kromozom bulunur. Böylece hücrede kalýtsal yapýsý ayný olan iki tane çekirdek meydana gelir. Ýð iplikleri kaybolur ve yeni çekirdek zarlarý oluþur. Sitoplazma bölünmesi: Çekirdek bölünmesinden sonra, sitoplazma da bölünerek, hücre sayýsýnýn artmasýný saðlar. Sitoplazma bölünmesi çekirdeklerin iki ayrý hücreye daðýtýlmasýný saðlar. Hücreler, iki farklý yöntemle sitoplazmanýn ayrýlmasýný saðlar. Bitki hücreleri ara lamel oluþumuyla, hayvan hücreleri ise boðumlanarak iki hücrenin oluþmasýný saðlar. © Coþku Yayýnlarý O Bitki hücresinde sitoplazma bölünmesi Hayvan hücresinde sitoplazma bölünmesi Bitki hücrelerinin dýþýnda sert ve dayanýklý olan hücre duvarý bulunur. Bundan dolayý ara lamel (yeni bir zar ve duvar) oluþumuyla sitoplazma bölünebilir. Örnek - 2 Bir hücrenin, bölünmeye hazýrlandýðý dönemin sonunda, aþaðýdaki olaylardan hangisi gerçekleþir? Ddd A) Hücredeki kalýtsal maddenin iki eþit parçaya ayrýlmasý B) Kalýtým yapýlarýnýn hücrenin ortasýnda dizilmesi C) Çekirdek zarýnýn eriyerek kaybolmasý D) DNA miktarýnýn artýrýlmasý Bunun için, hücrenin ortasýndan itibaren kenarlarýna kadar yeni bir hücre duvarý oluþturulur. Daha sonra, yeni hücre zarýnýn oluþmasýyla, iki çekirdek birbirinden ayrýlmýþ olur. Hayvan ve insan hücrelerinin dýþýnda hücre duvarý bulunmadýðý için, ortadan boðumlanarak sitoplazmanýn ayrýlmasý saðlanýr. Bunun için; hücrenin ortasýna yakýn bir kýsýmdan hücrenin ortasýna doðru çökme baþlar. Çöken kýsým karþý kutuba ulaþýncaya kadar boðumlanma devam eder. Boðumlanmanýn tamamlanmasýndan sonra hücre sitoplazmasý iki parçaya ayrýlmýþ olur. 13 Mitoz Sitoplazma bölünmesi sonucunda oluþan yeni hücreler arasýnda, organel sayýsý ve sitoplazma miktarlarý farklýlýk oluþturabilir. Ancak yeni hücreler arasýnda kromozomortaktýr. Her kromozomun yapýsýnda belli sayýda gen bulunur. Kromozom sayýsý her canlý türü için farklýdýr. Kromozom sayýlarý ile canlýlarýn geliþmiþliði ve büyüklüðü arasýnda bir iliþki yoktur. Örneðin, kromozom sayýsý 2n=500 olan eðrelti otu, kromozom sayýsý 2n=46 olan insana göre daha geliþmiþ bir canlý deðildir. Anahtar Bilgi Sitoplazma bölünmesi hayvan hücrelerinde boðumlanarak, bitki hücrelerinde ise; hücre dýþýnda hücre duvarýnýn bulunmasýndan dolayý ara lamel oluþumuyla gerçekleþir. Tür Ýnsan Moli balýðý Eðrelti otu Güvercin Soðan 2n 46 46 500 16 16 Kromozomlar farklý genetik özellikler taþýr. Bundan dolayý canlý türleri ayný kromozom sayýsýna sahip olsalar bile, birbirlerinden farklý geliþmiþlik düzeyine sahiptirler. Örneðin soðan ve güvercinin kromozom sayýsý 2n=16 dýr. Biri bitki, diðeri hayvan türüdür. Bazý canlýlarýn kromozom sayýlarý aþaðýdaki tabloda verilmiþtir. Sýra Sizde - 1 Bitki hücrelerinin sitoplazma bölünmesinde ara lamel (orta lamel) oluþmasý; I. Hücre duvarý bulunmasý II. Hücre zarýnýn seçici geçirgen olmasý Örnek - 3 III. Sentriyollerin bulunmamasý Aþaðýdaki tabloda bazý canlýlarýn kromozom sayýlarý verilmiþtir. C) II ve III D) I, II ve III Kazanýmlar © Coþku Yayýnlarý durumlarýnýn hangilerinden kaynaklanýr? Aaa A) Yalnýz I B) I ve II Tür Moli Balýðý Kromozom Sayýsý (2n) 46 Sirke sineði 8 Eðrelti otu 500 Ýnsan 46 Patates 48 Bu bölümü bitirdiðimde; 1.3 Mitozda kromozomlarýn önemini fark ederek farklý canlý türlerinde kromozom sayýlarýnýn deðiþebileceðini, öðrenmiþ olacaðým. Bu bilgilere göre yapýlan aþaðýdaki yorumlardan hangisi yanlýþtýr? Bb A) Canlý türleri ayný kromozom sayýsýna sahip olsalar bile, farklý yapý ve özelliklere sahiptir. B) Kromozom sayýlarý ayný olan iki canlý, kesinlikle ayný türdendir. Hücrelerdeki yaþam olaylarýný kalýtým yapýlarý kontrol eder. Bitki ve hayvan hücrelerindeki kalýtým yapýlarý çekirdek içinde bulunur. Kalýtým yapýlarýnýn belirginleþmiþ haline kromozom adý verilir. KROMOZOMLAR VE ÖZELLÝKLERÝ Hücrenin çekirdeðinde bulunan kalýtsal madde, hücre bölünmesi öncesinde kromozom adý verilen yapýlara dönüþür. Kromozomlar türün genetik þifrelerini taþýyan yapýlardýr. 14 C) Bazý farklý türlerin hücrelerinde ayný sayýda kromozom bulunabilir. D) Kromozom sayýlarý ile canlýlarýn geliþmiþliði ve büyüklüðü arasýnda bir iliþki yoktur. Çözüm Kromozom sayýlarý ile canlýlarýn geliþmiþliði ve büyüklüðü arasýnda bir iliþki yoktur. Kromozom sayýlarý ayný olan iki canlýnýn, kesinlikle ayný türden olduðunu söyleyemeyiz. Kromozomlar farklý genetik özellikler taþýr. Bundan dolayý canlý türleri ayný kromozom sayýsýna sahip olsalar bile, farklý geliþmiþlik düzeyine sahiptirler. Tabloda da görüldüðü gibi iki farklý canlý türü olan Moli balýðý ve Ýnsanýn kromozom sayýlarý aynýdýr. Kromozom Cevap B Mitoz Çekirdekte kromozom takýmý sayýsýna göre, iki çeþit hücre grubu vardýr. Bunlar diploit hücreler ve haploit hücrelerdir. Mitoz bölünmenin bazý özellikleri, aþaðýda verilmiþtir: Ýki kromozom takýmý olanlar (2n): Bu hücreler anne ve babadan gelen kromozom çiftlerine sahiptir. Biri anneden (n) diðeri babadan (n) gelen iki takým kromozom bulundururlar ve 2n ile gösterilirler. Örneðin insanlarýn vücut hücrelerinde 23 çift yani 2n=46 kromozom bulunur. O Çok hücreli canlýlarda büyüme ve yenilenmeyi, tek hücreli canlýlarda ise üremeyi saðlar. O Oluþan yeni hücrelerin kalýtsal yapýsý ve kromozom sayýsý birbirinin ayný olur. O Oluþan yeni hücrelerde, ana hücreyle eþit sayýda kromozom bulunur. O Bütün canlýlarda ortak olarak gerçekleþir. Bir hücreden iki yeni hücrenin oluþmasýný saðlar. O Yeni hücrelerde ve canlýlarda genetik çeþitliliðe neden olmaz. Anne (2n) Baba (2n) Mayoz Yumurta (n) Sperm(n) Döllenme Zigot (2n) Geliþme Embriyo (2n) Mitoz Fetüs (2n) Bir kromozom takýmý olanlar (n): Üreme (eþey) hücreleri olan yumurta ve spermde sadece birer takým kromozom bulunur. Örneðin insanlarýn üreme hücreleri olan yumurta ve spermde bir takým n=23 kromozom vardýr. Sýra Sizde - 2 Ýnsanlarýn vücut hücreleriyle ilgili olarak, aþaðýdaki ifadelerden hangisi yanlýþtýr? Aaa A) Farklý dokularýn çekirdeklerinde, farklý sayýda kromozom vardýr. B) Mitoz bölünmeyle oluþmuþlardýr. © Coþku Yayýnlarý Canlý (2n) Canlýlarýn eþey hücrelerine baðlý olmadan yeni canlýlar oluþturmasýna eþeysiz üreme denir. Eþeysiz üreme daha çok basit yapýlý canlýlarda görülür. Üremeyle oluþturulan canlýlar, kalýtsal maddelerini kendilerini oluþturan ana canlýdan alýrlar. Ana ve yeni canlýlar kalýtsal yönden benzer olur. Eþeysiz üremenin temelinde mitoz hücre bölünmesi bulunur. Eþeysiz üremenin; bölünerek üreme, tomurcuklanarak üreme, sporla üreme, vejetatif (çelikle) üreme ve yenilenmeyle (rejenerasyon) üreme olarak farklý çeþitleri vardýr. Bölünerek üreme: Bir hücreli canlýlarda görülen üreme yöntemidir. Olgunlaþan bir hücrenin ikiye bölünmesi þeklinde gerçekleþir. En hýzlý üreme yöntemidir. Bu üreme biçimi bakteri, öglene, amip ve terliksi hayvan gibi tek hücreli canlýlarda görülür. C) Çekirdeklerindeki 2n’in sayýsal deðeri birbirine eþittir. D) Sinir ve kan hücreleri gibi bazý hücrelerin mitozla çoðalma yeteneði yoktur. Kazanýmlar Bu bölümü bitirdiðimde; 1.4 Mitozun canlýlar için önemini belirleyerek, büyüme ve üreme ile iliþkilendirmeyi, öðrenmiþ olacaðým. Paramesyumun bölünerek çoðalmasý 15 Mitoz Tomurcuklanarak üreme: Bu üreme olayý, bazý canlýlarýn vücudu üzerinde oluþan tomurcuk þeklindeki çýkýntýlarýn geliþerek, yeni bir canlýyý oluþturmasýyla saðlanabilir. Örnek - 4 Deniz yýldýzýnýn kopan kolundan yeni bireylerin meydana gelmesiyle ilgili olarak, aþaðýdaki ifadelerden hangisi yanlýþtýr? A) Yeni bireyler eþeysiz üremeyle oluþmuþ olur. B) Yeni bireylerin kalýtsal bilgisi ana canlýyla aynýdýr. C) Ana canlý ile yeni bireyler ayný ortamda yaþar. D) Yeni bireyler üremeyle yeni birey oluþturamaz. Bira mayasý mantarý ve Hidra tomurcuklanarak ürer Çözüm Tomurcuklanma sonucu oluþan yeni bireyler, ana canlýya yapýþýk olarak ya da baðýmsýz olarak yaþamýný devam ettirebilir. Bir hücreli olan bira mayasý mantarý ile hidra, mercan, deniz anasý ve sünger gibi omurgasýz hayvanlarda görülür. Deniz yýldýzý yenilenmeyle (rejenerasyon) kopan bir parçasýndan yeni bir deniz yýldýzý oluþturabilir. Bu bir eþeysiz üreme çeþitidir. Yeni oluþan bireyin kalýtsal bilgisi kopmuþ olduðu ana canlýnýn aynýsýdýr ve yeni oluþan birey ana canlýyla ayný ortamda yaþayabilir. Deniz süngeri, toprak solucaný ve deniz yýldýzý bu þekilde çoðalabilir. Örneðin planaryadan kopan her parça yeni planaryalar oluþturmasý da çoðalmaya örnek olarak verilebilir. © Coþku Yayýnlarý Yenilenmeyle üreme: Canlý vücudunda eksilen kýsýmlarýn yenilenmesi anlamýna gelir. Ýlkel yapýlý bazý hayvanlarýn, farklý kýsýmlarýndan kopan parçalar geliþerek, yeni canlýlar oluþturur. Hayvanlara özgü bir üreme biçimidir. Deniz yýldýzý yumurta ve sperm üreterek eþeyli olarakta üreyebilmektedir. Yeni bireylerde ister eþeyli ister se eþeysiz olsun neslinin devamýný saðlayabilir. Çünkü kopan bir parçasýndan yenilenmeyle yeni bir deniz yýldýzý oluþabilir. Cevap D Sýra Sizde - 3 Yassý solucanýn yenilenmeyle çoðalmasý Amip hücresinin çoðalmasý sýrasýnda gerçekleþen olaylar þekilde gösterilmiþtir. Ýnsan ve omurgalý hayvanlarda yýpranan veya kopan kýsýmlarýn yenilenmesi, kýrýlan kemiklerin onarýlmasý, yaralarýn zamanla iyileþmesi, kemik iliðinden yeni kan hücrelerinin oluþmasýný üremeyle iliþkili deðildir. Vejetatif (Çelikle) üreme: Bitkilere özgü olan üreme biçimidir. Bir bitkinin kök, gövde ve yapraðýndan o bitkiyle ayný kalýtsal yapýda yeni bitkilerin yetiþtirilmesidir. Böylece ürün verimi yüksek olan bitkilerin korunmasý da saðlanýr. Ýstenilen özelliklere sahip olan bitkiler bu þekilde çoðaltýlýr. Gül, kavak, söðüt, patates, çilek, begonya, elma, limon gibi Patatesin vejetatif bitkilerin üretilmesinde kullaný- olarak üretilmesi labilir. 16 Bu üreme olayý ile ilgili olarak; I. Amip belirli bir büyüklüðe ulaþýnca bölünme gerçekleþir. II. Oluþan hücreler ayný kalýtsal özellikte olur. III. Üreme, eþeysiz olarak saðlanýr. açýklamalarýndan hangileri doðrudur? DDD A) Yalnýz I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Mitoz Kazaným Pekiþtirme - 1 BULMACA 1 2 3 4 5 6 8 7 9 10 Soldan saða 3. Vejetatif üreme, tomurcuklanma ve bölünerek çoðalma çeþitlerinin genel adý 4. Hayvan hücresinde sitoplazma bölünmesi sýrasýnda bitki hücresinden farklý olarak gerçekleþen olay 7. Bir hücreli canlýlarýn çoðalmasý, çok hücreli canlýlarýn büyümesi, erkek ve diþi eþey hücrelerinin meydana gelmesi için gerekli olan olay 9. Üreme organlarýnda eþey ana hücrelerinden eþey hücrelerinin oluþmasýný saðlayan hücre bölünmesi çeþidi 10. Deniz anasý, hidra ve sünger gibi canlýlarda görülen çoðalma þekli Yukarýdan aþaðýya 1. Bitkilerin dal ve yaprak gibi kýsýmlarýndan yeni bir bitki meydana gelmesi olayý 2. Sitoplazma bölünmesi sýrasýnda bitki hücrelerinin ortasýnda oluþan ve hücreyi ikiye bölen yapýnýn adý 5. Toprak solucaný birçok parçaya ayrýlsa bile her parçasýnýn tam bir solucaný meydana getirebilmesi olayý 6. Hücre bölünmesi baþlangýcýnda kalýtým maddesinin dönüþtüðü yeni yapýnýn adý 8. Büyüme ve yaralarýn onarýlmasý için vücut hücrelerinde görülen hücre bölünmesi çeþidi 17
