hemşirelik ve etik - Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi

EBELİKTE MESLEK ETİĞİ DEĞERLERİNİN ÖNEMİ VE GEREĞİ
Prof. Dr. Nermin Ersoy
Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi
Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Başkanı
Ebelik, tarihsel süreçte çeşitli kültür, inanış ve dillerde farklı isimlerle anılsa da hep akıllı, bilge
kadın,
sihirsel
güçleri
olan
kadın,
annenin
akıl
hocası,
yardımcısı,
arkadaşı
olarak
anlamlandırılmıştır. Gizemli yaşam parçasına ait bilgi ve beceriye sahip olan bu kadının doğaüstü
güçlere sahip olduğuna inanılmış, toplumda saygı görmüş, ondan üstün meziyetlere sahip olması
beklenmiştir.
Günümüzde ise ebe olmak için o ülkenin öngördüğü resmi ebelik eğitimini tamamlamış olması
yeterlidir. Görev alanı ise kadına gebeliği boyunca, doğumu anında, doğum sonrasında gözlemesi,
bakması, tavsiyelerde bulunması ile belirlenmiştir. Ancak yenidoğanın bakımı ve gözetimi ile ilgili
görevlerin yüklenmesiyle sorumluluk alanı genişletilmiştir. Bununla da kalınmayıp sadece kadının,
sadece bebeğin değil, ailenin ve toplumun da sağlık danışmanı ve eğitimcisi olmak durumunda
kalmıştır. Ailenin her bir bireyinin, hatta toplumun üreme sağlığına ilişkin ihtiyaçlarına cevap veren
ebelik halen önemini korumaktadır.
Fakat günümüzde mesleklerin varlığını koruyabilmesi, sürdürebilmesi, kendini geliştirebilmesi,
iyileştirebilmesi, itibarını koruyabilmesi ve günün ihtiyaçlarına cevap verebilmesi için meslek
etiğine sahip olması gerekmektedir. Hastalar, ebeler ve meslek için gerekli olan etik; mesleğe özgü
etik kurallara zemin oluşturarak herkesin yararının korunmasına yardımcı olur. Etiğin ebelik
mesleği için neden önemli ve gerekli olduğuna baktığımızda;
Etik, Öz Düzenlemeye Cesaretlendirir
Profesyonel bir ebe mesleğinin etik değerlerinin, etik kodların ve rehber kurallarının
geliştirilmesiyle kendi öz disiplinini sağlayabilir, mesleki uygulamalarında keyfiyeti engelleyebilir.
Etik düzenlemelerle mesleğinin insani yönü güçlendirilir, dolayısıyla bireysel “ebe” ve toplumsal
“ebelik” saygınlığın korunmasına, mesleki doyumun, hasta memnuniyetinin sağlanmasına olanak
sağlar.
Ulusal ve Uluslar arası ebeliğe özgü etik standartlar da insani ebelik uygulamalarına rehberlik
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Sayfa 1
ederek hedeflere ulaşılmasını sağlar.
Etik, Profesyonel Kimliği Geliştirir
Özelleştirilmiş profesyonel bilgi ve beceri kazanmış olan ve halka hizmet sağlayan bir profesyonel
olan ebenin mesleki kimliğini sürdürebilmesi, mesleğin gelişmesi ve güçlenmesi için etiğe ihtiyaç
bulunmaktadır.
Bu bağlamda meslek sahiplerinin mesleki uygulamalarını etik değerlerle temellendirmesi mesleğin
kimliğini geliştirdiği gibi, ebelik kimliğini de geliştirmektedir.
Etik, Ebeleri ve Hastaları Korur
Meslek etiği hastalar ve ebeler için koruyucu ölçütler sunmaktadır. Örneğin başkaları adına kararı
verilmesi gerektiğinde; hastanın özerkliğinin, onurunun nasıl korunabildiği, çatışma anında
korunması gereken asıl yararın ne ve kime ait olduğu, hangi kararın daha adil olduğu ile ilgili doğru
karara ancak etik bilgisi ulaştırabilmektedir.
Dolayısıyla bir ebenin etiğe uygun mesleki uygulamalarda bulunması; hastanın ve toplumun
güveninin kazanılmasına, mesleki doyuma ulaşılmasına, meslek değerlerinin korumasına olanak
sağlar. Bu nedenle ebe meslek etiği bilgisini, etik kurallarını, standartlarını ve değerlerini gözetmek
durumundadır.
Etik, Profesyonel Olgunlaşmaya Dikkat Çeker
Mesleğin gelişmesi, olgunlaşması bir organizmanın gelişim evreleri gibidir. Binlerce yıl önce var
olmuş olan ebelik mesleği de gelişim evrelerini geçirmiş, olgunlaşmıştır.
Bununla birlikte mesleğin olgunlaşması onun sahip olduğu etik kodlarının, meslek etiği kurallarının
ve etik değerlerinin belirlenmiş olmasına bağlıdır.
Çünkü meslek etik kodları, mesleki davranışların insani olmasına yardımcı olarak mesleğin
amaçlarına ulaşmasına yardımcı olur.
Çünkü meslek etik değerleri, etik kodları bireysel özerkliği de geliştirerek, ebenin mesleki tatminine
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Sayfa 2
olanak sağlar.
Dolayısıyla ebeliğin profesyonelleşmesinde ve ebelik uygulamalarında önemli rol oynayan etik
değerler; mesleğin toplum tarafından kabul ya da reddedilmesinde de önemli rol oynar.
http://www.nursingboard.ie/Scope/scope2/midwife2.asp?show=2#2
Ebelik ve Profesyonel Etik
Profesyonel etik bir ebenin kendini disipline etmesi, ebeliğin kendine özgü düzenlemelerini
oluşturması, mesleki kimliğin geliştirilmesi, hasta ve ebelerin korunması ve mesleki olgunluğun
sağlanması gibi önemli konularda mihenk taşı görevini görmektedir.
Meslek etiği değerlerinin ebelerin uygulamalarına yol göstermesi nedeniyle bazen ebelerin
gönülsüzce hastalarına ve yüksek bir otoriteye (tıbbi ya da hemşirelik yönetimine) itaat etmek
zorunda kaldıklarını hissetmesi ortadan kalkabilmektedir.
Hatta mesleklerinin etik değerleri, etik kodları eylemlerine dayanak oluşturduğu için onların etiğe
olan ilgilerini artırır.
Kendisinden yüksek ahlaksal karakterler (güven, saygı, insancıllık, dürüstlük, tarafsızlık,
sorumluluk, cesaret, vb.) göstermesi beklenen ebelerin bu beklentilere ait sınırlılıklar ve/veya etik
gereklilikler hakkında bilgisi, mesleki uygulamalarının etiğe uygunluğuna olanak sağlar.
Dr.Wilson ve Barnett, ebelerin meslek etiği sayesinde kendilerini hastalarına karşı daha sağduyulu,
daha sorumlu, sonuç olarak da kendilerini daha mutlu hisset ettiklerini bildirmektedir.
Dolayısıyla ebelikte etik değerler, etik kodlar, standartlar ebelik uygulamalarının daha insancıl ve
daha kaliteli olmasına yardımcı olduğu gibi, ebelik mesleğinin statüsünün yükselmesine,
saygınlığının ve güvenin korunmasına olanak sağlar.
Prof. Dr. Nermin ERSOY, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik AD
Sayfa 3