Kadın ve Sigara, Türk Toraks Derneği
advertisement
Kadın ve Sigara Türk Toraks Derneği Tütün Kontrolü Çalışma Grubu İÇERİK • Dünyada ve ülkemizde sigara içim oranı • Sigara içiminin kadın sağlığına etkisi • Pasif içiciliğin ve çevresel sigara dumanının kadın sağlığına etkisi • Dünyada 1.150.000.000 milyon sigara içicisi olduğu tahmin edilmektedir • Bu kişilerin %82 si düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşamaktadır Gelişmekte olan ülkelerde tüketim neden artıyor ? 1) Nüfus artışı 2) Gelir artışı 3) Kadınların sosyal tabularının kalkması 4) Sağlık etkileri konusunda bilgisizlik 5) Kontrol önlemlerinin yetersizliği 6) Sigara firmalarının saldırgan pazarlama taktikleri Sigara içimi uzun yıllar erkek davranışı olarak algılanmıştır. Bu nedenle bütün toplumlarda sigara içme sıklığı erkeklerde kadınlardan daha fazladır. Dünya genelinde sigara içenlerin %80’i erkeklerdir Sigara içimi bakımından erkek-kadın farklılığı bütün yaş gruplarında vardır Sosyoekonomik Farklılıklar • Erkeklerde düşük ve orta gelirli ülkelerde sigara içim oranı artmakta iken yüksek gelirli ülkelerde düşmektedir • Ancak kadınlarda ve genç kızlarda hem yüksek hem de orta ve düşük gelirli ülkelerde sigara içim oranı yükselmeye devam etmektedir Dünyada Erkek ve Kadınlarda Gelir Düzeyine Göre Sigara İçenler (%), 1995 Erkek Kadın Sigara İçenlerin yüzdesi Düşük/Orta Gelir 49 10 82 Yüksek Gelir 39 22 18 Toplam 47 12 100 Gelir Düzeyi Dünya Genelinde Sigara İçiminin Yaş ve Cinsiyet Dağılımı, 1995 Yaş grupları Erkek (%) Kadın (%) 15-19 33 5 20-29 42 12 30-39 57 15 40-49 58 15 50-59 51 12 60+ 40 11 47 921 (%80) 12 236 (%20) Bütün yaşlar Sayı (milyon) • Gelişmekte olan ülkelerde erkeklerde sigara içme sıklığı yüksek değerlerdedir, kadınlarda ise seyrektir • Bunun sonucu olarak, erkek-kadın farkı gelişmekte olan ülkelerde daha belirgindir Gelişmiş ülkelerde erkeklerde sigara içme sıklığı azalmış, kadınlarda ise artmış, böylelikle erkekkadın farklılığı azalmıştır • Global olarak kadınların sigara içim oranı %12 yaklaşık, • 236 milyon kadın olarak tahmin edilmektedir • Ancak sigara epidemisi kadınlarda özellikle genç kadınlarda hızla artmaktadır • Gelişmekte olan ülkelerde sigara içen kadınların mortalitesi içmeyenlere göre %80-90 oranında artmıştır Gajalakshmi CK, Tobacco control policies in developing countries. New York, NY: Oxford University Press • Bu risk sigara içme süresi ve miktarı arttıkça artmaktadır • Milyonlarca kadın vaktinden önce ölmektedir • Kadınların daha fazla eğitim olanağına ve ekonomik güce kavuşması ile sigaraya ulaşma olanakları artmıştır • Bu durum kadınlar arasında sigara alışkanlığının yaygınlaşmasında rol oynamaktadır • Sigara firmalarının özellikle kadınlara yönelik üretim ve pazarlama yaklaşımları da kadınlar arasında sigara kullanımının artışında önemli rol oynamıştır • Kadınlar açısından sigara içmenin, kendini ve ekonomik gücünü kanıtlama, bağımsızlık, kendine güvenin göstergesi olarak algılanması amaçlanmıştır TÜRKİYE • Türkiye’de kadınlar arasında sigara alışkanlığı erkeklere göre biraz daha düşük • Kırsal alandaki kadınlar arasında sigara içimi çok azdır ancak kentlerde kadınların sigara içim oranı yüksektir • Ülkemizde kadınlar arasında sigara alışkanlığı eğitim düzeyi ile doğru ilişkilidir • Eğitim düzeyi arttıkça sigara alışkanlığı da artmaktadır • Ülkemizde kadınların %24’ü sigara içmektedir • Bu oran kadın doktorlar arasında %34, • kadın öğretmenler arasında %50, • hemşire ve ebeler arasında %50 Türkiye’de Kadınlar Arasında Sigara İçme Alışkanlığı (1996) Meslek Sigara içen (%) Doktor 33,9 Öğretmen 53,8 Anne (ev kadını) 30,2 Hemşire-ebe 50.2 Sporcu 27,9 Sanatçı 40,0 Türkiye geneli 24,2 Sigara İçiminin Kadın Sağlığına Etkileri • • • • • Fertilite ve gebelik Kardiovasküler Solunum Kanser Diğer Fertilite üzerine etkileri • • • • Menstrüel siklus düzensizlikleri Kadın infertiltilitesi Erkek infertilitesi Ektobik gebelik Menstrüel siklus • Sigara içimi kadınların menstrual fonksiyonlarınıda etkilemekte ve menstrüel düzensizliklere neden olmaktadır • Sigara içen kadınlarda dismenore yakınması artmaktadır • Sigara içen kadınların, içmeyenlere göre 1-2 yıl daha erken menapoza girdikleri saptanmıştır Menstrüel siklus düzensizlikleri • Sigara hipotalamo hipofiz hormon sistemini baskılar • LH pikini engeller • Prolaktin ve tiroksin salgılamını baskılar • 16-18 yaş grubundaki genç kızlardan düzenli sigara içenlerde içmeyenlere göre dismenore, huzursuzluk, depresyon başağrısı ve kramp sıklığı artmış bulunmuştur Menstrüel siklus düzensizlikleri 18-23 yaş grubundaki 14779 kadında halen düzenli sigara içen ve bırakmışlarda içmeyenlere göre • dismenore riski 1.5, • premenstrüel gerilim riski 1.5 • irregüler period riski 1.5 kez artmış olarak bulunmuştur GEBELİK • Gebelik süresince sigara içim sıklığı yaklaşık % 20-30 olarak tahmin edilmektedir • • • • Düşük doğum ağırlıklı Düşük gestasyon süresinde Ölü doğmuş Perinatal mortalitesi artmış • Gebelik sigara bırakma motivasyonunun yüksek olduğu dönemlerden biridir GEBELİK • Gebelik öncesi sigara içenlerin çoğu gebeliğin 4. haftasına kadar gebeliğin farkına varamadıklarından sigara içmeye devam etmektedir Gebelik Üzerine Etkileri • • • • • • • • • • Abortus Erken doğum tehdidi Düşük doğum ağırlığı Plesanta dekolmanı Preeklampsi Karbonhidrat intoleransı Fetal hipoksi İntrauterin ölüm Konjenital anomali Laktasyon Yenidoğan Sağlığına Etkileri • Hamilelik süresince sigara içmiş annelerin çocukları içmemiş annelerin çocuklarından • 200-250 gr daha düşük ağırlıkla doğmaktadır • Ölü doğum • Neonatal dönemde ölüm • Ani ölüm sendromu oranı Sigara içen kadınların çocuklarında daha yüksektir. Anne sütü • Anne sütü ile beslenme sıklığı ve süresi de sigara içen kadınlarda içmeyenlere göre düşük bulunmuştur • Sigara içen annelerin süt miktarı da içmeyenlere göre daha düşüktür Kardiovasküler Sisteme Etkileri • Kardiovasküler hastalıklar erkeklerde olduğu kadar kadınlarda da başta gelen ölüm nedenlerindendir • Sigara içen kadınlarda – Koroner arter hastalığı – İskemik felç – Subarahnoid kanama riskleri artmıştır Koroner arter hastalığı • Koroner arter hastalığı riski genç kadınlarda yaşlılara göre relatif olarak artmış bulunmuştur • Bu relatif risk : • 35-64 yaş grubu olgularda 3 kat artmışken, • 65 yaş üstü olgularda 1.6 kat artmış bulunmuştur Koroner arter hastalığı • Koroner arter hastalığı riski – Sigara miktarı – Sigara içim süresi ile artmaktadır • Onbeş yaş öncesi sigara içmeye başlayanların sigara içmeyenlere göre koroner arter hastalığı relatif riski 9.3 kat artmıştır Koroner arter hastalığı • Özellikle oral kontraseptif kullanan kadınlarda, sigara içim ile birlikte koroner kalp hastalığı riski artmaktadır • • Rosenberg L. Myocardial infarction and cigarette smoking in women younger than 50 years of age. JAMA. 1985 Owen-Smith V. Effects of changes in smoking status on risk estimates for myocardial infarction among women recruited for the Royal College of General Practitioners' Oral Contraception Study in the UK. J Epidemiol Community Health. 1998 Koroner arter hastalığı • İlk çalışmalarda oral kontraseptiflerin sigara içen kadınlarda koroner hastalık riskini 20-40 kat arttırdığını bildirilmektedir Shapiro S, Slone D, Miettinen OS. Risk of myocardial infarction in oral-contraceptive users. Lancet. 1979 • Son yıllarda yapılan çalışmalarda ise OKS formulasyonlarındaki değişiklikler ve daha düşük dozlu formüllerin kullanımı ile bu riskin azaldığını fakat hala özellikle yoğun sigara içicilerde bu riskin yüksek olduğunu bildirmektedir Lewis MA, Spitzer WO, Heinemann LA, MacRae KD, Bruppacher R, Thorogood M. Third generation oral contraceptives and risk of myocardial infarction: an international case-control study. Transnational Research Group on Oral Contraceptives and the Health of Young Women. BMJ. 1996 Oral kontraseptif kullanmak isteyen her kadın sigara içimi ile birlikte artacak olan koroner kalp hastalıkları riski açısından uyarılmalıdır • Sigara içen kadınlarda subaraknoid kanama ve iskemik felç riskide artmıştır • Sigara içen kadınların hiç sigara içmeyenlere göre felç geçirme riski 1.72 kat artmıştır • Altmışbeş yaşından önce serebrovasküler hastalık nedeni ile ölen kadınların % 55’inde hastalık sigara ile ilişkili bulunmuştur Sigara içen kadınlarda • Karotis arterinde atheroskeleroz • Periferal vasküler ateroskleroz • Abdominal aort anevrizması rüptürü oranı artmıştır AKCİĞERLER Sigara içen kadınlarda KOAH • Sigara içen kadınların hiç içmeyenlere göre KOAH olma relatif riski 12.8 kat artmış olarak saptanmıştır • Bu risk günlük içilen sigara miktarı ve süresi ile de artmaktadır • Sigara içen kadınlarda FEV1 düşüşü içmeyenlere göre daha erken başlamaktadır Xu X et al. Effects of cigarette smoking on rate of loss of pulmonary function in adults: a longitudinal assessment. Am Rev Respir Dis. 1992 ;146:1345-8. FEV1 kaybı • Sigarayı bırakmış olanlarda 29.6 ml/yıl • Hiç içmemiş olanlarda 29.0 ml/yıl • Sigara içmeye devam edenlerde 38.0 ml/yıl olarak bulunmuştur • Sigara içenlerde FEV1 düşüş hızı günlük içilen sigara miktarı ile doğru orantılıdır FİZİKSEL GÖRÜNÜM VE SİGARA • Ciltte kırışıklıklar • Dişlerde sararma ve kötü koku Diğer • Osteoporoz artış • Gelişmekte olan ülkelerde kanser ölümlerinin 1/3’ü sigara ile ilişkili kanserlerden olmaktadır. • Erkeklerde bu oran %47 • Kadınlarda bu oran 1990’lı yıllarda %10 iken 1995 de %12 ye çıkmıştır. • • • • • • • • • • Kadınlarda sigara içimi ile artan kanserler Akciğer Ağız Farenks Özefagus Larenks Mesane Pankreas Böbrek Serviks Akut miyeloid lösemi AKCİĞER KANSERİ • Kadınlardaki kanser ölümlerinin %10’nun nedeni akciğer kanseridir • Kadınlar sigaranın içindeki karsinojenlere erkeklerden daha duyarlıdırlar • Aynı sayıda sigara içseler bile kadınların erkeklere göre akciğer kanserine yakalanma riski daha yüksektir • Akciğer kanseri Amerika’da 1950 de kadınlarda kanserlerin %3’ ünün ölüm nedeni iken, 2000’li yıllarda kadınlarda kanser ölümlerinin %25’ inin nedeni haline gelmiştir. • Avrupa birliğindeki 15 ülke değerlendirildiğinde; • 1955-1959 yılları arasında kadınlarda 35-64 yaş grubunda kanserden ölüm oranı 7.7/ 100.000 iken, • 1990-1994 arasında bu oran 14.3/100 000’ e yükseldi. • ABD’de yaşa uyarlanmış kanser mortalitesi değerlendirildiğinde 1950 den 1987’ ye kadınlarda akciğer kanserinin mortalitesinde yüzde 600’lük bir artış olduğu, • akciğer kanserinin meme kanserinin önüne geçtiği görülmektedir • Kadınlarda sigara içiminin erken başladığı ülkelerde akciğer kanseri ölümleri bugün ilk sırada gelmektedir Akciğer Kanseri • Kadınlarda akciğer kanseri gelişme riskinin sigara içim süre ve miktarı ile arttığı, sigaranın bırakılması ile azaldığı gösterilmiştir • Otuz yaş ve üzerinde 676.000 kadının 1982-1988 yılları arasında izlendiği bir araştırmada çalışmanın başlangıcında sigara içmekte olan kadınlarda içmeyenlere göre akciğer kanseri mortalitesinin 12 kat arttığı gösterilmiştir. • Günde 1-9 sigara içen kadınlarda bu risk 3.9 kat artmışken, günde 40 sigara içen kadında bu risk 19.3 kat artmıştır. Kadınlarda pasif sigara içiciliği • Sigara dumanı tütünün, kağıdın ve katkı maddelerinin yüksek ısıda yanması sonucu ortaya çıkan partikül ve gazları içermektedir • Sigara içmeyenler tarafından iç veya dış ortamlarda nefes yolu ile akciğere alınan sigara dumanına çevresel sigara dumanı (ÇSD) denmektedir • ÇSD sigaranın yan ve ana duman içeriklerinden oluşmaktadır, nikotin ve karsinojenleri yüksek konsantrasyonda içermektedir • ÇSD’de irritanlar, sistemik zehirleyiciler, mutajenler, karsinojenler, üremeye ve gelişmeye etki eden zehirler gibi kimyasallar bulunur • İç ortamlar özellikle evler sigaranın yoğun olarak içildiği mekanlar olup, çocuklar ve kadınlar bu ortamlarda ÇSD yoğun olarak maruz kalmaktadırlar • Ülkemizde erkeklerin %60 sigara içtiği düşünüldüğünde bu ailelerde kadınlar ve çocuklar yoğun olarak ÇSD maruz kalmaktadır • Pasif içiciliğin kadınlarda akciğer kanseri riskini arttırdığı bilinmektedir • Pasif içicilik koroner kalp hastalıkları ve diğer kardiovasküler hastalıkların riskini arttırmaktadır • Solunum sistemi semptomlarında artışa, • Solunum fonksiyonlarında kötüleşmeye sebep olur.
