Moğolistan

Yatırım ve dış ticaret için potansiyeli yüksek ülke: Moğolistan
SPOT:
Doğu ve Orta Asya'da denize kıyısı olmayan, göz alabildiğine çayır, orman ve
ovalardan oluşan Moğolistan, Orhun Abideleri ile Göktürk Anıtlarına ev sahipliği
yapmasıyla Türk tarihi açısından da ayrı değer taşıyor. Petrolün ve diğer maden
cevherlerinin de bulunduğu mineraller bakımından zengin olan ülke yatırımcılarını
bekliyor.
1,5 milyon kilometrekarelik yüzölçümü ve yaklaşık 2,7 milyonluk nüfusuyla dünyanın
en düşük nüfus yoğunluğuna sahip ülkelerinden biri olan Moğolistan, 21 eyalete oluşmakta.
Sadece, Rusya Federasyonu ve Çin Halk Cumhuriyeti ile komşu olan ülkede denize çıkış
bulunmamakta. Ancak ülke başta petrol olmak üzere değerli maden ve minerallere ev
sahipliği yapmakta.
Kilometrekare başına yaklaşık 1,5 kişinin düştüğü ülkede, nüfusun yarısı şehirlerde
yaşamakta ve başkent Ulan Bator, bu nüfusun 1/3’ünü barındırmakta. Yine etnik olarak
oldukça homojen bir ülke olan Moğolistan da, nüfusun yaklaşık yüzde 95’i Moğollardan
oluşmakta, yüzde 5’lik Kazak asıllı Türk azınlık bulunmakta.
Madencilik ilk sırada
Ülkedeki sektörlerin genel görünümüne bakıldığında; Tarım ve hayvancılık,
ormancılık, ile madencilik sektörlerinin önde olduğu ortaya konmakta. Özellikle tarım,
Moğolistan’ın GSYİH’sinin yüzde 20,6’sını oluşturmakta ve işgücünün %35,2’sini istihdam
etmekte. Ancak, ülkenin yüksek rakımı, sıcaklıktaki aşırı dalgalanmalar, uzun kışlar ve düşük
nemlilik oranı tarımsal kalkınma için sınırlı bir potansiyel sağlamakta. Tarım sektörü sonuç
olarak göçebe hayvan yetiştiriciliğine odaklıdır.
Moğolistan genelinde en dikkat çekici sektörlerin başında şüphesiz madencilik
gelmekte. Ülkede altın, kömür, bakır, molibdenyum, kalay, tungsten ve uranyum başta olmak
üzere 80 çeşit zengin maden rezervi bulunmakta. Kömür, bakır ve altın bu güne kadar büyük
yatırımların konusu olmuş madenlerdir.
Erdenet şehrinde aynı isimle anılan bakır madeni dünyadaki ilk 10 bakır madeninden
biridir ve Moğolistan ekonomisi için kilit rol oynamayı sürdürmekte. Ancak, ülkenin
güneyinde Çin sınırına yakın bölgede bulunan Oyu Tolgoi bakır ve altın madeni ve Tavan
Tolgoi yüksek kaliteli taş kömürü madeni rezervleri bu durumu değiştirecek büyüklükte.
Oyu Tolgoi dünyadaki en büyük işlenmemiş porfir, bakır ve altın bulunduran maden
rezervidir. Moğolistan Hükümeti ile Kanada menşeli “Ivanhoe Mines” maden şirketine
işletme hakkı veren anlaşma 6 Ekim 2009 tarihinde imzaladı. 40 yıllık maden ömrü olduğu
tahmin edilen Oyu Tolgoi ülke tarihindeki en büyük yabancı yatırım ve kalkınma projesi
olarak değerlendirilmekte.
Ülkedeki finansal hizmetlere bakıldığında, finansal düzenleme komisyonu, ticari
bankalar, bankacılık dışı ticari kurumlar, menkul kıymet şirketleri, sigorta şirketleri, tasarruf
ve kredi kooperatifleri merkez bankasının finans yapısını oluştuğu görülür. Yine, bankacılık
sistemin de Moğolistan Merkez Bankası (BOM) nihai hedefi olan ulusal paranın istikrarını
sağlama hedefi doğrultusunda para politikaları uygulamakta. Ayrıca ülkede 2 tanesi yeddi
eminde olmak üzere 16 tane ticari banka faaliyet göstermekte.
Yatırım için uygun alanlar
Ekonominin temeli hayvancılığa dayanan ülkede süt ve süt ürünleri bile ithal
edilmekte. Gıdada tüketimin ithalata dayanıyor olması yatırımcılar için bu alanı potansiyel
kılmakta. Moğollar bir ürünü dünyanın öbür ucundan ithal etmek konusunda oldukça
başarılıdırlar, ancak üretim ve ihracat konusunda çok geridirler. Gıda ürünlerinin
Moğolistan’a ihraç edilmesinin yanında özellikle süt ve süt ürünleri tesisi, et işleme tesisi, un
fabrikası, makarna fabrikası, bisküvi fabrikası, çikolatalı mamuller fabrikası, şekerli mamuller
fabrikası, ayçiçek yağı fabrikası yatırım yapılabilecek alanların başında geliyor. Bu alanlarda
üretim ya yoktur ya da çok azdır ve tüketim ithalata bağlıdır.
Ülkede kullanılan unun ciddi bölümü ithal edilmektedir; bu sebeple bazı firmalar
Türkiye’den un fabrikası almışlardır.
Moğolistan’da 30 milyon hayvan mevcuttur (12 milyon koyun, 12 milyon keçi, 2
milyon sığır, 2 milyon at, diğerleri-deve ve Tibet öküzü). Yılda yaklaşık 7 milyon hayvan
kesilmekte; ancak, deri işleme tesisleri çok eskidir. Ülkenin bu kaynağını değerlendirebilmesi
için modern deri fabrikaları kurulması kaçınılmazdır. Dolayısıyla deri makineleri ve kimyasal
ihracatı da potansiyeli yüksek bir alandır.
Halkın yarısı çadırlarda yaşamaktadır ve konut ihtiyacı fazladır. Ülkede ücretler düşük
olmasına rağmen (aylık 50-100$ arasında) yurt dışına işgücü göçü fazladır. Yurt dışında
özellikle Güney Kore, Japonya, Çin, Almanya ve ABD’de çalışan Moğollar bir daire
alabilecek parayı biriktirince ülkelerine dönerek bir konut sahibi olmaktadırlar. Bu sebeple
konut inşaatında bir patlama yaşanmaktadır. Öte yandan gelir düzeyi yüksek Moğollar ve
özellikle madencilik alanına yatırım yapan yabancılar lüks konutlara yönelmektedir. 200-400
metre kare arasında değişen bu konutlar metre karesi 1000-1600 dolar arasında değişen
fiyatlardan alıcı bulmaktadır. Söz konusu lüks konutların Moğolistan’daki maliyeti metre kare
itibari ile 500-600 dolar civarındadır. Türk inşaat sektörünün kalitesi ve sürati göz önüne
alındığında konut inşaatı ve inşaat malzemeleri ihracatı da potansiyel bir alan olarak ortaya
çıkmaktadır. Hali hazırda Türkiye’den pvc ithal edilmektedir; ayrıca radyatör, armatür ve
mutfak ve banyo malzemeleri ithal etmek isteyen firmalar mevcuttur. Lokal ısıtma sistemleri
de ihracat potansiyeli olan bir başka üründür.
Konut arz ve talebindeki artışlar sebebiyle mobilya talebinde de artış olmaktadır.
Halihazırda Türkiye’den mobilya ithal edilmektedir. Moğolistan'da kullanılan mobilyaların
büyük bir bölümü ithal edilmektedir, bu alanda kurulabilecek tesisler işçiliği ucuz olması
sebebiyle kısa sürede pazarda söz sahibi olabilirler.
Kozmetik ürünleri ve temizlik malzemeleri de tamamı ithal edilmektedir, bu alan da
yatırım yapılabilecek alanlardan birisidir.
Moğolistan’dan yaptığımız ithalat tuzlanmış bağırsak ile sınırlı kalmıştır. Yıllar
itibariyle incelendiğinde bağırsak ithalatının 1 milyon dolara kadar çıktığı görülmekle birlikte
5-6 milyon dolarlık bağırsak ithalatı mümkün görülmektedir. Türkiye’ye gönderilen tuzlanmış
bağırsaklar asorti edildikten sonra Avrupa ülkelerine gönderilmektedir. Moğol bağırsağının
kaliteli olduğu ve bu alana yeni yatırımlar yapılabileceği de işadamlarımız tarafından dile
getirilmektedir.
Gıda üreten tesislere ek olarak Moğolistan’da yatırım yapmayı düşünecekler için diğer
öncelikli alan madencilik olarak ortaya çıkmaktadır.