ETK*L* *LET***M - Taşağıl Anadolu Lisesi

ETKİLİ
İLETİŞİM
SUNUM PLANI

İletişim Nedir?

İletişim Türleri

Beden Dili

Etkili İletişim
- kabul etme/saygı
- etkin dinleme
- empati
- ben dili

İletişim Engelleri

Sonuç
ETKİLİ İLETİŞİM

Başkalarını doğru anlayabilmek ve algılayabilmek kendinizi iyi
anlatabilmek için gerekli iletişim beceri ve yeteneklerinizi geliştirmek,
söylemek zorunda olduğumuz mesajı en iyi ifade edecek yöntemi
bulmak, doğru ifadeleri kullanmak, , doğru soru sorabilmek ve doğru
cevabı verebilmek, iletişim sürecinin en önemli öğeleridir ( Meb, 2007).

Hayatımızın her alanında yaşayabileceğimiz iletişim çatışmaları veya
empati kurulamadığında telafisi güç sorunlar ve olumsuzluklar ortaya
çıkabilecektir. Hayatı daha basit kılmak, ilişkileri daha iyi seviyeye
getirmek ve yaşadığımız toplumu geliştirmek için iletişim ve empati
özenle üzerinde durulması gereken konulardır (Meb, 2007)
İLETİŞİM NEDİR?
•
İletişim; duygu, düşünce ve bilgilerin akla gelebilecek her
türlü yollarla başkalarına aktarılmasıdır (Baltaş, 1994).
•
Anlamları paylaşmak ve ortak kılmak,
•
Kişilerarası duygu ve düşünce alışverişi paylaşımı,
•
Üretme, bunları organize etme, anlamlandırma ve aktarma
süreci,
•
Kaynak ve alıcı arasında bir kanal aracılığıyla anlaşılabilir
mesajların alınıp yollanması sanatıdır (Kırmızı, 2004).
(Karcı, 2010)
İLETİŞİMİN ÖNEMİ
•
Bıçakçı (1998)’ya göre iletişimin önemi;
•
Var olmak,
Haberleşmek,
Paylaşmak,
Etkilemek ve yönlendirmek,
Eğlenmek ve mutlu olmak.
•
•
•
•
(
İLETİŞİM TÜRLERİ

Tek yönlü ve çift yönlü olmak üzere iki grupta
irdelenebilir. Çift yönlü iletişim ise sözlü, sözsüz ve
yazılı olmak üzere üçe ayrılmaktadır. İletişimin %30’u
sözlü, %60’ı sözsüz ve %10’u yazılı iletişim teknikleri
ile yapılmaktadır.

İletişim, sadece kelimeleri söylemekten daha fazla öğe
içerir. İletişim becerileri, mesajın aktarımı için seçilmiş
olan sözcükler, beden dili ve sesten oluşur.
(Voltan Acar, 2010)

Sözlü İletişim; konuşarak gerçekleştirdiğimiz iletişimdir.
İnsanın duygu, düşünce, izlenim ve tasarımlarını sözle
bildirmesine sözlü iletişim diyebiliriz.

Sözsüz
İletişim;
konuşulan
dilin
dışında,
jestler,
mimikler ya da dilsel olmayan işaretler aracılığıyla ifade
edilen iletim biçimlerini kapsar.
(Polat, 2011)
Sözlü iletişim, dil ve dil ötesi iletişim olmak üzere iki alt
sınıfa ayrılır.
İnsanların karşılıklı konuşmalarını, dille iletişim olarak
kabul ederiz. Kişiler ürettiklerini, bilgilerini birbirlerine
ileterek anlamlandırırlar. (Ne söyleniyor ?)
Dil ötesi iletişim, sesin niteliğidir; ses tonu, sesin hızı,
şiddeti, hangi kelimenin vurgulandığı, duraklamalar vb.
özelliklerdir. (Nasıl söyleniyor ?).
(Polat, 2011)
Sözlü İletişimin Bileşenleri;
•
Sözle teşvik etme, soru sorma
•
Uygun bir ses tonu kullanma
•
Basit bir dil kullanma
•
Yansıtma
•
Açıklığa kavuşturma
•
Geri bildirim
(Peşken, ty)
BEDEN DİLİ
Bedenimiz, iç dünyamızın eldivenidir. Beden dilimiz biz
sustuğumuzda da devam eder. İletişim kurarken hem
kulaklarımızla,
dinlemeliyiz;
hem
de
araştırmalar,
gözlerimizle
kelimeler
karşı
aynı
tarafı
kalmak
koşuluyla bilginin %60’ının görsel olarak ve sadece
%10’unun kullanılan kelimeler aracılığıyla iletildiğini
göstermektedir (Polat, 2011).
Bedenin söyledikleri ile ağızdan çıkan kelimeler arasındaki
fark ve çelişkileri yakalamak, etkin iletişim açısından
önemli bir beceridir. Beden dili konusundaki yeteneğimizi
geliştirirsek ve beden dilimize ön yargısız ve cesaretle
yaklaşırsak, iletişimde etkinliğimizi arttırabiliriz.
Beden dilinin öğeleri şunlardır;
•
Beden duruşu
•
Mimikler ve jestler
•
Bakış
•
Oturmak için seçilen yer
•
Oturma biçimi
•
Yönelme ve ayakların kullanımı
•
Mesafe, temas
•
Giyim
•
Bakım ve makyaj
•
Kullanılan aksesuarlar

Sözsüz iletişim kişiler arası iletişimde sözlü iletişimle
birlikte etkin olan susma, sesin rengi ve müziği, beden
dili, mekan ve zaman özellikleri, renk ve giyim kuşam
önemli
ve
etkindir.
İletişimde
susmak/sessizlik
rastlantısal değildir. Değişik tepkileri dile getirir. Sesin
tonlaması, beden dili, yüz ifadeleri, iletişimde mekan
kullanımı ve biçimi etkilerini bilmek ve bilinçli olarak
saptayabilmektir.
(Polat, 2011)
Sağlıklı iletişimin temel unsurlarını yerine getirmek bizi
mutluluğa götürür.
(MEB, 2007)
ETKİLİ İLETİŞİM İÇİN :

İletişim kurulan kişiyi olduğu gibi kabul etme

Etkin dinleme

Empati

Ben dili kullanımı gereklidir.

Kabul Etme/Saygı :
Saygıyı iki yönde ele almak gerekir; kişinin kendine olan
saygısı ve kendini kabulü ve kişinin başkalarına olan
saygısı ve kabulü ( Voltan Acar, 2012) .
Kişilerarasında çıkan çatışmaların çoğu kişilerin,
birbirlerinin herhangi bir yönünü kabul etmemesinden
kaynaklanır.
Herkesin karşı tarafa kendi fikrini dayatması çatışma
yaratır.

Kişileri oldukları gibi kabul etmek, yargılamadan,
eleştirmeden dinlemek önemlidir.

Kabul
karşıdaki
kişiye
değer
verildiğinin
bir
göstergesidir.

Kabul dili kullanıldığında kişinin kendi problemini ve bu
problem karşısında hissettiği duyguları açıkça dile
getirmesi ve problemle yüzleşerek onun üstesinden
gelmesini sağlanır.
(Meb, 2007)

Empati
Kişinin;
•
Olaylara karşısındakinin bakış açısıyla bakabilmesi,
•
Karşısındaki kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru
anlaması,
•
Anladığını karşısındaki kişiye ifade etmesidir (Polat, 2011).
Empati, diğerinin duygularının yoğunluğunu ve anlatımını
algılama ve anlama yeteneğidir (Voltan Acar, 2008).

Morse’a göre empati bileşenleri şu şekildedir:
•
Duygusal; diğer kişinin içsel hislerinin ya da psikolojik durumunun
paylaşılması
•
Etik; empati ile diğer kişiye yardım etmek için içsel bir istek duyma
•
Bilişsel; diğer kişinin objektif tutumlarından bakış açısının ve
hislerinin anlaşılması ve entelektüel özelliklerinin tanımlanması
yeteneği
•
Davranışsal;diğer kişinin bakış açısının anlaşılmasına yönelik
iletişim ile yanıt verilmesi
(Gürüz ve Eğinli, 2010)

•
Empati sayesinde;
Karşımızdakine değer verdiğimizi ve onu anladığımızı
göstermiş oluruz. Bunun sonucunda çevremizdekiler bizimle
iletişim kurmakta daha istekli olur ve bize daha açık davranır.
•
Dinleme sırasında yanlış anladığımız bir konu veya izlenimi
konuşmacı hemen düzeltebilir, böylece karşı tarafı daha iyi
tanıyabiliriz.
•
Karşı taraf duygularını daha açıkça ve samimiyetle ifade eder.
•
Daha yakın, anlamlı, yardımsever ilişkiler kurulur.
(Polat, 2011)
•
Empatide ifade edilen duygunun şiddetine dikkat etmek ve o
duygunun şiddetine uygun tepki vermek gerekir. Yine empati
kurarken, sadece danışanın sözel tepkilerine değil, ses tonuna,
konuşma temposuna, jest ve mimiklerine, duruşuna dikkat
etmek gerekmektedir (Voltan Acar, 2008).
Empati ve sempati arasındaki ayrım:
•
Empatide karşıdaki kişinin duygu ve düşüncelerini anlamak,
sempatide duygu ve düşüncelerin aynısına sahip olmak
gerekir.
•
Empatide duygu ve düşüncelerin anlaşılması esas alınırken,
sempatide yandaş olmak ve hak vermek esastır.
•
Empatide özdeşim kurulmaz, özdeşim doğru bir şekilde
empati kurulmasına engel olur. Sempatide ise diğer kişiyle
özdeşim kurularak aynı hisleri paylaşmak yer alır.
(Gürüz ve Eğinli, 2010)
BEN DİLİ

Kişinin kendisini rahatsız eden durum veya davranış
karşısındaki tepkisini, kendi duygu ve düşüncülerini
ifade ederek açıkladığı ifade tarzıdır ve iletişimin olumlu
sürmesini sağlar (Polat, 2011)

Ben mesajı başkalarıyla ilgili değerlendirme ve yorumlarımızı değil;

Durumun objektif tanımını (pasif cümle)

Bizde yarattığı etkiyi

Sebep olduğu duyguyu içerir.

Ben mesajı ile kurduğumuz iletişimde karşı taraftaki
kişiyi
yargılamadan
yorumlarımızı
onun
onun
davranışını
kişiliğine
değil,
tanımlar,
davranışına
yöneltiriz (Polat, 2011).

Ben dili, direnç ve baş kaldırıyı daha az ortaya çıkarır ve
davranışın değişmesinde karşıdakine sorumluluk verir
(Voltan Acar, 2008).

Sen iletileri saldırı mesajı ilettiğinden, savunmayı ve
karşı tarafın saldırısını da beraberinde getirir.

Ben dilinde suçlama yoktur, kişiyi savunma yerine
sorunu düşünmeye iter.

Sen iletisinin etkisi kısa sürer ve yineleme gerektirir.

Sen iletisi kişiliğe yöneliktir, iletişimi ve işbirliğini
engeller
Ben iletileri;

Suçluluk hissettirmez.

Savunmaya itmez.

Duygunun nedeni anlaşıldığı için iletişim sağlıklı olur.

Ben iletisi alan kişi başkalarını düşünmeyi de öğrenir.

Yakınlaşmayı sağlar.

Anlaşmazlıkları azaltır.

Konuşan kişiyi rahatlatır.
(Pekşen, ty.)
DİNLEME

İletişim sisteminin temel öğelerinden biri de dinlemedir.
Dinleme, anlaşılması ve yerine getirilmesi kolay bir kavram
olmasına karşın, birçok kişinin hatta yardım ilişkisinde
olanların bile zaman zaman başarısız olduğu bir konudur. İyi
bir dinleyici, iletişim kurduğu kişinin yalnız sözlerini değil,
yüzü, eli, kolları ve bedeniyle yaptıklarını da duyar. Çünkü
yüz ifadeleri, el ve kol hareketleri, bedenin duruş tarzı, ses
tonu gibi sözsüz mesajlar da iletişimin bir parçasıdır. Hatta
bazen tek başına iletişimdir (Pekşen, ty.)

Sözlü
iletişimde,
iletişim
içinde
olan
birbirlerini duyduklarını anlatmak için
bireylerin
kullandıkları
çeşitli yöntemler vardır. Bunların kullanılış biçimi,
iletişimin gücünü ve süresini belirler.
İletişim kurmada ;

Edilgin Dinleme (Sessizlik )

Kabul Ettiğini Gösteren Tepkiler ( Onay Tepkileri )

Kapı Aralayıcılar ve Konuşmaya Davet

Etkin Dinleme olmak üzere 4 tip dinleme becerisi söz
konusudur.

ETKİN DİNLEME
Dinleyicinin mesajı verenle etkin olarak ilgilenme
sorumluluğu söz konusu olduğundan etkin kavramı
kullanılmıştır. Dinleyici edilgin bir şekilde sözcükleri
emmez, duyduklarında saklı olan duygu ve gerçekleri
etkin olarak elde etmeye çalışır ve konuşana sorunu
çözmesi için dinleyerek yardım eder. Empati önkoşuldur
(Voltan Acar, 2008).

Etkin dinlemenin amacı, karşıdaki kişiye derin anlayış ve
kabul duygusunu iletmektir. Kişi, bu saygı ortamında
sorununa ilişkin duygularını tam olarak ifade eder
(Voltan Acar, 2008).

Kendileriyle ilgili olan sorunun farkına varırlar.

Anlaşıldım duygusunu yaşar, karşıdaki kişiye olumlu
duygular beslerler.

Karşıdaki kişiyi dinlemeye ve anlamaya hazır hale
getirirler (Polat, 2011).
İLETİŞİM ENGELLERİ

Emretme, Yönetme “Yapman gerekir ........”, “Yapmak zorundasın
.........” soru cümleleri korku ya da aktif direnç yaratabilir.

Uyarma, tehdit etme, gözdağı verme “Ya yaparsın, ya da ..........”
şeklindeki ifadeler korku ve boyun eğme davranışı yaratabilir.

Ahlak dersi, vaaz verme “.... şöyle yapmak gerekir” şeklindeki
ifadeler zorunluluk ya da suçluluk duyguları yaratır.

Övme, görüşüne katılma “Çok güzel ....”, “Haklısın, o berbat birine
benziyor”, “Bence harika bir iş yapıyorsun” şeklindeki ifadeler,
karşıdaki kişide beklentilerin yüksek olduğu iması yaratabilir.

Öğüt verme, çözüm getirme, fikir verme “Bence .......”, “Sana şunu
öneririm ....” gibi ifadeler kişinin sorunlarını çözmekten aciz olduğu
iması verebilir.

Mantık yoluyla inandırma, tartışma “İşte şu nedenle hatalısın .....”,
“Gerçek şu ki .....”
ifadeleri ile başlayan cümleler savunucu
tutumları ve karşı koymayı kışkırtabilir.

Ad takma, gülünç duruma düşürme
“Hadi bakalım süpermen”,
“Geri zekalı”, “Hadi sende sulugöz” şeklindeki ifadeler, öz imgesi
üzerinde olumsuz etki yaratabilir ve karşılık verme dürtüsünü
kışkırtabilir.

Tahlil etme, tanı koyma “Senin derdin nedir biliyor musun?”,
“”Herhalde çok yorgunsun” şeklindeki ifadeler tehdit edici, tedirgin
edici olabilir ve başarısızlık duygusu uyandırabilir.

Güven verme, teselli etme “Aldırma ....”, “Boş ver, düzelir ....”,
ifadeleri bireyin kendisini anlaşılmamış hissetmesine neden olabilir.

İnceleme, araştırma, soruşturma “Neden? ....”, “Kim? .....”, “Sen ne
yaptın? ........”, “Nasıl? ....” soruları, yanıtlama zorunluluğu,
genellikle eleştiri veya zorunlu çözüm getirdiğinden, bireyleri hayır
demeye, yarı doğru yanıt vermeye, kaçmaya ve yalan söylemeye
yöneltebilir.

Konu değiştirme, işi alaya vurma, şakacı davranma “Daha güzel
şeylerden konuşalım ....” şeklindeki bir ifade yaşamın güçlükleriyle
savaşmak yerine onlardan kaçınmak gerektiği mesajını ima edebilir.
Bireyde sorunlarının önemsiz, saçma ve geçersiz olduğu duygusunu
yaratabilir
SONUÇ

Sonuç olarak İLETİŞİM bir beceridir. İnsanlarla
anlaşabilmek, kendimizi doğru
karşımızdakinin
karşımızdakini
söylediklerini
ifade edebilmek,
doğru
önemsediğimizi
ve
anlayabilmek,
önemsenmek
istediğimizi göstermek, ruhsal sağlığımızı koruyabilmek,
yaşamdan
keyif
sağlayacağımız
alabilmek
İLETİŞİM
gereksinimlerimizdir
becerimizle
ve
öğrenilebilir, geliştirilebilir becerileri kapsar.
iletişim,
KAYNAKÇA

Pekşen, Y. (t.y.). Sosyal antropoloji/İletişim. Ondokuz
Mayıs Üniversitesi-Uzaktan Eğitim Merkezi

Gürüz, D. ve Temel Eğinli, A. (2010). İletişim Becerileri.
Nobel Yayınevi: Ankara, 2. basım

Polat, F. (2011). İletişim Nasıl Kurulur. Avrupa Yakası
Yayıncılık: İstanbul, 1. basım

Voltan Acar, N. (2010). İnsan İlişkileri İletişim. Nobel
Yayınevi: Ankara, 2.basım

Voltan Acar, N. (2012). Yeniden Terapötik İletişim
Kişiler Arası İlişkiler. Nobel Yayınevi: Ankara, 8. basım

Karcı,
Y;
“İletişim
Meslek
Lisesi
Son
Sınıf
Öğrencilerinin Empatik İletişim Beceri Düzeylerine
İlişkin Bir Araştırma,” Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım Anabilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2010.

Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi
Projesi (2007). Sağlıklı İletişim. Halkla İlişkiler ve
Organizasyon Hizmetleri: Ankara