Kimyasal Tepkimeler

KİMYASAL TEPKİMELER
KİMYASAL TEPKİMELER
Kimyasal olayların sembol ve formüllerle gösterilmesine kimyasal tepkime denir.
H2 gazı, O2 gazı ile tepkimeye girerse H2O oluşur. Bu olay,
H2 + O2  H2O
şeklinde yazılır. Okun solundaki maddelere reaksiyona giren, okun sağındaki maddelere ürün denir.
Kimyasal reaksiyonları aşağıdaki şekillerde sınıflandırabiliriz.
1. Organik Maddelerin Yanma Reaksiyonları
O2 ile reaksiyona girmeye yanma tepkimesi denir. Genellikle yanma olaylarında ısı açığa çıkar.
CH4 + 2O2  CO2 + 2H2O + ısı
C2H6 + 7/2 O2  2CO2 + 3H2O+ ısı
C2H5OH + 3O2  2CO2 + 3H2O+ ısı
Yanmanın Şartları
1. Yanıcı madde
2. Oksijen
3. Tutuşma sıcaklığı
Yanma olayları için gerekli şartlardır. Yanma olayları yavaş ve hızlı yanma olarak ikiye ayrılır. Doğalgazın yanması
hızlı gerçekleşirken, demirin paslanması yavaş gerçekleşir.
Oksijen : Havada % 21 (yaklaşık 1/5) oranında bulunur. Renksiz, kokusuz, havadan ağır yakıcı bir gazdır.
2. Ayrışma (Analiz) Reaksiyonları
Bir bileşiğin kendisinden daha basit maddelere ayrıştırılmasına analiz denir.
3. Birleşme (Sentez) Reaksiyonları
İki farklı maddenin birleşerek kendi özelliklerini kaybedip yeni özellikte bir madde meydana getirmesi olayına
sentez denir.
H2 + 1/2 O2  H2O
C + O2  CO2
CO2 + H2O  H2CO3
4. Endotermik Reaksiyonlar
Dışarıdan ısı alarak gerçekleşen kimyasal reaksiyonlardır. Kireç taşının ısıtılması ile CaO ve CO2 ye ayrışması gibi.
CaCO3 + ısı  CaO + CO2
KClO3 + ısı  KCl +
O2
5. Ekzotermik Reaksiyonlar
Dışarıya ısı veren kimyasal reaksiyonlardır. Kömürün yanması gibi.
C + O2  CO2 + ısı
CH4 + 2O2  CO2 + 2H2O + ısı
6. Nükleer Reaksiyonlar
a. Bölünme (Nükleer fisyon) reaksiyonları : Büyük çekirdeklerin küçük çekirdeklere parçalanması olayıdır.
Reaksiyon sırasında çok fazla enerji açığa çıkar. Örnek: Atom bombası gibi.
b. Birleşme (Nükleer füzyon) reaksiyonları : Küçük kütleli atom çekirdeklerinin birleşerek büyük kütleli atom
çekirdekleri oluşturması olayıdır. Hidrojen bombası gibi.
Hidrojen bombasından açığa çıkan enerji, atom bombasından yaklaşık 1000 kat daha fazladır. Güneşte hidrojen
atomlarının birleşip helyuma dönüşmesi (füzyon reaksiyonu) sırasında çok büyük enerji açığa çıkar.
Oksijenin elde edilmesi
a. Oksijen, sıvı havanın damıtılmasıyla elde edilir. Endüstride kullanılır.
b. Potasyum klorat (KClO3) ın ısıtılmasıyla
c. Laboratuarda cıva oksit (HgO) in ısıtılması ya da suyun elektroliziyle elde edilir.
Elektroliz : İletken bir sıvının elektrik akımı ile kendini oluşturan elementlere ayrılmasına elektroliz denir. Elektriği
ileten eriyiklere de elektrolit denir. Elektroliz sırasında oluşan yüklü atom veya atom gruplarına da iyon denir.
Şekildeki elektroliz düzeneğinde anot ve katot iletken metallerden yapılır.
Elektrolit olarak asit, baz veya tuzun sulu çözeltisi kullanılırsa
devreden akım geçtiği gözlenir. Sıvı (elektrolit) içindeki (–) yüklü
iyonlar anota (+) yüklü iyonlar katoda gider ve böylece sıvı
elementlerine ayrılmış olur.
Elektroliz olayında anyonlar anottan, katyonlarda katottan elementel
olarak açığa çıkarlar.
Örnek olarak; asitli ortamda H2O nun elektrolizinden anotta oksijen
gazı, katotta H2 gazı toplanır.
KİMYASAL REAKSİYONLARDA DENKLEM DENKLEŞTİRME
Denklem Denkleştirirken:
1. En kalabalık atom grubu bulunan bileşiğin kat sayısı 1 olarak alınır.
2. Hidrojen ve oksijenin eşitlenmesi en sona bırakılmalıdır.
3. Atom eşitliğini sağlamak için kullanılan katsayılar bileşiğin baş tarafına yazılır ve bu katsayılar bileşikteki
herbir atomla çarpım durumundadır.
H2O  2H, 1 O
H3PO4  3H, 1P, 4O
Ca(OH)2  1Ca, 2O, 2H
CH3COOH  2C, 4H, 2O
2CaCl2  2Ca, 4Cl
şeklinde atom sayıları hesaplanır.
Denklem Katsayılarının Anlamı
Bir denklem eşitlendiğinde maddenin katsayısı o maddenin mol sayısı demektir.
Örnek 1
Al + S  Al2S3 denklemini denkleştiriniz?
Çözüm
Bu denklemde Al2S3 ün katsayısı 1 olarak alınır. Al nin katsayısı 2, S nin katsayısı 3 olmalıdır.
Denklemin denkleşmiş hali;
2Al + 3S  Al2S3 olur.
Örnek 2
CaO + H3PO4  Ca3(PO4)2 + H2O denklemini denkleştiriniz?
Çözüm
Ca3(PO4)2 nin katsayısını 1 alalım. Denklemin sağ tarafında 3 tane Ca atomu vardır. Sol tarafta da 3 tane Ca atomu
olması için CaO nun katsayısı 3 olmalıdır.
Sağ tarafta 2 tane P atomu vardır. Sol tarafta da 2 tane P olması için H3PO4 ün katsayısı 2 olmalıdır. Hidrojen ve
oksijenin eşitlenebilmesi için H2O nun katsayısı 3 olmalıdır.
Denklemin denkleşmiş hali :
3CaO + 2H3PO4  Ca3(PO4)2 + 3H2O
Örnek 3
K2Cr2O7 + 2X  2K2CrO4 + H2O denkleminde X bileşiğinin formülü ne olmalıdır?
Çözüm
K2Cr2O7 + 2X  2K2CrO4 + H2O
Denklemin sol tarafında
Denklemin sağ tarafında
2K, 2Cr, 7O
4K, 2Cr, 9O, 2H
X in katsayısı 2 olduğundan
X bileşiğinin formülü KOH olmalıdır.