sa*lık uygulamalarında et*k

SAĞLIK
UYGULAMALARINDA ETİK
TIBBİ BAKIMIN AMACI
 Hastalıkları önlemek, onları tedavi etmek
suretiyle işlevleri onarmak ya da geliştirmek,
ıstırabı gidermek ve ağrıyı ortadan kaldırmak ve
yaşamı korumaktır.
 Tıp Etiği
 Hastalara,
 Topluma,
 Meslektaşlara
karşı yükümlülükleri düzenler.
Yasalar-Deontoloji- Tıp Etiği
 Deontoloji

Ahlak ve yasaya dayanır.

Yazılı kurallardır(Tıbbi Deontoloji Tüzüğü).
 Tıp Etiği
Sağlık hizmeti verenler ile alanların beklentileri-değerleri
arsındaki farklılıklardan doğan ikilemleri aydınlatmaya çalışan
disiplin.
 Yerleşik ahlaka dayanmaz; açık uçlu sorular sorar ve yanıtları
değil, yanıta nasıl ulaşılacağını gösterir; rasyonel bir analiz
yöntemidir.

 Tıbbi etik kuralların temel amacı;
›
›
›
Kısıtlamalar,
Baskılar,
Yasal düzenlemelere bağlı yükümlülüklerden bağımsız
olarak sağlık hizmeti veren kişinin daima
› hastanın iyiliğini, yararını gözeterek davranmakla
görevli olduğudur.
Tıp Etiği
 Tıp araştırmalarında ve uygulamalarında, her
yapılması olanaklı olanın gerçekleştirilmesine izin
verilmemesi düşüncesinden kaynaklanan,
araştırmalara ve uygulamalara sınırlar çizmek,
norm oluşturmak ve bunun eğitimini yapmak,
bugün tıp etiğinin işidir.
Tıp etiği
 Tıp etiğinden en başta beklenen, bir hekim ya da sağlık
bilimcisi mesleğini- işini yaparken ya da araştırma
yaparken,
"genel olarak neleri yapmalı- neleri yapmamalı?"
ve
"yüz yüze geldiği belirli sıkıntılı durumda, bunu nasıl çözmeli?"
türünden sorulara cevap getirmek ve onları
temellendirmektir.
Tıbbi Etik

Değişiyor mu ?

Bölgesel farklılıklar var mı?
 Uluslararası kurallar
 Ulusal kurallar
 Alan kuralları
Sağlık personeli – hasta ilişkisi nelerden etkileniyor?
 1. Uzmanlık alanı
 2. Fiziksel mekan
 3. Mevcut koşullardaki tıbbın yapısı ve tedavi biçimleri
 4. Mevcut koşullarda benimsenen “hastalık” kavramı
 5. Sağlık personelinin ve hastanın eğitimi, bilgi, inanç ve tutumları
 6. Sağlık personelinin ve hastanın ruhsal yapıları ve ilişkiden
beklentileri
 7. Sağlık personelinin ve hastanın iletişim becerileri
 8. Sağlık personelinin hasta arasında parasal ilişki
 9. Hasta sayısı/yoğunluğu
 10. Toplumun sağlık personeli -hasta ilişkisine bakışı
Tıp Etiği Temel İlkeler

Tıp etiği, sorunları tarif etmenin yanı sıra
çözümlemeye çalışan bir uğraş olduğundan,
nasıl tutum almak gerektiğini ararken bir takım
ortak ölçüler kullanmak zorundadır. Bu açıdan
ilke ve kurallar yol göstericidir; etik tutum ve
davranışlarda yol gösteren, kapsayıcı ve temel
nitelikteki kurallara “etik ilkeler” denir.
Tıp Etiği Temel İlkeler
 Etik metodolojide kullanılan 4 temel ilke;
1. Özerklik ve Aydınlatılmış Onam
İlkesi(Autonomi)
2. Zarar Vermeme İlkesi(Non-maleffience)
3. Yararlılık İlkesi(Benefience)
4. Adalet İlkesi(Justice)
Özerklik ve Aydınlatılmış onam ilkesi

Aydınlatılmış onam, bireyin özerkliğine saygıyı
zorunlu kılan özerklik ilkesine dayandırılarak,
yeterliliği bulunan hastaya kendisine uygulanacak
işlemi açıklamak, tedavinin yararları, olası zararları
ve tehlikeleri konusunda bilgi vererek onu uyarmak
ve onun makul, aydınlatılmış bir seçim yapmasına
olanak sağlamak olarak tanımlanmıştır.
Zarar vermeme ilkesi

Bilinen en eski tıp etiği ilkesi ilkesidir. Hipokrat
yemininden bugüne etiğin merkezinde yer alır;
“Öncelikle zarar verme” (primum non nocere)
ilkesi esasında yarar sağlamayı hedefler.
Yararlılık ilkesi
 En yüksek yararı sağlama ve “yarar ve zararın dengelenmesi” olarak
iki altkümede değerlendirilmektedir.
 Diğer tüm koşullardan bağımsız olarak önce hastanın yararını göz
etmek..; hastaya yakın ilgi...
Adalet ilkesi

Adalet ilkesi sağlık bakım kaynaklarından
herkesin eşit biçimde yararlanabilmesini
öngörür.

Sağlık kaynakları sağlık üzerine olumlu etkisi
olması beklenen her türlü mal ya da hizmeti
kapsar.
Bakım İlkesi
 Özen, şefkat ve kişiler arası ilişkiselliği-empatiyi
gerektiren “bakım ilkesi” adalet kadar önemlidir.
Tıpta yeni bir soluk
Bakım”
kavramının “Tedavi” kadar önem kazanması
›Hasta hakları mücadelesi
›Hemşirelikteki gelişmelerin bakımın önem kazanmasına katkısı
›Tıpta bilimsel gelişmeler
›Tıp etiğinde gelişmeler
Tıpta yeni bir soluk

Hemşirelik mesleğindeki gelişmeler
› Geleneksel hemşirelikten akademik bir disiplin olarak
hemşireliğe
› Hemşireliğin bir sosyal hareket olarak gelişimi
› Hemşirelik alt-disiplinlerinin gelişimi (Yoğun bakım
hemşireliği, geriatrik hemşirelik, vb.)
Tıpta yeni bir soluk
 Sağlık bakım etiği, temel tıp etiği ve hemşirelik etik kodlarına
dayalıdır.
 Hemşirelikte etik kodları ise
•
Yüzyıllarca, sosyal ve dini değerlere dayandırılmış,
•
Florance Nightingale Andı ile modernize edilmiş,
•
1950 yılında Amerikan Hemşireler Birliği (ANA), 1953 Yılında
uluslararası Hemşirelik Konseyi (ICN) hemşirelik kodlarını
belirlemişler ve farklı bir bakış açısı getirerek Hemşireliğin bir
meslek olduğunu göstermişlerdir.
Tıpta yeni bir soluk
 Günümüzde mesleğin konumundaki yeni değişmeler
mesleğin amacının temelinde yatan etik değerlerin
tekrar belirlenmesini gerektirmiştir.
 1976 yılından itibaren ABD, İngiltere, Kanada
Hemşirelik Etik Kodları yayınlamış, 1986 yılında
Amerikan Hemşirelik Okulları Derneği hastanın
esenliği üstünde durmuş ve temelde yatan değerin
yararlılık olduğunu kabul etmiştir.