Slide 1 - WordPress.com

İKTİSAT FAKÜLTESİ
İKTİSAT BÖLÜMÜ
Para Teorisi ve Politikası
Doç.Dr.Murat Birdal
BÖLÜM:15
1
•Mevduat
Yaratılması ve
Para Arzı Süreci
2
Para Arzı Sürecindeki Dört Oyuncu
1. Merkez Bankası
2. Bankalar
3. Mevduat Sahipleri
4. Bankalardan Kredi Kullananlar
MB
1. Para Politikası Uygular
2. Çeklerin tahsilatı: Çek sahibinin bankasından çekin
yatırıldığı bankaya fon transferi.
3. Bankaları Düzenler
3
Parasal Taban
• Merkez Bankasının ekonomik istikrarı sağlamak
amacıyla ülkedeki kredi miktarını, likidite seviyesini
ayarlamak için izleyeceği bir parasal büyüklük
belirlenmelidir.
• Yüksek güçlü para olarak da adlandırılan parasal
taban dolaşımdaki para ve bankaların MB’daki
(serbest ve zorunlu) rezervlerinden oluşur.
• Parasal Taban, MB = C + R
• Parasal Tabandan para arzına ulaşmamızı sağlayan
katsayı para çarpanıdır.
4
Açık Piyasa Alımı ile Parasal Tabanın
Kontrolü
Bir Bankadan Açık Piyasa Alımı (Ödeme Banka Hesabından, çek ile )
Bankacılık Sistemi
Aktif
M. Kıymetler – $100
Rezervler
+ $100
Pasif
TCMB
Aktif
Pasif
M. Kıymetler + $100 Rezervler + $100
Banka Dışı Kesimden Açık Piyasa Alımı (TCMB’den Alınan Çek Bankaya yat.)
Banka Dışı Kesim
Aktif
M. Kıymetler
– $100
Çeke tabi Mevduat + $100
Pasif
TCMB
Aktif
Pasif
M. Kıymetler + $100 Rezervler + $100
Bankacılık Sistemi
Aktif
Rezervler
$100
Pasif
Çeke tabi Mevduat
+ $100
+
Sonuç: R  $100, MB  $100
5
Çekin Nakite Çevrildiği Durum
Banka Dışı Kesim
Aktif
Pasif
M. Kıymetler – $100
D. Nakit + $100
Aktif
TCMB
Pasif
M. Kıymetler + $100 D. Nakit + $100
Sonuç: R sabit, MB  $100
Açık Piyasa alımının R üzerindeki etkisi çekin nakite çevrilip çevrilmemesine
(mevduat hesabına yatırılması) bağlıdır. Nakite çevrilirse R etkilenmez.
Açık Piyasa alımının parasal taban MB, üzerindeki etkisi ise ya rezervler ya
da dolaşımdaki para arttığı için her iki durumda da aynıdır.
6
Açık Piyasa Satışı ile Parasal Tabanın Kontrolü
Bankaya Açık Piyasa Satışı
Bankacılık
Aktif
M. Kıymetler + $100
$100
Rezervler - $100
Pasif
TCMB
Aktif
Pasif
M. Kıymetler - $100 Rezervler -
Banka Dışı Kesime Açık Piyasa Satışı
Banka Dışı Kesim
TCMB
Aktif
Pasif
Aktif
Pasif
M. Kıymetler + $100
M. Kıymetler - $100 Rezervler $100
Çeke tabi Mevduat - $100
Bankacılık Sistemi
Aktif
Pasif
Rezervler
Çeke tabi Mevduat
- $100
- $100
Sonuç: R  $100, MB  $100
7
Döviz Piyasasında Açık Piyasa Alımı
Bankadan APİ Aracılığıyla Döviz Alımı
Bankacılık Sistemi
Aktif
Pasif
FX – $100
Rezervler + $100
Aktif
FX + $100
Banka Dışı Kesimden Döviz Alımı
Banka Dışı Kesim
Aktif
Pasif
Aktif
FX – $100
FX + $100
Çeke Tabi Mevduat + $100
Bankacılık Sistemi
Aktif
Pasif
Rezervler
Çeke tabi Mevduat
+ $100
+ $100
MB
Pasif
Rezervler + $100
MB
Pasif
Rezervler + $100
Sonuç: R  $100, MB  $100, Çek nakite çevrilirse C ↑, R→, MB↑
8
Döviz Piyasasında Açık Piyasa Satışı
Bankaya APİ Aracılığıyla Döviz Satışı
Bankacılık Sistemi
Aktif
Pasif
FX + $100
Rezervler -$100
Aktif
FX - $100
MB
Pasif
Rezervler - $100
Banka Dışı Kesime Döviz Satışı
Banka Dışı Kesim
Aktif
Pasif
FX + $100
Çeke tabi Mevduat - $100
Aktif
FX - $100
MB
Pasif
Rezervler - $100
Bankacılık Sistemi
Aktif
Pasif
Rezervler
Çeke tabi Mevduat
- $100
- $100
Sonuç: R  $100, MB  $100
9
Mevduattan Nakite Kayma
MB APİ uygulamasa dahi , bireylerin mevduattan nakite kayması rezervleri
etkileyecekir ama parasal taban üzerinde etkisi olmayacaktır.
Aktif
Banka Dışı Kesim
Pasif
Ç.T. Mevduat – $100
Nakit + $100
MB
Aktif
Pasif
D. Nakit + $100
Rezervler – $100
Bankacılık Sistemi
Aktif
Pasif
Rezervler – $100
Mevduat – $100
Sonuç: R  $100, MB sabit
10
Reeskont Kredileri
TCMB bankaya reeskont kredisi kullandırdığında
Bankacılık Sistemi
Aktif
Pasif
Rezervler R.Kredileri
+ $100
+ $100
MB
Aktif
Pasif
R.Kredileri Rezervler
+ $100
+ $100
Sonuç: R  $100, MB  $100
TCMB MB’yi R’den daha kolay kontrol eder.
11
Ardışık Mevduat Yaratılması: Tek Banka
First Bank’dan $100 Açık Piyasa alımı
First Bank
Aktif
Pasif
M. Kıymetler – $100
Rezervler
+ $100
First Bank
Aktif
Pasif
M. Kıymetler – $100
Rezervler
+ $100
Krediler
+ $100
Ç.T.Mevduat + $100
12
Ardışık Mevduat Yaratılması: Tek Banka
Bir banka,kredi açmadan önce sahip olduğu rezervlerden daha
büyük miktarı güvenli olarak krediye dönüştüremez.
Krediyi kullanan taraf çek yazarak bu parayı kullandığında 100
dolarlık rezerv bankadan çıkacaktır.
Rezervler çekildikten sonraki T hesabı:
First Bank
Aktif
Pasif
M. Kıymetler – $100
Krediler
+ $100
13
Mevduat Yaratılması: Bankacılık
Sistemi (r = 10%)
First National tarafından açılan Kredi A Bankasına yatırılır...
Aktif
Rezervler
+ $100
A Bankası
Pasif
Mevduatlar
A bu mevduatla gerekli rezervi tutarak kredi açar...
A Bankası
Aktif
Pasif
Rezervler
+ $10
Mevduatlar
Krediler
+ $90
B Bankası
Aktif
Pasif
Rezervler
+ $90
Mevduatlar
Aktif
Rezervler
Krediler
+$9
+ $81
B Bankası
Pasif
Mevduatlar
+ $100
+ $100
+ $90
+ $90
14
Mevduat Yaratılması
15
Bankacılık Sistemi: Toplam
MB’nın $100’lık tahvil açık piyasa alımının sonucu
Bankacılık Sistemi
Aktif
Pasif
M. Kıymetler – $100
Mevduatlar
+ $1000
Rezervler
+ $100
Krediler
+ $1000
Bankalar fazla rezervleriyle kredi açmak yerine menkul
kıymetlere yatırım yapsalar da menkul kıymeti aldıkları kişi bu
parayı bankaya yatıracak ve toplam mevduat aynı oranda
genişleyecektir.
16
Basit Mevduat Çarpanı
D =
1
r
 R
17
Basit Modelin Eleştirisi
Basit Model: MB sadece gerekli rezerv oranını
ayarlayarak toplam mevduat büyüklüğünü, D tümüyle
kontrol altında tutar.
Ne var ki, mevduat yaratılması süreci basit modelin
gözardı ettiği aşağıdaki durumlarda sekteye uğrar .
1. Alınan kredi bankacılık sistemine girmeden nakit
olarak tutulursa. Bu durumda B Bankasına mevduat
yatırılmaz. O zaman D = 100, daha önce bulduğumuz
1000 değil.
2. Bankalar fazladan serbest rezerv elde tutarsa.
18
Sonuç
MB (parasal taban) D (mevduat) ve M’yi (para arzı)
etkileyen tek aktör değildir.
D ve M aşağıdaki etkenler tarafından da
belirlenmektedir:
1.Bireylerin elde ne kadar nakit C tutmak istediği.
2. Bankaların ne kadar rezerv R tutmak istedikleri.
3. Bireylerin kredi talebinin ne boyutta olduğu.
19