para ve bankacılık

PARA VE BANKACILIK
Paranın tanımı ve fonksiyonları
• Mal ve hizmet karşılığı bir ödeme aracı olarak
kullanılan nesne
• Kağıt ve madeni para, banka mevduatı
• Vadeli mevduat, vadesiz mevduat
Paranın fonksiyonları
1. Paranın Değişim aracı fonksiyonu
2. Değer ölçüsü olma fonksiyonu
Orn. Ayakkabı 140 TL
3 Değer muhafazası fonksiyonu
Saklanabilir, bankaya yatırılabilir, faiz işler.
4. Ekonomi politikası aracı olması
durgunlukta para miktarını arttırmak (genişletici)
enflasyon olduğunda kısmak (daraltıcı para
politikası)
Paranın Kısa Tarihi
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İlkel toplumlarda mal takası
İlk para M.Ö. 7. yy Libya’da basıldı, sonra eski Yunan ve Roma imparatorluğu
İlk paralar bakır, gümüş altın
İkinci önemli aşama kağıt paraya geçiş
Ortacağ sonlarına doğru, gümüş altın paralar kasalarda muhafaza ediliyor,
karşılığında sertifika veriliyor.
Sarraflar, paraların aynı anda çekilmediğini farkedince tüccarlara kredi olarak verdi.
Böylece bankacılık başladı.
Bankalarca hazırlanan ve %100 karşılığı olmayan bu sertifikalara banknot
Banka hücumu
19.yy Avrupa ve Amerika’da banka iflasları
Para basma yetkisi merkez bankasına verildi
1. ve 2. Dünya Savasları arasında altın ile desteklenen para basımı kaldırıldı
Tasarruf sahipleri bankalarda mevduat açtırabilir, hazine bonosu, hisse senedi,
devlet tahvili, döviz ,altın alabilir.
Döviz tevduat hesabı
Mevduat sahipleri nakit para çekmek yerine çek yazabilir,
Kaydi para (banka parası, mevduat parası)
Para Arzının Tanımlanması
•
•
•
•
•
•
•
•
•
M1= Dolaşımdaki para+ vadesiz mevduat
M2= M1+ vadeli mevduat
M2Y =M2+Döviz tevdiat hesapları
M3=M2+Resmi kuruluşlar mevduatı
L= likit varlıklar: devlet tahvilleri ve yatırım fonları
Likidite: nakit veya kolay nakde dönüştürebilme
M1→L
likidite azalır.
M1 temel para arzı
Para teorisi ve para politikasında para arzı olarak
M1 ve M2 kullanılır
Türk Bankacılık Sistemi
• TC Merkez Bankası
• Ticaret Bankaları
• Kalkınma ve yatırım Bankaları
Merkez Bankası ve Fonksiyonları
•
•
•
•
Para otoritesi
Para basma yetkisi
Döviz ve altın rezervlerini yönetmek
Fonksiyonları
1.
2.
3.
4.
Ticari bankalara bankerlik yapmak
Devlet için bankacılık yapmak
Para piyasalarını düzenlemek
Fiyat istikrarını sağlamak amacıyla para arzını
kontrol etmek
Ticari bankalara bankerlik yapmak
• Bankaların bankası, mevduat kabul eder,
kredi verir
• Merkez bankası diğer bankalara borç parayı,
faizi en baştan düşürüp verir. (iskonto eder)
• Reeskont oranı: kredilere uygulanan faiz oranı
Devlet için bankacılık yapmak
• Devlet parasını mb.de muhafaza eder
• Devletin alacaklarını tahsil eder, giderlerini
öder.
Para piyasalarını düzenlemek
• Para piyasalarının en iyi şekilde çalışması
• Banka iflaslarını önler
• Ticari bankalara yardımcı olur
para arzını kontrol etmek
• Para arzının arttırılması azaltılması dolayısıyla
faizin arttırılması azaltılması
Ticari Bankalar (Mevduat Bankaları)
• Temel fonksiyon: mevduat kabul etmek ve bu
mevduatı ihtiyacı olanlara kredi olarak
kullandırmak
• Kredi faizleri
• Mevduat faizleri
• Ticari bankaların faaliyet gösterdiği piyasalara
para piyasaları denir.
Kalkınma ve yatırım Bankaları
• Kalkınma için yatırıma ihtiyaç vardır.
• Firmalara yatırım için uzun dönemli (1 yıldan
fazla) borç
• Sermaye piyasalarında faaliyet gösterir.
• Hisse senetleri uzun vadeli tahviller alınıp
satılır.
Bankacılık Sisteminde kaydi para
yaratılması
• Karşılık oranı: Ticari bankalar, yatırılan
mevduatın bir kısmını MB.na rezerv ( ihtiyat)
olarak yatırmak zorundadır. Bu rezerv oranına
karşılık oranı denir ve MB karar verir.
• Tek bir ticari banka olduğunu
• Tüm mevduatın vadesiz
• Para yatırma ve para çekme işlemlerinde çek
kullanıldığını varsayalım.
Örnek.
• Tasarruf sahibi ticari bankaya 500 bin TL
yatırıyor. Sistemde ne kadar para yaratılır?
• Karşılık oranı: %20
• Ticari Banka 500x0.2=100 bin TL yi rezerv
olarak MB ye yatıracak.
• Geriye kalan 500-100=400 bin TL kredi olarak
borç.
Bankacılık Sisteminde kaydi para
yaratılması
• Zorunlu Karşılık oranı: R = 0.20
1 1
𝑀𝐷 = = =
𝑅 0.2
• Kaydi para (mevduat parası) çarpanı
5
• Ticari Bankaya yatırılan toplam
mevduat=𝑀𝐷 x ilk mevduat= 5x500 =2500 bin TL
• Ticari bankaca yaratılan kaydi para= 2500 – 500= 2000
bin TL
• Toplam rezerv= 500 bin
• Yaratılacak kaydi para yatırılan mevduat ile karşılık
oranına bağlıdır.
• R↓→yaratılan kaydi para↑