KORTİKAL GÖRME BOZUKLUĞU Doç.Dr.Nazan Baykan Göz

KORTİKAL GÖRME
BOZUKLUĞU
Doç.Dr.Nazan Baykan
Göz Hastalıkları Uzmanı
AYAN Görme Merkezi
[email protected]
Diğer isimleri kognitif görme bozukluğu,
nörojenik görme bozukluğu ve serebral görme
bozukluğudur.
KORTİKAL GÖRME BOZUKLUĞU NEDİR?,
NEDEN OLUR?:
Beynin % 60-65i görme yolları ve görme ile
ilgili yüksek merkezlere ayrılmıştır. Beyinde 30
adet görme merkezi tanımlanmıştır. Bunlar
normalde birbirleri ile sürekli iletişim
içindedirler ve sistemli çalışırlar. Beyin deki
patolojik doku değişimi ile ortaya çıkan görme
bozukluklarına kortikal görme bozukluğu
diyoruz.
Çocuklarda, özellikle 1500 gm ın altında doğan
prematüre bebeklerde, sık görüldüğü üzere
doğum esnasında, beynin oksijensiz kalması,
beyin içi kanama, iltihaplanmalar, hidrosefali,
kafa içi tümör ve ameliyatları sonrasında, kafa
travması sonrasında, doğumsal beyin anomalileri
nedeni ile çocuklarda kortikal görme bozukluğu
olabilir.
ÇOCUKTA KORTİKAL GÖRME BOZUKLUĞU
NASIL TEŞHİS EDİLİR?:
Beyinde patoloji olduğu saptanan, hikayesinde
beyin travması olan çocukların, görsel davranış ve
algılamalarında normalden farklılık varsa, rutin
göz muayenesinde patoloji saptanmamış ise,
çocukta beyne ait nedenlerle görme sorunu olduğu
düşünülmelidir. Tanıda VEP( görsel uyarılmış
potansiyeller) ve MRI( Manyetik rezonans
görüntüleme yöntemleri) yararlıdır. Kesin tanı,
anamnez , radyoloji ve laboratuvar bulgularının
birleştirilerek bu konuda yoğunlaşmış göz
hekiminin muayenesi sonrasında konur.
KORTİKAL GÖRME BOZUKLUĞU OLAN
ÇOCUKLARIN KARŞILAŞTIKLARI GÖRME
SORUNLARI NELERDİR?:
Bu çocuklar sadece kendi görsel dünyalarını
bildikleri ve çoğu kez de ilave engeller nedeni ile
iletişim problemleri olduğu için herkesin kendileri
gibi gördüğünü zanneder ve kendilerini ifade
edemeyebilirler. Beyne ait patolojiler sonrasında,
çocukluk çağında görmenin tam kaybı enderdir.
Kortikal görme engelli çocuklarda, bağımsız
hareket, görsel –mekansal ilişkilerin
algılanması, insan yüzleri, hayvanlar ve
cisimlerin tanınmasında, el-göz koordinasyonu
ve göz- ayak koordinasyonunda güçlükler
vardır.
Beynimizde, gözden beynin arkasına görme
merkezine geldikten sonra görsel bilgi iki ayrı
kola ayrılır.
1)ÖN AKIM (VENTRAL STREAM: Alt
temporal loba gider ve’ NE ‘ sorusunun cevabını
veren görsel bilgiyi taşır. Alt temporal loblar
bir anlamda görsel kütüphaneye benzer.
2)ARKA AKIM(DORSAL STREAM): üst
paryetal loba gider ve ‘NEREDE’ sorusunun
cevabını veren görsel bilgiyi taşır
Kortikal görme engelli çocuklarda görülen ortak
davranış özelliklerinden birkaçını şu şekilde
sıralayabiliriz.
-Görme değişkendir. Dakika , dakika ve
gün içinde çok farklı görme sergileyebilirler. Çoğu
kez epilepsi gibi başka nedenlerle ilaç aldıkları
için değerlendirmede bu koşul da göz önünde
bulundurulmalıdır.
-
-
-
-
Bir cismi iyi görmek istedikleri zaman
gözlerinin kenarı ile bakarlar. Sanki çevresel
görme alanını kullanıyormuş gibidirler.
Renk görme genelde normaldir. Kontrast
seçme normal olabilir.
Derinlik problemi yaşarlar. Yürürken yüzey
farklılıklarında ayaklarını çok yükseğe
kaldırabilirler. Basamak, kaldırım kenarı
yüksekliklerini algılayamayabilirler.
Kalabalık ortamlarda, yüzme havuzunda,
alışveriş merkezlerinde hırçınlaşırlar, annenin
eline yapışırlar.
-Çoğu kez bakmak istedikleri cisimleri
gözlerine yaklaştırarak bakarlar. Bu durum
kısmen az görmeden, kısmen de çevresel
görsel uyaranları en aza indirmek içindir.
-
Çalışma ve dikkatlerini devam ettirme
süreleri çok kısıtlıdır.
-Bilmedikleri ortamlarda rahat dolaşabilirler.
NELER YAPILABİLİR:
En önemli öncelik çocuğun tanısının alınmasıdır.
Aile çoğu kez ilave engeller nedeni ile görmenin
re/-habilitasyonunu okul yıllarına erteleyebilir. Bu
durum çocuğun en kıymetli yılları olan 0-6 yaş
döneminin kaybına yol açar. Beyin hasarının tıbbi
veya cerrahi onarımı, sağıltımı mümkün değildir.
Bu gecikmede , ne üzücüdür ki, sağlıkcılarda
‘çocuğun görmesi büyüdükçe gelişir’, ‘yapacak hiç
bir şey yok, gözler sağlam, hadise beyinde, hiç
kapı, kapı dolaşma’ diye aileyi yanlış
yönlendirebilmektedirler.
Görme öğrenilen bir süreçtir ve BEYNİMİZLE
GÖRÜRÜZ; GÖZLER ALDIĞI UYARANLARI
BEYNE İLETİR. Bu çocukların olan görmelerini
en iyi şekilde kullanmalarını sağlamak, teşhis
ile eş zamanlı olarak, konusunda yoğunlaşmış
göz hekimi tarafından İŞLEVSEL
GÖRMELERİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİ,VERİLECEK RAPOR
DOĞRUSUNDA BİLGİLERİN SAĞLIKCI,
TERAPİST VE EĞİTİMCİLERLE,
ANNE tarafından paylaşılarak bireysel program
uygulanması ile mümkündür. İşlevsel görme
değerlendirmesi sonrasında, çocuğun gelişİm
basamaklarında, normal gelişen yaşıtlarından
geri kalmaması için olası destek modaliteler,
eğitim ortamını belirlemek için koşullar hep
takım çalışması ile kararlaştırılır.
KORTİKAL GÖRME ENGELLİ ÇOCUKLARDA
BAZI ÖĞRETME STRATEJİLERİ:
Bu çocuklar için görmeyi kullanmak yorucu
bir çalışmadır. Bu nedenle sık sık ara vermek
gerekir.
Pozisyon çok önemlidir. Çocuk, mutlaka
kendini rahat ve emniyette hissetmelidir.
Görme alanının istem dışı değişikliğine
-
-
-
-
-
sebeb olmamak için kafa desteği mutlaka
sağlanmalıdır.
Motor çaba gerekecek ise başlangıçta
görme ve motor çalışma ayrı ayrı yapılmalıdır.
Kullanılan cisimler ve oyuncakların tanıdık
ve bilinen olması öğrenmeyi kolaylaştırır.
Dikkat çekmek istenen yerlerde
renklerden, renkli ataş, kurdele gibi,
faydalanabiliriz.
Sık ve kısa süreli tekrarlar çok önemlidir.
Mutlaka yapılmalıdır.
Her cisim görme ile tanıtıldıktan sonra
koklama, dokunma, tatma gibi diğer duyular
vasıtası ile de pekiştirilmelidir.,
Bak, ara, bul, göster gibi görmeyi
kullanmaya dönük görsel komutlar sık sık
verilmelidir.
Bakması istenen cisme, görmesi için bol
süre verilmeli, hadi hadi diye çocuk
sıkıştırılmamalıdır.
ÜLKEMİZ KOŞULLARINDA KORTİKAL GÖRME
ENGELLİ ÇOCUKLAR İÇİN YAPILMASI
GEREKENLER:
1.Öncelikle, bu çocukları ilk gören, yeni doğan
üniteleri, kadın doğumcular, göz hekimleri, aile
hekimlerinin konu hakkında bilgilenmesi için staj
ve ihtisas programlarına , bilgilendirmeye
dönük dersler eklenmeli, work –shop ve
seminerlerde konunun önemi defalarca
anlatılmalıdır.
2.Yüksek risk grubundaki bebekler, yenidoğan
döneminden itibaren dikkatle takip edilmeli,
konusunda yoğunlaşmış göz hekimi tarafından
uygun görülen aralarla görmesi
değerlendirilerek bulgular yazılı olarak anneye
ve diğer takım elemanlarına verilmelidir.
3. Bu çocuklar, görme sorunları nedeni ile
görme engelliler okuluna yollanmaktadır.
Bunların eğitimi farklı olup, çoğu kez bireysel
eğitim almaları gerekmektedir. Bu eğitimi
verecek ve rehberlik araştırma merkezinde bu
çocukları yönlendirecek eğitimcilerin
yetiştirilmesine ivedi olarak ihtiyac vardır.
4. 0-6 yaşa dönük erken müdahale
terapistlerinin yetiştirilmesine öncelik
verilmelidir.