Dış ticaret Muhasebesi ders notları (Yeni) Tarih 23.05.2014 indir.

DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ MUHASEBESİ
Hazırlayan: Ahmet ŞİT
1
SUNUM İÇERİĞİ
Sunumumuz 2 bölümden oluşmaktadır.
I. Bölümde Dış Ticaretin tanımı, önemi , dış ticaretin
yapılma nedenleri, çeşitleri konuları anlatılmaktadır. Ayrıca
dış ticaret işlemlerinde kullanılan belgeler ve dış ticaret
işlemlerinde teslim ve ödeme şekilleri konuları da
açıklanmaktadır.
II. Bölümde ise; Dış ticaret işlemleri muhasebesinin
önemi, kullanılan hesaplar, ithalat ve ihracat işlemlerinin
muhasebeleştirilmesi
uygulama
örnekleriyle
açıklanmaktadır.
2
GİRİŞ
Küreselleşme sürecinde sınırlar ortadan kalkmış
ve dünya büyük bir bütün haline gelmiştir.
Sınırların ortadan kalkmasında ve küreselleşme
sürecinde teknolojideki hızlı gelişim önemli rol
oynamıştır. Bu gelişim ve değişimler sonrası ülke
dış ticaret işlemleri ciddi bir değişikliğe uğramıştır.
Dış ticaret işlemleri internet ve bilgisayar
üzerinden uygulanmaya başlamış, elektronik
ticaret ve dış ticaret uygulamaları bir birbirleri ile
uyum süreci yaşamıştır.
3
Dış Ticaret ve Önemi
Dış ticaret, bir ülkenin ithalat ve ihracat işlemlerinin
toplamıdır. Diğer bir tanımla, dış ticaret farklı ülkeler
arasında gerçekleştirilen mal veya hizmet ticaretinin
tamamıdır.
Dış ticaret, ödemeler dengesinin bir unsurudur.
Ödemeler dengesi açık vermeyen ülke, ekonomik açıdan
güçlü ülkedir. Ödemeler dengesinin açık vermemesi için
ihracatın ithalattan fazla olması gerekir.
Gelişmekte olan dünya ekonomisi içinde Türkiye’nin
güçlü bir ülke olabilmesi için daha fazla üretim yapması ve
ürünlerin dış pazarlarda satılarak döviz girdisinin sağlanması
gerekir. Zira dünyada ekonomik büyüklüğe ve gelişmişliğe
uğrayan, uluslararası rekabette önemli bir paya sahip olan
ülkeler çoğunlukla sanayisi ve dolayısıyla dış ticaret hacmi
gelişmiş ülkelerdir.
4
Dış Ticaretin Nedenleri
Ülkelerin dış ticaret yapma nedenleri şu başlıklar altında listelenebilir:
 Ülkelerin kaynak donanımlarının farklılığı (Mukayeseli avantajlar)
 Ülkelerin bazı ürünlerin üretiminde uzmanlaşmaları (Kalite ve fiyat avantajı)
 İç ve dış fiyatlar arasındaki farklılık (Ölçek ekonomisi, maliyet avantajı)
 İhtiyaç fazlası ürünlerin değerlendirilmesi (Yurtiçi Talep Karşılandıktan Sonraki
Üretim Fazlası)
 Yatırım mallarının temininde kolaylık
 Sermaye birikiminin sağlanması
 Farklılaştırılmış ürünler ve talepler
 Yeni istihdam alanlarının açılması
 Çeşitli teşvik ve yardımların sunulması
 Yerli Üretimin yetersizliği
 Satış hasılatı ve karlılığın arttırılması
 Dünya pazarlarından pay almak
 İç pazara olan bağımlılığı azaltmak. Dolayısıyla riski hedge etmek.
 Pazar dalgalanmalarını dengede tutmak
5
Dış Ticaret Çeşitleri
a)Normal Ticaret: Bir ülkenin dış ticaretinde, kambiyo rejimleri
çerçevesinde serbest döviz ile yapılan ve mevzuat ile özel bir
ayrıcalık tanınmayan ticarettir. Örneğin, MABİDOOR A.Ş.’nin ihracat
yönetmeliğine, kambiyo ve gümrük mevzuatına uygun mal ihraç
etmesi ve ithal etmesi normal bir ticaret işlemidir.
b)Bağlı Ticaret: İki ülke arasında yapılan ticari sözleşmede, ihracatçı
ülkenin, ithalatçı ülkeden ihracat bedeli için döviz dışında başka bir
işlem, taahhüt talep etmesi şeklinde yapılan bir ticarettir. Örneğin;
Türkiye ile Rusya arasında 1984 yılında imzalanan doğalgaz
anlaşması ile Türkiye Rusya’dan doğalgaz ithal etmektedir.
Rusya’dan bu doğalgaz bedelinin %35’i kadar Türkiye’den ihracat
malı satın alma, %35’i kadar da Türk müteahhitlere ödeme yapma
yükümlülüğünün üstlenilmesi bağlı ticaretin açık bir örneğidir.
6
c)Sınır Ticareti: Komşu iki ülke arasında özel
anlaşmalara dayanılarak yürütülen ve her iki ülkenin
sınır ve kıyı bölgelerine yakın yerleşim yerlerini
kapsamına alan ticarettir. Örneğin; Türkiye ile
Gürcistan’ın sınır illeri arasında yapılan ticarettir.
d)Serbest Bölge Ticareti: Serbest bölgeler, bir
ülkenin ulusal egemenlik sınırları içinde bulunmakla
birlikte, gümrük sınırları dışında kalan, ülkede
geçerli olan mali, ekonomik, kambiyo ve gümrük
mevzuatının kısmen veya tamamen dışında
tutulduğu bölgelerdir. Örneğin, Mersin Serbest
Bölgesi.
7
Dış Ticarette Kullanılan Belgeler
I) Ticari Belgeler
 Proforma Fatura
 Kontrol Belgesi
 Navlun Faturası
 İmalatçının Analiz Belgesi
 Ticari Fatura
 Koli Listesi
 Spesifikasyon Listesi
 Gemi Ölçü Raporu
 Çeki Listesi
 Gümrük Müşavirlik Faturası
8
II)Resmi Belgeler
Gümrük Beyannamesi
Serbest Dolaşım Belgeleri (EUR – 1 Belgesi, A.TR Belgeleri)
Menşe Şahadetnamesi
Veteriner Sertifikası ve Bitki Sağlığı Sertifikası
Konsolosluk Belgesi
Helal Belgesi
Radyasyon Belgesi
A.T.A. Karneleri
Boykot, Kara Liste Sertifikaları
9
III)Taşıma Belgeleri
Karayolu Konşimentosu
Deniz Konşimentosu
Havayolu Konşimentosu
FIATA Taşıma Belgeleri
Nakliyeci Makbuzu
Demiryolu Konşimentosu
IV) Sigorta Belgeleri
Sigorta Sertifikası
Sigorta Poliçesi
10
Dış Ticarette Ödeme Şekilleri
1)Peşin Ödeme: İhraç edilen malların bedellerinin,
ithalatçı tarafından teslim alınmadan önce gerek
banka aracılığıyla gerek üçüncü bir kişi aracılığıyla
peşin olarak gerçekleşmesidir.
2) Mal Mukabili Ödeme: İhraç edilen mal
bedelinin, malın alıcı (ithalatçı) tarafından teslim
alınmasından sonra gerçekleşen ödeme biçimidir.
11
3) Vesaik Mukabili Ödeme: İthalatçı firmanın bankasının mal
bedelini, ihracatçının bankasına ödemesi karşılığında belgelerin
ithalatçıya teslimini öngören ödeme şeklidir.
4) Akreditifli Ödeme: Akreditif, ithalatçının talimatlarına binaen
bir bankanın belirli bir miktara kadar, belirli bir süre içinde ödemek
kaydıyla, belirli belgeler ve taahhütler karşılığında ihracatçıya
ödeme yapacağını veya ihracatçı tarafından keşide edilen poliçeleri
kabul veya iştira edeceğini ihracatçıya karşı yazılı olarak taahhüt
etmesidir.
Akreditif ile uluslararası ticari faaliyetler bankalar
tarafından düzenlenmiş, taraflar için bir çeşit güvence sağlanmış
olur ve akreditif şartları yerine getirildiğinde ödeme garanti
edilmiş, ödeme belgelere dayandırılmış olur. Akreditifte bankalar
fiili mal satışını değil, belgeleri baz alarak işlem yapar.
12
5) Kabul Kredili Ödeme: Alıcının mal bedelini belli
bir vadede ödemesini taahhüt eden ve bu
ödemeye ilişkin bir sözleşmenin araç olduğu
ödeme şeklidir.
6) Konsinye Satış İle Ödeme: Sonradan satışı
yapılmak üzere ithalatçılara, komisyonculara,
ihracatçının yurt dışındaki şube temsilciliklerine
mal göndermesi şeklinde yapılan ihracat biçimidir.
13
7) Açık Hesap Ödeme: İhracatçı firma tarafından malın
gönderilmesinden sonra, vadesine göre 30-60-90-180360 gün vade bitimine kadar, ithalatçı tarafından ödeme
garantisi veren, herhangi bir yazılı belge olmaksızın
teminata bağlanmamış ödeme şeklidir.
8) Karşı Ticaret: Bir takas işlemidir. İthalatçının, ithalat
bedelini ödemek için yeterli dövizinin olmadığı, fakat
satmak istediği malı olan kurum veya kuruluşların
başvurduğu bir yöntemdir.
14
Dış Ticarette Teslim Şekilleri
ULUSLARARASI TESLİM ŞEKİLLERİ VE GRUPLARI (INCOTERMS 2010)
“E”GRUBU TESLİMLER
“F” GRUBU TESLİMLER
EXW. İş Yerinde Teslim
FCA. Taşıyıcıya Teslim
FAS. Gemi Doğrultusunda Teslim
“C”GRUBU TESLİMLER
FOB. Gemide Teslim
CFR. Mal Bedeli ve Navlun Dâhil Teslim
“D” GRUBU TESLİMLER
CIF. Mal Bedeli+Sigorta+Navlun Dâhil DDP. Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak
Teslim
Teslim
CPT. Taşıma Ödenmiş Olarak Teslim
DAP. Belirlenen Yerde Teslim
CIP. Taşıma ve Sigorta Ödenmiş Olarak DAT. İthalatçı Ülkesinde Terminalde
Teslim
Teslim
15
1.İş Yerinde Teslim (EXW-Ex Works): Satıcının malları
işletmesinde (fabrika, depo v.s.) alıcı emrine hazır
tutmakla teslim yükümlülüğünü yerine getirdiği anlamına
gelir. Teslim tarihinden itibaren her türlü nakliye,
yükleme, boşaltma ve sigorta masrafları alıcı tarafından
ödenmektedir.
2.Taşıyıcıya Teslim (FCA-Free Carrier): Bu terim ile
satıcının
teslim
yükümlülüğü,
malların
ihraç
gümrüğünden geçirilip, alıcı tarafından belirlenen
taşıyıcıya, belirlenen yer ya da noktada teslimi ile son
bulur.
16
3.Gemi Doğrultusunda Teslim (FAS-Free Alongside Ship): Belirtilen
yükleme limanında, mallar gemi doğrultusuna yerleştirildikleri
zaman, satıcının malları teslim etmesi demektir.
4.Gemi Bordasında Teslim (FOB-Free On Board): Bu terim ile
satıcının teslim yükümlülüğü belirlenen yükleme limanında mallar
gemi küpeştesini açtığı andan itibaren yerine getirilmiş olur.
5.Mal Bedeli ve Navlun (CFR- Cost and Freight): Bu terim ile satıcı
belirlenen varış limanına malı gönderebilmek için gerekli tüm
giderleri ve navlunu ödemek zorundadır. Ancak malla ilgili yitik bir
hasar rizikoları ile giderlerde görülebilecek artış, yükleme limanında
malların gemi küpeştesini geçmesi anından itibaren satıcıdan alıcıya
devredilmiş olur.
17
6.Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun (CIF- Cost, Insurance and
Freight): Bu terim sadece deniz ve iç su taşımacılığında
kullanılır ve satıcı CFR' deki yükümlülüklerine aynen
sahiptir. Ancak ek olarak, malların taşınması sırasında
yitik veya hasar rizikosuna karşı deniz sigortası temin
etmek durumundadır.
7. Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim (CPT- Carriage
Paid To): Bu terim satıcının, malın kararlaştırılan varış
yerine kadar taşınması için gerekli navlunu ödediği
anlamına gelir.
18
8.Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim (CIPCarriage and Insurance Paid To): Her tür taşıma şekli için
kullanılan bu yöntemde satıcı, CPT teslim şeklinde olan
yükümlülüklerini yerine getirmektedir. Buna ek olarak,
satıcı, taşıma sırasında malların kayıp ve hasar riskine karşı
sigorta da yaptırır.
9.Sınırda Teslim (DAF- Delivered At Frontier): Bu terim,
malların gelen taşıma araçlarından boşaltılmamış, ihracat
için gümrüklenmiş, ithalat için gümrüklenmemiş olarak
sınırda ancak komşu ülkenin sınırından önce olacak
şekilde, belirtilen teslim yerinde alıcının tasarrufuna
bırakılmasıyla satıcının teslim borcunu yerine getirdiğini
ifade eder.
19
10.Rıhtımda Teslim (Gümrük Vergi ve Harçları Ödenmiş
Olarak, DEQ-Delivered Ex Quay): Bu terim, satıcının
malları, belirlenen varış limanındaki iskelede ithalat için
gereken gümrükleme işlemi yapılmış olarak alıcıya
devretmesini ifade eder. Sadece deniz ve su yolu ile
taşımacılıkta kullanılır.
11. .Gemide Teslim (DES- Delivered Ex Ship): Bu yöntem,
gümrükleme
başta
olmak
üzere
işlemlerin
gerçekleştirilmesi ve mal varış limanına ulaşıncaya kadar
navlun ve diğer masrafları satıcı üstlenir. Mal belirlenen
limanda ve gemi güvertesinde ithalatçıya teslim edildiği
anda satıcının yükümlülüğü biter.
20
12. Gümrük Resmi Ödenmemiş Olarak Teslim (DDUDelivered Duty Unpaid): Bu yöntemde satıcı, malın alıcıya
teslimine kadar ihracat için gümrükleme dâhil tüm
masraf ve riskler satıcıya, sadece ithalat gümrük
vergisinin ödenmesinin alıcıya ait olduğunu belirtir. Her
tür taşıma için kullanılabilir.
13. Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim (DDPDelivered Duty Paid): DDU şeklindeki yöntemin, satıcı
tarafından gümrük vergisinin de ödenmiş halidir. Riskleri
ve masrafları büyük oranda satıcı üstlenmekte, alıcının
sorumlulukları en aza inmektedir.
21
2.BÖLÜM
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ MUHASEBESİ
Tek düzen hesap planına uyumlu, ithalat ihracat
kayıt sürecinin gerçekleştirilmesi için dış ticaret ile ilgili
muhasebe işlemlerinin, muhasebenin temel ilke ve
kavramlarına, muhasebe standartlarına uygun yapılması
gerekir. Bu da ihtisas muhasebesi içinde yer alan "Dış
Ticaret İşlemleri Muhasebesi" ile yapılır.
Dış ticaret işlemlerinin muhasebeleştirilmesinde
yapılan işlemler doğru olarak gerçekleştirilmezse çıkacak
sonuçlar da objektif olmayacaktır. İşletmenin veya
kurumun giderleri, kâr-zarar durumları, hatta
ödeyecekleri vergi tutarları bile doğru olmayacaktır.
22
Örneğin: X işletmesi 30.06.2010 tarihinde 6 ay önce vermiş olduğu 20.000 $
‘lık çek bedelini banka hesabından ödeyecektir. Çeki verdiği gün kur 1 $ =
2,17 TL olmasından dolayı 20.000 $’lık çekin verildiği (keşide edildiği) gün
değeri 20.000 $ x 2,17 = 43.400 TL’dir. Çekin ödendiği gün ise kur 1 $ = 2,14
olmasından dolayı 20.000 $’lık çekin bugünkü değeri 42.800 TL’dir. Buna
göre yapılması gereken yevmiye kaydı şöyle olmalıdır:
103.Verilen Çek ve Ödeme Emirleri
102.Bankalar
102.01. $ Hesabı
601.Yurtdışı Satışlar
43.400
42.800
600
601.02.Olumlu Kur Farkları
Çek ödemesinden kaynaklanan işlemin doğru ve yapılması
gereken muhasebe kaydı yukarıdaki gibidir. Ancak işletme olumlu
ortaya çıkan kur farklarını ilgili hesapta izlemezse işletmenin gelirleri
reel olduğundan daha az çıkacak ve dolayısıyla kârlılığı daha az olup
bunun sonucunda daha az vergi ödeyecektir.
23
Tam tersinden bakıldığında işletmenin dış ticaret
işlemleri sonucu ortaya çıkan olumsuz kur farklarını ilgili
hesapta izlemezse bu defa da işletmenin giderleri reel
olduğundan daha az çıkacak, giderleri daha az olduğu için
kârlılığı daha yüksek olacak ve işletme daha fazla vergi
ödeyecektir. Yani işletme elde etmediği kârın vergisini
ödemiş olacak ki bu da işletmeyi zarara uğratacaktır.
24
Dış Ticaret Muhasebesinde Kullanılan Hesaplar
Dış Ticaret işlemleri için Tek Düzen Hesap Planında
çoğunlukla kullanılan hesaplar şunlardır:
100. Kasa Hs.
120. Alıcılar Hesabı
102. Bankalar Hs.
101. Alınan Çekler Hs.
121. Alacak Senetleri Hs.
127. Diğer Ticari Alacaklar Hs.
150. İlk Madde Ve Malzeme Hs.
321. Borç Senetleri Hs.
151. Yarı Mamuller – Üretim
153. Ticari Mallar Hs.
152. Mamuller
25
340. Alınan Sipariş Avansları Hs.
159. Verilen Sipariş Avansları Hs.
190. Devreden KDV
391. Hesaplanan K.D.V.
191. İndirilecek K.D.V.
253.Tesis, Makine Ve Cihazlar Hs.
254. Taşıtlar Hs.
255. Demirbaşlar
300. Banka Kredileri
320. Satıcılar Hs.
601. Yurt Dışı Satışlar
610. Satış İadeleri (-)
611. Satış İskontoları (-)
612. Diğer İndirimler (-)
620. Satılan Mamul Maliyeti (-)
26
621. Satılan Ticari Mallar Maliyeti (-)
646. Kambiyo Kârı Hs.
656. Kambiyo Zararı (-)
760. Pazarlama Satış Ve Dağıtım Giderleri Hs.
770. Genel Yönetim Giderleri Hs.
780. Finansman Giderleri Hs.
27
İTHALAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
İthalat; özel izinle veya serbest ithal edilebilecek
malların, ithalat mevzuatı ile gümrük mevzuatına uygun
şekilde ithalat işleminin fiilen gerçekleşmesi ve Türkiye
Gümrük Kapılarından serbest dolaşıma giriş işlemidir.
İthalat kendi içerisinde; ticari ithalat, vergi numarası
şartı aranmayan ithalat, izne bağlı ithalat, özelliği olan
ithalat, özel anlaşmalara dayanan ithalat, kesin ithalat,
uluslararası fuarlar yoluyla yapılan ithalat, bedelsiz ithalat
ve geçici ithalat olarak 9 gruba ayrılır.
İthalat
işlemlerinin
muhasebeleştirilmesinde
kullanılacak hesaplar ve işlemler aşağıdaki gibi
açıklanacaktır.
28
1.Avans Hesapları
İthalat işlemlerinde ithalatın sipariş edilmesinden,
malın işletmenin stoklarına aktif olarak girişine kadar yapılan
tüm giderler 159. Verilen Sipariş Avansları ve 259. Verilen
Avanslar hesaplarının borç tarafında izlenir. Yatırım malları
ithalatı için ise 258.Yapılmakta Olan Yatırımlar hesabı
kullanılır. İthalat tamamlanıp varlıklar işletmenin eline fiilen
ulaştığında ise 159-259 veya 258 hesaplarına alacak
kaydedilerek bu hesaplar kapatılır ve ilgili varlık (stok, maddi
duran varlık gibi) hesabına alacak kaydedilir. Bu hesapların
hepsi yapı itibariyle geçici niteliktedir. Yani işlem
gerçekleşene kadar izlenen hesaplardır
29
159.Verilen Sipariş Avansları
İthâlat ile ilgili verilen yurt dışı avanslar, 159. Verilen
Sipariş Avansları Hesabına borç kaydedilir. İthâlat işlemleri
süresince, ithalat ile ilgili girdiler mal bedeli, navlun,
sigorta, gümrük vergisi, gümrükte ödenen ardiye,
yükleme, boşaltma giderleri, banka masrafı, kredi
kullanılmış ise faizleri, gümrükte ödenen fonlar, gümrük
komisyoncusu ücreti vb. 159. Verilen Sipariş Avansları
Hesabında toplanır.
İthalat süreci tamamlandığında, İthâl edilen ürün
stok ise, 159. Verilen Sipariş Avansları Hesabında biriken
tutar ilgili stok (150, 151, 152, 153) hesabına aktarılır.
30
259.Verilen Avanslar
Bu hesap yurt içinde ve yurtdışında maddi duran
varlık ithalatı ile ilgili avans ödemeleri, ithalat
giderlerinin izlenmesi için kullanılır. Yapılan
harcamalar bu hesaba borç kaydedilir, ithalat işlemi
tamamlandığında ise ilgili maddi duran varlık
hesabına borç ve bu hesaba alacak kaydedilerek
hesap kapatılır.
31
258.Yapılmakta Olan Yatırımlar
İ
İşletmede imalatı süren ve tamamlandığında
ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan
varlığın ithalat bedellerinin izlendiği hesaptır.
Genellikle yatırım malları için bu hesap tercih
edilir. Yatırım tamamlandığında ilgili hesaba
aktarılır. Örneğin, işletme fabrika binası yapmak
için mal ithal ettiğinde bu hesabın borç tarafında
izler, binanın yapımı %100 tamamlandığında ise
bu hesaba alacak ve 252.Binalar hesabına borç
kaydedilir.
32
Örnek-1: ABC A.Ş. üretimde kullanmak üzere Portekiz’den 100.000
€ tutarında hammadde ithal etmeyi planlamıştır. Bu ithalat
sürecinde gerçekleşen giderler aşağıdaki gibidir(1 €=2,97 TL):
Nakliye Masrafı……………….1.000 TL (KDV hariç)
Nakliye KDV bedeli…………..200 TL
Sigorta Gideri………………….750 TL
Gümrük Masrafı……………….250 TL (KDV ihmal edilmiştir.)
Banka Masrafı………………….200 TL
Vergi, resim ve harçlar………….300.- TL
Anlaşma gereği mal bedeli, mal mukabili ödeme şeklinde
gerçekleşecektir. Nakliye, nakliye KDV’si ve sigorta gideri
işletmenin banka hesabından ödenmiş olup, diğer masraflar
nakden ödenmiştir.
Buna göre yapılması gereken muhasebe kaydı şöyledir:
33
1 159.Verilen Sipariş Avansları
299.500
Mal Bedeli: 100.000 € x 2,97= 297.000
Nakliye Bedeli: 1.000
Sigorta Gideri: 750
Gümrük Masrafı: 250
Banka Masrafı: 200
Vergi, resim ve harçlar: 300
200
191.İndirilecek KDV
100.Kasa
750
Gümrük Masrafı: 250
Banka Masrafı: 200
Vergi, resim ve harçlar: 300
102.Bankalar
1.950
Nakliye Bedeli: 1.000
Sigorta Gideri: 750
Nakliye KDV: 200
320.Satıcılar
297.000
İthalat işlemleri yapılan giderlerin kaydı
34
2.Kur Farkları Hesapları
Dış
ticaret
işlemlerinin
muhasebeleştirilmesinde
elde
edilme-tahsil
edilme; veya varlığın verilme-ödeme tarihleri
arasında döviz kurları aynı olmadığı takdirde cari
dönemde aradaki olumlu kur farkları 601.Yurtdışı
Satışlar Hesabının alacak tarafında alt başlıklarda,
olumsuz kur farkları ise 612.Diğer İndirimler
hesabının borç tarafında alt başlıklarda izlenir.
35
2.Kur Farkları Hesapları
Örneğin işletme 10.000 $ ‘lık bir çek aldığında kur 1
$= 2,17 TL ise çekin alındığı gün bu 10.000 $’lık çekin TL
cinsinden değeri 21.700 TL’dir. Eğer çekin tahsil edildiği gün
kur 2,17 TL’den farklı ise arada olumlu-olumsuz kur farkları
oluşacaktır. Örneğin, çekin tahsil edildiği gün 1 $= 2,19 TL
olsun. Alındığı gün değeri 21.700 TL olan Çekin bugün kur 1
$ = 2,19 TL’ye yükselmesinden dolayı 10.000 $’lık çekin
bugünkü TL cinsinden değeri 21.900 TL’dir. Ve bu durumda
işletmemiz için 200 TL’lik olumlu kur farkı söz konusu
olacaktır. Cari dönem içerisinde gerçekleşmişse 601.Yurtdışı
Satışlar hesabının alt başlıklarında izlenir.
36
Cari dönem dışında gerçekleşen olumlu kur
farkları ise 646.Kambiyo Karları hesabının alacak
tarafında, olumsuz kur farkları ise 656.Kambiyo
Zararları hesabının borç tarafında izlenir.
37
3.Stok Hesapları
İthal edilen stokların maliyetine dâhil edilecek
mal bedeli ve giderler 159.hesabının borç tarafında
izlenir. İthalat işlemi tamamlanıp stoklar işletmeye
ulaştığında 159. hesabına alacak ve ilgili stok hesabına
borç kaydedilir.
Eğer harcamaların yapıldığı tarihte kur ile stoklar
işletmeye ulaştığı zamanki kur aynı değilse arada olumluolumsuz kur farkları oluşacaktır. Kur farkları ilgili hesaba
kaydedilecektir. İthalat işlemlerinde ilgili stok hesapları
alt başlıklarıyla birlikte aşağıdaki gibi verilmiştir.
38
Örnek-2: Örnek-1’de ABC işletmesinin ithal ettiği
hammaddeler işletmeye ulaşmıştır. Bu hammaddelere
ilişkin ilgili stok kartları tutulup muhasebe birimine
iletilmiştir. (1 €=2,99 TL) Buna göre stokların işletmeye
ulaştığı gün yapılması gereken kayıtlar şöyledir:
39
1 150.İlk Madde,Malzeme,Stok
Mal Bedeli: 100.000 € x 2,99= 299.000
Nakliye Bedeli: 1.000
Sigorta Gideri: 750
Gümrük Masrafı: 250
Banka Masrafı: 200
Vergi, resim ve harçlar: 300
301.500
159.Verilen Sipariş Avansları
299.500
601.Yurtdışı Satışlar
2.000
601.02.İthalat olumlu kur farkları
İthal edilen hammaddelerin işletmeye
ulaşması
2 320.Satıcılar (100.000 €x 2,97)
297.000
612.Diğer İndirimler
2.000
612.02.İthalat olumsuz kur farkları
102.Bankalar
Mal mukabili ödeme şekli gereği mallar
işletmeye ulaştığında yapılan ödeme kaydı
299.000
40
4.Maddi Duran Varlık Hesapları
Maddi duran varlık ithal edilirken, varlık
bedeli ve varlığın alışıyla ilgili yapılan giderler
259.Verilen Avanslar hesabının borç tarafında
izlenir, varlık işletmeye ulaştığında ise ilgili varlık
hesabına borç ve 259.Verilen Avanslar hesabına
alacak kaydedilir. Harcama ile varlığın işletmeye
ulaştığı tarih arasındaki olumlu-olumsuz kur
farkları ilgili hesaplarda izlenir.
41
Örnek-3:
01.02.2011 tarihinde Akdeniz Ltd. Şti.
Almanya’da faaliyet gösteren Kraufht Firmasından boya
makinesi ithal edecektir. Makine bedeli 250.000 $ olup
ödeme açık hesap olarak gerçekleşmiştir. (1 $=2,12
TL)Makine 05.02.2011’de Edirne Gümrük kapısından
alınmıştır.
Malın ithaline ilişkin yapılan giderler aşağıdaki
gibidir:
Mal bedeli: 250.000 $ + % 8 KDV
KDV: 4.500 TL
Navlun Bedeli: 10.000 $
Sigorta gideri: 4.000 $
Gümrük Müşavirlik ücreti: 2.000 TL + 250 TL KDV
42
Mal bedeli dışında yapılan tüm giderler nakden gerçekleşmiştir.
Buna göre yapılması gereken muhasebe kayıtları şöyledir:
1 259.Verilen Avanslar
Mal Bedeli: 250.000 $ x 2,12= 530.000
Navlun Bedeli: 10.000 $ x 2,12 = 21.200
Sigorta Gideri: 4.000 $ x 2,12 = 8.480
Gümrük Müşavirlik Ücreti = 2.000
191.İndirilecek KDV
Mal Bedeli KDV’si = 42.400
Güm.Müş.Ücreti KDV’si= 250
320.Satıcılar (250.000 $ x 2,12)
100.Kasa
Navlun Bedeli: 10.000 $ x 2,12 = 21.200
Sigorta Gideri: 4.000 $ x 2,12 = 8.480
Gümrük Müşavirlik Ücreti = 2.000
Mal Bedeli KDV’si = 42.400
Güm.Müş.Ücreti KDV’si = 250
İthal edilen makine için yapılan harcamaların kaydı
561.680
42.650
530.000
74.330
43
Anlaşma gereği Akdeniz Ltd. Şti makinenin eline
ulaşmadan, gümrük kapısında teslim aldıktan
sonra açık hesabı kapatacaktır. Ödemeler Akdeniz
Ltd. Şti’nin banka hesabından gerçekleşmiştir
(1 $ = 2,14 TL).
NOT: Açık hesap borç, yani 320.Satıcılar
hesabındaki kredili borç eğer mallar işletmeye
ulaşmadan kapatılıyorsa aradaki olumlu-olumsuz
kur farkları avans hesabının borç ya da alacak
tarafında izlenir.
44
2 320.Satıcılar (250.000 $ x 2,12)
259.Verilen Avanslar
102.Bankalar
102.01.$ Hesabı
250.000 $ x 2,14
Kredili borç hesabının kapatılması
530.000
5.000
535.000
Eğer kredili borç kapatılırken aradaki kur farkı işletme
açısından olumlu olsaydı, ilgili kur farkı 259.Verilen Avanslar
hesabının alacak tarafında izlenirdi.
45
5.Cari Hesaplar
İthalat muhasebe kayıtlarında, ithalatın ödeme
şekli ayrımı yapılmaksızın ithalat mal bedeli tutarı için
320.Satıcılar cari hesabına alt hesabı ile birlikte alacak
kaydedilmesi tercih edilmelidir. Daha sonra ilgili ödeme
hesabı karşılığında 320.Satıcılar hesabı kapatılır. Bu
şekilde yapılan muhasebe kayıtları işletmenin iç ve dış
denetim açısından işlemleri kolaylaştırır.
Ayrıca ithalat işletmeleri, ithalat işlemlerini
gerçekleştirirken bankalarında vadeli akreditif hesabı da
açtırabilirler. Vadeli akreditif, mal mukabili ve kabul
kredili ithalat işlemlerinde kullanılır.
46
5.Cari Hesaplar
İthalat gümrük beyannamesinde yer alan, fiili
ithalat tarihindeki döviz alış kuru üzerinden 320. Satıcılar
hesabına alacak, 159. Verilen Sipariş Avansları Hesabı’nın
(maddi duran varlık ithalatında 259. Verilen Avanslar)
ilgili alt hesabına borç kaydedilir. İthalat bedeli banka
hesaplarından havale (transfer) edilerek ödeme
yapıldığında işlem günkü döviz kuru üzerinden 102.
Bankalar hesabına alacak, 320. Satıcılar hesabına ise
maliyet bedeli ile borç kaydedilir. Yurt Dışı Satıcılar
Hesabının kapatılması (ödenmesi) ile oluşan kur farkları,
159. Verilen Sipariş Avanslar Hesabına kaydedilir.
47
İthalat işlemlerinin muhasebeleştirilmesinde kullanılan
cari hesapların işletmeye yararları şöyledir:
Yurt dışı satıcı firmaların cari hesap bakiyelerinin takibi
kontrol altında olur.
Banka hesaplarından ödenen ithalat bedellerinin
müşteri bazında muhasebe kayıtlarının işlenmesi ve
izlenmesi daha kolay olur.
Dönem sonlarında döviz cinsinden senetli ve senetsiz
borçların değerleme işlemleri daha kolay olur.
48
6. İthalat İşlemlerine Yönelik Uygulama Örneği
Örnek uzun olduğu için Word sayfası
üzerinden anlatılacaktır.
49
2.5.İhracat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi
İhracat; bir varlığın yürürlükteki İhracat ve
Gümrük Mevzuatına uygun şekilde ülke dışına
satış işlemidir. İhracat sürdürülebilir bir ekonomik
büyümenin gerçekleşmesinde büyük bir role
sahip olmasından dolayı ülkeler için büyük önem
arz etmektedir. Çünkü ihracat bir yandan milli
geliri arttırarak kalkınmaya önemli bir katkı
sağlarken diğer yandan ülkeye döviz girişi
sağladığı için döviz darboğazı aşılmış olur ve
ekonomik kalkınmaya destek olmaktadır.
50
İhracat kendi içerisinde; özel izne bağlı
ihracat, kayda bağlı ihracat, konsinye ihracat,
yurtdışı fuar ve sergilere katılım yoluyla ihracat,
ithal edilmiş malların ihracı, serbest bölgelere
yapılacak ihracat, transit ticaret ihracat,
bedelsiz ihracat, ticari kiralama şeklinde
ihracat, müteahhitlik hizmetleri ihracatı, bağlı
muamele
şeklinde
ihracat,
geçici
ihracat(hariçte işleme rejimi), dâhilde işleme
rejimi ile ihracat ve e-ticaret yoluyla ihracat
olmak üzere 14 grupta incelenebilir.
51
İhracat
işlemlerinin
muhasebeleştirilmesinde
sıklıkla kullanılan hesaplar ve işlemler aşağıdaki gibi
açıklanacaktır.
A.CARİ HESAPLAR
100.Kasa Hesabı ve Yabancı Para Kasası ve İşlemleri
Döviz nakitleri (cash) 100.Kasa Hesabının alt
hesaplarında izlenir. Yabancı paralar alış
değeriyle tutarı kasa hesabına borç ve kasadan
çıkanları ise maliyet değeri ile alacak kaydedilir.
52
Kasaya alınan yabancı paralar banka veya herhangi
bir finans kurumundan tedarik edilmiş ise banka finans
grubunun efektif satış kuru ile Türk Lirasına çevrilir ve 100
Kasa hesabının, yabancı para cinsinden alt hesaba borç
kaydedilir.
Kasada yer alan yabancı para, elden çıkarılmak
istendiğinde (satıldığında veya herhangi bir ödeme için
kullanıldığında) kayıtlı (maliyet) değeri üzerinden 100.Kasa
hesabının alt hesabında izlenir.
Kayıtlı kur ile işlem günündeki kur arasında olumlu
kur farkları 646. Kambiyo Kârları Hesabına alacak, olumsuz
kur farkları ise 656. Kambiyo Zararı Hesabına borç
kaydedilir.
53
Örnek:ABC İşletmesi 26.09.2012 tarihinde TL kasasında
atıl halde bulunan fonları değerlendirmek amacıyla
10.000 $ almıştır.(1 .$=2,12 TL)
1 100.Kasa
100.01.$ Kasası
100.Kasa
100.00.TL Kasası
TL Kasasından Dolar Alış Kaydı
21.200
21.200
54
Örneğin Devamı
Örnek: ABC İşletmesi kurun yükselmesinden dolayı $
kasasında bulunan 10.000 $’ı TL’ye çevirmiştir. (1
$=2,16 TL)
2 100.Kasa (10.000 $ x 2,16)
21.600
100.00.TL Kasası
100.Kasa (10.000 $ x 2,12)
21.200
100.01. $ Kasası
400
646.Kambiyo Kârları
Dolar Kasasındaki Tutarın TL’ye
Çevrilmesi
55
101. Alınan Çekler Hesabı ve Yabancı Paralı Alınan Çekler
Çek, bir kişinin bankadaki parasını, bir başka
şahsa ödemesi için bankaca verilen ticari bir
belgedir. Çek bir bankaya hitaben yazılmış ve TTK
da belirtilen hükümlere göre düzenlenmiş, ödeme
emri niteliğinde olan kıymetli bir evraktır. Alınan
Çekler hesabı aktif karakterli bir hesaptır.
Döviz cinsinden Alınan Çekler, yurt içinde veya
yurt dışında yabancı para cinsinden alınan çeklerin
izlendiği hesaptır.
56
Döviz cinsinden Alınan Çekler, alındığında
işlem günündeki Merkez Bankası efektif döviz alış
kuru ile TL’ye çevrilerek, 101 Alınan Çekler
Hesabına alt hesapları ile birlikte borç kaydedilir.
Döviz cinsinden Alınan Çekler tahsil
edildiğinde, elden çıkarıldığında işlem günündeki
Merkez Bankası efektif alış kuru üzerinden 101
Alınan Çekler Hesabına alt hesapları ile birlikte
alacak, ilgili hesaba borç kaydedilir. Aradaki
olumlu kur fakları cari dönemde 601.hesabının
alacak tarafında, olumsuz kur farkları 612.
Hesabının borç tarafında izlenir.
57
Örnek:Şanlıurfa A.Ş. Türkiye’de 11.01.2013 tarihinde
yurtdışında faaliyet gösteren Black firmasına 42.000 €
(+2.000 € KDV Dâhil) ihracat gerçekleştirmiş, ihracat
bedeli karşılığında Black firmasından çek almıştır. (1€=
2,93 TL)
1 101.Alınan Çekler((42.000 € x 2,93)
101.02.Y.P.A.Çekler
101.02.02. € Cinsinden Çekler
601.Yurtdışı Satışlar
601.02. € İhracat Bedeli
391.Hesaplanan KDV
391.02.İhracat KDV’si
İhracat Kaydı
123.060
117.200
5.860
58
Örneğin Devamı: Yukarıdaki işlemde alınan 42.000 €’luk
çek 30.03.2012 tarihinde tahsil edilmiş, tahsil bedeli
işletmenin banka hesabına yatırılmıştır. (1 € =2,91 TL)
2 102.Bankalar (42.000 € x 2,91)
122.220
102.02. € Hesabı
840
612.Diğer İndirimler
612.02.İhracat Olumsuz Kur Fakları
101.Alınan Çekler(42.000 € x 2,93)
123.060
101.02.Y.P.A.Çekler
101.02.02. € Cinsinden Çekler
İhraç bedeli olarak alınan çekin tahsili
59
102.Bankalar Hesabı ve Yabancı Paralı Bankalar Hesabı
Yabancı Paralı Döviz Tevdiat Hesapları, bankalarda
açtırılan vadeli ve vadesiz döviz tevdiat hesaplarının
izlendiği hesaplardır. Bankalar hesabının alt hesabı olarak
izlenir. Bankaya yurt dışından ihracat bedeli yabancı para
havale geldiğinde önce döviz tevdiat işlemlerinde izlenir.
Yurt dışı alıcı cari hesabı ile bankaya gelen havale
arasındaki olumlu kur farkı, cari dönemdeki ihracat ile
ilgili ise 601. Yurt dışı satışlar hesabına alacak, cari
dönem dışında ise 646. Kambiyo Kârı Hesabına alacak
kaydedilir. Olumsuz kur farkları ise cari dönemdeki
ihracat ile ilgili ise 612. Diğer İndirimler Hesabına, cari
dönemde değil ise 656. Kambiyo Hesabına borç
kaydedilir.
60
Örnek: 16.04.2007 tarihinde Türkiye’de faaliyet gösteren
Fatih A.Ş. ihracat bedeli olan 120.000 € işletmenin banka
hesabına yatırılmıştır.(1 €=2,92 TL. Açık hesap yani
kredili alacakta kur farkı ihmal edilmiştir.)
1
102.Bankalar (120.000 € x 2,92)
350.400
102.02. € Hesabı
350.400
120.Alıcılar (120.000 € x 2,92)
120.01.İhracat Bedeli Alacakları
İhracat bedelinin tahsil edilmesi
61
Örneğin Devamı: 18.04.2007 tarihinde Fatih A.Ş. €
hesabında bulunan 120.000 €’yu TL hesabına virman
yapmıştır.( 1 €=2,93 TL)
2 102.Bankalar (120.000 € x 2,93)
102.00. TL Hesabı
102.Bankalar (120.000 € x 2,92)
102.02. € Hesabı
646.Kambiyo Kârları
351.600
350.400
1.200
646.01.Döviz Alış-Satış Olumlu Fark
Dövizin bozdurulması
62
120.Alıcılar Hesabı ve Yurt Dışı Alacaklar
Yurt Dışı Alıcılar Hesabı, 120. Alıcılar
hesabının alt (yardımcı) hesabıdır. İhracat yapan
işletmelerin, yurt dışından alacakları için
kullanılan hesaptır. İhracat işlemlerinde fiili
ihracat gerçekleştiğinde 120. Alıcılar Hesabına
döviz cinsinden alt hesabı ile birlikte borç, 601.
Yurt Dışı Satışlar Hesabına alacak kaydedilir.
İhracat bedeli tahsil edildiğinde ise 120.Alıcılar
hesabına alacak, ilgili hesaba borç kaydedilir.
63
İhracat bedeli tahsil edildiğinde ihracatın
gerçekleştiği günkü kurla, ihracat bedelinin tahsil
edildiği günkü kur arasındaki olumlu kur farkları
cari dönem 601.hesabına alacak, olumsuz kur
fakları 612.hesabına borç kaydedilir. Cari dönem
dışında ise bu farklar olumlu ise 646.hesabına
alacak, olumsuz kur farkları 612.hesabına alacak
kaydedilir.
64
Örnek: Fatih A.Ş. 21.05.2011 tarihinde yurtdışındaki
Lyond firmasına 50.000 $’lık ihracat gerçekleştirmiştir ve
ihracat bedeli açık hesap şeklinde gerçekleşmiştir. (1
$=2,11 TL. KDV ihmal edilmiştir.)
1 120.Alıcılar (50.000 $ x 2,11)
105.500
120.02.09.01.01.Lyond fir. İhr. Al.
105.500
601.Yurtdışı Satışlar
601.01. $ İhracat Hasılatı
İhracat Kaydı
65
Örneğin Devamı: Fatih A.Ş.30.05.2011 tarihinde ihracat
bedelini nakden tahsil etmiştir. (1 $=2,08 TL)
2 100.Kasa (50.000 $ x 2,08)
104.000
100.01. $ Kasası
1.500
612.Diğer İndirimler
612.02.İhracat Olumsuz Kur Fakları
120.Alıcılar (50.000 $ x 2,11)
105.500
120.02.09.01.01.Lyond fir.ih. al.
İhracat alacağının tahsil edilmesi
66
121.Alacak Senetleri ve Yabancı Para Cinsinden Senetler
Yurt içi ve yurt dışı alıcılara yapılan mal ve hizmet
satışları karşılığında yabancı para birimi üzerinden alınan
senetler 121. Alacak Senetleri Hesabına alt hesapları ile
birlikte borç yazılır. Yabancı Para Alacak Senedi
alındığında alış tarihindeki Merkez Bankası efektif döviz
alış kuru ile TL karşılığındaki değeri borç kaydedilir.
Senet tahsil edildiğinde, gerçek ve tüzel kişiye ciro
edildiğinde veya teminat olarak verildiğinde senedin
alındığı günkü kur değeriyle değerlendirilir. Yabancı Para
Alacak Senetlerinin tahsil edilmesi, elden çıkarılması,
devir edilmesi ve dönem sonunda değerlemesi ile ilgili
kur farkları TL olarak Alınan Senetlerle aynı işleme tabidir.
67
Döviz cinsinden alınan senetlerde TL Senetlerinden
farklı olarak döviz kuruna göre değerleme yapılır.
İhracat bedeli karşılığında alınan senetler tahsil
edildiğinde arada kur farkı cari dönemde ortaya çıkıyorsa
olumlu kur farkları 601.Yurtdışı Satışlar hesabının alt
başlıklarında, olumsuz kur farkları 612.Diğer İndirimler
hesabının alt başlıklarında izlenir.
Kur farkları cari dönem dışında ortaya çıkıyorsa;
olumlu kur farkları 646.Kambiyo Karları hesabında,
olumsuz kur farkları 656.Kambiyo Zararları hesabında
izlenir.
68
B.İHRACAT İŞLEMLERİNDE AVANS HESAPLARI
340 – 440. Alınan Sipariş Avansları
İhracat
işlemlerinde,
ihracat
işlemi
gerçekleşmeden alınan avanslar kısa vadeliyse
340.Alınan Sipariş Avansları, uzun vadeliyse 440.
Alınan Sipariş Avansları hesabının alacak tarafında
izlenir. Avans alındıktan sonra ihracat işlemi
gerçekleşince avans hesabına borç yazılarak avans
hesabı kapatılır ve ilgili hesaba borç yazılarak işlem
tamamlanır.
Ancak avansın alındığı tarihteki döviz kuruyla
ihracat işleminin gerçekleşip avans hesabının
kapatıldığı günkü döviz kuru faklıysa olumlu-olumsuz
kur farkları ilgili hesaplarda izlenir.
69
Örnek: ONUR Hidrolik A.Ş. Türkiye’de faaliyet gösteren bir
pünomatik satış firmasıdır. Portekiz’de faaliyet gösteren Orange
firmasına 44.000 € + 3.000 € KDV bedeli tutarında pünomatik
hortumları ihraç edecektir. Ancak Orange firması piyasaya yeni
giren bir şirket olduğu için ONUR Hidrolik A.Ş. riskini minimize
etmek amacıyla karşı firmadan 20.000 € avans talep etmiştir. Talep
edilen avans tutarı 03.08.2010 tarihinde ONUR Hidrolik A.Ş.’nin
banka hesabına yatırılmıştır.(1 € = 2,92 TL)
1 102.Bankalar (20.000 € x 2,92)
58.400
102.02 € Hesabı
58.400
340.Alınan Sipariş Avansları
340.02.İhracat İçin Al. Av.
70
Örneğin Devamı: 07.08.2010 tarihinde ONUR Hidrolik A.Ş. banka
ekstrelerinde avans tutarının yatırıldığını görünce ihracat
işlemlerini gerçekleştirmiş, kalan tutar da işletmeye daha sonra
ödenmek kaydıyla açık hesap olarak gerçekleşmiştir. (1 € = 2,90 TL)
2
58.400
340.Alınan Sipariş Avansları
340.02.İhracat İçin Al. Avanslar
78.300
120.Alıcılar
120.02.09.01.01.Orange fir. ih. al.
601.Yurtdışı Satışlar
601.01. € İhracat Hasılatı
391.Hesaplanan KDV
391.02.İhracat KDV’si
601.Yurtdışı Satışlar
601.02.İhracat Olumlu Kur Far.
Avans sonrası ihracatın gerçekleşme
kaydı
127.600
8.700
400
71
C.İHRACATLA İLGİLİ GELİR TABLOSU HESAPLARI
601.Yurtdışı Satışlar
İhracat yapan işletmelerin ihracat satış hasılatları
bu hesabın alacak tarafında izlenir. Ayrıca dış ticaret
işlemlerinde cari dönemde işlemler arasında ortaya çıkan
olumlu kur farkları da bu hesabın alt başlıklarında ve
hesabın alacak tarafında izlenir. İşletmelerin dönem sonu
kapanış işlemlerinde ise bu hesabın alacak kalanı
690.Dönem Kâr-Zarar hesabına devredilerek hesabın
kapanışı gerçekleşmiş olur. Ayrıntılı örnek konuyla ilgili
uygulama örneğinde yer alacaktır.
72
610.Satış İadeleri
İşletmelerin yaptıkları satış sonrası, satışlarına ait
iadeler bu hesabın borç tarafında izlenir. Dış ticaret
işlemlerinde ise, ihracat yapan işletmelerin yaptıkları
ihracat sonrası iade aldıkları tutarlar bu hesabında borç
tarafında alt başlıklarla birlikte izlenir. Varlığın ihraç
edildiği günkü kur ile iade alındığı günkü kur farklıysa ilgili
hesapta izlenir. İşletmelerin dönem sonu kapanış
işlemlerinde ise bu hesabın borç kalanı 690.Dönem KârZarar hesabına devredilerek hesabın kapanışı
gerçekleşmiş olur.
73
Örnek: Yukarıdaki örnekte Onur Hidrolik A.Ş.’nin kur 1 € = 2,90 TL
yapmış olduğu 44.000 € tutarında ihracatın 7.000 €’luk kısmı satış
şartlarına uygun olmadığı gerekçesiyle işletmeye iade edilmiş, iade
bedeli işletmenin kredili alacağından düşülmüştür. (1 € = 2,93 TL)
3 610.Satış İadeleri (7.000 € x 2,90 )
20.300
610.02.İhracattan Gelen İadeler
210
612.Diğer İndirimler
612.02. İhracat Olums. Kur Fark.
120.Alıcılar (7.000 € x 2,93)
120.02.09.01.01.Orange fir. ihr. al.
İhraç edilen mallara ait iade kaydı
20.510
74
611.Satış İskontoları
İşletmelerin satış sonrası yaptıkları iskonto
tutarlarının izlendiği hesaptır. İhracat işlemlerinde ise,
ihracat gerçekleştikten sonra yani ihracat faturası
kesildikten sonra yapılan her türlü nakit veya miktar
iskontoları bu hesabın borç tarafında alt başlıklarıyla
birlikte izlenir. Malın satıldığı günle iskontonun yapıldığı
günkü kur farklıysa aradaki olumlu-olumsuz kur farkları
ilgili hesapta izlenir. İşletmelerin dönem sonu kapanış
işlemlerinde ise bu hesabın borç kalanı 690.Dönem KârZarar hesabına devredilerek hesabın kapanışı
gerçekleşmiş olur.
75
612.Diğer İndirimler
Dış ticaret işlemlerinde cari dönemde ortaya çıkan
olumsuz kur farkları bu hesabın borç tarafında alt
başlıklarıyla birlikte izlenir. Tek Düzen Hesap Planının bu
hesaptan amacı; brüt satıştan net satışa ulaşırken satışı
etkileyen faktörleri izlemektir. Gelir tablosunda brüt
satıştan net satışa ulaşmada, satışı etkileyen olumsuz kur
farkları bu hesapta izlenir. İşletmelerin dönem sonu
kapanış işlemlerinde ise bu hesabın borç kalanı
690.Dönem Kâr-Zarar hesabına devredilerek hesabın
kapanışı gerçekleşmiş olur.
76
646.Kambiyo Kârları
Döviz satışlarında ortaya çıkan olumlu kur farkları
bu hesabın alacak tarafında izlenir. Ayrıca dış ticaret
işlemlerinde cari dönemde ortaya çıkan olumlu kur
farkları 601.hesabının alacak tarafında, cari dönem
dışında ortaya çıkan olumlu kur farkları 646.hesabının
alacak tarafında izlenir. İşletmelerin dönem sonu kapanış
işlemlerinde ise bu hesabın alacak kalanı 690.Dönem
Kâr-Zarar hesabına devredilerek hesabın kapanışı
gerçekleşmiş olur.
77
Örnek: Akın A.Ş. 01.11.2013 tarihinde 80.000 $ + 3.500 $ KDV
olmak üzere 3 ay vadeli kredili (açık hesap) ihracat
gerçekleştirmiştir. (1 $ = 2,10 TL)
1 120.Alıcılar (83.500 $ x 2,10 )
120.02.09.03.X firmasından ihr. al.
601.Yurtdışı Satışlar
601.01.İhracat Hasılatı
391.Hesaplanan KDV
391.01.İhracat KDV’si
İhracat satış kaydı
175.350
168.000
7.350
78
Örneğin Devamı: 01.02.2014 tarihinde Akın A.Ş. X Firmasından
kredili alacağını tahsil etmiştir, tahsilât tutarı işletmenin banka
hesabına yatırılmıştır. (1 $ = 2,12 TL)
2 102.Bankalar (83.500 $ x 2,14 )
178.690
102.01.01. Cari $ Hesabı
175.350
120.Alıcılar (83.500 $ x 2,10 )
120.02.09.03.X firm. İhr. Al.
3.340
646.Kambiyo Kârları
646.02.Cari d.dışı ol.kur fark.
İhracat bedelinin tahsil edilmesi
79
NOT: Eğer Akın A.Ş. bu kredili alacağını 2013 yılı
içerisinde tahsil etseydi ve olumlu kur farkı
çıksaydı 601. Hesabında izlenirdi. Cari dönem
dışında olumlu kur farklı gerçekleştiği için
646.hesabını kullansaydık. Ayrıca 2 nolu yevmiye
kaydında eğer kur farkı olumlu değil, olumsuz
olsaydı 656.hesabında izlenirdi.
80
656.Kambiyo Zararları
Döviz satışlarında ortaya çıkan olumsuz kur
farkları bu hesabın borç tarafında izlenir. Ayrıca
dış ticaret işlemlerinde cari dönemde ortaya
çıkan olumsuz kur farkları 612.hesabının borç
tarafında, cari dönem dışında ortaya çıkan
olumsuz kur farkları 656.hesabının borç
tarafında izlenir. İşletmelerin dönem sonu
kapanış işlemlerinde ise bu hesabın borç kalanı
690.Dönem Kâr-Zarar hesabına devredilerek
hesabın kapanışı gerçekleşmiş olur.
81
82
780.Finansman Giderleri
Dış ticaret işlemlerinde ithalatçı veya ihracatçı
işletmeler çeşitli sebeplerle kredi kullanabilirler. Bu
krediler faaliyet gösterdikleri ülke içindeki finans
kurumlarından, faaliyet gösterdikleri ülke dışındaki
finans
kurumlarından
gerçekleşebilir
veya
prefinansman yoluyla tedarik edilebilir.
Prefinansman; ihracat, ihracat sayılan satış ve
teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili mal
ve hizmet alımlarının finansmanında kullanılmak
üzere, firmaların bizzat kendilerince yurt dışındaki
alıcıdan veya uluslararası finans kuruluşlarından
döviz ya da efektif olarak sağladıkları ve Türkiye'deki
bankalar aracılığıyla kullanabildikleri kredilerdir.
83
E.İHRACATLA İŞLEMLERİNE YÖNELİK
UYGULAMA ÖRNEĞİ
Örnek uzun olduğu için Word sayfası
üzerinden anlatılacaktır.
84
SONUÇ
Dünya Ülkelerinin globalleşme sürecinde ekonomik
hacimlerini ve büyüklüklerini arttırmak için dış dünyaya
açılmaları gerekmektedir. Gelişmekte olan dünya ekonomisi
içinde her ülkenin olduğu gibi Türkiye’nin de güçlü bir ülke
olabilmesi için daha fazla üretim yapması ve ürünlerin dış
pazarlarda satılarak döviz girdisinin sağlanması gerekir. Tüm
bu faktörler ülkeler ve işletmeler açısından dış ticaretin
önemimi ortaya koymaktadır.
Dış ticaret işlemlerinin muhasebeleştirilmesinde ise,
Türkiye’de yürürlükte olan Tek Düzen Muhasebe Sistemine
göre finansal muhasebeden farkı, kur farklarında ortaya
çıkmaktadır. Konumuzda bu kur farkları üzerinde ağırlıklı
olarak durularak dış ticaret işlemlerinin muhasebe olarak
kaydedilmesi ele alınmıştır.
85
TAKDİM
Umarım verimli olmuştur.
Dinlediğiniz için teşekkür ediyor,
saygılar sunuyorum…
Ahmet ŞİT
86