Ate*: fizyopatoloji, önemi, anormal ate* paternleri

Ateş: fizyopatoloji, önemi,
anormal ateş paternleri
Doç.Dr. İlker TAŞÇI
İç Hastalıkları AD
İç Hastalıkları & Geriatri Uzmanı
Tanım
• Ateş, vücut ısısının günlük aralığın üstüne
çıkması durumudur.
• Isı (TDK): a. 1. fiz. Bir cismin uzamasına, genleşmesine,
buharlaşmasına, erimesine, sıcaklığının artmasına yol açan
fiziksel enerji
• Sıcaklık (TDK): a. 1. Sıcak olan şeyin durumu, etkisi veya sıcak
olan şeyin niteliği, hararet: Sobanın sıcaklığı. 2. Bir araçla veya
cihazla ölçülebilen ısı derecesi
• Temperature (ing.) (sesli sözlük): insan vücudunun ısı derecesi
Taşipne 24 tedn fazla solunum sayısına denir
Normalde 16 dır 12-20 arası
Önemi
• Hastalık göstergesi
– Enfeksiyon
– İnflamasyon
– Travma vb.
• Muayene nedeni
• Koruyucu?
Ateş varsa en çok enfeksiyon
göstergesidir ama diğerleri
de olabilir
Ateş ve tansiyon düşüklüğü
varsa şok, hemodinamik
bozukluk olduğunu gösterir.
Ateş aslında bir tepki
mekanizmasıdır savunma
mekanizmasıdır.
Ateş artığı zaman sitokinlerin
sentezi antiinflamatuarların
sentezi artıyor
Normal vücut ısısı
• Oral: ortalama 36,8 ± 0,4°C (35,6 – 38,2°C)
– 06:00’da en düşük, 16:00 – 18:00’de en yüksek
• Aksiller + 0,5°C = Oral
• Oral + 0,5°C = Rektal = Timpanik
• Hipotermi: <35°C
• Bazıları ateşi 38 in üzerini alırlar bazıları 38,2 nin üzerini ateş
olarak alırlar.bu farkın nedeni bir araştırmada sepsis kriterinde
analizler yapıldığında 38 den sonra sepsis riski olabilir başka bir
araştırmada kan kültürü alınıyor ve kaç derecenin üzerinde
mikrop o kdara çok olur diye bakıyolar yaani en iyi ureme
derecesine bakıyolar ve 38.3 ve üzeri ateş olarak kabul
ediliyor.
• Aksiller vücut sıcaklığına 0.5 ekleyince oral sıcaklığı elde ederiz.
Oral sıcaklığa da 0.5 ekleyince rektal i elde ederiz o da timpanik
sıcaklığa eşit. Biz klinikte timpanik vücut sıcaklığını
kullanırız.yanibiz klinikte cıvalı termometre ile timpanik sıcaklık
ölçdüğümüzde ondan yaklaşık 1 derece çıkarıcaz bu bizzim
vücut sıcaklığımız olucak
• Hipotermi sepsis kriteridir
Sayıları öğrenmede fayda var
Ateş
• Oral, sabah >37,2°C, öğleden sonra >37,7°C
ateş olarak kabul edilir
• Aksiller > 37,5°C ateş olarak kabul edilir
• Hafif ateş: 37,5 - 38.3°C
• Orta derecede ateş: 38,3 – 39,4°C
• Yüksek ateş: 39,4 – 41,5°C
• Çok yüksek ateş: > 41,5°C
Orta derece ve üstünü biz dikkate alırız.hafif ateşe subfebril?
Ateş denir.
Normal vücut ısısı
• Merkezi vücut ısısı: Alt özofagus ve timpanik
membrandan ölçülen değerler
• Günlük, fizyolojik ısı dalgalanması 0.5°C dir
– Ateşli hastalıklar sürecinde dalgalanma derecesi
artar
• Yaşlılarda hem temel vücut ısısı düşük olur
hem de ateş oluşması zorlaşır
Vücudumuzda cilt ile iç organların sıcaklıkları farklıdır.
Pirojenler
• Pirojen, ateşe neden olan maddelere verilen
isimdir.
1. Eksojen pirojenler
2. Endojen pirojenler (pirojenik sitokinler)
okudu
okudu
Pirojenler
1. Eksojen pirojenler
• Dışarıdan vücuda girerler
• Mikroplar veya mikropların ürettikleri toksinlerdir
• Örn-1; lipopolisakkarit endotoksin (Gr -)
– Toll-like receptor (TLR) gibi davranarak makrofajların aktive
olmasına neden olur
– Böylece pirojen sitokinlerin sentezi artar
• Örn-2; toksik şok sendromu toksini (toxic shock
syndrome toxin (TSST-1)) (Gr +)
• Örn-3; süperantijenler
– MHC II ve T hücre serileriyle etkileşime girerler ve pirojen
sitokinlerin sentezi artar
Pirojenler
2. Pirojenik sitokinler
• Başlıca monositler, nötrofiller ve lenfositlerce üretilirler
• TLR aktivasyonu sonrasında üretilirler
• Örn; IL-1, IL-6, tumor necrosis factor (TNF), ciliary
neurotrophic factor, IFN alfa
• Eksojen pirojenlerin TLR aktivasyonuna neden olması
dışında mikrobik olmayan yollarla da pirojenik sitokin
sentezi artar
– İnflamasyon, travma, antijen-antikor kompleksleri, kanser
• Sitokinler fizyolojik şartlarda vücut ısısının
düzenlenmesinde rol almazlar. önemli.
okudu
Fizyopatoloji
• Hipotalamus tarafından kontrol edilir
– Termostat!
• Ateş esnasında hipotalamusun termostat
derecesi yükselir (37 yerine 39 olması gibi)
– Pirojen sitokinler tarafından oluşur
– Lokal prostaglandin E2 (PGE2) artışı aracılığıyla
Termogenezin artması sadece hipotalamusun kontrolünde değil
ama esas önemli olan ciltdeki vazokontriyonlardır termostatı
artıran etkenler
Fizyopatoloji
• Vücut ısısı temel 2 mekanizmayla yükseltilir
– Vazokonstriksiyon
– Termogenez
• Ateş eşik değeri yükselince, vazomotor
merkezdeki nöronlar aktive olur
– Vazokonstriksiyon başlar ve sıcaklık algılayıcı
nöronlar yavaşlayarak vücutta sıcaklık artırılır
Geçti
Fizyopatoloji
• Vazokonstriksiyon ekstremiterlerde soğukluk
hissine neden olur
• Periferdeki kan iç kısımlara göç ederek ciltten
ısı kaybı azalır
– Kişi üşüme hisseder
• Bu mekanizma vücut ısısını 1 - 2°C yükseltir
Geçti
Fizyopatoloji
• Eş zamanlı kas ve yağ dokusunda termogenez
de vücut ısısının artmasına neden olur
– Buna titretici olmayan termogenez denir
– Çocukluktan sonra azalır
Geçti
Fizyopatoloji
• Bireysel davranışlar da vücut ısısını artırmaya
katkı sağlar
– Oda sıcaklığının artırılması
– Sıkı giyinme
– Aktivite azaltılması
Geçti
Fizyopatoloji
• Vücut ısısı yeni eşik değere ulaşınca hipotalamus
ısıyı bu seviyede tutar, daha fazla artırmaz
• Eşik değer düşürüldüğünde (pirojen miktarının
azalması)
– Vazodilatasyon ve terleme yoluyla ısı kaybı kolaylaştırılır
– Termogenez azalır
• Isı kaybı hipotalamusa gelen kanın ısısının alt eşik
değere düşmesine kadar devam eder
• Bireysel davranışlar ısı kaybını kolaylaştırır
– Elbise çıkarma vb.
Geçti
Vüzud ısı değişikliğine uğradığında beyin bunu algılıyor ve
vucuddan ısı kaybını engellemeye çalışıyor
Uyarı
(enfeksiyöz veya değil)
Lökosit, monosit, lenfosit
Endojen pirojenler
Serebrospinal sıvıda PGE artışı
PGE’nin ön hipotalamusta preoptik bölgeye etki etmesi
Burada termoregülasyonu düzenleyen nöronların çalışmasının değişimi
Hipotalamik eşiğin yükselmesi
TH, glukokortikoid, katekolamin salgısında artma
Ciltte vazokonstriksiyon & termogenez
Isı kaybının azalması & yapımının artması
Ateş
• Özeet vücudumuza bir uyarı geldi eksojen veya
endojen pirojen olabilir lökosit monosit ve
lenfosit aktive olur. Endojen pirofenler
santralda değişiikliğe nden oluyor
termoregülasyonda değişiklikler oluyor çeşitli
hormanlarda salınım artıyor ciltte
vazokontriksiyon oluyor ve ısı kaybının
azalması ve yapımının artırılması meydana
geliyor.
Terimler
• Ateş
• Hipertermi
• Hiperpireksi
Hipertermi
• Yüksek ısıya maruz kalma veya termoregülasyon
merkezinin bozulması sonucu vücut ısısının artması
– Eşik değer değişmemiştir
– Sıvı kaybı olması riski artırır
– Cilt kuru ama sıcaktır
• Malign hipertermi: anesteziklere bağlı
• Nöroleptik malign sendromu: nöroleptik
kullanımına bağlı
• Serotonin sendromu: serotoninerjik kullanımı
Hipotalamusun eşiği değiştirmesi gibi
bir durum söz konusu değil
Hiperpireksi
• Çok yüksek ateş (>41.5°C)
– SSS kanaması
– İlaçlar
– Bazı enfeksiyonlar
Süreye göre tiplendirme
• Akut: <7 gün (akut bakteriyel – viral
enfeksiyon)
• Subakut: <14 gün (tifo, abse)
• Kronik: >14 gün (romatolojik hastalık, kanser,
kronik bakteriyel enfeksiyon-TB)
Ateş paternleri
• Gün içi seyir
• Günler-haftalar boyunca seyir
• Oluşma – kaybolma özelliği
Ateş paternleri
•
•
•
•
•
Sürekli
Remittan (inişli çıkışlı)
İntermittan (aralıklı)
Rekürrens (tekrarlayan)
Ondülan (dalgalı)
Ateş paternleri
önemli
öğrenelim
Ateş paternleri
Sürekli;
• 24 saatlik dalgalanma 1°C den düşüktür
• Normal aralığa hiç düşmez
– Pnömoni, tifo, bakteriyel menenjit, üriner sistem
enfeksiyonu
39°C
38,5°C
37,5°C
-
24 saatlik sürede dalgalaanmaya baktığımızda devamlı ateş
var
En çok pnömonide görülür 24 saat
Ateş paternleri
Remittan (inişli çıkışlı);
• 24 saatlik dalgalanmalar 2 °C den fazladır
• Normal aralığa hiç düşmez
– Enfektif endokardit, sepsis, süpüratif hastalıklar,
bruselloz, riketsia enfeksiyonları
39°C
38,5°C
37,5°C
-
Sürekli bir sitokin deşarjı
oluyor-çekiliyor
24 saat
Ateş paternleri
İntermittan (aralıklı);
• 24 saatlik sürenin bazı saatlerinde ateş vardır
• 1-2 gün sürer, normale döner, tekrar olur
– Sıtma, piyojenik enfeksiyonlar, abse, TB,
şistosomiyazis, lenfoma, kala-azar, septisemi
39°C
38,5°C
37,5°C
-
Bunlarda bizim hastayı
incelememiz lazım.
24 saat
Ateş paternleri
Rekürrens (tekrarlayan);
• 3-4 gün yüksek seyreder, birden normale
döner, birkaç gün sonra tekrar yükselir
• Lenfoma, borelioz, bruselloz, sıtma
39°C
38,5°C
37,5°C
günler
Bunda da hastayı yatırıp
inceleriz
Ateş paternleri
Ondülan (dalgalı);
• Yavaş yavaş yükselir, birkaç gün yüksek kalır ve
yavaş yavaş düşer. Bu durum haftalarca tekrar
eder
– Bruselloz, Hodgkin (Pel-Ebstein ateşi)
39°C
38,5°C
37,5°C
günler
Ateş nabız uyumsuzluğu
• Her 1 oC artış için beklenen nabız artışının (10
atım/dk) görülmemesi durumudur
– Tifo
– Brusella, lejyonella, menenjit
– İlaç nedenli (dijital, beta bloker)
– Mikoplazma pnömonia, klamidya
Vücud ısısı artıkça nabız
artar.
Nedeni bilinmeyen ateş
• Ateş (>38 oC)
• 3 haftadan uzun süre
• 1 hafta incelemeye rağmen nedeni bulunamaz
(yatarak)
– 1. Enfeksiyon (yaklaşık % 50)
• Endokardit, sıtma, brusella, tifo, TB, vb
– 2. Kollagen doku hastalıkları
– 3. Kanser (lenfoma, adenokarsinomalar)
– 4. diğer (ilaç vb)