Deri ısı ölçümü

Yenidoğanın Doğum Odasında Bakımı
ve Isı Kontrolü
Prof. Dr. Türkan DAĞOĞLU
İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ
Doğum Odasında Bakım Neden Önemlidir“?”
Yenidoğan için riskli durumları öngörmemize ve
erken müdahale etmemize olanak sağlar
Doğum odasında yenidoğanın bakımı
Hayati belirtileri değerlendirme
Apgar puanlaması
Kord bakımı
Kan örneği alma
Göz bakımı
Vitamin K uygulaması
Bebeği giydirme ve ilk emzirme
Dosya bilgileri
Ailenin bilgilendirilmesi
Yenidoğanın ısı kontrolü
Bebeğin hayati belirtilerini değerlendirme ve
ölçülerini alma
Muayeneden önce el temizliğine dikkat edilmeli
- Solunum ve dolaşım fonksiyonlarının değerlendirilir:
solunum sayısı:
35-45 /dak
REM uykusu sırasında solunum düzensizdir ve
3,5sn solunum durması olabilir.
kalp atım hızı:
120-160/dak
- Deri rengi değerlendirilir:
gövde ve dudak: pembe
kol ve bacaklar : sıcak, renk pembe veya hafif siyanotik
- Vücut ısısı kontrol edilir:
aksiller ısı:
36,5-37,5 C
- Vücut ölçüleri alınır
- Nazogastrik sonda ile;
koanal atrezi,
özofagus atrezisi
anal atrezi yönünden değerlendirilir
Apgar puanlaması
•
Apgar puanlanması bebek doğduktan sonraki ilk 1.ve 5.dakikalarda
değerlendirilir.
•
5 parametre ile değerlendirilir.
– Solunum
– Kalp atım hız
– Kas tonusu
– Uyarıya yanıt
– Deri rengi
•
Yorum ?
1.dakika
4’ün altı: durumun ağır olduğunu gösterir ve hemen ventilasyon
denenenmeli, gerekirse entübasyon yapılmalı
5.dakika
Bebeğin resütasyona cevabını ve durmundaki değşiklikleri belirler
Kord bakımı
•
Klampe edilen yerin 2-3 cm uzağından kesilir
•
2 arter - 1 ven olmalı
tek arter: majör kalp anomalisi riskini düşündürmeli
•
bakteriyel kolonizasyonu azaltmak için :
göbek kordununun ve çevresi deri dezenfaktanları ile temizlenir
[ % 70’ lik alkol veya poridoniodine ]
Kan örneği alma
•
plasenta çıkmadan önce veya çıktıktan sonra kordon
damarlarından alınır:
Kan gazı
Hematokrit
Glikoz
Bilirubin düzeylerinin belirlenmesi
Kan grubu tayini
Göz bakımı
• Gonokok infeksiyonlarına karşı
- %1-5 Gümüş Nitrat :
gözde %90’a varan kimyasal konj.
neden olduğundan günümüzde
kullanılmamaktadır
- ertromisinli göz damlası/pomadı kullanılabilinir.
K vit uygulaması neden yapılır ?
•
•
Doğumda yenidoğan barsak florası henüz gelişmediğinden K vit
sentezi gerçekleşemez
Pıhtılaşma faktörleri de yetersizdir
Kanamaya eğilim vardır
• Kanamayı önlemek için Kvit yapılır
• ilk 2 saat içinde yapılmalıdır
• Kvit 1 mg i.m. tek doz halinde uygulanır
Bebeği yıkama, giydirme ve ilk emzirme
•Bebeğe bulaşmış kan,mekonyum varsa çocuk temiz sıcak su ile
ısıtılmış bir bezle silinir.
•Özellikle Hep B, Hep C ve HIV pozitif anne bebeklerinin
doğumunda eldiven giyilmesi önemlidir.
Bu bebekler doğumhanede yıkanıp annenin infekte
sekresyonlarından arındırılır.
•Ilık kompres ve havlu ile kurulanır
•Ilık ve yumuşak giysiler giydirilir ve anneye verilir, ilk emzirme
denemesi başlatılır.
Dosya bilgileri
Kesin doğum bilgileri aynı gün içinde bebeğin dosyasına kaydedilmeli
•Doğum zamanı
•İlk solunum yaptığı zaman
•Solunum spontan veya destek sağlanarak
•1.ve 5.dakika Apgar
•Göz proflaksisi yapılıp yapılmadığı
•Kvit verilme dozu ve zamanı
•Bebeğin genel durumu
•Göbek kardonundaki damar sayısı
•Kültür için örnek alınıp, alınmadığı
•Doğum sırasında idrar ve dışkının olup olmadığı
Ailenin bilgilendirilmesi
• Anneye çocuğun cinsiyeti hakkında bilgi verilir.
• Şüpheli bir durumda “sonra size gerekli açıklama yapılacaktır” denir
• Anomali varlığında annenin doğum eylemi ile ilgili stresi atması
beklenir
• Doğumda annelerin çoğunda çocukların karışabileceği endişesi
vardır. Anneye ve bebeğe takılan bilezikle annenin rahatlaması
sağlanır.
Yenidoğanların ısı kontrolü
Termoregulasyon “?”
Isı yapımı ve ısı kaybı arasında denge sağlanmasıdır
Yenidoğan bebek homeotermiktir yani ısı kaybı ve
üretimi dengelenmiştir
Çevre ısısının aşırı yüksek/düşük olması durumunda bu
denge bozulur
ısı dengesi nasıl korunur?
Fetal yaşamda plasenta en etkili ısı düzenleyicisidir
Doğumla bu düzenleme ortadan kalkar
Doğum sonrası bebeğin ısısı hızla düşer
YD kendisini 37 C’lik intrauterin ortamdan 10-12 C daha düşük soğuk bir çevrede bulur
0
0
<1kg yenidoğanlarda vücut ısısı her 5dak 1 C düşer
0
Bunu engellemek için;
Doğum odasının ısısı 25 C civarında olmalı
0
Yenidoğan doğar doğmaz sıcak, kuru bir havlu ile kurulanmalı
Sağlıklı yenidoğanlar giydirilir sarılır ve nötral termal çevrede kot içine yatırılmalı
En fazla ısı kaybı baş bölümünden olduğu için yenidoğanın başına pamuklu kumaştan
başlık takılmalı
YD’da ısı kaybını veya fazladan ısı yapımını önlemek için çevre ısısının bebeğe
uygun düzenlenmesi gerekir.
termal nötral alan nedir? = uygun çevre ısısı
Vücut iç ısısını normal sınırlar içinde tutan termal nötral alanın sağlanması YD’nın
yaşamı için esastır
Termal nötral alan:yenidoğan bebeklerin periferik soğuk uyarısına ve iç
hipertermisine karşı metabolik hızlarını değiştirmedikleri dar bir ısı
aralığıdır
Bu aralıkta;
bebekler vücut ısısını daha çok yalnız vazomator tonus aracılığı
ile buharlaşma olmadan kontrol ederler
bebeğin oksijen tüketimi yani metabolik hızı minimumdur
Hemşireler termal nötral alanı sürdürmenin önemini, ısı kontrolünün fiziksel ve
fizyolojik prensiplerini bilmelidir.
Hemşirelerin başlıca yapması gerekenler:
-ısı kaybına veya fazladan ısı yapımına neden olan durumları
ortadan kaldırmak
-Vücut ısısnı 36,5-37,5C arasında sürdürmek için eksternal ısı ve
çevresel destek sağlamaktır
erişkinde ısı kontrolü nasıldır?
Metabolik aktivite
erişkinde
Kas aktivitesi (titreme)
yenidoğanda ısı kontrolü nasıldır?
Metabolik aktivite
yenidoğanda
Kahverengi yağ metabolizmasını
kullanarak (titremesiz- 3-6 gün sürer)
yenidoğan neden ısı kaybeder?
1- vücut yüzeyinin vücut ağırlığına oranı:
erişkinlere göre miadında doğanlarda 3 kez,
pretermlerde ise 4 kez fazladır
2- ince deri ve deri altı tabakası:
Özellikle preterm bebeklerde merkezden yüzeye ısı akışına karşı
yeterli bariyer oluşturulamaz
3- vücüdun küçük olması:
yeterli ısı rezervi oluşturulamaz
4-solunum güçlüğü, sepsis, IVK ve hipoglisemi gibi sorunların varlığı bazal
met hızını dolayısı ile oksijen tüketimini arttırır.
5- pozisyon:
• term bebekler:
•
•
yüzey alanlarını azaltmak için ekstremitelerini
gövdelerine yaklaştırarak ısı kaybedilen alanlarını
azaltırlar.
preterm bebekler: pozisyonlarını düzenleyemezler.
Bu beceri gestasyon yaşı ile artar.
6- preterm ve SGA bebeklerde :olgunlaşma eksikliğine bağlı
• ısı üretiminde önemli rol oynayan kahverengi yağ dokusu ve glikojen
depoları yetersizdir.
• Subkutan doku azdır.
• Sinir sistemi immatür olduğundan soğuk strese cevap yetersizdir ya da
hiç olmayabilir.
Sonuçta vücut ısısını sürdürme yeteneği zarar görür.
yenidoğanın ısı kontrolünü sağlayamama nedenleri
•Bakım sürecinin uzaması:
bu devredeki tedavi uygulamaları termal nötral alan
ısısının sürdürülmesini zorlaştırabilir. Hemşireler girişim öncesi vücüt ısısını kontrol
etmelidir.
•Yüksek vücut ısısına verilen cevabın sınırlı olması:yenidoğanlarda çevre ısısının
arttığı durumlarda vücut ısısı da artar,deri aşırı ısındığından yüzeyel kan damarları
genişler. Bu nedenle fazla ısı yapımı termal nötral alan sağlanarak önlenmelidir.
•Sıvı kaybını arttıran nedenlerin varlığı: (fototerapi, radyan ısıtıcı kullanımı, güneş
ışığı ve kalın giydirme, bahtaniye ile sarma)özellikle prematüre bebeklerde gizli
sıvı kaybını arttırır.
•Düşük doğum tartsı/prematürelik: bu bebeklerde ısı kontrolüne ilişkin sorunlara ek
olarak uterus içi sorunlar olabilir. Bu durumda MSS deprese olur ve ısı kontrol
merkezi zarar görebilir.
•Sepsis varlığı:
sepsis nedeniyle başlangıçta deride vazokonstrüksiyon olur.
Isı yükselmeye devam ederse artış hissedilebilir. Küvözün ısı kontrolü de
önemlidir
ısı ölçümü nasıl yapılır?
Rektal ısı ölçümü:
Vagal stimulasyon
Rektal perforasyon riski nedeni ile rutin kullanılmaz.
doğum kilosu ve gestasyon yaşına bakılmaksızın rektal ısı için normal değer
36,5-37,5 C arasında olmalıdır.
Aksiler ısı ölçümü:
Termometre preterm bebekte 3 dak,term bebekte 5 dak tutulmalı
Term bebek 36,5-37,5 C
Preterm bebek 36,3-36.9 C
Deri ısı ölçümü:
•Bebeklerde soğuk strese vasokontriksiyona cevap verdiklerinden hipoterminin ilk
belirtisi deri ısısında düşmedir.
•Ancak koltuk altı bölgesi kahverengi yağ depolarından zengin olduğundan vücut
ısısının bir süre daha normal sınırlarda kalabileceği unutulmalıdır
Hipoterminin sonuçları nelerdir?
Isı kaybedilme yolları
Evoporasyon
(buharlaşma)
Kondüksiyon
(iletim)
Konveksiyon
(yayılım)
Radyasyon
(ışınım)
Vücut ısısında azalma ve soğuk stres
Metabolik hızda artma
Glukoz
kullanımında
artma
hipoglisemi
Kahverengi yağ metabolizması
Oksijen
kullanımında
artma
Surfaktan
üretiminde
azalma
hipoksemi
Sol güçlüğü
Asit üretiminde artma
Met
asidoz
Alb bağlanma
yerinden bilirubin
açığa çıkması
sarılık
vazokonstriksiyon
Periferik
damarlar
Soluk, soğuk deri
Pulmoner
damarlar
hipoterminin önlenmesinde hemşire neler yapabilir?
•
Doğum sonrası yenidoğanda vücut ısısının düşüşü yavaştır. Deri ısısı 0.3 C/dak
düşer. Düşüşü azaltmak için oda ısısı 25C olmalıdır. Böylece bebeğinin
konveksiyon yolu ile ısı kaybı önlenir.
•
Resusitasyon yapılan masa oda kapısından uzakta bulundurulur.
•
Doğumda ısı kaybı en fazla bebeğin derisinden amniotik sıvısının buharlaşması
ile olduğunundan bunu önlemek için bebek önceden ısıtılmış bir havlu ile
kurulanır.
•
Kondüsyon ve radyasyon yolu ile ısı kaybını en aza indirmek için anne bebek
arasında ten tene temas sağlanabilir.
• Yenidoğan yatağının veya küvözün soğuk olması vücut ısısının
neden olur. Yenidoğan yatırılmadan önce ısıtılmalıdır.
düşmesine
• buhalaşma ile olan ısı kaybını azaltmak için 28-31 GH arasındaki doğan
yenidoğanlar servo kontrollü küvözde giyinik olarak tutulur
• başın kan damarlarından zengin olması ve beynin fazla ısı üretmesi nedeni ile
vücut ısısının büyük bölümü baş yüzeyinden kaybedilir. bu nedenle bebeğe başlık
takılmalıdır
• Banyo yenidoğanın ısı kaybına yol açacağından vücut ısısı stabil oluncaya kadar
ertelenmelidir.
• Isı üretimi için yeterli beslenme sürdürülmelidir.