Yenidoğanın fizyolojik özellikleri ve ekstrauterin yaşama uyumu 1 File
advertisement
Yenidoğanın fizyolojik özellikleri ve ekstrauterin yaşama uyumu 1 Dr. Nazan ÇALBAYRAM Solunum Sistemi Fetal Akciğer • Fetüsün akciğerleri döllenme ile beraber gebeliğin sonuna kadar gelişimini sürdürür • Gebeliğin 24.hf.kadar akc.alveoler keseler gelişir.28.hf.alveollerde hücreler tipI ve tipII alveoler hücrelere farklılaşır. • Tip I hücreler akciğerlerdeki gaz değişimini sağlarken,tipII alveoler hücreler bir fosfolipit türevi olan ve ekspirasyonda alveollerin kollabe olmasını önleyen sürfektan yapımını sağlar. • İntrauterin yaşamda gaz alış-verişi plesanta ile olur, akciğer sıvısı ile doludur. Bu sıvı akciğeri korur ve gelişmesine olanak verir. Doğum sırasında bu sıvının yaklaşık yarısı dışarı atılır ve yerini hava alır. • Sezeryanla doğan bebekler akciğer sıvının dışarı atılamaması sonucunda hava değişimi engellenir ve aspirasyon riski artar Solunum Sistemi Uyumu • Ekstrauterin yaşama uyum sağlamada en kritik değişikliktir. • Pulmoner kan akımı, sürfaktan üretimi ve solunum kasları ekstrauterin uyumu etkilemektedir. • Beyindeki solunum merkezi kimyasal ve duyusal olarak uyarılırken; akciğerler mekanik olarak uyarılmaktadır. Solunum Sistemi Uyumu Mekanik Uyarı • Sezaryen sonrası yenidoğanda solunum sıkıntısı yaşanabilir mi? • Sezaryen tekniğiyle doğan bebeklerde toraks üzerine vajinal basınç olmadığı için akciğerlerde emilmesi gereken bir miktar sıvı bulunmaktadır. • Bu nedenle sezaryenle doğan bebeklerin solunum durumu yakından izlenmelidir. Solunum Sistemi Uyumu Kimyasal Uyarı • Fetus doğum sırasında geçici bir stres yaşar. Bu stresin iki nedeni vardır; 1. Uterus kontraksiyonları sırasında umblikal kan akımının kesintiye uğraması, 2. Doğumdan sonra ise umblikal kordun klemplenmesidir. Solunum Sistemi Uyumu Duyusal Uyarı • Solunumun başlamasını sağlayan duyusal uyaranlar; ısı, ses, ışık, dokunma ve ağrı gibi uyaranlardır. • Bebeğin doğar doğmaz kurulanması önemli bir uyarandır. Solunum Sistemi Uyumu Matür Yenidoğan • Akciğerlerin kollabe olmasını önleyen madde olan “sürfaktan” ın da uyum sürecinde önemli bir etkisi vardır. • Sürfaktan olmadığı durumda çok fazla çaba gerekir ve atelektazi gelişir. Yenidoğan ile yetişkin solunum sistemi arasındaki farklar • Yenidoğan burundan nefes alır. • Yenidoğanın dili geniştir, glottis ve trakeası küçüktür. • Solunum sekresyonlerı daha fazladır. • Yenidoğanın alveolleri daha kolay kollabe olur. • Muköz membranları daha incedir bu yüzden kolaylıkla zedelenebilir. • Yenidoğanın alveolleri basınç değişikliklerine daha duyarlıdır. Kardiovasküler Sistem • Doğumdan sonra fetal dolaşım sonlanmış ve yenidoğan normal dolaşıma geçmiştir. • İntrauterin dönemde kan pl.aracılığıyla oksijenlenirken doğumdan sonra kan akciğerlerde oksijenlenir. • İntrauterin dönemde fetal dolaşımı sağlayan foramen ovale, duktus arteriyozus, duktus venozisin kapanması kardiovasküler sistem ile ilgili en önemli değişikliklerdir. • Umblikal ven: Oksijenlenmiş kanı plasentadan fetüse taşır. • Foraman ovale: Sağ atriyum ile sol atriyum arasındadır. • Duktus arteriyozus: Pulmoner arter ile aorta arasında yer alır. • Duktus venozus: Umblikal ven ile vena cava inferior arasındaki açıklıktır. Hematolojik Sistem Term bebekte; Hb değeri 13,7-20,5 gr/100 ml, Htc değeri ise %45-65 arasında değişmektedir. Doğumda fetal hemoglobin yüksek olup (%70), bunun yerini erişkin hemoglobin almaktadır. Bağırsaklarda bakterilerin yokluğu nedeniyle K vitamini sentezi ve buna bağlı kanın pıhtılaşması yetersizdir. Bu nedenle yenidoğan kanamalara yatkındır. Yenidoğanda doğumdan sonra K vitamini yapılmaktadır. Üriner Sistem Yenidoğan doğumdan kısa bir süre sonra ya da ilk 24 saat içinde idrarını yapar. Günde 6-8 kez idrarını yapar. Böbrek korteksi tam gelişmemiştir. • Böbrek tübülleri henüz tam olarak gelişmediğinden suyun geri emilimi sınırlı olur. • Glomerul filtrasyon hızı düşüktür. • İdrarı konsantre etme yeteneği azdır. • Böbreklerin immatür olması ilaç uygulamalarında önem taşır. • Yenidoğanın idrarı az miktarda protein, fazla miktarda ürat içerebilir. İdrardaki ürat ilk günlerde bebeğin bezinde pembe pembe leke bırakabilir. • Yenidoğanın ilk 24 saat içinde idrar yapması beklenir. 24 saat geçtiği halde idrar yapmayan bebeklerin, üretral stenoz, böbrek yada üreterlerin yokluğu gibi olası sorunlar yönünden incelenmesi gerekir. • Yenidoğanın idrarı az miktarda protein,fazla miktarda ürat içerebilir.İdrardaki ürat ilk günlerde bebeğin bezinde pembe pembe leke bırakabilir. • Yenidoğan bir defada yaklaşık 15 ml idrar yapar • Dansitesi 1008-1010 • İlk 1-2 gün toplam 30-60ml idrar yapar • Bir hafta sonra yaklaşık 300 ml’ye yükselir Gastrointestinal Sistem • Yağları ve basit karbonhidratları absorbe edebilirler. • Kadia sfinkteri pilor sfinkteri kadar gelişmemiştir. • Yenidoğanda kalın bağırsak mekonyumla doludur. Mekonyum barsak sekresyonları, bilirubin, tuz, pankreatik sekresyon, epitel hücreleri ve amniyotik sıvıdan oluşur. Rengi siyaha yakın ve yapışkandır. Mekonyum sterildir fakat zamanla bakteri içerir. • Normal yenidoğanlarda ilk dışkılama ilk 24-36 saat içinde görülür.48 saate kadar dışkı yapmayan bebeğin barsaklarıyla ilgili bir tıkanıklık düşünülür.
