yaşlılık ve kanser
advertisement
YAŞLILIK VE KANSER Prof.Dr.A.Önder BERK Kanser ve diğer hastalıkların yaşla değişen sıklığı (%) YAŞ HASTALIKLAR 45 45-59 60-74 75+ Kanser 3,8 8,3 14,0 16,0 Kalp Hastalıkları 0,4 14,0 14,0 20,0 Periferik Vaskülopatiler 0,1 16,0 3,6 4,8 Hipertansiyon 1,4 4,0 16,0 16,0 Akciğer Hst. 2,4 14,0 12,0 16,0 Diyabet 0,5 20,0 8,3 12,0 Otoimmün Hst. 0,1 1,0 0,8 1,1 M.S.S.Hst. 0,1 3,6 0,3 2,1 Karaciğer Hst. 0,7 4,8 0,7 0,4 Böbrek Hst. 0,1 7,9 0,4 0,5 GİS Hst. 0,5 16,0 2,4 3,3 Kronik Hst. 0,5 16,0 1,5 1,7 YAŞLI HASTALARIN KRONOLOJİK TARİFİ YAPILAMAZ FAKAT İKİ YAŞ ÖNEMLİDİR 70 yaş Çünkü yaşla ilgili sorunlar kuvvetle artar 85 yaş Çünkü düşkünlük kuvvetle artar YAŞLI NUFUS İnsan Sayısı (Milyon) 350 300 250 200 >65 YAŞ <65 YAŞ 150 100 50 0 1950 1990 yıl 2000 ORTALAMA BEKLENEN YAŞAM (U.S.A) YAŞ SINIRLAR 50 ORTALAMA (%) 33 70 15,7 (21,3-9,5) 75 11,9 (17-6,8) 80 8,6 (9,6-2,9) (40-24,5) YAŞLANMA VE KANSER GELİŞİMİ ESAS İTİBARIYLE FARKLIDIR KANSER, DEĞİŞİKLİĞE UĞRAMIŞ STEM CELL’den CLONE OLARAK GELİŞME GÖSTERİR. YAŞLILIKTA TÜM ORGANİZMA YAŞLANIR. YAŞLANMA Farklılaşma Hasara uğramış hücre Farklılaşmış hücre Hücre Ölümü Antiaging Antioksidanlar Antidiyabetik Hormon Metatonin STEM CELL Biguanidinler İmmün Stimülatörler Anti-Promotion Initiation Latent hücre Transforme hücre Promotion KARSINOGENESIS YAŞ VE KANSER RİSKİ 45 40 35 RİSK (%) 30 25 erkek kadın 20 15 10 5 0 0-39 40-59 YAŞ 60-79 tüm yaşlar Yaşa bağlı olarak karsinogenezin öne çıkması üç faktöre bağlıdır. Yaşlılık, karsinogenez için uzun bir zaman aralığı sağlamaktadır. 2. Yaşın ilerlemesi ile doğal olarak ortaya çıkan moleküler değişiklikler, çok defa karsinogenezde de saptanan değişikliklere benzerlik gösterir. 3. Yaş ilerledikçe organizmada saptanan bedensel değişiklikler, kanser gelişmesinde önemli rol oynar. 1. Kanser-yaş ilişkisinde saptanan yakınlığı kanıtlayan objektif gözlemler vardır: Karsinogenesisin oluşması için geçmesi gereken sürenin bulunması Karsinogenesis oluşmasına neden olan çevredeki kanserogenlerin hasta dokuları ile daha sık ve uzun temas olanağı Yaşlılığın doğasındaki değişikliklerin kanser oluşmasındaki önemi Yaşlanmış insan dokularına çevre karsinogenlerin etkisine örnekler: Prostat ve cilt kanseri, yaşla logaritmik olarak artmaktadır. İtalya’da Seveso’da yaşanan büyük bir çevre sorunundan sonra Dioxin’e maruz kalan kişilerde akciğer kanseri sıklığı yaşla artış göstermiştir. Son 20 yılda NHL ve malign beyin tümörleri 60 yaş üzerinde dramatik şekilde artmıştır. Çeşitli Kanser tiplerinde Yaşla ilgili Mekanizmalar Kanser tipi Prognozda yaşla ilgili değişiklikler Mekanizmalar AML . Kemoterapiye dirençli . Uygulama sırasında ölüm TOHUM ETKİSİ:MDR 1 Exprese eden hücrelerin prevansiyonunun artması Meme Kanseri . Çok yavaş seyreder TOHUM ETKİSİ: .Hormon reseptöründen zengin, iyi farklılaşmış tümor prevansiyonunun artması TOPRAK ETKİSİ: . Hormon (-), immun yetersizliği NHL . Tam remisyon süresinin azalması TOPRAK ETKİSİ: IL-6’nın dolaşımda artması Over Kanseri . Remisyon süresinin azalması . Sürvinin azalması Bilinmiyor YAŞLILARDA SİTOSTATİK KEMOTERAPİNİN EMNİYETİ VE ETKİNLİĞİ ÜÇ NOKTADA DEĞERLENDİRİLMELİDİR FARMAKOLOJİK 2. FARMAKO-DİNAMİK 3. NORMAL DOKU TOLERANSI 1. YAŞLI HASTALARDA TEDAVİ OLMAK İÇİN YOL GÖSTERİCİ YAŞ YAŞLANMA KİŞİYLE ÖZLEŞEN BİR DURUMDUR. TEDAVİ Hasta kanserden mi yoksa kanserle beraber mi ölecektir? Hasta kemoterapi stresini tolere edebilecek midir? Hangi fayda, hangi risk beklenmektedir. KANSER VE YAŞ TEDAVİDE YOL GÖSTERİCİ KRİTERLER 1. 2. 3. 4. 5. İlk doz kemoterapi, renal fonksiyonlara göre ayarlanır, (65+) Orta derecede toksik kemoterapide (CHOP,CA) GF profilaktik olarak kullanılır, (70+) Hb düzeyini 12 Gm/Dl’ de tutmalı Mukositi, dehidratasyonu, diyareyi süratle düzeltmelidir (70+). Daha az toksik ilaçlar kullanılır (70+) YAŞLI HASTALARDA (>65 YAŞ) BEKLENEN TOKSİSİTE SIKLIĞI VE CİDDİYETİNDEKİ ARTMA (MEME-CA’da ADJUANT CMF İLE) 20 18 16 14 12 HASTA (%) 10 8 6 4 2 0 >65 yaş <65 yaş G-3 çeşitli Toksisite G-3 hematolojik Toksisite G-3 Mukosit HASTAYI KONTROL ALTINDA TUTMADA ROL OYNAYAN PARAMETRİLER 1. 2. 3. 4. 5. Beklenen yaşam süresi, demans, depresyon, fonksiyonel durum, sık rastlanan düşmeler, ilgiden uzak kalma, kötü yaşam koşulları. Fonksiyonel reserv a) Günlük yaşam aktivitesi b) Gündelik yaşamda gereksinme duyulan malzemelerin kullanılması. Diğer hastalıkların etkisi. Tedaviyi üslenen kişilerin eğitimi Yaşlı hastaların kontrolunda ortak dil kullanılması FRIED, BAŞVURU KRİTERLERİ 1. 2. 3. 4. 5. Hasta ağırlığının % 10’dan fazla azalması Kavrama kuvvetindeki azalma Hasta tarafından ifade edilen bitklinlik ve yorgunluk Yavaş yürüme Düşük fizik aktivite YAŞLI KANSER HASTALARINDA ARAŞTIRMA VE UYGULAMADA İZLENECEK PRENSİPLER YAŞLI KANSER HASTASI DAHA DÜŞÜK YAŞAM SÜRESİNE SAHİPTİRLER DAHA SINIRLI KEMOTERAPİ UYGULANIR DAHA ÇOK YAN ETKİ OLUŞTURURLAR VERİLEN DESTEK DAHA SINIRLIDIR ?
