Elektro Mıknatıs Yapım Deneyi Sizde , tabi meraklıysanız, evinizde

Elektro Mıknatıs Yapım Deneyi
Sizde , tabi meraklıysanız, evinizde basit bir elektro mıknatıs yapabilirsiniz. Bunun için, 9 voltluk bir pile, 4-5 adet
ataca, bir miktar yalıtılmış elektrik teline ve 10 cm.lik bir çiviye sahip olmanız yeterli.
Yalıtılmış telin her iki ucundaki plastik kısmı sıyırıp çıkardıktan sonra, teli sarmal bir biçimde çivinin üzerine sarın.
Daha sonra telin her iki ucunu 9 voltluk pile bağlayın. Çivinin bir ucunu ataçlara yaklaştırdığınızda ataçların, çivi
tarafından bir mıknatıs gibi çekildiğini görürsünüz.
İşte bu sayede elektrik akımının oluşturmuş olduğu manyetik etkiyi gözlemlemiş olduk.
~1~
www.hayalkatibi.com
Elektromıknatıs
Elektromanyetik alan
Elektromıknatıs, elektrik akımı kullanılarak demirden elde edilen mıknatıstır. Elekromıknatısın her iki ucu da
manyetik maddeleri çeker. Elektromıknatısın kutupları sağ el kuralına göre bulunabilir. Bu kural, tel bobine alttan
sarılıyorsa sağ elimizi bobini alttan kavrayarak tutarız. Sağ elimizin baş parmağı elektromıknatısın 'N' kutbunu
gösterir. Pil, ters çevrilirse elektromıknatısın her iki ucu da aynı şekilde çekme özelliği gösterir ama kutupları yer
değiştirir. Ancak elektromıknatıslarda her zaman pil söz konusu değildir. Büyük elektro mıknatıslarda gelişmiş akü,
motor vb. güç kaynakları kullanılır. Elektromıknatısın kutupları sarımdan geçen akımın yönüne bağlıdır. Sağ elimizin
dört parmağı bobin üzerinden geçen akım yönünde olacak şekilde elimizi sardığımızda baş parmak kuzey kutbunu
gösterir. Diğer uç ise güney kutbu olur. Kuzey kutbu mıknatısın pozitif, güney kutbu ise negatiftir. Bir
elektromıknatısın çekim gücü;




Bobindeki sarım sayısı ile doğru orantılı,
Telden geçen akım miktarı ile doğru orantılı,
Pil sayısı ile doğru orantılı,
Pilin gerilimi ile doğru orantılıdır.
Elektromıknatıs her zaman mıknatıslık özelliği göstermez, akım kesildiği an mıknatıslık özelliği de kaybolur.
Kullanıldığı yerler [değiştir]
Elektromıknatıslar, elektrik zili, bilgisayar yapımı, telefon, telgraf gibi araçlar ve birçok elektronik aracın yapısında
kullanılır. Demir yükleme işleri yapan vinçler, elektromıknatıslarla yüklerini kaldırır. Ayrıca hurda toplama yerlerinde
hurdalar elektromıknatıslar sayesinde taşınıp istenilen yere götürülür ve hidroelektrik üretiminde kullanılır.
Elektro mıknatıs
Gerekli Malzemeler;
10 cm Çivi ,
1m bakır tel ,
küçük zımpara ,
9V pil ,
küçük çiviler ile projemizi yapmaya başlayalım.
Malzemeler :
~2~
www.hayalkatibi.com
Bakır telimizi çiviye şekildeki gibi sarıyoruz ve pile temas ettiriceğimiz yerleri zımparalıyoruz.
Yukarıda hazırlamış olduğumuz mıknatısın uçlarını pile yerleştiriyoruz. Artık mıknatısımız çekmeye hazır.
~3~
www.hayalkatibi.com
Kullanım Alanları :
Uygulamada amaca göre değişik biçim ve boyutlarda Elektromıknatıslar yapılmaktadır. Elektrikli kapı zilleri, kapı
açma düzenekleri, elektrik devrelerini açma, kapama birimleri (röle), çok şiddetli manyetik alanları gerektiği yüklü
tanecik hızlandırıcıları, Elektromıknatısların kullanıldığı uygulama alanlarından yalnızca birkaçıdır.
BASİT BİR ELEKTROMIKNATISIN YAPILMASI
DENEYİN AMACI: Basit bir elektromıknatıs yapmak.
HAZIRLIK SORULARI:
1-Bir çivi üzerine bakır tel sarıp, bu telden akım geçirilirse bir elektromıknatıs yapmış olur muyuz?
2-Günümüzde elektromıknatıslardan hangi alanlarda yararlanmaktayız? Araştırınız.
KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER:
1.800 sarımlı bobin (zil bobini)
4.pil yatağı
2.zil çekirdeği
5.bağlantı kablosu
3.inşaat çivisi veya topluiğne
6.anahtar
DENEY DÜZENEĞİ:
DENEYİN YAPILIŞI:
1-Şekildeki devreyi kurunuz.
2-Zil bobinin içine zil çekirdeğini yerleştiriniz.
3-Anahtar açıkken, bobini küçük çivi veya topluiğnelere yaklaştırınız. Çekmediğini gözleyiniz.
4-Bu defa anahtara basarak devreyi kapatınız; demir çekirdeğin çivi ve topluiğneleri çektiğini gözleyiniz.
5-Anahtarı bırakarak devreyi açınız, askıda olan çivi ve topluiğnelerin yere düştüğünü gözleyiniz.
DENEYİN SONUCU:
Elektromıknatıs üzerinden akım geçtiği müddetçe mıknatıslık özelliği gösterir.
~4~
www.hayalkatibi.com
TEORİK BİLGİ:
Bir iletken telden akım geçirilirse, telin etrafında manyetik bir alan oluşur. Manyetik
alan demir çekirdeğe bir mıknatıslık özelliği kazandırır. Böyle elde edilen düzeneklere
“ Elektromıknatıs” denir.
Elektromıknatısın gücünü arttırmak için ya devreden geçen akım arttırılır, ya da
sarım sayısı arttırılır.
Elektromıknatıs ve Yapısı
Elektrik akımının etkisiyle mıknatıslık özelliği gösterebilen magnetik maddelere elektromıknatıs denir. Elektromıknatıs
yapılırken bir magnetik madde (demir çivi), iletken tel (bakır) ve üreteç yani elektrik akımı kaynağı kullanılır. İletken
tel magnetik madde (demir çivi) üzerine sarılır ve iletken telin açıkta kalan uçları üretecin kutuplarına bağlanır.
İletken telden elektrik akımı geçirildiğinde magnetik madde yani demir çivi mıknatıslık özelliği gösterir.
• Elektromıknatıslar, çubuk mıknatısın bütün özelliklerini taşırlar. Çubuk mıknatıs gibi N ve S olmak üzere iki kutbu
vardır ve bu kutuplar arasında magnetik alan kuvvet çizgileri yani magnetik alan oluşturur.
• Magnetik alan kuvvet çizgilerinin yani magnetik alanın yönü N’den S’ye doğrudur.
• Elektromıknatısın kutuplarının yönü iletkenden geçen akım yönüne bağlıdır. Elektromıknatısın bağlandığı üretecin
kutupları değiştirilirse elektromıknatısın kutupları da dolayısıyla magnetik alanın yönü de değişir.
• Elektromıknatısın magnetik alanının yani çekim gücünün yani magnetik alan kuvvet çizgilerinin sayısını arttırmak
için;
– Demir çivinin (bobinin) üzerindeki iletken telin sarım sayısı arttırılmalıdır.
– Elektrik akımının şiddeti yani üretecin şiddeti arttırılmalıdır.
– (Bobin kullanılıp içerine demir çekirdek konmalıdır).
• Elektromıknatısın kutupları yani elektromıknatısın magnetik alanının yönü SAĞ EL KURALI ile bulunur.
1. Sağ el kuralında;
– Sağ elin dört parmağı akım yönünü gösterir.
– Sağ elin baş parmağı magnetik alan yönünü gösterir (magnetik alan N’den S’ye doğrudur).
2. Sağ el kuralında;
– Sağ elin baş parmağı akım yönünü gösterir. (Akım yönü, çizilen elektromıknatıs şekline göre değişkenlik
gösterebilir).
– Sağ elin dört parmağının kapanma yönü magnetik alan yönünü gösterir (magnetik alan N’den S’ye doğrudur).
NOT : 1- Elektromıknatıslar; sanayide, kapı zilinde, radyoda, televizyonda, telgrafta, ü
telefonda, motorda, dinamoda, hoparlörde, amplifikatörde, adaptörde kullanılır.
~5~
www.hayalkatibi.com
DENEYLER :
1- Elektromıknatıs yapımı.
2- Elektromıknatısın şiddetinin, iletken telin sarım sayısına ve üretecin şiddetine bağlı olarak değişimi.
3- Elektromıknatısın kutuplarının yönünün, üretecin yani elektrik akımının yönüne bağlı olarak değişimi.
DENEYİN YAPILIŞI:
1-Şekildeki devreyi kurunuz.
2-Zil bobinin içine zil çekirdeğini yerleştiriniz.
3-Anahtar açıkken, bobini küçük çivi veya topluiğnelere yaklaştırınız. Çekmediğini gözleyiniz.
4-Bu defa anahtara basarak devreyi kapatınız; demir çekirdeğin çivi ve topluiğneleri çektiğini gözleyiniz.
5-Anahtarı bırakarak devreyi açınız, askıda olan çivi ve topluiğnelerin yere düştüğünü gözleyiniz.
DENEYİN SONUCU:
Elektromıknatıs üzerinden akım geçtiği müddetçe mıknatıslık özelliği gösterir.
TEORİK BİLGİ:
Bir iletken telden akım geçirilirse, telin etrafında manyetik bir alan oluşur. Manyetik
alan demir çekirdeğe bir mıknatıslık özelliği kazandırır. Böyle elde edilen düzeneklere
“ Elektromıknatıs” denir.
Elektromıknatısın gücünü arttırmak için ya devreden geçen akım arttırılır, ya da
sarım sayısı arttırılır.
~6~
www.hayalkatibi.com