Profesyonel Etik

İNŞ 239
İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİNDE
HUKUKSAL YAKLAŞIMLAR
VE ETİK
Ders Notları-3
Yrd. Doç. Dr. Serkan Kıvrak
Mühendislik
Uzmanlaşmış bilgidir.
 Kendi mesleki kurallarını koyabilme ayrıcalığına
sahiptir.
 Halka karşı sorumluluk gerektirir..
 EDİNMİŞ
OLDUĞUMUZ
BİLGİ
VE
YETENEKLERİMİZİ
TOPLUMUN
YARARINA
KULLANMALIYIZ.
 TOPLUM
DA BİZDEN MESLEĞİMİZİN VE
MESLEKTAŞLARIMIZIN
PERFORMANSLARINI
İZLEME,
GÖZLEME
VE
DÜZENLEMEMİZİ
İSTİYOR.

Mühendislik
Dolayısıyla,
 Eğitimimizde ve mesleki faaliyetlerimizde
etik boyut mutlaka bulunmalıdır.
Etik ve Ahlak



Etik, karakter ve alışkanlık anlamına gelen Yunanca
‘ethos’tan türetilmiştir.
Etik, insanların kurduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin
temelini oluşturan değerleri, normları, kuralları, doğru-yanlış
ya da iyi-kötü gibi ahlaksal açıdan araştıran bir felsefe
disiplinidir. Etik, iyi ve kötü insan davranışının oluşturduğu
karakteristik olarak tanımlanır ve bu neyin iyi ve kötü, yanlış
ve doğru olduğunu ve bizim ne yapıp yapmayacağımızı
belirler.
Ahlak felsefesi ya da etik, ahlakı konu edinen felsefe dalıdır.
Kullanılan ahlak terimlerini ve ahlaki yargıların statüsünü
analiz eden etik, takınılan ahlaki tutumların ardında yatan
yargıları ele alır.
Etik
neyin daha doğru, daha iyi
olabileceğine ilişkin bir arayıştır.
 Etik,
bireysel
ve
sosyal
ahlaki
deneyimlerimizi
sistematik
anlama
çabasıdır.
 Etik,
Etik-Ahlak
Sözcüğün Arapça karşılığı olan ve sık sık eş
anlamlısı olarak kullanılan ‘Ahlak’ ise bir insanın
yaradılışı gereği gerçekleştirdiği davranış
anlamına gelen ‘hulk’ kelimesinin çoğuludur.
 Ahlak, kişinin kişisel inançlarını ifade eden
değerler topluluğu/düşünce şekli olup aile, din,
toplum ve arkadaşların etkisi ile yönlendirilmiş
olabilir.
 Etik, ahlaklı bir kişinin nasıl davranacağını
belirtir.
 Etik değerler, yapılanların doğru veya uygun
olmasını öngören düşüncelerdir.

Etik ve Ahlak

“Ahlakilik” davranış ve karakterin iyi ve doğru
olmasını içerir (geleneksel, kişisel)

“Etik olmak” üzerinde bilimsel olarak çalışılmış,
genel kabul görmüş, ideal bir ilkeler sistemine
uygunluktur (bilimsel, mesleki).
Etik ve Ahlak

Etik doğru ve yanlış davranış teorisidir. Ahlak ise
onun pratiğidir.

Ahlaki değil etik ilkelerden, etik değil ahlaki bir
davranış tarzından söz etmek daha doğrudur.

Etik bir kişinin belli durumda ifade etmek istediği
değerlerle ilgilidir. Ahlak ise bunu hayata
geçirme tarzıdır.
Yanlış İnanışlar
bana doğruyu ve yanlışı söyleyen
duygularımla ilgilidir.“
 «Etik
Etik olmak bir kişinin duygularını
izlemesi değildir. Bazı durumlarda duygular
doğru davranışlar içinde bulunulmasına
engel olabilir.
 HAYIR!
Yanlış İnanışlar
dini inançlarımla ilgilidir.“
 HAYIR!
Etik, din ile ilişkili olarak
tanımlanmamalıdır.
Dinlerin
çoğunda
yüksek etik standartlar mevcuttur. Ancak
etik din ile ilişkilendirildiğinde etiğin sadece
dini inançları olan kişilerce uygulanması
gerekirdi.
 «Etik
Yanlış İnanışlar
olmak, yasaların öngördüğü şeyleri
yapmaktır.“
 HAYIR! Etik olmak yasaları izlemek ile aynı
değildir. Yasalar çoğu zaman etik
standartları desteklemektedir. Ancak yasal
olup etik olmayan durumlar söz konusu
olabilir.
 «Etik
Profesyonel Etik
•
Kişisel Etik: Bireyin kendisine ait etik, ahlaki ve normsal
taahütleridir. Bunlar genelde çocuklukta alınan aile veya
din eğitimiyle kazanılır ve sonradan toplumsal değerlerin
kimileriyle yoğrularak şekillenir.
•
Toplumsal Etik : Bir kültürün veya bir topluluğun geneli
tarafından paylaşılan ahlaki değerler dizimidir.
•
Profesyonel Etik : Profesyoneller tarafından kabul
edilmiş prensipler ve standartların iş yaşamındaki
tatbikidir.
Mühendislik Etiği
Mühendislik Etiği, bir mühendis olarak;
1.
Nasıl davranmamız ve yaşamamız gerektiğini
2.
Karar
verirken
neleri
bulundurmamız gerektiğini
3.
Hangi standartlara göre bu kararların doğru
veya yanlış olduğunu içerir.
göz
önünde
Mühendislik Etiği, Mühendislerin profesyonel
ahlak
dahilinde
nasıl karar vermeleri
gerektiğidir.
Mühendislik Etiği
Mühendislik Etiği dünyanın neresinde
olursak olalım, benzer durumlarda aynı
çözümleri üretmelidir. Toplum Etiği ve Kişisel
Etik, standart olmayan ve taraflı çözümler
üretebilir .
•
Çoğunlukla bu değerler örtüşür.
Örnek:
Rüşvet
almak hem toplumsal hem kişisel
hem de profesyonel etiğe aykırıdır.
Mühendislik Etiği
etiği, farklı, çok disiplinli, çok
kültürlü
takımların,
paylaşılan
etik
kuralların rehberliğinde, ortak hedeflere
doğru uyum içinde çalışmasını sağlar.
 Mühendislik
karşılık, bireysel ahlak bazı
durumlarda takım çabalarına engel olabilir
veya onu bozabilir.
 Buna
Etik Teorileri
 Faydacılık
(Utilitarianism)
 Görev
etiği (Duty Ethics)
 Haklar
etiği (Rights Ethics)
 Erdem
etiği (Virtue Ethics)
Faydacılık
 Felsefi
terim prágma, Eski Yunanca olup
iş, eylem demektir. Pragmatik ise kelime
anlamı olarak işe yönelik anlamına gelir.
"Faydacılık" bu terime karşılık kullanılan
sözcüktür
 Bu teoriye göre en fazla insana en iyi olanı
üretmek esastır.
 Doğru hareket en yüksek faydayı verendir.
Faydacılık

Faydacılığı eleştirenler bu görüşün birkaç problemi olduğunu
söylemişlerdir. Bunlardan biri değişik insanların faydalarının
karşılaştırılmasının
zorluğudur.
Değişik
insanların
mutluluğunun kıyaslanmasının sadece pratikte değil
prensipte de mümkün olmayacağı ileri sürülmüştür.

Faydacılık sağduyu ile çeliştiği için de eleştirilmiştir. Örneğin
kişi kendi çocuğunun hayatı ile iki yabancının hayatını
kurtarmak arasında seçim yapmak zorunda kaldığında kendi
çocuğunu kurtarmayı seçecektir. Ama faydacılar iki yabancıyı
kurtarmanın gelecekte daha fazla potansiyel mutluluğa
sebebiyet
vereceğinden
tersini
tercih
etmeyi
destekleyeceklerdir.
Görev Etiği
 Evrensel
olarak tüm insanlar için istenen,
kişiye
rasyonel
ve
otonomik
bir
sorumlulukla görevleri yerine getirme
kuralını benimser.
Görev Etiği

Kant’a göre evrensel ahlak yasası mümkündür. Fakat böyle bir yasa
doğa yasası gibi olanı değil, olması gerekeni içeren bir yapıda olmasıyla
mümkündür. Bu yasa bizim içimizde var olan iradeyle gerçekleşir. Bu,
otonomidir. Otonomi “Yasası kendi içinde olmaktır.” ki bununla birlikte
özgürlük ortaya çıkar. İnsan kendi ahlak yasasını kendi belirler. Bu ahlak
yasasına
uymak
zorunluluk
değil,
bir
ödevdir.
Ödev; yapmayı, yerine getirmeyi kendi isteğimizle üstlendiğimiz,
sorumluluğunu üzerimize aldığımız bir buyruktur. Bu buyruk insanı
dışarıdan koşullayan koşullu buyruk değildir. Bu buyruk, bizim kendimize
koyduğumuz bir buyruk anlamında koşulsuz buyruktur. Yani ödev insana
başkası tarafından değil, bizzat kendisi tarafından, kendi vicdanı
tarafından
verilir.
İnsan
kendi
ödevini
kendisi
oluşturur.
Görev Etiği
Bir eylem, bir çıkar veya beklenti içerisinde yapılmışsa bu eylem,
koşullu eylemdir ve bu eylem ahlaki değildir. Fakat bir eylem, ödev
duygusu içerisinde, hiçbir çıkar veya beklenti içerisine girmeden
koşulsuz buyruk ile yapılmış ise ahlakidir. Örneğin araç kullanırken
kırmızı ışık yandığında sadece vicdanen bu kurala uymak, Kant'a göre
ahlaklı bir eylemdir. Çünkü kırmızı ışıkta, salt çıkarın tamamen dışında,
sadece vicdani gereklilikten ötürü durulmuştur. Kırmızı ışıkta durma
nedenimiz ceza almamak, kameraya yakalanmamak, birilerine hoş
görünmek vb. ise de bu eylem Kant'a göre ahlaksızca bir davranıştır;
çünkü
davranışın
temelinde
çıkar
vardır.
Bir davranış yapılmadan önce o davranışın yapılış amacı (niyeti)
önemlidir. Buradaki niyet sadece ödeve uygun olarak, amacı kendisi
için olan salt iyiyi (niyeti) gerçekleştirmektir.
Haklar Etiği
teoride etkilenmiş her bir bireyin insan
hakkına saygılı olmak en iyi yol olarak
verilmektedir. Hizmet verilenin haklarına
odaklanılır.
 Bu
Haklar Etiği






Herkes manevi haklara sahiptir
Herkes (yaşam, bireysel özgürlük, onur vb.) temel
haklara sahiptir
Diğer haklar bunların sonucu olarak ortaya çıkar
İnsanlar haklara sahip olduğundan görevler ortaya çıkar.
Tersi söz konusu değildir.
Bireyin ahlaki haklarını ihlal eden herhangi bir eylem etik
açıdan kabul edilemez
Haklar etiği son derece bireyselcidir
Erdem Etiği

Eylemler, iyi karakter özellikleri destekliyorsa doğrudur,
kötü karakter özellikleri destekliyorsa yanlıştır

Erdemler etiği insanın nasıl birisi olması gerektiğini
söylemeye çalışır. Erdemler etiği ilk olarak Eski Yunan'da
ortaya çıkmıştır. Plato'nun Symposium'unda insanların
sahip olması gereken dört erdem olarak Basiret, Adalet,
Cesaret ve İtidal (Ilımlı, Ölçülü) gösterilmiştir.
• Etik davranıştan ziyade etik davranışta bulunan kişinin
dürüstlüğüne odaklanır. Kişinin karakteri, motivasyonu ve
niyeti önemlidir.
Erdem Etiği
Önemli olan insanların erdemli kabul edilen
davranışları (dürüstlük, adalet, doğruluk,
yardımseverlik, sadakat, sözünü tutmak,
fedakarlık, başkalarına saygı vs.)
sergilemeleridir.
– Bu davranışların sonunda kişinin kendisine ya da
topluma fayda ya da zarar gelmesi önemli değildir.
• Örn: yanan bir evde mahsur kalan bir çocuğu kurtarmanın
çok riskli olduğunu bile bile yangına dalıp çocuğu
kurtarmadan kendisi de yanan bir kişi sonunda faydalı bir
eylem yapmamıştır. Üstelik bir yerine iki kişi ölmüştür
ancak bu eylem toplum tarafından erdemli bir davranış
olarak yüceltilir.
 Etik
teorilerinden hangisinin en iyi
olduğu konusu ile ilgilenmiyoruz. Bazı
örnek vakalarda teorilerin birbirlerini
tamamladıklarını görebiliriz.
MÜHENDİSİN SAĞLIKLI KARAR VERMESİ
 BİR MÜHENDİSİN MESLEK HAYATINDA
KARŞILAŞTIĞI SORUNLARLA İLGİLİ OLARAK
SAĞLIKLI KARAR VEREMEMESİNİN SEBEPLERİ
NELERDİR ?
MÜHENDİSİN SAĞLIKLI KARAR VERMESİ
 MÜHENDİSİN DOĞRU KARAR VERMESİNİN







ÖNÜNDEKİ ENGELLER
1-) İÇ GÜDÜ (SELF INTEREST )
2-)KORKU
3-)UMURSAMAZLIK
4-)FARKLI EĞİLİMLER
5-)DAR BAKIŞ AÇISI
6-)YÖNETİM OTORİTESİ
7-)GRUP DAVRANIŞI
Yönetimin Etkileri
 ÇALIŞMA HAYATINDA YÖNETİMİN DAVRANIŞ VE
UYGULAMALARI MÜHENDİSİN ETİK
DAVRANIŞLARI ÜZERİNDE ETKİLERE SAHİPTİR.
ÖZELLİKLE YÖNETİMİN ETİĞE AYKIRI
DAVRANIŞLARI BU AÇIDAN ÖNEMLİDİR.
Yönetimin Etkileri
 1-)AYRIMCILIK
 2-)KAYIRMA
 3-RÜŞVET
 4-)YILDIRMA-KORKUTMA
 5-)SÖMÜRÜ
 6-)İHMAL
 7-)BENCİLLİK
Yönetimin Etkileri
 8-)YOLSUZLUK
 9-)YARANMA-DALKAVUKLUK
 10-)ŞİDDET-BASKI
 11-)HAKARET
 12-)TACİZ
 13-)DOGMATİK DAVRANIŞ
 14-)YETKİNİN KÖTÜYE KULLANILMASI
ÖRNEK
Şantiyede mühendis olarak çalışıyorsunuz.
Hava şartlarından dolayı beton kürleme
işlemini özel koşullar altında yapmak
durumundasınız. Ancak projede programın
oldukça gerisindesiniz ve zamanınız yok.
Beton kürleme işlemini standartlara uygun
olmayacak şekilde yapmanız istenmekte.
Ne
yapardınız?
ÖRNEK
 İşvereniniz
size spesifik bilgi ve yetenek
gerektiren yeni bir iş verdi. Bu işin bazı
kısımlarını
yapabilecek
yetenekte
olmadığınızı düşünüyorsunuz.
 Ne
yapardınız?

A. İşvereninize
söylersiniz

B. İşi kabul edersiniz. Bilmediğiniz kısımlar için
elinizden geleni yapmaya çalışırsınız.

C. İşi kabul edersiniz. İşi tamamlamak için
çalışma arkadaşlarınızdan destek istersiniz.

D. İşi kabul edersiniz. Bilmediğiniz kısımları
çalışarak öğrenirsiniz.
bu
işle
ilgili
endişelerinizi
iyi çözüm A seçeneğidir. Bir mühendis
bilgi ve yeteneklerini bilmeli ve bunu
açıkça işvereni ile paylaşmalıdır. Diğer
seçenekler işin çözümünde problemler
yaratacaktır.
 En