Örgüt Kuramlar*na Genel bak

ÖRGÜT KURAMLARINA GENEL
BAKIŞ
KARŞILAŞTIRMALI BİR ÇÖZÜMLEME
KARABÜK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
SOSYOLOJİ ANABİLİM DALI
HAZIRLAYAN: YUNUS EMRE ÖZDEMİR
KAYNAK: SELAMI SARGUT-ŞÜKRÜ ÖZEN
ÖRGÜT KURAMLARI
YÖNETİM VE ÖRGÜT KURAMLARI
 ÖRGÜTLER;
BELİRLİ BİR AMACI GERÇEKLEŞTİRMEK ÜZERE BİR ARAYA
GELEN İNSANLARIN HAREKETLERİNİ DİSİPLİNE BİR ŞEKİLDE
YÖNLENDİRMEK
İÇİN
BİR
ARAYA
GELEN
İNSAN
TOPLULUĞUDUR.
• KURAM İSE;
KONUSU NET OLARAK BELLİ OLAN ALANDA VAR OLAN DİĞER
FİKİRLERİ DE İNCELEYEREK GÜNDELİK İŞLEYİŞİN DAHA SERİ
VE VE FAYDALI BİR ŞEKİLDE İŞLEMESİ İÇİN GELİŞTİRİLEN
FİKİR AKIMLARIDIR.
YÖNETİM VE ÖRGÜT KURAMLARI
ÖRGÜT KURAMI DA BU ÇERÇEVEDE, ÖRGÜTLERİN
DÜNYASINDA YAŞANAN OLGULARIN ANLAŞILMASI
İÇİN GELİŞTİRİLEN AÇIKLAMALAR BÜTÜNÜDÜR.
YÖNETİM VE ÖRGÜT KURAMLARI
 Örgüt kuramı alanının doğuşu ve gelişimi dört
evrede incelenebilmektedir.
ÖRGÜT KURAMI ALANININ DOĞUŞU VE GELİŞİMİ
 1.EVRE 1800’LERİN SONLARINDAN 1950’LİLERİN BAŞINA KADAR
FARKLI DİSİPLİNLERDE VE UYGULAMADA ÖRGÜTLER VE
YÖNETİM
ÜZERİNE
YAPILAN
ÇEŞİTLİ
ÇALIŞMALAR
BULUNMAKTADIR.
 2.EVRE 1950’LERİN BAŞINDAN 1970’LERİN SONUNA KADAR
ÖRGÜT
KURAMININ
BİR
ÇALIŞMA
ALANI
OLARAK
BELİRGİNLEŞMESİ VE KOŞUL BAĞIMLILIK KURAMI ETRAFINDA
GEÇİCİ OLARAK UZLAŞMA
 3 EVRE 1970’LERİN SONUNDAN 1990’LARIN SONUNA KADAR
ÖRGÜT KURAMLARINDA ÇEŞİTLENME
 4.EVRE 1990’LARIN SONUNDAN GÜNÜMÜZE BÜTÜNLEŞTİRME
ÇABALARININ ARTMASI
ÖRGÜT KURAMI ALANININ DOĞUŞU VE GELİŞİMİ
ÖRGÜT KURAMI ALANININ DOĞUŞU VE GELİŞİMİ
 Üsdiken ve leblebiciye göre örgüt kuramı üç temel
kökten beslenerek oluşmuş bir çalışma alanıdır.
 Bunlar, etkili ve verimli yönetim için rehber sunma
niyetinde olan çalışmalardır.
ÖRGÜT KURAMI ALANININ DOĞUŞU VE GELİŞİMİ
ÖRGÜT KURAMI
 BEHLÜL ÜSDİKEN
VE ÖZKAN LEBLEBİCİYE GÖRE ÖRGÜT KURAMI ÜÇ
TEMEL KÖKTEN BESLENEREK OLUŞMUŞ BİR ÇALIŞMA ALANIDIR.
 BUNLAR ETKİLİ VE VERİMLİ YÖNETİM İÇİN REHBER SUNMA NİYETİNDE
OLAN
GENELLİKLE
UYGULAYICI
KURAMCILARIN
ÇALIŞMALARDAN OLUŞAN ‘’İDARİ’’KÖKENDİR.
YAPTIĞI
 MOONEY VE REİLEY MAX WEBER’İN AMERİKA’DAKİ İZLEYECİSİ OLARAK
ÖRGÜTLERİN YAPISAL ÇÖZÜMLENMESİNE ODAKLANAN ‘’SOSYOLOJİK’’
KÖKENDİR.
 ÖRGÜTLERDEKİ İNSAN UNSURUNU İNCELEYEN VE DAHA SONRA ‘’İNSAN
İLİŞKİLERİ’’ YAKLAŞIMI ADIYLA GELİŞEN DAVRANIŞÇI ÇALIŞMALARIN YER
ALDIĞI ‘’PSİKOLOJİK’ KÖKENDİR.
ÖRGÜT KURAMI ALANININ DOĞUŞU VE GELİŞİMİ
 İdari köken (Taylor,Fayol) etkili ve verimli yönetim
için sunma amacı taşıyan genellikle uygulayıcı
kuramların yaptığı çalışmalardan oluşan bir alandır.
 Sosyolojik köken Amerikada var olan örgütleri
izleyen Sosyolojik köken (selnizck,Blau)
 Psikolojik köken Örgütlerdeki insan unsurunu
inceleyen ve daha sonra insan ilişkilerini inceleyen
alandır.
ÖRGÜT KURAMlarININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Bu üç köken 1950’lerin başlarından itibaren davranışçı
açısının egemen olduğu bilimsel yönelime evrilmişler
ve görgül temelli araştırmalarla örgütlerin kuramsal
olarak açıklanması görüşü çeşitli tartışmalara
rağmen,rağbet görmeye başlamıştır.
 Böylelikle,özellikle
sosyologlarla
uygulayıcıkuramcıların sistem görüşü etrafında bütünleşerek
hem doğa bilimlerinin yöntemlerini kullanarak
örgütlerin kuramını geliştirme hem de bu bilgilerden
yararlanarak uygulamaya katkıda bulunma niyeti
taşıyan yeni uygulama çalışma alanı oluşturulmuştur.
Örgüt Kuramlarının karşılaştırılması
 Örgütleri anlamak ve açıklamak adına yapılan
çalışmalara şimdiye dek çeşitli biçimlerde
sınıflandırılmış ve bu sayede karşılaştırılmıştır.
 Örneğin Burell ve Morgan benimsedikleri bilim
felsefesi varsayımlarına ve toplum kuramlarına göre
sınıflandırmıştır.
 Astlry ve van de Ven analiz düzeyi örgütler-örgüt
toplulukları ya da mikro-makro düzey yapı-eylem
ikiliğinde ki konumlarına göre sınıflandırmıştır.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Scott , kavramsallaştırmanın kaynağı ve baskın
toplumsal söylemler karşısında konumuna göre
sınflandırmıştır.
 Bu gibi örneklerde de görüleceği üzere yapılan
çalışmalarda değerlendirme çalışmaları bu şekilde
sınıflandırılmıştır.
 Bu anlatımda , Koşul Bağımlılık , Kaynak Bağımlılığı
,Örgütsel Ekoloji , Yeni kurumsal kuram ve işlem
maliyeti kuramın karşılaştıracağız.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Bu kuramlar kendi aralarında derece farklılıkları
olmakla birlikte , benimsedikleri toplum kuramı
olarak temelde ‘’düzen ‘’ toplum bilimine ve felsefesi
olarak da ‘’nesnelci’’yakın kuramlardır.
 İnsan doğasına ilişkin benimsedikleri varsayımlar
açısından , Koşul bağımlılık ve örgütsel ekoloji
kuramları insanların davranış ve eğilimlerinin
çevresel oluşumlarca belirlendiği varsayar.
 Kaynak bağımlılığı ve işlem maliyeti kuramı ise
pratik eylem kuramı çerçevesinde yapı ile eyleyen
arasında karşılıklı etkileşim olduğunu varsayar.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Örgüt kuramlarının karşılaştırılmasını tablo halinde
verilerek anlaşılması hedeflenmektedir.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Örgüt kuramları örgüt tanımlama biçimleri açısından
farklılaşmaktadır.
 Baum ve Rowley koşul bağımlılık ve işlem maliyeti
kuramları ,örgütleri çevreyle etkileşen ,belirgin amaçlara
ve biçimsel yapılara sahip ussal kolektiviteler olarak
tanımlar.
 Örgütsel ekoloji ve yeni kuramsal kuram, yine çevreyle
etkileşen ancak farklı çıkarları barındıran biçimsel
olmayan yapılara sahip, ussal olsa amaçları olsa bile
bunları gerçekleştirmesi içinde bulundukları çevredeki
diğer birçok etmene bağlı doğal kolektiviteler olarak
tanımlar
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Görüldüğü üzere tüm örgüt kuramları örgütün
çevreyle ilişkisini dikkate alarak ‘’ açık sistem’’
varsayımını kabul ederler.
 Bu nedenle ‘’kapalı sistem’’ varsayımını benimsemiş
bir örgüt kuramından söz etmek mümkün
görünmemektedir.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Bu örgüt kuramları ‘’çevre’’ kavramını tanımlama
biçimleri ve çevre-örgüt ilişkisine bakışları açısından
farklılaşmaktadır.
 Koşul bağımlılık kuramı, ‘’çevre’’ dendiğinde
teknolojik ve ekonomik bir çevre algılar; bu çevrede
örgütsel yapıyı biçimleyen teknolojik etmenler ve
piyasa koşulları söz konusudur.
 Böylesi bir çevre örgüt için belirsizlik kaynağı
oluşturmaktadır.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Kaynak bağımlılığı kuramında yine çevrenin
ekonomik yanı vurgulanmakla birlikte çevre örgütün
kaynaklar açısından bağlı olduğu diğer örgütlerden
oluşan bir çevredir.
 Yine belirsizlik kaynağıdır ancak müdahale edilemez
değildir.
 Bu çevrede örgütler kaynaklara ulaşabilmek için güç
mücadelesi içindedirler.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Örgütsel ekoloji kuramında ise çevre temelde benzer
kaynaklar içinde rekabet eden birbirilerinden
yalıtılmış örgütlerden oluşan ekonomik bir çevredir.
 Ancak bun ek olarak çevre elbette ki politik
dinamiklerin ,teknolojik gelişmelerin ve hatta doğal
felaketlerin yaşandığı ve örgütlerin müdahale etmeyi
bile düşünemeyeceği bir çevredir.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 İşlem maliyet kuramı şu sebeplerden dolayı örgütün
dışında bir çevre kavramı tanımlamaz.
 Analiz birimi ‘’iktisadi işlemler’’ olduğu için ,üzerine
konuştuğu çevre ,neo-klasik iktisadın varsaydığı
‘’piyasa’’ koşullarından pek farklı değildir.
 Yeni kurumsal kuramın çevre kavramının
diğerlerinden farklı olduğunu belirtmek gerekir.
 Bu kuramda çevre, sadece örgütleri verimli ve etkili
çalışmaya yönlendiren teknik ekonomik bir çevre
değildir.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Örgütün kendisini meşrulaştırması gereken yasal,
sosyal ve kültürel kısacası kurumsal bir çevredir.
 Kuramların çevreyi tanımlayış biçimleri örgüt-çevre
ilişkisine dair yaklaşımları da biçimlendirmektedir.
 Örneğin, koşul bağımlılık kuramında örgüt çevreyi
etkileyemez, sadece çevredekileri değişikleri
saptayarak ona göre tasarımda değişiklik yapar ve
böylece çevreye uyumlanarak hayatta kalır.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Kaynak bağımlılığı kuramında ise , çevrenin
belirsizlik kaynağı olma niteliği yine kabul edilmekle
birlikte , örgütlerin bu belirsizlik karşısında sadece
kendilerini uyumlamakla yetinemeyecekleri
vurgulanır.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Örgüt kuramlarının odandıkları düzey açısından da
farklılaştıkalrı bilinmektedir.
 Koşul bağımlılık kuramı anali düzeyinin ‘’örgüt’’
olduğu bilinmektedir. Bu kuram büyük ölçüde
örgütün çevreyle etkileşimi ışığında yapısal tasarıma
odaklanır.
 Kaynak bağımlılığı kuramı ise analiz düzeyini biraz
yukarı çeker , ancak örgütten kopmaz.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Bu kuram örgütün genellikle diğer örgütlerle olan
ilişkilerine odaklanır.
 Örgütsel eklojide ise analiz düzeyi,benzer örgüt
biçimine sahip ve genellikle belirli belirli bir
coğrafik bölgede yer alan ‘’örgüt topluluğudur.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
 Yönetimci olsun ya da olmasın örgüt kuramlarının
ürettikleri bilgilerin örgütlerin başarısı ve hayatta
kalması için bir mesaj içerdiğini söylemek
mümkündür.
 Örneğin koşul bağımlılık kuramı örgütsel başarı için
çevresel koşullara uyumlu örgütsel başarı için
çevresel koşullara uyumlu örgütsel tasarıma
ulaşmayı önerirken , kaynak bağımlılığı kuramı ise
kaynak bağımlılığı kuramı kaynak bağımlılığını
optimum kılacak stratejileri uygulamayı salık verir.
ÖRGÜT KURAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
TEŞEKKÜRLER…..