Su çiçeği (Varicella, chickenpox)

Su çiçeği (Varicella, chickenpox)
Rahşan Kolutek
• Tanım: suçiçeği, varicella zoster virusunun
(VZV) meydana getirdiği primer enfeksiyon
sonucu oluşan jeneralize makülopapülerveziküler
ve
kabuklanma
gösteren
döküntüler ile karakterize akut, oldukça
bulaşıcı çocukluk çağı hastalığıdır.
• Etyoloji: suçiçeği etkeni varicella-zostervirusu’dur. Aynı virus sekonder enfeksiyon
olarak Zona’ya da neden olmaktadır.
• Epidemiyoloji: suçiçeği, dünyanın her tarafında
tüm ülkelerde her cins, ırk ve yaşta (sıklıkla 2-8
yaş arası çocuklarda) görülür. Çocukluğunda
hastalık geçirmeyen kişilerde hastalık ağır
seyreder. Hastalık sıklıkla kış ve ilkbaharda
ortaya çıkar.
• Bulaşma: virusun yoğun olduğu solunum
damlacıklarının üst solunum yolu epitel
hücrelerine ve konjunktivaya teması ile
oluşur.
• Patogenez: varicella zoster virus bir
herpes virustur, solunum yolunun mukoz
membranlarından vücuda girer, solunum
yolu epitellerinde ve bölgesel lenfatiklerde
ürer, primer viremi sonucunda karaciğer
ve dalağa yerleşerek üremeyi sürdürür.
• Sekonder viremiyle cildin epidermis
tabakalarına ulaşır. Sistemik hastalık ve
deri lezyonlarına neden olur.
• Lezyonlar,
genellikle
yüzeyseldir.
Lezyonlarda tüm döküntü özellikleri
(makül, papül, vezikül, kabuklanma) aynı
zamanda görülür.
• Tüm vücut yüzeyini kaplar aynı zamanda
saçlı deride, konjuktivada, üst solunum
yolu mukozasında, akciğer, karaciğer,
dalak, adrenal bezleri ve pankreasta da
lezyonlar boldur.
Kuluçka dönemi: 14-21 gün arasında değişir.
Belirti ve bulgular:
• Hastalık, 1-2 gün süren hafif ateş, halsizlik,
kırıklık gibi nonspesifik bulgular ile başlar. Küçük
çocuklarda bu dönem fark edilmeyebilir.
• Bu dönemi izleyen günlerde yüz ve gövde de
(sırt, göğüs, karın) fazla ve ekstremitelerde daha
az olmak üzere küçük maküler ve maküpapüler
şeklinde döküntüler ortaya çıkar ve birkaç saat
içinde döküntüler vezikülleşir.
• Vezüküller yüzeyseldir, tek gözlüdür, içinde
berrak bir sıvı vardır ve etrafı kırmızıdır.
• Döküntüler 6-8 saat içinde makül, papül, vezikül
ve kabuklanma evrelerini gösterir. Bu döküntü
özelliğine yıldızlar haritası denir.
• İlk döküntüler mukozada başlar, ağızda,
yanakta, genital organlarda görülebilir. Mukoza
döküntülerine enantem denir.
• Saçlı deride de döküntü bulunur. Deride oluşan
lezyonlar bir taraftan iyileşirken, başka yerlerde
değişik yaşta yeni lezyonlar ortaya çıkar.
• Lezyonlardan birisi vezikül evresinde iken
diğerinin makül, papül ya da kabuk halinde
olması suçiçeği döküntüsünün karakteristik
özelliğini oluşturur.
• Döküntü dönemi 2-6 gün arasında değişir.
Döküntüler kabuklanarak iyileşir, 1-2 hafta içinde
kabuklar dökülür.
• Döküntüler enfekte olmamışsa iz bırakmadan
kendiliğinden iyileşir.
• Erişkinlerde,
lösemi,
lenfoma,
organ
transplantasyonu vb. kişilerde enfeksiyon ağır
seyirlidir, hatta öldürücü olabilir. Döküntüler
hemorajik ya da nekrotik olabilir.
Tanı:
Klinik bulgularla konur. Virus döküntüden
sonraki ilk 3-4 gün içinde vezikül
sıvısından izole edilebilir.
Ayrıca kanda hastalık başlangıcından 1-2
hafta sonrasına kadar komplemanı fiske
eden antikorlar yüksektir.
Tedavi:
Semptomatiktir.
Komplikasyon
olarak
bakteriyel
enfeksiyonlar
oluşmuşsa
antibiyotikler kullanılır.
Yüksek riskli gruplarda, enfeksiyon riskini
azaltmak
için
Varicella
Zoster
immunglobülini reçete edilir.
•
•
•
•
Hemşirelik bakımı:
Hastalık döküntüden 1 gün öncesinden 1
hafta sonrasına kadar bulaşıcıdır.
Lezyonlar kabuklanıncaya değin hava
partikülleri izolasyon önlemleri sürdürülür.
Çocuklar kendilerini kötü hissetmezler,
fakat 1 hafta kadar yatakta tutulmalıdır.
Oda ısısı, serin ve nemli olmalıdır.
• Kaşıntı çok fazla ise çocuğun lezyonları
kaşıması ve enfekte etmesi önlenir.
Tırnaklar kısa kesilir, temiz tutulur. Ufak
çocuklara bez torba eldiven giydirilir.
Kaşınmayı önleyici reçete edilen ilaçlar
(caladry’li pomad vb.) sürülür. Ayrıca
kaşınmayı önlemede bikarbonat solüsyonu
ile döküntülerin tampone edilmesi hastayı
rahatlatır.
• Deri temizliği için hastaya iritan olmayan
sabun ve ılık su kullanarak banyo
yapılması önerilir. Ya da ovulmadan,
tampone ederek silme banyo verilir.
• Hastaya gevşek, pamuklu giysiler giydirilir.
Yatak takımları kırışık ve sert olmamalıdır.
• Serin
çevre,
terletmeyi
azaltarak
kaşınmayı önler.
• Ağız
içi
lezyonlar
patlayıp
ağrı
oluşturduklarından sık sık serum fizyolojik
solusyonu ile ağız bakımı verilir.
• Vücut ısısı düzenli ölçülür, ateş varsa
antipiretikler verilir. Salisilat çocuklarda
Reye’s sendromuna yol açacağından
kullanılmaz.
• Hasta tolere edilebiliyorsa gıda ve sıvı
alımına teşvik edilir.
• Komplikasyon geliştiğini gösterebilecek
semptomlar, nekahat döneminde 2. kez
ateş yükselmesi, baş ağrısı, solunum yolu
ve nörolojik semptomlar hemen hekime
bildirilir.
Komplikasyonlar:
Bakteriyel deri enfeksiyonlarına (apse,
erizipel, fronkül, impetigo) rastlanabilir.
Nadiren (%0.1) ensefalit gelişebilir.
Korunma:
• Suçiçeği ile teması izleyen 3-5 gün içinde aşı
uygulanan çocuklarda korunma sağlanır.
• Okul çocukları döküntüden sonraki ilk 1 haftada
okula yollanmaz.
• Duyarlı (bağışıklık sistemi bozuk olan veya
kortizon tedavisi gören) bireylerin hastalarla
teması önlenmelidir. Suçiçeği ile teması olan bu
gruptaki hastalarda teması izleyen 2-3 gün
içinde zoster immün globülin (ZIG) ile pasif
bağışıklık sağlanabilir.
• Lösemili ve immünosüpresyonlu hastalara
suçiçeği aşısı yapılmaktadır.
• Özellikle lösemili hastalar tam remisyonda iken
aşı yapılmalıdır ve PHA ile hücresel bağışıklık
yanıtın normal olduğu gösterilmeli, 6 MP dışında
tüm ilaçlar aşı yapılmadan 1 hafta önce ve sonra
kullanılmamalıdır. Bu şekilde uygulandığında iyi
bir antikor yanıt elde edilir.