Veteriner Klinik Enzimoloji

Veteriner
Klinik
Enzimoloji
Dr. Serkan SAYINER
[email protected]
Hedefler
1. Enzimler hakkında kısa hatırlatma.
2. Klinik Enzimoloji nedir ?
3. Bilinmesi gerekenler.
4. Klinik Tanıda kullanılan enzimler ve
değerlendirilmeleri.
Enzimler
 Biyolojik katalizörler; reaksiyon hızlarını etkili bir
şekilde artırırlar.
 Proteindirler (!!!).
 Substrat spesifiktirler.
 Kısmi doku spesifiktirler.
Enzimin katalizlediği spesifik reaksiyon
oranının ölçülmesi ile aktiviteleri tespit
edilebilir.
Enzim Aktivitesi
 Birim zaman başına dönüştürülen substrat mol sayısına
eşittir.
 Enzim aktivitesi mevcut aktif enzim miktarının bir ölçüsüdür.
 SI birimi katal'dır, 1 katal = 1 mol s-1 (1 mol/saniye)'dir ama
bu aşırı büyük bir birimdir.
 Daha pratik ve yaygın kullanılan bir birim;
• 1 enzim birimi = (U/IU) = 1 μmol min-1.
• 1 U = 16.67 nanokatal‘ a eşittir.
İzoenzimler
Aynı reaksiyonu katalizleyen fakat yapısal
olarak farklı olan enzimlerdir.
Aynı katalitik reaksiyona sahiptirler.
Farklı izoenzimler farklı dokulara özgü
olabilir ve buda tanısal yaklaşımda fikir
verir.
Klinik Enzimoloji
Serum, plazma, idrar veya diğer vücut
sıvılarında enzim aktivitesinin ölçülmek
suretiyle,
• Hastalıkların teşhis ve ayırıcı teşhisine,
• Prognozunun ortaya konmasına,
• Tedavi sürecinin izlenmesine ve normal
olmayan organ fonksiyonlarının izlenmesi ile
ilgili çalışmaları ve testleri kapsayan bilim dalı
KLİNİK ENZİMOLOJİ olarak adlandırılmaktadır.
Kısa Tarihçe
 1800’lü yıllar
 1908 - 1916 Wohlgemuth
• Kan ve idrarda Serum amilaz
 1927
• Kemik’de ALP’ nin bulunması
 1950
• Sigma ALT, AST ve ALP için ilk kit üretimi ile rutin kullanımı
 1960-1990 yılları arası
• Altın çağ
Bilinmesi Gerekenler
 Enzimler nerde bulunur ?
 Hücresel enzimler hangi nedenlerle hücre dışına
çıkar ?
 Klinik tanıda kullanılacak enzimlerde aranan özellikler
nelerdir ?
 Enzim aktivitesi ölçümlerinde uygun olabilecek
biyolojik materyaller nelerdir ?
 Doğru biyolojik materyal nasıl alınmalıdır ?
Biyolojik Materyaller
 Kan*
 BOS
 İdrar
 Seminal Sıvı
 Eritrositler
 Doku Örnekleri vs..
Kaynak: EclinPath
Klinik Tanıda Rutin Kullanılan
Enzimler
Hücresel Enzimler
Salgılanan Enzimler
Plazmaya Özgü Enzimler
ALT
Amilaz
ProTrombin
AST
Lipaz
Lipoproteinlipase
SDH
Tripsin-Tripsinojen
Psuedokolinesteraz
GLDH
ALP
GGT
LDH
CK
Aldolaz
ALT (GPT)
 Alanin aminotransferaz / glutamat-piruvat transaminaz
 Aminoasit sentez ve yıkımında önemli bir enzimdir.
 L-glutamat + pirüvat ⇌ α-ketoglutarat + L-alanin
 Sitozoliktir.
 KARACİĞER, kalp, böbrek, iskelet kasında yer alır.
AST (GOT)
 Aspartat aminotransferaz / glutamik oksaloasetik transaminaz
 Aminoasit sentez ve yıkımında önemli bir enzimdir.
 Aspartat (Asp) + α-ketoglutarat ↔ oksaloasetat + glutamat (Glu)
 Sitozolik ve mitokondriyal yerleşimlidir.
 Karaciğer, iskelet kası, kalp.kası
AST ve ALT aktivite artışının
•ALT artışı >>> AST ?
•AST artışı >>> ALT ?
•AST ve diğer enzimler ?
SDH
• Sorbitol dehidrogenaz
• Sorbitol + NAD+  Fruktoz + NADH + H+
• Aktivitesi için Zn gereklidir.
• Sitoplazmik enzimdir.
• Bir çok dokuda bulunmakta ancak en yüksek aktivite
KARACİĞERDE bulunmaktadır.
• Yarı-Ömrü ?
• Klinik Tanı Değeri ???
GLDH
 Glutamat dehidrogenaz
 Glutamatın, α-ketoglutarata dönüşümünü katalizler.
 Mitokondrial bir enzimdir.
 Aktivitesi için Zn gereklidir.
 En yüksek aktivite KARACİĞERdedir.
 Klinik Tanı Değeri ???
ALP
 Alkalen fosfataz (ALKP)
 Hücre membranında lokalizedir. Membran transportunda rol
oynar.
 Moleküllerden fosfat gruplarının koparılmasını sağlar
(Hidrolaz sınıfıdır).
 İzoenzimleri vardır !!!
• KARACİĞER, KEMİK, BÖBREK, Böbrek Üstü Bezi, Plasenta,
Barsak
 Kolestazis, KANSER!
 GENÇ VE YETİŞKİN FARKI ?
GGT
 Gamma Glutamil Transferaz/Transpeptidaz
 Hem aminoasitlerin transferini hemde peptitlerin daha kısa
peptitlere veya amino asitlere hidrolitik parçalanmasını katalizler.
 Hücre Membranına bağlıdır.
 Çoğu KARACİĞER kökenlidir.
 Hepatobilier hastalıkların tanı ve ayırıcı tanısında önemlidir.
 Kemik ve plasentada olmadığı için ALP’ den daha spesifiktir.
BUZAĞI ?
LDH
 Laktat dehidrogenaz
 Sitoplazmik bir enzimdir.
 4 polipeptit zincirinden oluşmuş polimerdir.
 Pruvat - laktat dönüşüm reaksiyonunu katalizler.
 5 İzoenzimi vardır.
• Kalp kası, RBC (LDH1, 2),
• Akciğer (LDH3)
• Karaciğer (LDH 4, 5)
 Kanser ilişki ?
CK
 Kreatin kinaz (CPK)
 Sitoplazmik ve mitokondriyal bir enzimdir.
 Aktivasyonu için Mg gereklidir.
 B ve M olmak üzere iki alt üniteden oluşur.
 4 İzoenzimi vardır.
•
•
•
•
CK-BB: Beyin, prostat, mide ...
CK-MB: Kalp kası, çizgili kas
CK-MM: İskelet ve kalp kası
CK-Mt: Mitokondriyal membranda
CK
 İskelet Kası
• % 100 CK-MM
 Kalp Kası
• %3-10 CK-MB
 Beyin
• 90 CK-BB, % 10 CK-MM + CK-MB
 Serum
• % 50 CK-MM + % 40 CK-BB + %10 CK-MB
 Genç / Yetişkin farkı ?
 Eksersiz ?
Amilaz
 En yüksek aktivite pankreas ve tükrük bezinde
bulunur.
• Pankreatik Amilaz ve Tükrük (Salivary) Amilazı!!!
 Bunun yanında ince barsak ve karaciğerde de
sentezlenir.
 Aktivitesi için kalsiyum gereklidir ve metaloenzimdir.
Akut pankreatitis ???
• Kedi: 532 – 2008 U/L
• Köpek: 185 – 700 U/L
Lipaz
 Trigliseritleri hidrolize eder.
 Aktivasyonu için Safra Asitleri, Kolipaz ve Ca gereklidir.
 Pankreas hasarının tanısında amilaza göre daha spesifiktir
(Pankreatik Lipaz)
 Klinik Tanı değeri ?
**Total Lipaz Aktivitesi Vs.
PLI
Köpek : 78 - 765 U/L
Kedi : 5 - 222 U/L
Tripsin
 İn aktif formu tripsinojen
 Serin proteazdır. Peptid bağlarını parçalar.
 Trigliseritleri hidrolize eder.
 Pankreas hasarının tanısında amilaza göre daha
spesifiktir.
 TLI (Trypsin-Like Immunoreactivity)
EPI
Aldolaz
 Fruktoz Bifosfat Aldolaz.
 Glikolitik aktivitenin ve enerji gereksiniminin en yüksek
olduğu iskelet ve kalp kası, karaciğer ve beyinde bulunur.
 İzoenzimler: ALDO A / B / C
 Klinik Tanıda önemi ?
• İskelet kası hasarı ve karaciğer hasarı
• CK ile karşılaştırma
• Kas zayıflığının kök nedeninin araştırılması
Diğer Enzimler
 GPx (Glutatyon peroksidaz)
 SOD (Superoksit dismutaz)
 Asit fosfataz
 Psedukolinesteraz / Butirilkolinesteraz
 5' Nükleotidaz
• Hepatobiliyer sistem hastalıkları
 G-6-PD
Enzim Aktivitelerinin Ölçümü
 End-Point Yöntemler
 Kinetik Yöntemler
 Elektroforetik Yöntemler
 Izoelektrik Fokuslama
 İmmunhistokimya
Sorularınız ?
Kaynaklar
 eClinPath. İnternet Erişim: http://www.eclinpath.com/
 Karagül H, Altıntaş A, Fidancı UR, Sel T, 2000. Klinik Biyokimya.
Medisan, Ankara
 Kaneko JJ, Harvey JW, Bruss ML, 2008. Clinical Biochemistry of
Domestic Animals, 6th edi. Academic Press-Elsevier
 Thrall MA, Weiser G, Allison RW, Campbell TW, 2012. Veterinary
Hematology and Clinical Biochemistry, 2nd edi. Wiley-Blackwell
Bir sonraki konu;
Karaciğer
Fonksiyon Testleri