ilk yardım temel uygulamaları
advertisement
İLK YARDIM TEMEL UYGULAMALARI İLK YARDIMIN TANIMI Herhangi bir kaza yada yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin tıbbi yardımı sağlanıncaya kadar; hayatın kurtarılması, durumun daha kötüye gitmesini önlemek amacıyla olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç, gereçle yapılan İLAÇSIZ uygulamalardır. ACİL TEDAVİNİN TANIMI Hasta ve yaralılara acil tedavi ünitelerinde doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir. ACİL TEDAVİ & İLK YARDIM ARASINDAKİ FARK Acil tedavi ; sağlık personeli tarafından acil tedavi ünitelerinde yapılan müdahale olmasına karşın, İlk yardım ise; bu konuda eğitim almış herkesin, olay yerinde bulabildiği malzemeleri kullanarak yaptığı hayat kurtarıcı müdahalelerdir. İLK YARDIMIN ÖNCELİKLİ AMAÇLARI Yaşam fonksiyonlarının sürdürülmesini sağlamak, Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesini önlemek, İyileşmeyi kolaylaştırmak. BİLDİRME / 1-1-2 Kesin yer ve adres Kim, hangi numaradan arıyor? Olayın tanımı Hasta/yaralı sayısı Hasta/yaralıların durumu Nasıl bir yardım aldıkları? AÇIKLANMALIDIR İNSAN VÜCUDU İLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKENLER İNSAN VÜCUDU İlkyardım, sağlıkla ilgili bazı uygulamaları içerir. Bu uygulamaları başarılı bir şekilde uygulayabilmek için ilkyardımcının insan vücudunun yapısı ve işleyişi hakkında temel kavramları bilmesi gerekir. İNSAN VÜCUDUNU OLUŞTURAN YAPILAR Vücudun esas yapı taşı HÜCRE dir Benzer Hücreler birleşerek DOKU ları, Benzer dokular birleşerek ORGAN ları, Organlar birleşerek oluşturur. SİSTEM leri Vücudu oluşturan sistemler ve işlevleri nelerdir? • Hareket Sistemi • Dolaşım Sistemi • Solunum Sistemi • Sinir Sistemi • Boşaltım Sistemi • Sindirim Sistemi Hareket Sistemi: Vücudun hareket etmesini,desteklenmesini sağlar ve koruyucu görev yapar. Hareket sistemi şu yapılardan oluşur: Kemikler Eklemler Kaslar Dolaşım sistemi: Vücut dokularının oksijen, besin, hormon, bağışıklık elemanı ve benzeri elemanları taşır ve yeniden geriye toplar. Dolaşım sistemini oluşturan yapılar aşağıdakilerdir: • Kalp • Kan damarları • Kan KAN DAMARLARI ATARDAMAR TOPLARDAMAR KILCAL DAMARLAR KALP Göğüs kafesinin ortasında iman tahtasının arkasında bulunur İki bölme ve dört odadan oluşur. Damarlar aracılığıyla kanı vücuda pompalar. KAN • Dolaşım sistemi içinde bulunan,kırmızı renkli , bazı taşıyıcı maddeleri içinde bulunduran sıvı. • Yetişkinde 4 - 5 lt kan bulunmaktadır. • Oksijeni ve diğer besleyici öğeleri hücrelere taşır ve hücre atıklarını toplar. KANIN GÖREVLERİ TAŞIMA : Dokulara oksijen ve besin taşır. ISI AYARLAMA : Vücut ısısını korur. SAVUNMA : Vücudu iç ve dış enfeksiyonlara karşı koruyan antikor ve hücreleri bulundurur. PIHTILAŞMA : Kanamanın durdurulması için gerekli hücre ve maddeleri bulundurur. Solunum sistemi: Vücuda gerekli olan oksijen – karbondioksit gaz alışverişini yaparak hücre ve dokuların oksijenlenmesini ve dokularda ortaya çıkan karbondioksitin vücuttan atılmasını sağlar. Solunum sistemi oluşturan organlar: Solunum yolları Akciğerler Sinir sistemi: Bilinç, anlama, düşünme, algılama, hareketleri ve uyumunu, dengeyi ve solunum ile dolaşımı sağlar. Sinir sistemini oluşturan yapılar: • Beyin • Beyincik • Omurilik • Omurilik soğanı Sindirim sistemi: Ağızdan alınan besinlerin öğütülerek sindirilmesi ve kan dolaşımı vasıtasıyla vücuda dağıtılmasını sağlar. Sindirim sistemi şu organlardan oluşur: Dil ve dişler Yemek borusu Mide Karaciğer Safra kesesi Pankreas Bağırsaklar Boşaltım sistemi: Kanı süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulması, zararlı olanların atılması görevlerini yaparak vücutta iç dengeyi korur. Boşaltım sistemi şu organlardan oluşur: İdrar borusu İdrar kesesi İdrar kanalları Böbrekler Yaşam Bulguları: Bilinç Solunum Dolaşım Vücut Isısı Kan Basıncı Bilinç Durumu: Bilinç düzeyi, yaralanmanın ağırlığını gösterir. Bilinç Yerinde => Tüm uyarılara cevap var Derece 1 => Sözlü ve gürültülü uyarılara cevap var Derece 2 => Ağrılı uyaranlara cevap var Derece 3 => Tüm uyarılara karşı kapalı (cevap yok) Solunum Değerlendirilir Solunum sayısı dakikada: • Erişkinlerde 12-20, • Çocuklarda 16-22, • Bebeklerde 18-24’dür. • Solunum aralıkları eşit mi? • Solunum derinliğine bakılır. • Efor sarf etmiş kişilerde bu sayılar daha yukarıya çıkar. Nabız Kalp atımlarının atardamara yaptığı basınca NABIZ denir. Normal nabız, yetişkin bir kişide, dinlenme halinde dakikada 60-100 dür. Nabız Alınabilen Yerler: Şah Damarı : Adem elmasının her iki yanı Kol Damarı : Kolun iç yüzü, dirseğin üstü Ön-Kol Damarı : Bileğin iç yüzü,baş parmağın üst hizası Bacak Damarı : Ayak sırtının ortasında Çocuk ve yetişkinlerde; şah damarından, Bebeklerde ; kol damarından nabız alınır. Kan Basıncı Kalbin kasılma ve gevşeme anında damar duvarına yaptığı basınçtır. Kalbin kanı pompalama gücünü gösterir. Normali; 100/50 ve 140/100 mm hg. dir. Vücut Isısı İlkyardımda vücut ısısı daima koltuk altından ölçülmelidir. Normali: 36.5 c’ dir. 41-42 üstü ve 34.5 altı tehlikeyi işaret eder. 31.0 ve altı ölümcüldür. KAZA ORTAMININ DEĞERLENDİRİLMESİ • • • • • • • Kendi güvenliğin için gereken önlemleri al Çevrede devam eden tehlike olup olmadığını kontrol et Patlama, zehirlenme vb. tehlike varsa herkesi uzaklaştır Sağlık kuruluşu, polis, itfaiyeye haber verilmesini sağla Kaza ortamında güvenliği sağla Yol güvenliği için trafik işaretlemesi yapılmasını sağla Devam eden tehlike yoksa kazazedeyi kımıldatma..... KAZAZEDENİN ÇIKARTILMASI ve TAŞINMASI Kazazedenin Taşınması - İlkeler • • • • • Zorunlu değilsen taşıma ! Verilen uygun pozisyon taşıma sırasında da korunmalıdır! Taşımada amaç en az sarsarak taşımaktır ! En iyi taşıma sedye ile yapılır ! Sedye yoksa en çok kişi ile taşımaya çalışılır ! KAZAZEDENİN ÇIKARTILMASI ve TAŞINMASI KAZAZEDENİN ÇIKARTILMASI ve TAŞINMASI Kazazedenin Taşınması – Taşıma Teknikleri Tek kişi ile taşıma: • Sürükleyerek ............... yaygı ile, omuzdan tutarak, ayakta • Kucakta ....................... • Sırtta ........................... İtfaiyeci, basit • Yandan destekle ......... • Boyuna asarak ............ KAZAZEDENİN ÇIKARTILMASI ve TAŞINMASI Kazazedenin Taşınması – Taşıma Teknikleri İki kişi ile taşıma: • • • • Sedye, sandalye, battaniye ile .......... İki yandan destek ile ........................ Sandalye taklidi ............................... Altın beşik ....................................... iki, üç, dört elle KAZAZEDENİN ÇIKARTILMASI ve TAŞINMASI KAZAZEDENİN ÇIKARTILMASI ve TAŞINMASI Özel durumlarda taşıma için uygun pozisyonlar • • • • • Bacak, kalça, omurga kırığı.......................... Sırt üstü düz Şok...................................... S.üstü, bacakları yükseltilmiş Bilinç kaybı .................................... Yan güvenli pozisyon Solunum güçlüğü, astım.................... Yarı oturur pozisyon Karın yaralanması........................................ Dizler bükülü HASTA / YARALI TAŞINMASINDA GENEL KURALLAR Baş - boyun - gövde ekseni esas alınmalı, Ekip çalışması yapılmalı, Hasta / yaralıya yakın mesafede çalışılmalı, Daha uzun ve kuvvetli kas grupları kullanılmalı, Sırtın gerginliğini korumak için dizler kalçadan bükülmeli, Yerden destek alacak şekilde, her iki ayağı kullanma ve birini diğerinden öne yerleştirme, Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacak işler nelerdir? • Hasta/yaralı yerinden hareket ettirilmemeli. • Hasta/yaralı hızla yaşam bulguları yönünden (ABC) değerlendirilmelidir. • Hasta/yaralı kırık ve kanama yönünden değerlendirilmelidir. • Hasta/yaralı sıcak tutulmalıdır. • Hasta/yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmemelidir. İLKYARDIMIN ABC’Sİ İLKYARDIMIN ABC’Sİ İlkyardımın Amaçları 1. Kazazedenin yaşamını sürdürmek, 2. Durumunun kötüye gitmesini önlemek, 3. Mümkünse iyileşmeyi kolaylaştırmak. Amaçlara Yönelik Uygulamalar - 1 Kazazedenin yaşamını sürdürmek için; 1. Soluk yolunu aç ....... Airway 2. Solunumu sürdür ....... Breathing 3. Kan dolaşımını sürdür ...... Circulation İLKYARDIMIN ABC’Sİ SOLUNUMU KONTROL ETMEK İÇİN ; Göğüs kafesinin iniş kalkışına BAK Soluk verme sesini DİNLE Soluk verirken oluşan hava akımını yanakta HİSSET İLKYARDIMIN ABC’Sİ • • • • • • • • SOLUK YOLUNU TIKAYANLAR: Dil Kırık diş veya diş protezleri Kan Sıvı veya katı gıdalar Toprak Saplanan yabancı cisimler Soluk yolları girişi veya soluk borusuna baskı Soluk borusunun hastalık veya allerjik olaylar sonucu daralması İLKYARDIMIN ABC’Sİ SOLUK YOLUNU AÇMAK İÇİN ; • Soluk yolları girişi veya soluk borusuna baskı varsa kaldır • Ağız içinde yabancı madde varsa parmakla çıkart • Dilin geriye kayıp soluk yolunu tıkamaması için başa pozisyon ver • Soluk yolunda yabancı cisim varsa sırta darbe ve karına baskı uygulayarak çıkart İLKYARDIMIN ABC’Sİ Başın enseden geriye eğilerek soluk yolunun açılması İLKYARDIMIN ABC’Sİ Evrensel “soluk alamıyorum” işareti Karına baskı yaparak soluk yolundaki “tıkacın” atılması İLKYARDIMIN ABC’Sİ Dikkat..!! Ağız içine soluk almayı engelleyecek ölçüde kanamaya neden olan, yanağaçeneye-soluk borusuna saplanmış yabancı cisimler ilkyardımcı tarafından çıkarılmalıdır . İLKYARDIMIN ABC’Sİ SOLUNUM DURMASININ NEDENLERİ • Soluk yolunun tıkanması • Kalp atışının durması • Başı ilgilendiren darbeler ve kanamalar • Göğüse gelen ani darbeler ve yaralanmalar • Gaz veya ilaç etkisi • Elektrik çarpması İLKYARDIMIN ABC’Sİ • Solunumu duran kişiye, kendiliğinden solunumu geri dönünceye kadar ilkyardımcı tarafından yaptırılan solunuma yapay solunum denir • Solunumun durduğundan emin olmadan uygulanmamalıdır • Ağızdan ağıza veya ağızdan buruna uygulanabilir • Mümkünse ağıza temiz bir tülbent serilmelidir • Dakikada 15 - 18 nefes verilir Suda Boğulmalarda İlkyardım • Suda çırpınmakta olan kişiye yaklaşma • Mümkün ise bir tekne ile, değilse uzun bir sırık, ip, ipe bağlı can simidi ya da tahta parçası ile kişiye ulaş • Kazazedeye ulaşılamıyorsa, çırpınmaların bitmesini bekle • Sudan çıkartılan kazazedenin ABC’sini kontrol et, gerekeni yap • Bilincin durumuna göre pozisyon ver • Kazazedeyi, üzerini örterek naklet İLKYARDIMIN ABC’Sİ DOLAŞIMININ DURMASININ NEDENLERİ: • • • • • • • Kalp hastalıkları Aşırı kan kaybı Solunumun durması Göğüse gelen ani darbeler Başı ilgilendiren darbeler Gaz veya ilaç etkisi Elektrik çarpması İLKYARDIMIN ABC’Sİ • Kalp atımları duran kişiye kendiliğinden kalp atımları geri dönünceye kadar ilkyardımcı tarafından kalbe dıştan yapılan baskıya kalp masajı denir • Kalbin durduğundan emin olmadan uygulanmamalıdır • Dakikada 80-100 masaj yapılır İLKYARDIMIN ABC’Sİ SOLUNUM VE KALP ATIMI DURMUŞSA ; 30 göğüse bası (5 cm) 2 suni solunum İLKYARDIMIN ABC’Sİ • • • • • • Yapay solunum ve kalp masajının başarılı olduğu nasıl anlaşılır..? Soluk verilirken göğüsün şişip-inmesi Kalbe baskı yapılırken nabız hissedilmesi Cilt renginin düzelmesi İç çekme hareketi görülmesi Kol ve bacaklarda kendiliğinden hareket olması Kendiliğinden solunum ve kalp atımlarının başlaması BİLİNÇ KAYBI BEYNİN; normal fonksiyonlarındaki bir aksama sonucu, uyku halinden başlayarak, hiçbir uyarıya cevap vermeme haline kadar giden, BİLİNCİN kısmen ya da tamamen kaybedilmesidir. BAYILMA VE KOMA BAYILMA (SENKOP) Kısa süreli, yüzeysel ve geçici bilinç kaybıdır. Beyne giden kan akışının azalması sonucu oluşur. KOMA Yutkunma,öksürük gibi reflekslerin ve dıştan gelen uyarılara karşı tepkinin azalması ya da yok olması ile ortaya çıkan uzun süreli bilinç kaybıdır. BİLİNÇ KAYBI NEDENLERİ Bayılma nedenleri Korku,aşırı heyecan,sıcak, yorgunluk,kapalı ortam, kirli hava,aniden ayağa kalkma Koma nedenleri Düşme yada şiddetli darbe sonrası (özellikle kafa travmaları) Zehirlenme Aşırı alkol,uyuşturucu kullanımı Şeker hastalığı Havale vb. hastalıklar BAYILMA BELİRTİLERİ Bacaklarda uyuşma, bilinçte bulanıklık Yüzde solgunluk Üşüme,terleme Hızlı ve zayıf nabız Baş dönmesi, baygınlık,yere düşme EĞER KİŞİ BAYILDIYSA: Sırt üstü yatırılarak, ayakları 30 cm kaldırılır Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve korunur Sıkan giysiler gevşetilir Kusma varsa yan pozisyonda tutulur Solunum kontrol edilir Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır. KOMA BELİRTİLERİ Yutkunma, öksürük vb. tepkilerin kaybolması Sesli ve ağrılı dürtülere tepki yokluğu İdrar ve dışkı kontrolünün kaybolması BİLİNÇ KAPALI İSE Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir Koma pozisyonu verilir Yardım çağrılır (112) Sık sık solunum kontrol edilir Yardım gelinceye kadar hasta yaralının yanında beklenir KOMA POZİSYONU KOMA POZİSYONU KOMA POZİSYONU KOMA POZİSYONU Şok Nedir? Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir. Şok Çeşitleri Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır: • Kardiyojenik şok • Hipovolemik şok • Toksik şok • Anaflaktik şok ŞOK Şok Belirtileri • • • • Dolaşım sistemi ............ Nabızda artış ve zayıflama Solunum sistemi ........... Hızlı ve yüzeysel solunum Deri ............................... Soğuk- soluk nemli cilt Sinir sistemi .................. Huzursuzluk ve endişe bulantı-kusma boş bakışlar, göz kararması bilincin bulanıklaşması • Kas – iskelet sistemi ..... Halsizlik, bitkinlik ŞOK • • • • • • • Şokta İlkyardım ABC kontrolü Kanama kontrolü Kazazedeyi yatır, ayakları kaldır (45o) Üzerini ört 3-5 dakika aralıklarla ABC kontrolü yap Bilinç bulanıksa bir şeyler yedirip, içirme En kısa sürede sağlık birimine naklet ŞOK POZİSYONU BİR ŞEYLER İÇMENİN TAM VAKTİ….. KANAMA VE ORGAN KOPMASI Kanama Kanın dolaşım sistemini dışına çıkmasına kanama denir. • Dış kanama • Doğal deliklerden kanama • İç kanama KANAMA VE ORGAN KOPMASI Kanamanın İşaretleri • • • • Kanamanın görülmesi Kişinin soluk olması El, ayak, burun gibi bölgelerde soğukluk Nabızda hızlanma KANAMA VE ORGAN KOPMASI Kanamalarda İlkyardım • Yaralı yatar pozisyona getirilir; Bilinç açık ise şok pozisyonu Bilinç kapalı ise güvenli yan pozisyon verilir • Dış kanama varsa durdurulur • Dış kanama yoksa iç kanama olabilir • Yaralı rahatlatılır • 3-5 dakika aralarla ABC kontrolu yapılır KANAMA VE ORGAN KOPMASI İç Kanamalar • Kafatası boşluğuna olan kanamalar • Göğüs boşluğuna olan kanamalar • Karın boşluğuna olan kanamalar • Büyük kemik kırıkları • Bulantı, kusma, başağrısı, bilinç kaybı • Göğüs ağrısı, öksürük, nefes darlığı • Karın ağrısı, HEPSİNDE ŞOK karında sertlik, BULGULARI hassasiyet OLABİLİR... • Kırık bölgesinde şekil bozukluğu,ağrı,has sasiyet KANAMA VE ORGAN KOPMASI Doğal Deliklerden Olan Kanamalar • • • • • • • Burun kanaması Kan kusma,kan tükürme Kanlı büyük abdest Kanlı idrar Diş eti kanamaları Kulak kanaması Vajinadan kanama KANAMA VE ORGAN KOPMASI Kulaktan Kanama Kanayan kulağı temiz bir bezle kapat Kanayan kulak tarafına yan yatır Kanamayı durdurmaya ve kulağı temizlemeye çalışmayın Kafa travmasından şüphe edin KANAMA VE ORGAN KOPMASI Burun Kanamaları-1 • Kazazedeyi sakinleştirip oturtun • Burunda kan pıhtısı varsa birkez sümkürtün • Her iki burun kanadından baş ve işaret parmaklarınızla 10 dakika kadar sıkın. • Ağızdan nefes almasını söyleyin KANAMA VE ORGAN KOPMASI Burun Kanamaları - 2 • Kanama durmazsa sargı bezinden yapılmış rulo ile tampon yapın ve geri çıkabileceğinizden emin olacağınız mesafeye kadar uygulayın ve her iki kanattan tutun • Kanama durunca burun sırtına ve yüze soğuk uygulayın • Tamponu 30-60 dakika kadar sonra çıkarın KANAMA VE ORGAN KOPMASI Burun Kanamaları-3 Dikkat: Eğer burunda bir şekil bozukluğu,şişme morarma,ağrı varsa kırık olabilir. Burun sırtına soğuk uygula ve hastaneye nakil hazırlığı yap... Dış Kanama Atardamar kanaması Toplardamar kanaması Kılcal damar kanaması • Fışkırır tarzda, açık renkli, zor durdurulabilen, yaşamı tehdit edebilen • Taşma tarzında, kolay durdurulabilen, koyu renkli, çoğunlukla yaşamı tehdit etmeyen • Sızma tarzında,kolayca kendisi duran, yaşamı tehdit etmeyen Dış Kanamalarda İlkyardım Kanayan yere baskı / bandaj Ana damara baskı Turnike Kanayan Yere baskı Ana Damara Baskı Turnike Tek kemikli uzuv bölgelerine turnike uygulanmalı ! Turnike Saati görülebilen bir yere yazılmalıdır. • Aşırı kanama varsa; Organ kopmasında veya ana damara yapılan baskının yetersiz olması hallerinde TURNİKE UYGULANIR. MECBUR KALMADIKÇA TURNİKE UYGULANMAMALIDIR! Organ Kopması Parmak, el, kol, ayak, bacak, kulak, burun gibi vücut uzantılarının vücutla olan bütünlüğünün bozulmasına, organ kopması denir Organ Kopmalarında İlkyardım • Kanama kontrolü yap • Kazazedeye uygun pozisyon ver • Kopan organı kesinlikle yıkama • Kopan organı temiz, su geçirmez plastik bir kap ya da torbaya koy • Bu torbayı, içinde buz olan ikinci bir kap ya da torbaya, organı buzla doğrudan temas ettirmeden koy • Torbayı kazazede ile aynı taşıt aracı içinde naklet • Sağlık merkezini haberdar et Göz Yaralanmaları • Göze yabancı cisim batması durumunda kesinlikle dokunulmamalı, ovuşturulmamalı bol su ile yıkanıp her iki göz de kapatılmalı • Göz küresinde yaralanma olup olmadığına bakılır, yaralanma yoksa steril gazlı bezle göz kapağına baskı yapılarak, kanama durdurulabilir • Göz küresinde yaralanma varsa baskı yapılmaz • Göz çıkması durumunda yerine sokulmaya çalışılmaz, temiz ve ıslak bir bez ile örtülür • Göz yanıklarında göz kapağı şişebilir ve kapanabilir; açılmaya çalışılmaz, her iki göz bastırılmadan örtülür ve sürekli soğuk suyla ıslatılır KÜNT, KESİCİ, DELİCİ ALET YARALANMALARI Kapalı Yaralar Deri üzerine gelen darbeler sonucu cilt bütünlüğü korunmasına rağmen, alttaki dokunun zedelenmesine bağlı olarak kızarıklık, ağrı, şişlik ve bazen morarma meydana gelir Soğuk su veya buz torbası ile soğuk uygulanır ve yüksekte tutulur Şişliğin artmasını engellemek için elastik bandaj ile baskı uygulanır KÜNT, KESİCİ, DELİCİ ALET YARALANMALARI Açık Yaralar Soyulma, ezilme, kesilme, delinme sonucu deride ortaya çıkan açık yaralara müdahalenin amacı, kanamanın durdurulması, kirlenmenin ve daha fazla zedelenmenin önlenmesidir KÜNT, KESİCİ, DELİCİ ALET YARALANMALARI Açık Yaralar • Kanama varsa baskı ile kontrol et • Yara kirli ise bol su ve sabunla yıkayarak temizle • Açık yaraya dezenfektan, temizleme sıvıları kullanma • Açık yaranın bakımında mümkünse steril (mikropsuz) malzemeler kullanılmalıdır • Açık yara üzerine asla doğrudan pamuk uygulanmamalıdır • Şişliği önlemek,kanamaya karşı baskı yapmak ve örtücü malzemeyi yerinde tutmak için sargı veya bandaj uygulanır Göğüs Yaralanmaları: Açık bir yara varsa, hava geçirmez bir malzeme ile üç tarafı bantlı tek tarafı açık biçimde yarayı kapatın. Rahat nefes alabileceği pozisyonda yani , yarı oturur pozisyonda kalmasını sağlayın. Karın yaralanmaları • • Organlar dışarı çıkmışsa; İçeri sokmaya çalışmayın Islak bir bez ile üzerini kapatıp, sıkı olmayan bir bandajla destekle uygun pozisyon ver! (güvenli yan pozisyon / şok) ABC kontrolüyle yardım gelmesini bekle! KIRIK - ÇIKIK - BURKULMA KIRIK Kemik bütünlüğünün kaybolmasıdır Femur • Düşme, çarpma • Kırılma, sürtünme sesi • Şekil bozukluğu • Hareketle artan ağrı • Şişlik, morarma • • • • • Uzuvda kısalma Yalancı eklem varlığı Görünen kemik ucu Hareket kaybı His kaybı, soğuma Kırıkta İlkyardım İlkeleri • Kırık şüphesi varsa kımıldatma • Tespit yapmadan taşıma • Açık kırık ve kemik parçalarına dokunma • Uzak uçta nabzı kontrol et • Şekil bozukluğunu düzeltmeye çalışma • Açıktaki kemiği ya da kırık kemikleri birleştirmeye, içeri sokmaya çalışma • Kanama, şok belirtisi varsa müdahale et • Boyun ve omurga kırıklarına özellikle dikkat et • Başa darbe sonrası belirtilerde hızla naklet Kırıkta Tespit İşlemi Kırık şüpheli bölgeyi hareketsizleştir (tespit et) Amaç: 1) Hareketi engelleyerek çevredeki dokuların zedelenmesine engel olmak 2) Ağrıyı azaltmak 3) Kanama ve şişlik varsa azaltmak 4) Kapalı kırığın açık kırık haline gelmesine engel olmak Sert, dayanıklı malzeme seç Yumuşak malzeme ile içten takviye et Kırık tespitinde, kırığın üstündeki ve altındaki eklemlerini tespit etmelisin Çıkık Eklemi meydana getiren kemiklerden birinin herhangi bir etki sonucu normal yerinden çıkmasıdır Çıkık Belirtileri • • • • • Hassasiyet Ağrı (özellikle hareketle artar) Yapısal şekil bozukluğu görünümü Şişlik (erken dönemde olmayabilir) Hareket kısıtlılığı ya da hareketin bütünüyle ortadan kalkmasıdır Çıkıkta İlkyardım Eklem bölgesini hareketsiz hale getiriniz! ( askı, atel, sargı kullan ) Yerine yerleştirmeye çalışma ! Burkulma Eklemin hareket sınırlarını aşan zorlamalar sonucu oluşan incinmelerdir. Burkulmada İlkyardım •Zorlanan eklemi kullandırma. •Zorlanan eklemi yukarıya kaldır. •Soğuk uygula. •Varsa elastik bandaj uygulayarak şişmeyi önle. •Eklemi hareketsiz hale getir. (tespit et) Elektrik Çarpması Belirtiler • Giriş ve çıkış yaraları (yanıklar) bulunabilir. • Solunum ve dolaşım durabilir. • Bilinç kaybı olabilir. • Kırık ve çıkıklar oluşabilir. • Yüksekten düşme sonucu başka yaralanmalar oluşabilir. Elektrik Çarpmasında İlkyardım 1) Elektrik akımı ile teması kesilmeden, kazazedeye asla dokunma! 2) Elektrik akımını ana şalterden veya iletken olmayan bir cisimle kes! 3) ABC yi kontrol et, yoksa uygula ABC var, bilinci kapalı ise, güvenli yan pozisyona getir! 4) Yanık varsa, bakımını yap! 5) Kırık varsa tespit et! 6) Ek yaralanmalar için uygun müdahaleyi yap! 7) Kazazedenin en kısa sürede naklini sağla! Yanık Doğrudan ateş ya da yüksek ısı veren, fiziksel - kimyasal etkenlere maruz kalma ile oluşur. • • • • • • Ateş Elektrik Güneş Sıcak su ya da yağ Kimyasal maddeler Sıcak metal cisimler Yanıkların Dereceleri 1. Derece yanıkta cilt kızarıklığı ve şiddetli ağrı vardır. 2. Derece yanıkta kızarıklık, su dolu kesecikler ve ağrı vardır. 3. Derece yanıkta cilt ve cilt altı doku etkilenmiştir. Ağrı azdır veya yoktur. Hayati Tehlike Yaratan Yanıklar • Toplam vücut yüzeyinin % 20’sinden fazlasını etkileyen yanıklar • Yüz, el, ayak, boyun, genital bölge yanıkları • 3. derece yanıklar • Çocuklarda toplam vücut yüzeyinin % 15’inden fazlasını etkileyen yanıklar Yanıkta İlkyardım • Tutuşmuş kazazedeyi söndür! • Kazazedeyi soy! (giysileri keserek) • Yüzük, saat, bilezik varsa çıkart! • Yanık bölgeyi soğut! (su ile ) • Yanık bölgeye herhangi bir şey sürme! • Varsa ıslak steril bir bezle ört! • Bilinç açıksa ağızdan su ver! • Uygun pozisyon ver! • 2. veya 3. derece yanık varsa naklet! Donma Aşırı soğuk ortamda uzun süre kalınması ile oluşur Belirtiler • Halsizlik, uyku hali • Donuk vücut bölümleri beyaz,sert ve soğuktur • Donmamış kısımlar kırmızıdır • Hareketler ağır ve ağrılıdır • Ciltte su dolu keseler olabilir • Donmuş kısımda duyu kaybı olabilir Donmada Yapılmaması Gerekenler • • • • • • • • Donan bölge karla ovulmamalıdır! Masaj yapılmamalıdır! Doğrudan ısı kaynağına tutulmamalıdır! Kabarcıklar patlatılmamalıdır! Merhem sürülmemelidir! Sıkı bandaj yapılmamalıdır! Kesinlikle sigara içirilmemelidir! Alkollü içecekler verilmemelidir! Donmada Yapılması Gerekenler • Kazazede rüzgardan korunaklı, kapalı ortama alınmalı • Donan bölgenin yeniden üşütülmemesi için önlem alınmalı, ıslak giysileri çıkartılmalı • Bilinç açık ise ağızdan ılık ve şekerli içecekler verilmeli • İyice sarılarak sağlık kuruluşuna nakli sağlanmalı Sıcak Çarpmasında Belirtiler • • • • • • Başağrısı Bulantı, kusma Cilt kızarık ve nemli Nabız hızlı Huzursuzluk Vücut ısısında artma • Bilinç kaybı olabilir Sıcak Çarpmasında İlkyardım Uygulamaları Kazazede bilinçli ise; • Hemen serin bir yerde yarı oturur pozisyona getir • Giysileri gevşet, gereksiz giysileri çıkart! • Kazazedeyi serinlet; serin hava akımı veya su serperek ya da her dakikada bir değiştirilen ıslak havlu-bez uygula! • Su ya da alkolsüz bir içecek yudumlatılarak içirilmelidir. Sıcak Çarpmasında İlkyardım Uygulamaları Kazazede bilinçsiz ise; • ABC kontrolü yap! • Güvenli yan pozisyona getir! • Bunlar yapılırken kazazedeyi serinlet! ZEHİRLENMELER ZEHİRLENME Vücuda zehirli (toksik) maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır. Vücudun yaşamsal fonksiyonlarına zarar verebileceğinden vücuda giren her türlü maddenin toksik olduğu varsayılır. ZEHİRLENMELERDE GENEL BELİRTİLER Sindirim sistemi bozuklukları; bulantı,kusma,karın ağrısı ishal Sinir sistemi bozuklukları; bilinç kaybı,havale,rahatsızlık hissi,hareketlerde uyumsuzluk Solunum sistemi bozuklukları; nefes darlığı,morarma,solunumun durması Dolaşım sistemi bozuklukları; nabız bozukluğu , kalp durması ZEHİRLENME YOLLARI 1.Sindirim yolu ile zehirlenme; kimyasal maddeler,bozuk besinler,zehirli mantarlar,ilaç,aşırı alkol 2.Solunum yolu ile zehirlenme; genellikle karbonmonoksit (tüp kaçakları,şofben,bütan gaz sobaları,soba) yapıştırıcılar,boyalar,ev temizleme maddeleri vs. 3.Cilt yoluyla zehirlenme ; böcek sokmaları,hayvan ısırmaları,ilaç enjeksiyonu,zirai ilaçlar vs. SİNDİRİM YOLUYLA ZEHİRLENMELERDE İLK YARDIM Bilinç kontrolü yapılır. Ağız zehirli maddeyle temas etmişse su ile çalkalanmalıdır. Zehirli madde ele temas etmişse el sabunlu su ile yıkanır. Yaşam bulguları değerlendirilir. Kusma, bulantı, ishal vb. belirtiler değerlendirilir. SİNDİRİM YOLUYLA ZEHİRLENMELERDE İLKYARDIM Kusturulmaya çalışılmaz,özellikle yakıcı maddenin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmamalıdır. Bilinç kaybı varsa Koma Pozisyonu verilir. Üstü örtülür. 1-1-2 aranılır. Olayla ilgili bilgiler kaydedilir. • Zehirli maddenin türü, • İlaç yada uyuşturucu alıyor mu? • Hastanın bulunduğu saat, • Evde ne tür ilaçlar var? SOLUNUM YOLU İLE ZEHİRLENMELERDE İLK YARDIM Hasta temiz havaya çıkarılır ya da cam, kapı vb. açılarak ortam havalandırılır. Yaşamsal belirtiler değerlendirilir.(AB) Yarı oturur pozisyonda tutulur. Bilinci kapalı ise Koma Pozisyonu verilir. Acil tıbbi yardım için 1-1-2 aranır. DERİ YOLU İLE ZEHİRLENMELERDE İLK YARDIM Yaşam bulguları değerlendirilir. Ellerin zehirli madde ile teması önlenmelidir. Zehir bulaşmış giysiler çıkartılır. 15 - 20 dakika boyunca deri bol suyla yıkanır. Tıbbi yardım için 1-1-2 aranır. ZEHİRLENMELERDE GENEL İLK YARDIM KURALLARI Zehirlenmeye neden olan maddeyi uzaklaştırmak. (Zehirli madde vücuttan ne kadar çabuk uzaklaştırılırsa o kadar az miktarda emilir) Hayati fonksiyonların devamının sağlanması. En yakın sağlık kuruluşuna bildirmek (112). HAVALE Vücudun adale yapısında kontrol edilemeyen kasılmalarıdır. Sinir sistemindeki bir tahriş yüzünden beyinde gerçekleşen elektriksel boşalmalar sonucu oluşur. Nedenleri: Beyinde yaralanma Beyinde enfeksiyon Yüksek ateş Bazı hastalıklar (sara krizi) HAVALE ÇEŞİTLERİ Nedenlerine göre; Ateş nedeniyle oluşan havaleler Sara krizi ( epilepsi) HAVALE 1-ATEŞ nedeniyle oluşan havaleler; Herhangi bir hastalık sonucu vücut sıcaklığının 38 C’nin üzerine çıkmasıyla oluşur.genellikle 6 ay ve 6 yaş arasındaki çocuklarda rastlanır. İlk yardım; Öncelikle hasta ıslak havlu yada çarşafa sarılır Ateş bu yöntemle düşmüyorsa oda sıcaklığında bir küvete sokulur Tıbbi yardım istenir. HAVALE 2-SARA KRİZİ (Epilepsi) Kronik bir hastalıktır.Her zaman tipik sara krizi karakterinde olmasa da bazı belirtilerle tanınır. SARA KRİZİ BELİRTİLERİ Hastada var olmayan koku alma, adale kasılması vb. ön haberci denilen belirtiler olur. Bazen hasta bağırır, şiddetli ve ani bir şekilde bilincini kaybederek yığılır. Yoğun ve genel adale kasılması görülür. 10-20 sn kadar nefesi kesilir. Dudaklarda ve yüzde morarma gözlenir. SARA KRİZİ BELİRTİLERİ Ardından kısa ve genel adale kasılması, sesli nefes alma, aşırı tükürük salgılanması, altına kaçırma görülür. Hasta dilini ısırabilir başını yere çarpıp yaralayabilir.Aşırı kontrolsüz hareketler gözlenebilir. Son aşamada hasta uyanır, şaşkındır, nerede olduğundan habersiz, uykulu hali vardır. SARA KRİZİNDE İLK YARDIM Olayla ilgili güvenlik önlemleri alınır. Kriz kendi sürecini tamamlamaya bırakılır. Hasta bağlanmaya çalışılmamalıdır. Kilitlenmiş çene açılmaya çalışılmamalıdır. Yabancı herhangi bir madde kullanılmamalıdır.(soğan, kolonya vb). SARA KRİZİNDE İLK YARDIM Kendini yaralamamasına dikkat edilir. Yaralanabileceği şeyler etraftan kaldırılır. Başın altına yumuşak bir şey konulur. Sıkan giysiler gevşetilir. Kusma karşısında tetikte olunmalıdır. Düşme sonucu yaralanma varsa ilgilenilir. Tıbbi yardım istenir. HAYVAN ISIRMALARI VE BÖCEK SOKMALARI HAYVAN ISIRMALARI & BÖCEK SOKMALARI Hayvan ısırmaları neden önemlidir? Kedi köpek vb. hayvanların dişleri sivri ve keskindir. Ağızlarında ise daima mikrop vardır. Isırmaları halinde derindeki dokulara kadar mikropların ulaşmasını sağlarlar. KEDİ,KÖPEK ISIRMALARINDA İLK YARDIM Hafif yaralanmalarda yara 5 dakika süreyle sabun ve soğuk suyla yıkanmalıdır. Yaranın üstü temiz bir bezle kapatılmalıdır. Ciddi yaralanma ve kanama varsa yaraya temiz bir bezle basınç uygulanarak kanama durdurulmalıdır. Derhal tıbbi yardım sağlanmalı(112) ve hasta kuduz aşısı konusunda uyarılmalıdır. KÖPEK ISIRIĞI KEDİ ISIRIĞI ARI SOKMASI Acı, şişlik ve kızarıklık gibi lokal belirtiler olur.Bir kaç yerden soktuysa alerjik bünyeli kişilerde tehlikeli olabilir. İlk yardım: Yaralı bölge yıkanır. Derinin üzerinde arının iğnesi görünüyorsa çıkarılır. Soğuk uygulama yapılır (buz, soğuk su). Amonyak kullanılmamalıdır. Eğer ağızdan sokmuşsa, hemen buz emmesi sağlanır. AKREP SOKMASI Belirtiler Ağrı, Şişlik (ödem), İltihaplanma, kızarıklık, morarma, Adale krampları, titreme ve karıncalanma, Huzursuzluk, havale gözlenebilir. AKREP SOKMASINDA İLK YARDIM Sokmanın olduğu bölge hareket ettirilmez! Yatar pozisyonda tutulur, Yaraya soğuk uygulama yapılır, Kan dolaşımını engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır, Yara üzerine hiçbir girişim yapılmaz ( kesilmez, emilmez vb.). YILAN SOKMASI Lokal ve genel belirtiler verir. Bölgede morluk ve iltihaplanma (1-2 hafta sürer), Kusma, karın ağrısı, ishal gibi sindirim bozuklukları, Aşırı susuzluk, Baş ağrısı ve solunum düzensizliği, Şok, kanama, Psikolojik bozukluklar, Kalpte ritim bozukluğu oluşabilir. YILAN SOKMASINDA İLK YARDIM Hasta sakinleştirilip ,dinlenmesi sağlanır Yara su ile yıkanır, Yaraya yakın bölgede baskı yapabilecek yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar çıkarılır, Yara baş ve boyunda ise yara çevresine baskı uygulanır, YILAN SOKMASINDA İLK YARDIM Kol ve bacaklarda ise yara üstünden dolaşımı engellemeyecek basınçta bandaj yapılır. (turnike uygulanmaz) Yara üzerinde herhangi bir girişimde bulunulmaz.(kesilmez ve emilmez) Yaşam belirtileri izlenir. Acil tıbbi yardım istenir. İTFAİYE : 110 HIZIR ACİL : 112 ZEHİR DANIŞMA: 114 POLİS İMDAT : 155 JANDARMA : 156 ORMAN YANGINI: 177 ÇOK ŞÜKÜR BİTTİ SONUNDA! TEŞEKKÜR EDERİM… DR.FİLİZ KAKICI
