Kardiyak arrest nedenleri ve kardiyak arrestten korunma
advertisement
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyak Arrest Nedenleri Ve Kardiyak Arrestten Korunma Bahar Kuvaki Balkan Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon AD İzmir, 2009 Sunum Hedefleri Erişkinlerde kardiyorespiratuvar arrest nedenleri Risk altında olan hastaların erken tanınması Acil Tıbbi Ekibinin (Medical Emergency Team) rolü Kardiyorespiratuvar arrest riski olan hastalara ilk yaklaşım Erişkinlerde kardiyorespiratuvar arrest nedenleri Risk altında olan hastaların erken tanınması Acil Tıbbi Ekibinin (Medical Emergency Team) rolü Kardiyorespiratuvar arrest riski olan hastalara ilk yaklaşım Kardiyorespiratuvar arrest nedenleri Çoğu olguda sorun; Havayolu Solunum Dolaşım ile ilgilidir Hava Yolu Sorunları Obstrüksiyona yol açan SSS depresyonu Kan Kusmuk Yabancı cisim Travma Enfeksiyon İnflamasyon Laringospazm Bronkospazm Solunum Sorunları Azalmış solunum dürtüsü SSS depresyonu Azalmış solunum eforu Kas güçsüzlüğü Sinir hasarı Restriktif göğüs defekti Kırık kostalara bağlı ağrı Dolaşım Sorunları Sekonder Primer Akut koroner sendromlar Asfiksi Disritmiler Hipoksemi Hipertansif kalp hastalığı Kan kaybı Kalp kapak hastalığı Hipotermi İlaçlar Septik şok Kalıtsal kalp hastalıkları Elektrolit / asid-baz denge bozuklukları Elektrik çarpması Akciğer hastalıkları Pnömotoraks Hemotoraks Enfeksiyon KOAH’da akut atak Astım Pulmoner emboli ARDS Kardiyorespiratuvar arrest nedenleri Kardiyak kökenli (%56-80) Hastane içi Hastane dışı Kardiyak kökenli olmayan (%10-34) Hastane içi Hastane dışı Kardiyorespiratuvar arrest nedenleri Hastane dışı Kardiyak Kökenli Kardiyak Arrestler İskemik kalp hastalığı Koroner arterlerin aterosklerotik olmayan hastalığı Kardiyomiyopatiler Kapak hastalıkları İnfiltratif ve inflamatuvar miyokard hastalığı Konjenital kalp hastalıkları Elektriksel bozuklukları Diğerleri 5-10 %10-15 Kardiyomiyopatiler %80 Koroner Arter Hastalığı Engdahl J, Resusc 2002 Chugh SS, Progress in Cardiovascular Diseases 2008 Kardiyorespiratuvar arrest nedenleri Hastane dışı Kardiyak olmayan nedenler (%34.1) İnternal nedenler Travmatik olmayan kanamalar Pulmoner emboli Malignite İntrakraniyal patolojiler Eksternal nedenler Travma Entoksikasyon Boğulma YCHO Kuisma M, Eur Heart J, 1997 Ocak 1995-Aralık 2005 arasındaki kardiyak kökenli olmayan kardiyak arrestler Etiyoloji N = 90/412 (% 21.7) Yaşayan (% 8.9) Solunum yetmezliği 32 (35.6) 2 (6.25) Bilinmeyen 14 (15.6) 0 Pulmoner emboli 12 (13.3) 2 (16.7) Aşırı doz 9 (10.0) 1 (11.1) Kanama 8 (8.9) 1 (12.5) Elektrolit bozuklukları 4 (4.4) 2 (50) Sepsis 4 (4.4) 0 Boğulma 2 (2.2) 0 İntrakraniyal patoloji 3 (3.3) 0 Hematolojik patoloji 1 (1.1) 0 Malignite 1 (1.1) 0 Kardiyak n=4055 Kardiyak olmayan n=1360 %25 Cerrahi Travma n=329 %24 OAH n=275 Entoks n=180 Diğer n=576 %20 %13 %43 Yaş 72 63 51 71 42 68 VF 48 8 7 8 5 9 PEA 19 33 36 35 13 36 Asistoli 31 56 52 53 78 52 Taburcu (%) 10 4 4 5 3 4 Erişkinlerde kardiyorespiratuvar arrest nedenleri Risk altında olan hastaların erken tanınması Acil Tıbbi Ekibinin (Medical Emergency Team) rolü Kardiyorespiratuvar arrest riski olan hastalara ilk yaklaşım Yaşam Kurtarma Zinciri Erken tanı : Kardiyak arrest ve ölümleri Yoğun bakıma yatışı Uygun olmayan resüsitasyon girişimlerini önler “The most sophisticated intensive care often becomes unnecessarily expensive terminal care when the pre-ICU system fails.” Safar P. Crit Care Med 1974;2:1-5 1924-2003 Yoğun bakım öncesi sistemde yetersizlik varsa, en gelişmiş yoğun bakım hizmeti bile sıklıka gereksiz pahalılıkta bir terminal (son) bakıma dönüşür. 2 aylık çalışma dönemi/877 olgu (Danimarka, Üniversite Hastanesi) Günde 1 kez randomize olarak SS, SpO2, KAH, Sistolik KB Her 5 hastadan birinde vital bulgularda bozulma saptanmış Bu olgularda 30 günlük mortalitede 3 kat artış saptanmış Servis hemşireleri anormal vital bulgusu olan olguların yaklaşık %50’sinin farkında değilmiş Riskli Hastanın Tanınması Hastane içi kardiyak arrestler Olguların %84’ü önceden bulgu vermektedir Bulgu veren olguların %60’ında arrest önlenebilir (hipoksi, hipotansiyon) Çözüm ?? Kardiyak Arresti “Önleyici” Ekip ?? Early Warning Score Medical Emergency Team Rapid Response Team (Hızlı Yanıt Ekibi) Critical Care Outreach (Yoğun Bakım Uzantısı) Patient At Risk Team (Erken Uyarı Skoru) (Acil Tıbbi Ekip) (Riskli Hasta Ekibi) Riskli Hastanın Tanınması Erken Uyarı Skoru 3 Nabız Sistolik KB mmHg < 70 2 1 0 1 2 3 < 40 41-50 51-100 101-110 111-130 > 130 71-80 81-100 101-199 Solunum Sayısı <8 Isı °C < 35 SSS 35.1-36.5 > 200 9 -14 15-20 36.6-37.4 > 37.5 A V 21-29 > 30 P U “Skor > 4 hasta, doktor tarafından tekrar değerlendirilir “rutin olmayan” bulgular da dikkate alınmalı Kan gazları analizi SpO2 İdrar çıkışı Acil Tıbbi Ekipler Emergency Medical Team Acil Tıbbi Ekibi Çağırma Kriterleri Akut Değişiklik Fizyoloji Hava yolu Tehdit altında Solunum Tüm solunum arrestleri Solunum sayısı < 5 dk-1 Solunum sayısı > 40 dk-1 Dolaşım Tüm kardiyak arrestler Nabız hızı < 40 atım dk Nabız hızı > 140 dk Sistolik KB < 90 mmHg Nörolojik durum Diğer Bilinç düzeyinde ani azalma GKS’da > 2 puan düşme Tekrarlayan/uzun süren nöbetler Yukarıda sayılan kriterlere uymadığı halde şüphe uyandıran hastalar Hillman K, Resuscitation 2001 ATE çağırma kriterleri Havayolu solunum sıkıntısı hava yolu risk altında Solunum SS > 30/dk SS < 6/dk SpO2 < 90 (O2) konuşma güçlüğü Dolaşım KB < 90 mmHg KAH > 130/dk Nörolojik durum bilinç düzeyinde azalma Diğer Avustralya’da 23 devlet hastanesi 741744 olgu (12 ay) ATE ve KAE karşılaştırması 11242 istenmeyen olay / 3700 ATE çağrısı Acil Tıbbi Ekip çağırıları arttıkça kardiyak arrest ve beklenmedik ölümler azalmıştır. Bu sonuç serviste durumu kötüleşen hastaların erken dönemde Acil Tıbbi Ekip tarafından değerlendirilmesine bağlı olabilir. Erişkinlerde kardiyorespiratuvar arrest nedenleri Risk altında olan hastaların erken tanınması Acil Tıbbi Ekibinin (Medical Emergency Team) rolü Kardiyorespiratuvar arrest riski olan hastalara ilk yaklaşım Yaşamı tehdit edici olaylarda tanı ve tedavi kursu Riskli hastalarda “ABCDE” yaklaşımı A… B… C… D… E… “airway” “breathing” “circulation” “disability” “exposure” Havayolu Solunum Dolaşım Nörolojik durum Hastanın değerlendirilmesi “ABCDE” Yaklaşımı Personel güvenliği Hastanın yanıt verme durumu Yaşamsal bulgular nabız, solunum sayısı, kan basıncı, SpO2, EKG İntravenöz erişim ve kan örneği Siz Siz hiç hiç yaşam yaşam belirtilerine belirtilerine bakmazmısınız? bakmaz mısınız ??? “ABCDE” yaklaşımı Havayolu Havayolu obstrüksiyonunda tanı Konuşabilme Solunum zorluğu, solunum sıkıntısı, boğulma Yeterli soluk alamama Gürültülü solunum stridor, wheezing, “gurgling” Tahterevalli bulgusu, yardımcı solunum kaslarının kullanımı “ABCDE” yaklaşımı Havayolu Havayolu obstrüksiyonunda tedavi Havayolu açıklığı - örn. baş ekstansiyonda, çenenin itilmesi, “jaw thrust” Basit ek uygulamalar İleri teknikler - örn. LMA, trakeal tüp Oksijen “ABCDE” yaklaşımı Solunum Solunum sorunlarının tanınması Bak Solunum sayısı, solunum şekli, yardımcı solunum kaslarının kullanımı, siyanoz, göğüs deformitesi, bilinç durumu – varsa SpO2 Dinle Gürültülü solunum, solunum sesleri (ral, ronküs, tek taraflı solunum sesleri) Hisset Ekspansiyon, perküsyon, trakeanın pozisyonu, krepitasyon “ABCDE” yaklaşımı Solunum Solunum sorunlarında tedavi Havayolu Oksijen Altta yatan nedenin tedavisi - örn. pnömotoraksın drenajı Solunum yetersiz ise desteklenmesi - örn. balon-valf-maske ile ventilasyon “ABCDE” yaklaşımı Dolaşım Dolaşım sorunlarında tanı Nabız – KAH Kan basıncı Kapiller dolum zamanı (KDZ) Kalbin oskültasyonu Göğüs ağrısı, dispne, bilinç değişikliği Oligüri Monitörizasyon (ritm) EKG (iskemi) Kanama, volüm kaybı ? “ABCDE” yaklaşımı Dolaşım Dolaşım sorunlarında tedavi Havayolu, solunum Oksijen İV erişim, kan alınması Nedene yönelik tedavi Sıvı tedavisi Hemodinamik izlem İnotrop /vazopresör ilaçlar Akut koroner sendromda Oksijen/Aspirin/Nitratlar/ Morfin (MONA) “ABCDE” yaklaşımı Disability – nörolojik durum Tanı Nörolojik değerlendirme (USAY = AVPU veya Glasgow Koma Skalası) Pupil reaksiyonu Kas tonusu ve hareket Postür U - Uyanık S - Sesli uyarıya yanıt A - Ağrılı uyarıya yanıt Y - Yanıt yok A – alert V – responds to voice P – responds to pain U – unresponsive “ABCDE” yaklaşımı Disability – nörolojik durum Tedavi- ABC Altta yatan nedenin tedavisi İlaç çizelgesinin kontrolü Kan şekeri kontrolü Lateral pozisyon uygulamasını düşünün “ABCDE” yaklaşımı Exposure – Tüm vücudun incelenmesi Tam değerlendirme için giysilerini çıkarın - örn. yaralanmalar, kanama, döküntüler Isı kaybını önleyin Mahremiyeti koruyun Özet Havayolu, solunum veya dolaşım problemleri kardiyorespiratuvar arreste neden olabilir Çoğu hastada kardiyorespiratuvar arrest öncesi uyarıcı bulgu ve semptomlar vardır Risk altındaki hastaların erken tanınması ile kardiyorespiratuvar arrest önlenebilir Kardiyorespiratuvar arrest riski olan hastaların tanı ve tedavisinde “ABCDE” yaklaşımı uygulanmalıdır “Doktor lütfen bana ikinci bir şans tanıyın”
