protein ve amino asit metabolizması ıv
advertisement
PROTEİN VE AMİNO ASİT METABOLİZMASI IV Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2006 1 Amino asitlerin dokulardaki akıbeti • Ketoasitlere dönüşüm • Biyolojik aminlere dönüşüm • Protein olmayan azotlu maddelerin (NPNbileşikleri) sentezinde kullanılma • Protein sentezinde kullanılma • Böbrek yoluyla atılma 2 Amino asitlerin ketoasitlere dönüşümü Transaminasyon ve deaminasyon olayları sonucunda amino asitler α-ketoasitlere dönüşürler. Transaminasyon olayına katılan bir amino asit başka amino asitlerin sentezinde de kullanılmış olur. 3 4 Amino asitlerin biyolojik aminlere dönüşümü Dekarboksilazların etkisiyle karboksil gruplarının uzaklaştırılması sonucunda amino asitler biyojen aminlere dönüşürler. 5 6 7 8 9 10 Amino asitlerden protein olmayan azotlu maddelerin (NPN-bileşikleri) sentezi Amino asitler, pürinler, pirimidinler, porfirinler, glutatyon, kreatin, melanin, bazı hormonlar, bazı koenzimler, sfingolipidler, amino şekerler, poliaminler gibi protein olmayan birçok bileşiğin (NPN-bileşikleri) sentezinde kullanılırlar. 11 Glisin, glutamin ve aspartat, pürin biyosentezinde kullanılırlar. 12 Glutamin ve aspartat, pirimidin biyosentezinde kullanılırlar. 13 Glisin, porfirin biyosentezinde kullanılan amino asittir. 14 Glutatyon, glutamat, sistein ve glisinden oluşan bir tripeptittir. 15 Glutatyon, bütün hücrelerde yüksek miktarlarda bulunur, bir redoks tampon türü olarak düşünülebilir. 16 Glutatyon, olasılıkla proteinlerin sülfhidril gruplarının ve hem demirinin Fe2+ durumunun korunmasına yardım eder, ayrıca vücutta oluşan toksik peroksitlerin etkisizleştirilmesini sağlar. 17 Vücutta oluşan toksik peroksitlerin etkisizleştirilmesini sağlayan reaksiyonu glutatyon peroksidaz katalizler. Bu reaksiyon sonucunda oluşan yükseltgenmiş glutatyon, glutatyon redüktaz etkisiyle indirgenir ve tekrar kullanılabilir hale gelir. 18 Kreatin, glisin ve arjinin amino asitlerinden oluşur; S-adenozil metionin (SAM) de sentez sırasında metil vericisi olarak önemli rol oynar. 19 Kreatin, bütün dokularda meydana gelir ve gerektiğinde ATP oluşturmak için kullanılmak üzere kreatin fosfat haline geçerek kısmen depolanır. 20 Kreatin fosfat, kaslarda bol miktarda bulunan yüksek enerjili fosfat bileşiğidir; kas kasılması sırasında kreatin kinaz (CK, CPK) etkisiyle hemen kullanılabilecek bir yüksek enerjili fosfat sağlayarak ADP’den ATP oluşturur ve böylece kasılan kastan ATP’nin hızla eksilmesini önler. 21 22 Kreatin fosfat, kaslarda gerektiğinde nonenzimatik olarak yüksek enerjili fosfatını verebilir ve kreatinin oluşturur. 23 24 Kreatinin, kreatin’in anhidridi ve idrarla atılım şeklidir. Kreatinin, glomerüllerden süzülür; geri emilmez; tubuluslerden az miktarda sekrete edilir. Kreatinin böbreklerden tamamen atıldığından glomerüler filtrasyon hızını ölçmek için kreatinin klirensi çok değerli bir ölçüdür. 25 Kreatinin klirensi, böbrekler tarafından kreatininden 1 dakikada temizlenen kan volümüdür; mL/dakika olarak kreatinin klirensi idrar ve serum kreatinin değerlerinden hesaplanır. İdrarda kreatinin(%mg) Kreatinin klirens = ¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾ x dakika idrar volümü(mL) Serumda kreatinin(%mg) Kreatinin klirensinin normal değeri erişkin bir kadında 80-125 mL/dakika; erişkin bir erkekte 90140 mL/dakika kadardır 26 Nitrik oksit (NO.), nitrik oksit sentaz (NOS) etkisiyle arginin amino asidinden sentezlenir. 27 28
