Slayt 1

Türkiye Patates Tohumculuk Sektörü
Mevcut Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri
YÖNETİM KURULU KOORDİNATÖR ÜYE
Ökkeş YILDIRIM AYT Tarım Ltd.Şti.
BAŞKAN
Yakup KARAHAN Doğa Tohumculuk A.Ş.
BAŞKAN YARDIMCISI
Ahmet Yekta TEZEL Tezel Tarım Ltd.Şti.
RAPORTÖRLER
Patates Çalışma Grubu
RAPORU
Kamil YILMAZ TAREKS A.Ş.
Prof.Dr. Mehmet Emin ÇALIŞKAN Ömer Halisdemir Üniversitesi
ÜYELER
Korel AKLAN
Burak TURAN
Ali ÇOLHAN
Koray GÖMEÇ
Necmi İNAN
Ali KAYNAK
Ali KÖYBAŞI
Hüseyin ONARAN
Mehmet ÖTÜN
Hakan TAŞĞIN
Ali Haydar TİMUROĞLU
Doğan TOPAL
Ar Tarım A.Ş.
Frito Lay A.Ş.
Çolhan Tarım Ltd.Şti.
Gömeç Zirai Ürünler A.Ş.
İnan-Meijer Tohumculuk
Sürde Tarım Ltd.Şti.
Ak Tohum Ltd.Şti.
Konya Şeker A.Ş.
Öztar Tohumculuk A.Ş.
Toros Tarım A.Ş.
Onur Tarım Ltd.Şti.
Alper Tohumculuk Ltd.Şti.
Türkiye’de patates
 Patates, ülkemizde buğday, şeker pancarı, arpa ve domatesten sonra en fazla
üretimi yapılan beşinci bitkidir.
 Üretim tüm ülkeye yayılmıştır.
 %60 Orta Anadolu
 %20 Akdeniz ve Ege kıyı bölgeleri (turfanda)
 %20 diğer bölgeler
 Yıllık ortalama dikim alanı 130-170 bin ha, üretim miktarı 4-4,8 milyon ton
arasında değişmektedir.
 Üretim miktarının yıllara göre önemli dalgalanmalar göstermektedir.
 Ürün fiyatı yıllara göre önemli ölçüde değişmektedir.
 Üretilen patatesin %60’ı yemeklik, %10’u sanayilik, %10’u tohumluk olarak
değerlendirilmektedir.
 Önemli miktarda hasat sonrası kayıp (>%15) vardır.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Türkiye’de patates
 Patates ülkemizde birim alana üretim maliyeti en yüksek olan bitkidir.
 Su tüketimi ve sulama maliyeti fazladır.
 Dekara kullanılan tohumluk miktarı ve maliyeti yüksektir,
 Fazla gübre ve zirai ilaç kullanılmaktadır
 Yüksek işgücü gereksinimi ve maliyetini vardır.
 Nakliye ve depolama maliyeti yüksektir.
 Yüksek üretim maliyeti ve fiyat istikrarsızlığı sektörü olumsuz yönde
etkilemektedir.
 Yerli tohumluk üretimi son yıllarda artsa da halen yetersizdir.
 Tohumluk sektörünün gelişimi için önemli destek ve iyileştirmelere ihtiyaç vardır.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Türkiye’de tohumluk patates sektörü
 Patates tohumluk olarak yumruların kullanıldığı vejetatif çoğaltılan bir bitkidir.
 Hastalık ve zararlılar daha kolay taşınmaktadır
 Tohumluk yumrular olumsuz koşullara daha dayanıksız olmaktadırlar.
 Depo koşulları tohumluk kalitesini etkilemektedir
 Birim alana en fazla tohumluk kullanılan bitkidir (250-800 kg/da).
 Tohumluk, üretimin en büyük girdi kalemini oluşturmaktadır (%40-60)
 Patateste kaliteli tohumluk kullanımı, diğer bitkilere göre verimlilik üzerine çok
daha fazla etki yapmaktadır.
 Ülkemizde sertifikalı tohumluk kullanım oranı oldukça düşüktür (%30)
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Türkiye’de tohumluk patates sektörü
 Tohumluk üretim sistemi, ağırlıklı olarak, ithal edilen edilen üst kademe
tohumluğun çoğaltılmasına dayalıdır.
 Son beş yıllık dönemde yıllık ortalama 21.014 ton, toplamda ise 105.069 ton
tohumluk patates ithal edilmiş, toplam 81,4 milyon Dolar döviz ödenmiştir.
 İthalata bağımlılığın azaltılması, sertifikalı tohumluk üretim ve
kullanım oranlarının artırılabilmesi için sağlıklı işleyen bir kontrol
ve sertifikasyon sisteminin uygulamaya sokulması zorunludur.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Türkiye’de tohumluk patates sektörü
 Patateste tohumluk üretim, kontrol ve sertifikasyon işlemleri diğer tüm tarla
bitkilerinden farklıdır.
 Son yıllarda tohumluk patates üretimi yapan firma sayısı hızla artmaktadır
 TSÜAB’a kayıtlı 132 adet tohumluk patates firması (toplam üyenin %18’i).
 Firma sayısı yanında tohumluk üretim miktarı da artmaktadır.
 Firma sayısının artması, tohumluk kontrol ve sertifikasyon işlemlerinin
aksamasına, laboratuvar analizlerinin gecikmesine, uygulamalarda bölgelerarası
farklılıklara neden olmaktadır.
 Türkiye’de patatese özelleşmiş bir kontrol ve sertifikasyon biriminin
oluşturulmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Çalışma Grubu Raporunda ele alınan konu başlıkları
 AR-GE
 Tohumluk üretimi
 Tohumluk kontrol ve sertifikasyon işlemleri
 Destekler, destekleme modeli ve politikaları
 Tohumluk dış ticareti
 Piyasa denetimleri
 Sektörel etik kuralların belirlenmesi ve uygulanması
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Tohumluk Patates Sektöründe AR-GE
 AR-GE çalışmaları ağırlıklı olarak Bakanlığa bağlı araştırma enstitüleri ve
üniversiteler tarafından yapılmaktadır.
 Niğde ilinde Bakanlığa bağlı bir Patates Araştırma Enstitüsü bulunmaktadır.
 Sektördeki bazı firmaların araştırıcı kuruluş yetkisi vardır. Ancak çalışmalar
sınırlı düzeydedir.
 Tohumluk patates üretiminin tamamen özel sektör tarafından yapılması
nedeniyle özellikle özel sektör AR-GE çalışmalarının artırılması gerekmektedir.
 Tohumluk patates sektörü açısından öncelikli AR-GE konuları;
 Yerli çeşit ıslahı,
 Yüksek kademe tohumluk üretimi ve tohumluk üretiminde verimliliğin artırılması,
 Tohumluk üretimi açısından önemli hastalık ve zararlıların kontrolü,
 Hastalık-zararlı kontrolüne yönelik erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Tohumluk Patates Sektöründe AR-GE
Sektörde AR-GE faaliyetlerinin artırılması için yapılması gereken çalışmalar:
 Çeşit ıslah projelerinin destek sürelerinin, azami üç yıl yerine bir ıslah döngüsünü
(melezleme-tescil başvurusu) kapsayacak şekilde düzenlenmesi gerekir.
 Çeşit ıslahına yatırım yapacak firmalara uzun vadeli (örneğin 10 yıl) faizsiz kredi
uygulamaları başlatılmalıdır.
 Proje çağrılarında üst kademe tohumluk üretimi, hastalık-zararlı kontrolü ve erken uyarı
sitemlerinin geliştirilmesine yönelik araştırmalar da öncelikli konular arasına alınmalıdır.
 Özel sektörün AR-GE merkezi kurması kolaylaştırılmalıdır.
 Teknoloji geliştirme bölgeleri ve teknoparklar dışında kurulacak AR-GE merkezleri için
de aynı personel destekleri ve vergi muafiyetleri verilmelidir.
 Tohumculuk sektöründe özel sektör-kamu-üniversite işbirlikleri teşvik edilmelidir.
 Sektörün acil ihtiyaç duyduğu AR-GE çalışmaları için TSÜAB ve TÜRKTOB tarafından
güdümlü proje destekleri verilmelidir.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Tohumluk Patates Üretimi
Tohumluk patates üretimi ile ilgili yapılan tespit ve öneriler:
 Tohumluk üretiminin
gerekmektedir
mutlaka
hastalıklardan
ari,
izole
alanlarda
yapılması
 Tohumluk üreticisi firma sayısının ve üretiminin artmasıyla birlikte tohumluk üretim
alanlarının bulunması ve korunması önemli bir sorun yaratmaya başlamıştır.
 Tohumluk patates üretimine uygun alanlar belirlenerek özel tohumluk üretim alanı
olarak tahsis edilmeli, bu bölgelerde belirli kademelerin altında tohumluk kullanımının
yasaklanmalıdır.
 Mevcut yasa ve yönetmelikler çerçevesinde tohumluk patates üretim bölgelerinde
çiftçi, tohum yetiştiricisi ve tohum üreticilerinin karşılıklı uyacakları kurallar belirlenmeli
ve uygulanması sağlanmalıdır.
 Belirli bir geçiş süresinden sonra (2018) Temel 1 kademenin altında tohumluk ithalatına
izin verilmemelidir.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Tohumluk Patates Üretimi
 Tohumluk patates sektöründe sözleşmeli üretim modellerinin geliştirilmesi ve teşvik
edilmesi uzun vadede üretim sisteminin daha sağlıklı işlemesini sağlayacaktır.
 ÇKS prosedürleri azaltılmalı, sistem daha uygulanabilir bir hale getirilmelidir.
 Karantinaya tabii bazı hastalıkların yaygınlaşmasının engellenmesi amacıyla münavebe
sisteminin etkin uygulanması sağlanmalıdır.
 Beyanname verilmesi aşamasında kaynak sertifika bilgileri ile ilgili sıkıntıların ortadan
kaldırılması için üretilen veya ithal edilen üst kademe sertifikalı patates tohumluklarının
Tohum Veri Yönetim Sistemi (TVYS)’ne tanıtımları zamanında ve eksiksiz yapılmalı; bu
sertifikalara ait bilgiler (çeşit, miktar, parti no, vb.) üretici firmalarla paylaşılmalıdır.
 Yönetmelikte değişiklik yapılarak tohumluk yumru iriliğine üst sınır (65 mm)
getirilmelidir.
 Üst öldürme uygulaması yaygınlaştırılmalıdır.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon İşlemleri
Tohumluk patates sertifikasyon sisteminin iyileştirilmesi ve daha etkin hale
getirilmesine yönelik öneriler:
 Tohumluk sertifikasyonu ile ilgili laboratuvar analiz süreçlerinin mümkün olduğunca
kısaltılması, ücretlerin azaltılması gerekmektedir.
 Tohumluk patates sertifikasyon işlemleri yetkisi TSÜAB bünyesinde kurulan Tohum
Sertifikasyon A.Ş.’ne devredilmeli; ilgili şirket en kısa sürede laboratuvar, personel ve
diğer altyapılarını tamamlamalıdır.
 Tohumluk patates sertifikasyon sisteminin kurulumu için gerekirse, patates
tohumculuğu yapan firmaların Tohum Sertifikasyon A.Ş.’ne (veya bu şirket bünyesinde
kurulacak alt şirkete) eşit oranlarda ortak olması yoluyla gerekli yatırımlar yapılmalıdır.
 Kurulacak özel tohumluk patates sertifikasyon biriminin merkezinin ve tüm
laboratuvarlarının, tohumluk patates firmalarının yaklaşık %40’ının bulunduğu ve
toplam tohumlukların %95’inin depolandığı Nevşehir ilinde kurulması gerekir.
 Özel tohumluk patates sertifikasyon biriminin kurulmasından sonra birimin
kurulumundan sorumlu bir yönetici atayarak tam yetkili olarak çalışması sağlanmalıdır
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Destekler, destekleme modeli ve politikaları
Tohumluk patates sektörüne verilen doğrudan ve dolaylı desteklerle ilgili tespitler ve
öneriler:
 Tohumluk üretimi için verilen destek miktarı, tohumluk üretim maliyetinin ancak küçük bir
miktarını karşılamakta olup, teşvik edici nitelikte değildir.
 Tohum üretim desteğinin sertifikasyon giderlerini karşılayacak kadar olması, geri kalan
miktarın çiftçilere verilen yurtiçi tohumluk kullanım desteğine eklenmesi ve artırılması
daha yararlı olacaktır.
 Üst kademe tohumluk üretimleri (Süper Elit, Ön Elit, Elit, Temel 1 ve Temel 2) için mevcut
desteklerin muhafaza edilmesi ve artarak devam etmesinin sağlanmalıdır. Süper Elit
tohumluklar için desteğin ağırlık yerine adet üzerinden verilmesi daha uygun olacaktır.
 Üreticilere verilen tohumluk kullanım desteklerinin, tohumluk maliyetinin en az %2530’unu karşılayacak düzeyde olması gerekir.
 Kayıt dışı, sertifikasız ve hastalıklı yumruların kullanımını azaltmak amacıyla sertifikalı
tohum kullanan ve beyan eden çiftçilere üretim sonunda müstahsil makbuzuna bağlı olarak
satış faturasına istinaden telafi edici ürün destek primi olarak 0,05 TL/kg ödenmelidir.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Destekler, destekleme modeli ve politikaları
 Tohumluk ihracatı için ton başına 200 TL veya en azından nakliye ücretini (navlun)
karşılayacak düzeyde bir destek verilmesi yararlı olacaktır
 Tohumluk ihracatında bürokratik işlemler mümkün olduğunca azaltılmalıdır.
 Kırsal kalkınma ve tarımsal yatırımlarda makina ve ekipman için uzun vadeli tarımsal
kredi imkanları sağlanmalıdır.
 Tohumluk üretimi ve işlenmesi için kullanılan makina alımlarında KDV oranlarının %1’e
çekilmesi sektörün gelişmesine olumlu katkı yapacaktır.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Tohumluk dış ticareti
Tohumluk patates sektöründe dış ticaretin artırılmasına yönelik tespitler ve
öneriler:
 Türkiye tohumluk patates üretimi açısından dünyada söz sahibi birçok ülkeye (ör.
Hollanda, Almanya, Fransa, Belçika vb.) göre daha yüksek potansiyele sahiptir.
 Avrupa ülkelerinde artan işgücü maliyetleri, artan hastalık baskısı, küresel ısınmaya bağlı
yağış düzensizlikleri gibi etmenler, tohumluk üretiminin sürdürülebilirliğini tehdit
etmektedir.
 Tohumluk patates üretim ve sertifikasyon sisteminin iyileştirilmesi ve sektöre verilecek
destekler ile Türkiye, Avrupa, Kuzey Afrika, Ortadoğu, Kafkasya ve Yakın Doğu ülkeleri
için önemli bir tohumluk patates üretim üssü olabilir.
 Akılcı ve sistematik bir dış ticaret politikası oluşturulmalıdır.
 Dış ticaret verilerine erişimin kolaylaştırılması ve bu verilerin düzenli temin
edilmesi sağlanmalıdır.
 TSÜAB bünyesinde oluşturulacak bir birim ile ülke bazında tohum sistemleri ve
ticaret verileri oluşturulmalı ve bu veriler üyelerle paylaşılmalıdır.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Piyasa denetimi
Tohumluk patates sektöründe piyasa denetiminin sağlanmasına yönelik tespitler ve
öneriler:
 Sertifikasız, hastalık testleri yapılmamış, kayıt dışı tohumluğun satışının engellenmesi ile
ilgili etkin tedbirler alınmalıdır.
 Piyasa denetimleri için 5553 Sayılı Tohumculuk Yasasının 15. maddesi kapsamında
TÜRKTOB ve Alt Birliklere GTHB tarafından yetki verilerek denetimin etkinleştirilmesi
sağlanabilir.
 İthal edilen tohumların tamamının sertifikalandırıldığının kontrolü ve kayıt dışı sertifikasız
tohum satışının önlenmesi için firma ve çeşit bazında sertifikalandırılan miktarlarının
takip edilmesi gerekmektedir.
 Her yıl bir önceki sene için sertifikalandırılan tohumluk miktarlarının Haziran ayında çeşit
bazında paylaşılması çeşit bazında üretim planlamalarının yapılmasına katkı sağlayacaktır.
 Bütün bölgeler için münavebe sisteminin titizlikle takip edilmesi ve cezai yaptırım
uygulanması zararlı organizmaların bulaşmasını ve yaygınlaşmasını engelleyecektir.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Patates sektöründe etik kurallar
Tohumluk patates sektöründe uyulması gereken etik kurallar aşağıda sıralanmıştır:
 Patates tohum üreticisi şirketler, öncelikle 5553 Sayılı Tohumculuk Yasasına, ilgili
yönetmelik, genelge ve tebliğlere uymayı taahhüt ederler.
 Üyeler, tohum üretimi ve ticaretinde kalite güvencesini sağlamak amacıyla ismine
doğru, etiket ve sertifika bilgilerine uygun satış işlemlerini yaparlar.
 Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınmasına İlişkin Yönetmelik kapsamında çeşit tescili
yaptıran başvuru sahiplerinin tescilden doğan haklarına riayet ederler.
 Tohum üretimi, ticareti ve pazarlamasında üyeler, birbirlerini küçük düşürücü, karalayıcı
faaliyetlerde bulunmazlar.
 Sözleşmeli tohum üretimi, boylama, paketleme, depolama ve tedarik sözleşmelerinde
karşılıklı olarak sözleşmede yer alan hususlara uygun hareket ederler. Birbirleri hakkında
gerçek dışı olumsuz beyanlarda bulunmazlar.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Patates sektöründe etik kurallar
 5042 Sayılı Yeni Bitki Çeşitlerinin Korunmasına İlişkin Bitki Islahçı Hakları Yasası ve ilgili
yönetmelik ve düzenlemelerde yer alan hususlara uyarlar.
 Sertifikalı tohumların kullanılmasını sağlamak ve kayıt dışı tohum ticaretinin azaltılması
amacıyla GTHB tarafından uygulamaya konulan mevzuatlara uygun davranırlar.
 Patates tohum şirketleri, sertifikasız, etiketsiz ve kayıt dışı tohum satışı yapmayacaklarını
taahhüt ederler.
 Üyeler, birbirleri ile firmalar arasında veya sözleşmeli tohum yetiştiricileri ile muhtemel
anlaşmazlıklar ve hukuki sorunların ortaya çıkması halinde öncelikle TSÜAB vasıtasıyla
TÜRKTOB hakem kuruluna başvururlar.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Sonsöz
 Sektörün gelişimi için AR-GE, sertifikasyon sistemi ile ilgili yasal mevzuat, üretim
sistemleri, destekleme politikaları açısından önemli iyileştirmelere ihtiyaç
bulunmaktadır.
 Gerekli düzenleme ve iyileştirmeler yapılarak sektörün desteklenmesi durumunda,
ülkemiz Avrupa, Kuzey Afrika, Ortadoğu, Kafkasya ve Yakın Doğu ülkeleri için önemli bir
tohumluk patates üretim üssü olabilecektir.
 Özellikle tohumluk patates sertifikasyonundan sorumlu özel birimin oluşturulması ve
uluslararası standartlarda çalıştırılması sektörün önünün açılması açısından kilit adım
olacaktır.
 TSÜAB bünyesinde kurulan Tohum Sertifikasyon A.Ş.’nin tohumluk patates
sertifikasyonu için Bakanlıktan yetki devri alarak gerekli oluşumları ivedilikle
tamamlaması, sektöre yapılacak en büyük katkı olacaktır.
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya
Patates Çalışma Grubu 6 Mayıs 2016, Avanos
Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, 22-23 Aralık 2016, Antalya