Tıbbi ve aromatik bitkilerde ıslah, tohumluk, tescil ve sertifikasyon

Tıbbi ve aromatik bitkilerde ıslah, tohumluk, tescil ve sertifikasyon
Tıbbi ve aromatik bitkilerin kültüre alınmasında ve üretiminde karşılaşılan en
önemli sorunların başında çeşit ve tohumluk sorunu gelmektedir. Bu tür
bitkilerin önemli bir kısmı doğadan yabani olarak toplanarak üretildiğinden henüz
ıslah edilerek geliştirilmiş çeşitleri yoktur veya yeterli sayıda değildir. Örneğin kültürü
yapılan kenevir, anason ve yağ gülü gibi birçok türde tescilli bir çeşidimiz halen yoktur.
Ayrıca milli çeşit listesinde yer alan tescilli çeşitlerin talep edilen miktarlarda
sertifikalı tohumluğuna ulaşılamaması da büyük bir sorun olarak karşımızda
durmaktadır. Üstelik tescil ettirilen çeşitlerin birçoğu popülasyonlardan
seleksiyonlarla sadece birkaç generasyon ilerletilerek geliştirildiklerinden, özellikle
yabancı döllenen ve açıkta tozlaşan çeşitler henüz tam durulmuş değildirler
ve popülasyon olma özelliklerini halen devam ettirmektedirler. Bu nedenle hem çeşit
geliştirme hem de tohumluk üretim aşamalarında çeşit safiyetlerini koruyucu tedbirler
mutlaka alınmalıdır. Ayrıca sebze tohumculuğunda olduğu gibi tıbbi ve aromatik
bitkilerin tohumculuğunda da özellikle sertifikalı tohum, fide ve fidan sektörünün
geliştirilmesi ve ticarileşmesi çok önemlidir. Bu kapsamda, tıbbi ve aromatik
bitkilerde faaliyet göstermek isteyen tohumluk üreticileri ve yetiştiricileri ile
tohumluk işleyicilerinin teşvik edilmesi ve yetkilendirme/denetleme konularında kolaylık
sağlanması gerekmektedir. Ayrıca tıbbi ve aromatik bitkilerin ıslahı ve tohumculuğunun
gelişmesi için aşağıda sıralanan hususların dikkate alınmasında fayda vardır: § Tıbbi ve aromatik bitkilerde ıslah, tohumluk, tescil ve sertifikasyon konularında
uzmanlaşmış araştırmacı sayısı arttırılmalı, bu konularda uygulamalı ve sertifikalı kurs
programları düzenlenmelidir. § Tıbbi ve aromatik bitkilerde çeşit ıslahı ve tohumculuk teknolojileri üzerinde
hazırlanan projeler öncelikli olarak desteklenmeli, sonuçlandırılan projeler hızla pratiğe
intikal ettirilmelidir.
§ Tıbbi ve aromatik bitki türleri arasında kültürü yapılan veya kültüre alınma potansiyeli
olanlarda uluslararası ve ulusal standartlara uygun kalite özelliklerine sahip çeşit
ıslahına önem verilmeli, geliştirilen çeşitlerin sertifikalı tohumluğu istenilen
zamanda, istenilen miktarda ve makul bir fiyatta tedarik edilebilir olmalıdır. Ayrıca tıbbi
ve aromatik bitki üreticilerine sertifikalı tohumluk kullanım desteği verilmelidir.
§ Tıbbi ve aromatik bitkilerin ıslahı ve tohumculuğu üzerinde kamu ve özel sektör
yatırımları teşvik edilmeli, çeşit geliştirme, sertifikalı tohumluk üretimi, kontrol ve
dağıtım programları ihtiyaçlara ve taleplere göre planlanmalıdır.
§ Tıbbi ve aromatik bitkilerin gen kaynaklarının korunmasına (ex situ ve in situ) ve
ıslahçıların azami ölçüde faydalandırılmalarına yoğun çaba harcanmalı, öncelikli olarak
doğadan yoğun olarak toplanan ve geniş pazarı olan türlerin ıslahı ve kültüre alınması (
in vivo ve in vitro) sağlanmalıdır. Tıbbi ve Aromatik bitkilerde doğal ve kültürü yapılan
popülasyonlar üzerinde kamu destekli pek çok proje yürütülmüştür. Bu projeler
kapsamında toplanan popülasyon/genotip/ hatların tümünün kayıt altına alınması,
seçilen çeşit adaylarında nihai sonuca gidilmesi (çeşit tescili gibi) desteklenmelidir.