egzersiz sağlık ilişkisi

Egzersiz sağlık
ilişkisi, sağlık için
egzersiz uygulamaları
DOÇ.DR.MĠTAT KOZ
TANIMLAR

FĠZĠKSEL AKTĠVĠTE


EGZERSĠZ


Fiziksel, mental ve sosyal olarak iyi olma hali, basitçe hastalık
olmaması durumu
SAĞLIK ĠLE ĠLĠġKĠLĠ FĠZĠKSEL UYGUNLUK


Yorulmadan dinç bir Ģekilde fiziksel aktivite yapabilme
SAĞLIK


Planlı, programlı, tekrarlayan ve bir amaca yönelik fiziksel aktivite
FĠZĠKSEL UYGUNLUK


Enerji tüketimini artıran kas aktiviteleri ile oluĢturulan vücut
hareketleri
Sağlıklı olmanın ve hastalıktan korunmanın bazı yönleriyle iliĢkili
fiziksel uygunluk komponentleri
LONGEVIT

YaĢam süresi
Koroner arter hastalığı ve
egzersiz

Koroner arter hastalığı (KAH)

Kalp kasını besleyen büyük arterlerin
intima tabakasında yada iç
yüzeyindeki dejeneratif değiĢiklikler
Kardiyovasküler hastalıkların
görülme sıklığı ?

ABD de 58,8 milyon (nüfusun dörtte
biri);






Hipertansiyon 50 milyon
KAH 12 milyon
Anjina pektoris 6,2 milyon
Myokart infarktüsü 7 milyon
Beyin felci 4,4 milyon
Her 2,4 ölümün 1 KVS hastalığından

Türkiye’de de 65 yaĢ üstünde
gerçekleĢen ölümlerin % 43.2 si
kalp hastalıklarından
kaynaklanmaktadır.
Bireysel riskin belirlenmesi

Temel etiyolojisi veya nedeni ?



KAH
Hipertansiyon
Epidemiyolojik çalıĢmalar


ÇeĢitli faktörler ile spesifik bir hastalık veya hastalık süreçleri arasındaki
iliĢkiler
ÇeĢitli toplumlardan seçilen bireyleri uzun süre gözlemleme




Sonunda bu çalıĢmalardaki bazı katılımcılar hastalanmıĢ ve pek çoğu da
ölmüĢtür
Gruplama





Periyodik tıbbi muayeneler
Klinik testler
Kimlerde kalp hastalığı veya hipertansiyon geliĢti ?
Kimler kalp krizi yada hipertansiyondan öldü ?
Önceden yapılmıĢ tıbbi muayene ve çeĢitli testler ile karĢılaĢtırma
Bu sonuçlar hastalığın nedenini oluĢturan mekanizmaları tam olarak
tanımlamaz, ancak hastalık süreci ile ilgili değerli bilgiler sağlar
Risk faktörlerinin tanımlanmasına imkan tanır
KAH risk faktörleri (wilmore
and costill)

Birincil



Sigara
Hipertansiyon
Kan lipit durumu




Yüksek LDL
DüĢük HDL
Yüksek trigliserit
Fiziksel inaktivite


Ġkincil
DeğiĢtirilebilir



Obesite
Diyabet/hiperinsüline
mi
DeğiĢtirilemez



Kalıtım
Erkek cinsiyet
Ġleri yaĢ
KAH risk faktörleri (McArdle)

DeğiĢtirilebilir ;












Diyet
Yüksek kan lipit düzeyleri
Hipertansiyon
KiĢilik özellikleri
Sigara
Yüksek serum ürik asit düzeyleri
Sedanter yaĢam
Solunum fonksiyonu anomalileri
Fazla vücut yağı
Diyabet
EKG anomalileri
Gerilim ve stres
KAH risk faktörleri

DeğiĢtirilemeyen ;





YaĢ
Cinsiyet
Etnik özgeçmiĢ
Aile hikayesi
Erkekte kelliğe meyil (özellikle baĢın
üzerinde)

DüĢük fiziksel uygunluk
yüksek tansiyon, yüksek
kollesterol , obesite ve aile
hikayesinden daha güçlü
koroner arter hastalığı risk
faktörüdür.
Risk faktörlerinin erken
belirlenmesi


Risk faktörleri önceden belirlenerek erken
tedaviye baĢlanabilir.
8-12 yaĢındaki 96 erkek çocukta yapılan
çalıĢma.




% 19.8 i nin total kollesterolü normal değerin (200
mg/dl) üzerinde,
% 5.2 i dinlenin anormal EKG si,
% 37.5 si % 20 lik vücut yağ yüzdesi değerlerinde
yüksek yağ oranına sahip,
Hiçbirinde yüksek kan basıncı yok.
Hipertansiyonun risk faktörleri

Kontrol edilemeyenler




Kalıtım
Ġleri yaĢ
Irk (afrikalı veya hispaniklerde risk yüksek)
Kontrol edilebilenler





Ġnsülin direnci
Obesite
Diyet (fazla sodyum alımı)
Oral kontraseptif kullanımı
Fiziksel inaktivite
Fiziksel aktivite yoluyla
korunma
Epidemiyolojik çalıĢma
sonuçları
 Fiziksel inaktivite ile koroner
arter hastalığı arasındaki
iliĢki.

Egzersiz sağlık ve yaĢam
süresi arasındaki iliĢki

Harvard Alumni çalıĢması;


1916-1950 arasında Harvard’da okuyan
17000 mezunu.
Orta Ģiddetteki düzenli egzersiz (günde
ortalama 3 mil yürüyüĢe denk) sağlığı
iyileĢtirdiği ve yaĢam süresini uzattığı
gösterilmiĢtir.
Harvard Alumni çalıĢması;



Düzenli egzersiz sigara ve fazla kilonun
yaĢamı kısaltıcı etkisini tersine çevirmiĢtir.
Düzenli egzersiz yapan Hipertansiyonlu
bireylerde ölüm oranı yarı yarıya azalmıĢtır.
Düzenli egzersiz genetik olarak erken ölüme
meyili tersine çevirmiĢtir.

65 yaĢından önce bir yada her iki ebeveynini
kaybeden bireylerde risk % 25 azalmıĢtır.
Fiziksel aktivite düzeyi ile kronik hastalıklar
veya tıbbi durum arasındaki iliĢki ?



Düzenli egzersiz ve aerobik fiziksel uygunluk
düzeyi ile ölüm riski arasında kuvvetli bir ters
iliĢki vardır.
En büyük etki yada en kuvvetli iliĢki
kardiyovasküler hastalıklardan kaynaklanan
ölüm arasındadır.
Orta Ģiddetteki düzenli egzersiz kalp
hastalıkları, kanser ve diğer nedenlerden
kaynaklanan ölüm riskini azaltır.



Koroner arter hastalığı riski sedanter erkek
bireylerde, fiziksel olarak aktif olan
bireylerden 2-3 katı daha fazladır ve fiziksel
inaktivite kiĢinin ölümcül kalp krizi riskini
ikiye katlamaktadır.
Koroner arter hastalığını düĢüren aktivite
düzeyi genellikle aerobik kapasiteyi
geliĢtiren egzersizden daha düĢüktür.
Aerobik egzersiz çalıĢması kalp krizi riskini
azaltan pek çok fizyolojik değiĢikliğe neden
olur;




Daha geniĢ koroner arterler
Kalp hacminde artma
Kalbin pompalama gücünde artma
Diğer koroner arter hastalığı risk faktörlerinde
de olumlu değiĢimler sağlar
Düzenli fiziksel aktivitenin KAH üzerine koruyucu
faydalı etkilerinin olası mekanizmaları-1

Myokardiyal oksijen desteğini artırır veya devamını sağlar

Koroner aterosklerozun ilerlemesini geciktirir








Lipoprotein profilini iyileĢtirir (HDL-C/LDL-C artıĢı)
Korbonhidrat metabolizmasını iyileĢtirir(insülin hassasiyetini artırır
Trombosit birikmesini azaltır, fibrinolizi artırır
Yağ birikimini azaltır
Koroner kollateral vaskülarizasyonu artırır
Epikardiyal arterlerin çapını artırır
Koroner kan akımını (myokardiyal kanlanma) ve dağıtımını artırır
Myokardın iĢ yükünü ve oksijen gereksinimini azaltır




Dinlenimde ve submaksimal egzersizde kalp hızını yavaĢlatır
Dinlenimde ve submaksimal egzersizde sistolik ortalama arteriyel
basıncı düĢürür
Submaksimal aegzersizde kardiyaka outputu düĢürür
Dinlenimde ve submaksimal egzersizde dolaĢımdaki plazma
katekolamin düzeylerini düĢürür (sempatik tonusta azalma)
Düzenli fiziksel aktivitenin KAH üzerine koruyucu
faydalı etkilerinin olası mekanizmaları-2

Myokardiyal fonksiyonları artırır






Dinlenimde, submaksimal egzersizde ve maksimal egzersizde
atım hacmini artırır
Dinlenimde ve egzersizde ejeksiyon fraksiyonunu artırır
Ġntrensek myokardiyal kasılabilirliği artırır
Kalbin ön yükünün azalması dolayısıyla myokardiyal
fonksiyonları artar
Myokardiyal hipertrofiyi artırır, ancak bu KAH riskini
azaltmayabilir
Myokardın elektriksel stabilitesini artırır



Submaksimal egzersizde iskemi veya bölgesel iskemiyi azaltır
Dinlenimde ve submaksimal egzersizde myokrdiyumdaki
katekolaminleri azaltır
cAMP(adenozin monofosfat) miktarındaki azalma
nedeniyleventriküler fibrilasyon eĢiğini artırır.
Aktivite düzeyini değiĢtirmek
sağlığı iyileĢtirir mi ?

Günlük fiziksel aktivite düzeyini
artırmaya yönelik olarak yaĢam
tarzında modifikasyon yapma
stratejileri koroner arter
hastalığı riski ile iliĢkili faktörleri
olumlu yönde değiĢtirir.