Yaşlıda Akılcı İlaç Kullanımı-ders notları

YAŞLIDA AKILCI İLAÇ
KULLANIMI
PROF. Dr. Deniz SUNA ERDİNÇLER
İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
İç Hast ABD, Geriatri Bilim Dalı
Yaşlıda İlaç Tedavisini Etkileyen
Faktörler
 Hastalıkların ortaya çıkışında ve





bildirilmesinde farklılıklar
Komorbidite ve polifarmasi
Kr hastalıklar- uzun süreli ilaç kullanımı
Yaşlanmayla m.g. değişiklikler
Uyum
İlaç yan etkilerine yatkınlığın artması
Esengen Ş ve ark. Geriatri 2000;3:6-10
Türkiye’de huzurevinde yapılan bir çalışma;
 En az 1 ilaç;
♀= %94
♂= %80:4
 Ortalama reçeteli ilaç
♀ 3.59
♂ 2.39
 Reçetesiz ilaç  %14.6
İlaç Yan Etkisi
 10-30 yaş  % 3
70-90 yaş  %14-19
 Hastaneye başvuran yaşlıların %28’inde
sebep ilaçla ilgili
 Bunların %70’i ilaç yan etkisi
Manesse CK, et al. Age Aging 2000; 29:35-39
İlaç Yan Etkisi
(Gurwitz JH. Am J Med 2005)
1247 kişi, sürekli bakım hastanesi
 İlaç yan etkisi %78
 Önlenebilir yan etki %42
 En sık yan etki:
Yan etkisi olan ilaçlar:
-Nöropsikiyatrik
-Warfarin
-GİS
-Atipik antipsikotik
-Kanamalar
-Loop diüretikleri
-Renal/elektrolit bzk
-Benzodiazepin
-Metabolik/endokrin
-Opioidler
-ACEİ
 İlaç sayısı  yan etki
2 ilaç  %4,
5 ilaç  %7
10 ilaç  %24
 Önlenebilen yan etkiler
%59 Reçeteleme hataları
doz hatası%48
yanlış ilaç seçimi%38
bilinen ilaç etkileşimi%12
%80 Takip hataları
İlaç Yan Etkisi
(Gurwitz JH. JAMA 2003)
 Ambulatuvar hastalarda ilaç yan etkisi %27.6
-reçeteleme%58.4
-tedavi takibi%60.8
-hasta uyumu%21
 Önlenebilen ilaç yan etkileri
KV ilaçlar %24.5
Diüretikler %22.1
Nonopioid analjezikler %15.4
Hipoglisemik ajanlar %10.9
Antikoagulanlar %10.2
Yaşlılarda uygun olmayan
ilaç kullanım sıklığı
% 12-40
Simon SR. J Am Geriatr Soc 2005
Zhan C. JAMA 2001
Sloane PD. J Am Geriatr Soc 2002
Yaşlıda kullanılmaması veya yakın
takibi gerektiren ilaçlar
Knight EL, Avorn J. Ann Intern Med 2001
Yan etkileri kolaylaştıran
faktörler
 Reçeteli-reçetesiz ilaç kullanımında ↑
 Uyum güçlükleri
 Farmakolojik özellikler
Dağılım volümünde değişiklik
Renal ekskresyonda bozulma
Hepatik metabolizmada bozulma
İLAÇ FARMAKOLOJİSİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
I. YAŞLANMA İLE SİSTEMLERDE MEYDANA
GELEN DEĞİŞİKLİKLER
II. İLAÇ FARMAKOKİNETİĞİNDE MEYDANA
GELEN DEĞİŞİKLİKLER
FARMAKOKİNETİK DEĞİŞİKLİKLER
 Emilim
 Presistemik eliminasyon
 Dağılım ve proteine bağlanma
 Metabolizma
 Atılım
 Reseptör duyarlılığı
Proteine yüksek oranda bağlanan ilaçlar
Kardiyak ilaçlar
Propronalol, kinidin, nifedipin, diltiazem,
verapamil, amiodaron, prazosin
Diüretikler
Klortalidon, spironolakton
OAD’ler
Glipizid, tolbutamid
Psikoaktifler
Amitriptilin, nortriptilin, fluoksetin,
klorpromazin, haloperidol
Antibiyotikler
Doksisilin, ketokanozol
Antienflamatuar
Naproksen, fenoprofen, ibuprofen, ASA
Diğerleri
Warfarin, sisplatin,klorofibrat, fenitoin,
klordiazoksid
İlaç Metabolizmasının Değişmesi
 Hepatik enzim
seviyelerinde azalma
(Sitokrom P-450)
Propranolol
Meperidin
Verapamil
Nitrat
Asetaminofen
Trisiklik antidepresan
İlaç seviyeleri artar
 Faz I
metabolizmasında
azalma
Fenitoin
Benzodiazepin
Warfarin
İlaç seviyeleri artar
Yaşlıda böbrekten atılımı azalan
ilaçlar
GRUP
İLAÇLAR
ANTİBİYOTİKLER
Amikasin, gentamisin,
streptomisin, tobramisin
Kaptopril, digoksin, enalapril,
lisinopril, prokainamid, kinapril
Amilorid, furosemid,
hidroklorotiazid, triamteren
Amantadin, klorpropamid,
simetidin, lityum, ranitidin
KARDİYOVASKÜLER
İLAÇLAR
DİÜRETİKLER
DİĞERLERİ
Adverse İlaç Reaksiyonları
 İlaç yan etkisi
 İlaç- ilaç etkileşimi
 İlaç- hastalık etkileşimi
 İlaç- yiyecek etkileşimi
 İlaç toksisitesi
Polifarmasi
 Tedavide en az bir gereksiz ilacın olması
 Klinik olarak gerekli olandan daha fazla ilacın
kullanılması
 İlaç sayısı > 5
Yaşlıda polifarmasi
%23-39
Reçeteleme Prensipleri
 Mutlaka tanı konmalı, semptoma
yönelik tedaviden kaçınılmalı
 Tanı kesin değilse ilaç kesilmeli (psikotroplar)
 Uzun zamandır kullanılan ilaçların probleme neden
olmayacağı düşüncesi yanlıştır
 Her muayenede ilaçlar düzenli olarak gözden
geçirilmeli
Reçeteleme Prensipleri
 İlaç kullanım ve alışkanlıkları dikkatle sorgulanmalı
 Küçük dozda başla, yavaş artır, yeterli doza çık
 Tedavi şeması basit olmalı ve sık sık kontrol edilmeli
 Her yeni ilacın yeni sorunlar yaratabilir
 Reçeteleme kaskatından kaçınılmalı
 “Tek hastalık, tek ilaç, günde bir kez” prensibi
“ Start small, go slow !! ”